Қылмыстық іc қозғау

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚЫЛМЫСТЫҚ ІC ҚОЗҒАУ

Қылмыстық іс қозғау сатысының ұғымы, маңызы және мақсаты

Қылмыстық іс жүргізу заңында қылмыстық іс қозғаудың мәнін айқындайтын арнаулы нормалар болмағанымен, осы сатыны жүзеге асыру рәсіміне "Қылмыстық іс қозғау" деп аталатын дербес 23-тарау арналған, ал ол "Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу" деп аталатын 6-бөлімнің құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл жағдайдың мынадай тұрғыдан ерекше маңызы бар:

қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан былай ҚІЖК), басқаша айтқанда, аспаптық немесе операциялық бөлімі деп атала-тын Ерекше бөлімі сотқа дейінгі іс жүргізуді реттеуден басталады, яғни заң шығарушылар қылмыстық іс қозғау сатысының маңызын ресми қылмыстық іс жүргізу қызметі басталатын акт ретінде анықтаған;
қылмыстық іс қозғауды сотқа дейінгі іс жүргізуге жатқызу осы құқық қатынастары субъектілерінің сапалық құрамына бағдарланады, ал мұндай құқық қатынастары талданатын сатыдағы қылмыстық процеске тартылатын тиісті тұлғалар мәртебесніің жиынтығынан туындайтын құқық қатынастарының сипатын айқындауға мүмкіндік береді;

- қылмыстық іс қозғау рәсімінің өзін реттейтін жарлықтарды талдау арқыны ғана, сондай-ақ белгілі дәрежеде осы сатыға қатысы бар басқа да нормалардың мәні арқылы қылмыстық іс қозғау сатысының мәні мен мазмұнын, оның құқықтық табиғатын түсінуге болады.

Қылмыстық іс қозғаудың заңдық анықтамасының болмауы құқық нормаларын түсінуге, оларға түсінік беруге және оларды қолдануға қойылатын біркелкі талаптарды сақтауды қиындатады. Оның үстіне, ҚІЖК-нің осы бөлігінде көзделген рәсімдерді дәлме-дәл сақтаған жағдайда соңғы талапты толық орындауға болады.

ҚІЖК-нің 7-бабының 27-тармағына сәйкес "іс бойынша іс жүргізу" қылмыстық іс қозгау, сотқа дейінгі дайындық, сотта істі қарау және соттың үкімін (қаулысын) орындау барысында нақты қылмыстық іс бойынша жүзеге асырылатын іс жүргізу әрекеттері мен шешімдерінің жиынтығы болып табылады. Одан өрі, осы баптың 28-тармағында "қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу" бұл қылмыстық іс қозғалған кезден бастап оны мәні бойынша қаpay үшін сотқа жолдағанға дейін қылмыстық іс бойынша іс жүргізу деп айтылған. Келтірілген қағидалар бұрынырақ айтынған мынадай шаларды растай түседі:

- қылмыстық іс қозғау және сотқа дейінгі дайындық әрекеттері алғанда тұтас өрі оның бір бөлігі ретінде түсініледі;

қылмыстық іс қозғау секілді бастапқы іс-әрекетсіз сотқа дейінгі дайындықтың болуы мүмкін емес;

қылмыстық іс қозғау сатысының болмауы қылмыстық іс
жүргізу құқық қатынастарының жоқтығын көрсетеді.

Сонымен, қылмыстық іс қозғау дегеніміз бұл қылмыстық процестің ең бірінші және міндетті сатысы болып есептеледі, онда қылмыстық ізге түсуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар жасаған немесе дайындалып жатқан қылмыс жөнінде хабар алған соң қылмыстық іс қозғау жөнінде шешім қабылдауға қажетті алғышарттың бар-жоғын анықтайды.

Қылмыстық іс қозғау фактісінің қылмыстық ізге түсумен бірдей еместігін есте сақтау қажет. Қылмыстық ізге түсудің адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту кезінен басталатыны, яғни іс жүргізу шешімдерінің уақыты мен көп сатылылығы жөнінен қылмыстық іс қозғаудан артта қалатыны белгілі. Қылмыстық ізге түсу әрекетінің қылмыстық іс қозғаумен байланысты болатыны соншама, қылмыстық іс қозғамайынша, қылмыстық ізге түсудің болуы мүмкін емес. Қылмыстық іс қозғаудың қылмыстық ізге түсуден басты айырмашылығы қылмыстық ізге түсу қашан да қылмыс жасауға қатыстылыгы уәкілетті органдардың сотқа дейінгі жұмысы барысында дәлелденген нақты адамға қарсы бағытталған және бұл адам corpus delicti шегінде, яғни материалдық-құқықтық мағынада құқық субъектінің барлық белгілерін иеленеді, олай болмаған жағдайда қылмыстық тәртіппен ешкімнін, ізіне түсуге болмас еді. Қылмыс жасады деп сезіктенген адам туралы ешқандай мәлімет болмаған жағдайларда шешім қабылданатын кездердегі қылмыстық іс қозғау сатысы бұл басқа мәселе. Оған қоса, уәкілетті адамдардың қылмыстық іс қозғағаннан кейін жасайтын әрекеттерінің нәтижелері істелген әрекетте қылмыстық сипаттағы белгілердің немесе осындай жағдайда айтылып жүрген қылмыс құрамының жоқтығы туралы қорытынды жасауға негіз болуы мүмкін. Қылмыстық әрекет жасаған адам туралы мәліметтер болмайтын, бірақ мұндай әрекеттің қылмыстық сипаты болуы мүмкіндігін көрсететін белгілер кездесетін жағдайларда қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдау тәжірибеде "факті бойынша қылмыстық іс қозғау" деп аталады (бұл шартты атау, ресми терминологияға жатпайды автордың ескертпесі) . Егер қылмыс жасаған деп сезіктенетін адам қылмыстық іс қозғау сатысында анықталатын болса, онда бұл адамға қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылданады.

Қылмыстық іс қозғауға уәкілеттігі бар лауазым иелері осындай шешім қабылданған кезден бастап ҚІЖК бойынша қылмыс жасау жағдайларын, оны жасаған адамды, айыптының қылмыстық ізіне түсудің негіздерін анықтау секілді мақсаттарға жету үшін көзделген кез келген іс жүргізу әрекеттерін қолдануға құқылы.

Бұрын қылмыстық іс қозғаудың анықтамасын жасауда біз қылмыстық процестің бұл бөлігін дербес саты деп атағанбыз. Бұл дегеніміз, осы кезеңде пайда болған құқық қатынастары оларды өзге іс жүргізу сатылары мен кезеңдерінен оқшаулайтын өзіңдік белгілерге ие болатынын білдіреді, өйткені олар, біріншіден, осы сатының мақсаттарын жүзеге асыратын іс жүргізу құралдарының мақсаттары мен міндеттері жөнінен, екіншіден, олардың сипаты мен құрылымы жөнінен ерекше белгілерге ие болады.

Сонымен, қылмыстық іс қозғау сатысының маңыздылығы мынада:

уәкілетті орган (лауазым иесі) қылмыстық іс жүргізу мүддесін туғызатын қылмыстық әрекетті оған қылмыстық жаза белгілеу қажеттігін көрсететін белгілер тұрғысынан бағалайды;
қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдау қылмысты тез ашу, қылмыстың жасалу жағдайларын толық әрі әділ тергеу, қылмыс жасаған адамның кінәлылығын дәлелдеу үшін іс жүргізу жағдайларын туғызуға бағытталған.

ҚІЖК-нің талаптарына сәйкес қылмыстық іс қозғау туралырәсімделген шешім сотқа дейінгі қызметтің барысында туатын барлык, өзге құқық қатынастарын жүзеге асыру үшін бастапқы іс жүргізу-құқықтық қадам болып табылады;
уәкілетті органның қылмыстық іс қозғау жөніндегі дұрыс рәсімделген іс жүргізу шешімі сотқа дейінгі қызметті бастау заңдылығының өзіндік кепілдігі болып саналады.

Қылмыстық іс қозғау сатыларының мақсаттары мыналар:

қылмысты тергеу ісін дер кезінде бастауды қамтамасыз ету;
осы қылмысты тергеуге тиісті органды анықтау;

екінші мақсатпен өзара байланысты осы сатыда сотқа дейінгі қызметке қатысатын уәкілетті органдар мен лауазым иелерін, сондай-ақ олардың уәкілеттігі ауқымын анықтау.

Заң қылмысты болдырмауға немесе оның жолын кесуге, сондай-ақ қылмыстың іздерін сақтауға бағытталған шараларды қолдану үшін мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың міндетті түрде жауап қайтаруын көздейді.

Қылмыстық іс қозғау сатысының міндеттері ҚІЖК-нің 8-бабында көзделгеніндей, жасалған қылмысқа дер кезінде назар аударуға, оны тез әрі толық ашуға, кінәлы адамды анықтауға, одан кейін сотта істі әділ қарауға бағытталған қылмыстық процестің жалпы міндеттерінен келіп шығады.

Бұл сатының міндеттерін дұрыс шешу бұдан былайғы алдын ала тергеуді ойдағыдай жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қылмыстық істі дер кезінде қозғамау дәлелдемелерді жоғалтуға, қылмысты жасыруға әкеп соқтырады, осының нәтижесінде қылмыстық іс бойынша қылмыстық процестің негізгі мақсаты бойынша ақиқатты анықтау мүмкін болмай қалады.

Сонымен қатар, А. П. Рыжаковтың анықтағанындай, қарастырылатын сатының екі бірдей міндеті бар. Біріншіден, әрбір жасалған қылмыс фактісіне жауап беру керек, яғни қылмыс құрамының объективтік жақтарының белгілері бар кез келген арызды (хабарламаны) дереу тіркеуге алу қажет. Екіншіден, қылмыстық процестің кейінгі кезеңдерін шектеу, атап айтқанда, алдын ала тергеу сатыларын: а) іс жүзінде болмаған; ә) ешқандай қылмысқа жатпайтын, яғни қылмыс құрамының объективтік жақтарының ең болмағанда міндетті бір белгісі жоқ, оның ішінде маңызы шамалы (өкімшілік, тәртіптік және басқа теріс қылықтар) бірде-бір белгісі жоқ фактілерді қарастырудан сақтандыру керек. Бұл анықтаманы даусыз деуге болмайды.

Қылмыстық іс қозғау үшін жеткілікті мағлұматтарды анықтауда қылмысқа кінәлы адам туралы мәліметтердің болуын немесе оны әшкерелеудін нақты мүмкіндіктерін көздейтін немесе осы іс бойын-ша айыптау үкімі шығады деуте негіз болатын сот болашағы деп аталатын жағдайды басшылыққа алуға болмайды. Мұндай қағида заңға негізделмеген. Ол іс қозғаудан заңсыз бас тартуға, хылмыс туралы бастапқы материалдарды тексеру шегін кеңейтуге әкеп соқтыруы мүмкін.

Бұл позиция Д. Терентьевтің пікірімен сәйкес келеді, ол қылмыстық іс қозғау сатысының маңызы мен міндеттерін бағалай келе, былай деп жазған: "Жасалған қылмысқа көз жетушілік дәрежесіне келетін болсақ, онда қылмыстық іс қозғауда әдебиеттерде көрсетілетініндей, жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыс туралы нанымды қорытындыны басшылыққа алу міндетті емес".

Бұл мәселенің мәнін барынша терең түсіндірген М. С. Строгович былай деп жазады: "Қылмыстық іс қозғау үшін жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыс жөнінде дәлелді жорамалдың болуы жеткілікті. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу қылмыс жасалды деген белгілі бір ықтималдық дәрежесінен басталады".

Жоғарыда баяндалған қағидалар қылмыстық іс қозғаудың осы сатысының қатысушылары болып табылатын адамдардың арасында іс жүргізу сатысында заңмен белгіленген міндеттерді қылмыстық сот ісін жүргізудің пайда болуы мен дамуына ұштасатын белгілі бір іс жүргізу әрекеттерін жасау арқылы шешуге болады деп анықтауға негіз болады ^.

Аталған екі бағыттың бүгінгі күні де айтарлықтай пікірсайысын туғызып отырғанын айту қажет. Бірінші бағытқа қатысты, қылмыстық іс қозғауды қылмыстық ізге түсуден бөлу жөнінде барынша орынды дәлелдер A. M. Бейсеновтың жұмыстарында тұжырымдалған. Оның қыл-мыстық ізге түсудің мәнін, орны мен маңыздылығын анықтауға байланысты зерттеулері Қазақстан Республи-касының қолданыстағы КДЖК-н (1997 ж. ) түсіну және оған түсінік беру тұрғысынан алғанда барынша толық өрі қисынды аяқталған зерттеулер болып табылады. Атап

айтқанда, А. М. Бейсенов мақсаттардағы айырмашылықтарға, сондай-ақ оларға жету міндеттері мен құралдарына және түрлі санаттарға қатысты шешімдерге назар аударды. Оның үстіне, ол қылмыстық іс қозғауды қамтитын "саты" ұғымының қылмыстық ізге түсуді қамтитын "қылмыстық іс жүргізу кызметі" ұғымымен салыстыруға келмейтінін және қисынсыздығын дәлелдейді.

Екінші бағыт та зор ғылыми қызығушылық туғызады. Мәселен, М. С. Строговичтің пікірі бойынша: "Қылмыстық іс жүргізу қажеттігін туғызатын фактіге немесе оқиғаға қатысты ғана қылмыстық іс қозғалуы мүмкін". Атап айтқанда, ол былай деп жазады. "Егер белгілі бір адамға қатысты қылмыстық іс қозғалған болса, онда осы арқылы бұл адам белгілі бір іс жүргізу жағдайына тап болар еді. Алайда белгілі бір адам қылмыстық іс қозғау актісімен емес, айыпталушы ретінде қатыстырылатын акт арқылы айыпталушыға іс жүргізу жағдайына қойылады . . .

Сондықтан қылмыстық іс адамға (in personam-ға) қатысты емес, қылмыс фактісіне, оқиғасына (in rem) қатысты қозғалады деген принципті берік ұстану керек; ал адам заңды негіздер болғанда қозғалған қылмыстық іс бойынша айыпталушы ретінде жауапқа тартылады".

Біз бұл позицияны сол кезеңде қолданылған ҚІЖК-де кездескен қайшылықтарды түсіндіру әрекеті ретінде қарастыруға бейім тұрамыз. Мәселе мынада: 1959 ж. қабылданған ҚІЖК қылмыстық іс қозғалған адамның құқықтық жағдайын мүлде айқындамаған. Екі жақты жағдай қалыптасты: бір жағынан, қылмыстық сот ісін жүргізуге тартылатын адамның дербес мәртебесі болмады; екінші жағынан, уәкілетті органдар осы адамның кінәсына дәлелдемелер жинағанда, оның ешқандай құқықтары болмады. Іс жүзінде былай болып шықты: өзі жөнінде іс жүзінде қылмыстық із қозғалған адам сезікті ретінде ұсталған кезге дейін немесе оған айып тағылғанға дейін куәгер жағдайында қала берді. Мұндағы қайшылық мынада еді: куәгер жасалған қылмыстың өзіне мәлім жағдайлары жөнінде шын айғақтар беруге міндетті болды. Бір адамның бойында куәгер мен қылмыс жасауы мүмкін адамның ұштасуы Конституцияда кепілдік берілген құқықтар мен бостандықтарды өрескел бұзушылыққа әкеп соқтырды.

Бұл олқылықты жою үшін заң шығарушыларға 40 жылдай уақыт керек болды. ҚР ҚІЖК-нде қылмыстық іс қозғалған адамның мәртебесі жөніндегі мәселе былайша шешілді. 68-баптың 1-бөлігіне сәйкес өзі туралы қылмыстық іс қозғалған адам оған қылмыс жасады деген күмән келтірілуіне байланысты сезікті деп танылады. 186-баптың 2-бөлігіне сәйкес, егер бұл адам мәлім болса, қаулыда кім жөнінде қылмыстық іс қозғалатыны көрсетілуі тиіс. Сонымен, біздің бұған дейін айтқанымыздай, факті, қылмыс оқиғасы жөнінде, сондай-ақ қылмыс жасады деп сезіктенетін адам жөнінде қылмыстық іс қозғалуы мүмкін.

Қайта құру заманына дейінгі қылмыстық іс қозғаудың мәнін энциклопедиялық тұрғыдан түсіндіруде ол құқық ретінде ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік органдардың міндеті ретінде қарастырылды. Сот, прокурор, тергеуші және анықтау органдары өз құзыретінің шегінде қылмыстың белгілері табылатын әрбір жағдайда қылмыстық іс қозғауға және қылмыс жасауға кінәлы адамдардың қылмыс оқиғаларын анықтау және оларды жазалау үшін заңда көрсетілген шаралардың бәрін қабылдауға міндетті болды. Заңдылық тұрғысынан қарағанда, құқықтың мұндай қатаң ұйғарымы орынды болып көрінеді. Солай бола тұрса да, қазақстандық заң шығарушы бұл мәселені басқаша реттейді. ҚР ҚІЖК-нің 183-бабына сәйкес тиісті құзыретті орган қылмыс туралы арыз бен хабарламаны қабылдауға және қарауға міндетті. ҚР ҚІЖК бойынша қылмыстық іс жүргізуге негіз болған кезде міндетті түрде қылмыстық іс қозғау талабының жоқтығы қылмыстық іс қозғау жөніндегі себептер мен негіздер туралы басқа нормалармен толықтырылады (178 182, 184188-баптар) . Сонымен қатар, Қазақстан заңдарында жеке және жеке-жариялы айыптау істерін қозғаудың арнайы ережелері бар. Мұнда бұрын заңды негіздер болғанда міндетті түрде қылмыстық іс қозғау талабына сай келетін көптеген құрамдар жеке айыптау істеріне (ҚІЖК-нің 33-бабы) жатқызылған.

Қарастырылатын бөліктегі құкықтың қазіргі жағдайы айтарлықтай пікір-сайысын туғызады және жеке немесе жеке-жариялы тәртіппен ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін адамдардың заңсыз әрекеттері салдарынан мүдделеріне нұқсан келетін жандардың құқықтарының заңдылығы мен сақталуының іс жүргізу кепілдігін күшейтуге бағытталған сындарлы ұсыныстарды жасап, дербес зерттеуді талап ететіндей болып көрінеді.

Қылмыстық іс қозғау құқығы бар органдар мен тұлғалар

Қылмыстық іс қозғау құқығы бар органдар мен тұлғалар жөніндегі мәселе айтарлықтай маңызды мәселе болып табылады. ҚР ҚІЖК қылмыстық процесті бастау және қылмыстық істі қозғау құқығы бар органдар мен лауазымды адамдар тізбесін белгілейді. Оларға анықтаушы, анықтау органы, тергеу бөлімінің бастығы, тергеуші, проку-рор жатады (ҚІЖК-нің 185186-баптары) . Аталған органдар мен ла-уазымды адамдардың бәрі өздерінің құзыреті шегінде қылмыстық іс қозғау туралы мәселені шешеді.

Бұл тізбе мейлінше толық болғандықтан, кеңейте түсіндіруді қажет етпейді. Осыған байланысты бұл тізбенің заң арқылы қылмыстық ізге түсу органдарына жатқызылған қатынастар субъектілерінің аясымен сәйкес келмеуі түсіндіруді талап етеді. ҚІЖК-нің 7-бабының 14-тармағына сәйкес қылмыстық ізге түсу органдарының тізбесіне тергеу бөлімінің бастығынан басқа, қылмыстық іс қозғау құқығы бар барлық органдар мен тұлғалар кіреді. Бұл жағдайда тікелей түсіндіру мынаны білдіруі тиіс: тергеу бөлімі бастығының қызметі шектелген, ол айып тағылатын кезге дейін аяқталады. Алайда ол мүлде олай емес. ҚІЖК-нің 63-бабындағы 2-бөлігінің мазмұны бойынша тергеу бөлімшің бастығы тергеушінің уәкілеттіктерін пайдалана отырып, қылмыстық іс қозғауға, қылмыстық істі өзі жүргізуге қабылдауға және алдын ала тергеуді жеке өзі жүргізуге құқылы болып шығады.

Сонымен, тергеу барысында тергеушінің уәкілеттіктерін пайдалана алатын тергеу бөлімінің бастығын да қылмыстық ізге түсу құқығы бар тергеуші ретінде түсіну қажет.

Мұндай ерекшеліктерді ескерудің маңызы зор, өйткені қылмыстық іс жүргізу құқығының жалпы қисынына сүйенетін болсақ, қылмыстық іс қозғау құқығы бар субъектілердің қылмыстық ізге түсуді жүзеге асыратын субъектілерге айналуы істің дәлелдемелерін түсіну және кейін бағалау тұтастығын қамтамасыз етуі тиіс.

Г. В. Дроздовтың атап көрсеткеніндей, қылмыстық іс қозғау сатысының мазмұнына сондай-ақ занды органдар мен лауазымды адамдардың мынадай әрекеттері кіреді: а) қылмыс туралы ақпаратты қабылдау, оны тиісінше рәсімдеу және тіркеу; ө) бұл ақпаратты қарау және қажет болған жағдайларда қылмыстың болғаны жөніндегі нақты мағлұматтарды анықтау үшін тексеру жүргізу; б) заңға сәйкес іс жүргізуді бастау, қылмыстық іс қозғаудан бас тарту немесе тергеуге яки сот қарауына жататыны жөніндегі қылмысқа қатысты арызды (хабарламаны) жіберу туралы шешім қабылдау. Экетраполяциялык, көзқарас аталған әрекеттерді бұл өздерінің қылмыстық іс қозғау құқықтарын жүзеге асыратын анықтаушының, анықтау органының, тергеу бөлімі бастығының, тергеушінің, прокурордың біртұтас қызметін құрайтын өзіндік кезеңдер деп тұжырымдауға мүмкіндік береді.

Қылмыстық іс қозғау құқығы бар қатынастар субъектілерінің мәртебесі (құқықтық жағдайы, құқықтар мен міндеттемелер жиынтығы) әр түрлі болып келеді. Бұл олардың құзыретіндегі айырмашылықтар қылмыстық іс қозғау жөнінде шешім қабылданатын дербес іс жүргізу жағдайларын талап ететінін білдіреді. Басқаша айтқанда, қылмыстың жасалғанын көрсететін белгілер тиісті негіздерді алғаш рет ашқан немесе көрген осы субъектілердің кез келгені үшін қылмыстық іс қозғауға негіз бола алмайды. Егер анықталған тергеуден тыс қылмыстық іс қозғау қылмыстық іс қозғауға құқығы бар нақты органның немесе уәкілетті адамның құзыретіне кірмейтін болса, онда қылмыс жөніндегі арыз немесе хабарлама қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдау үшін құзыретті органға беріледі.

Сонымен, қылмыстық іс қозғау құқығы және тиісті уәкілетті органдар мен адамдар құзыретінің көлемі толық көлемде сәйкес келмейді.

Қарастырып отырған сатыда прокурорға ең кең өкілеттіктер берілген. ҚІЖК-нің 62, 190, 192-баптарының 6, 7-бөліктерінің мағынасынан оның тергеуге алынғанына қарамастан, прокурордың өзі қылмыстық іс қозғауға құқылы екені көрінеді. Прокурор өкілеттігінің кендігі жария айыптауды ғана емес, сондай-ақ жеке және жеке-жариялы айыптауды да қамтиды. Мұнда прокурор мынадай қылмыстық істерді қозғауға құқылы:

кез келген жариялы айыптау ісі бойынша (ҚІЖК-нің 62, 190- баптары) ;
егер қылмыстық әрекет дәрменсіз немесе басқаға тәуелді жағдайдағы немесе басқа да себептер бойынша өзіне тиесілі құқықтарды өз бетінше пайдалануға қабілетсіз адамдардың мүдделерін қозғайтын болса, жәбірленушіден арыз түспеген реттерде жеке айыптау ісі бойынша (ҚЖК-нің 33-бабы) ;
егер қылмыстық әрекет дәрменсіз немесе басқаға тәуелді жағдайдағы немесе басқа да себептер бойынша өзіне тиесілі құқықтарды өз бетінше пайдалануға қабілетсіз адамдардың, қоғамның немесе мемлекеттің елеулі мүдделерін қозғайтын болса, жәбірленушіден арыз түспеген реттерде жеке-жариялы айыптау ісі бойынша (ҚІЖК-нің 34-бабы) ;
коммерциялық және өзге ұйымдағы қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстық әрекет бойынша (ҚР Қылмыстық кодесінің 228232-баптары) мемлекеттік кәсіпорын болып табылмайтын тек қана коммерциялық немесе өзге ұйымдарға зиян келтірсе және басқа ұйымдардың, сондай-ақ азаматтардың, қоғамның немесе мемлекеттің мүдделеріне зиян келтірмесе, қылмыстық жауапқа тарту осы ұйым немесе уәкілетті орган басшысының арызы немесе олардың келісімі бойынша жүзеге асырылады (ҚІЖК-нің 35-бабы) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.