Қазақстан экономикасын аймақтық басқару
1.Аймақтық экоиомикалық қауіпсіздік
2.Аймақтардың әлеуметтік.экономикалық жағдай.
3.Қазақстанның негізгі экономикалық көрсеткіштері
4.Қ.Р. халқының өмір сүру деңгейі
5.Жамбыл облысының экономикалық көрсеткіштері
2.Аймақтардың әлеуметтік.экономикалық жағдай.
3.Қазақстанның негізгі экономикалық көрсеткіштері
4.Қ.Р. халқының өмір сүру деңгейі
5.Жамбыл облысының экономикалық көрсеткіштері
Қазіргі таңда әлемде ұлттық қауіпсіздікті қорғау - әр мемлекеттің дамуының жүйелік белгісі болып табылады.Қазақстан өз тәуелсіздігінің алғашқы кезінен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында басымдылық саяси механизмдердің өңделуін және жүзеге асырылуын алдын ала ұйғарды. Бірақ қазіргі кезде қауіпсіздікті сақтаудың саяси аспектілерімен бірге дамыған экономикалық жүйелерге басым жағдай жасаудың экономикалық факторлары аясында өзектіліктің қамтамасыз етілуі мемлекеттің стратегиялық даму үлгілерінің ауыстырылуы валюталық – қаржылық нарықтың күрделіленуі, ақпараттық жаңартудың мақсатты дамуы қатар жүріп келеді. Қазіргі таңда ұлттық сонымен қатар аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қорғау механизмдерін күшейтуге және өңдеуге барынша жағдай жасалуда.
Тәуелсіз болған жылдардан бері мемлекеттің экономикалық дамуының стратегиялық мәселелерін шешу кедейшіліктің туындауына соқтырған экономикалық «десоциалануға» ғана емес, қоғамның әлеуметтік – экономикалық жағдайының біршама төмендеуіне және аймақтық саралауға әкеп соқтырды. Қазіргі кезде Қазақстан аймақтарынның экономикалық жағдайы жергілікті экономиканың тепе-теңсіздігімен сипатталады. Мұндай жағдай аймақтық экономиканың көпсалалығымен (шикізатты, аграрлы, т.б.) түсіндіріледі.
Осыған байланысты аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ең алдымен нақты және потенциалды экономикалық қауіпті дер кезінде анықтау және болдырмау Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуының басты шарты болып табылады. Аймақтық экономикалық қауіпсіздікті өңдеу және жүзеге асыру механизмдері ең алдымен әр аймақтың ерекшелігіне, оның ұлттық экономика жүйесіндегі ынтасы мен қауіптілігіне, сондай-ақ жүргізілетін аймақтық саясаттың нәтижелілігіне тәуелді.
Қазіргі кездегі жүргізілетін мемлекеттік аймақтық саясат барлық аймақтарға дербестік ұсынуға бағытталған, ол аймақтық басқару әдістерін түзету қажеттілігі, барабар ұзақ мерзімді мақсаттар мен дамудың басымдылығын өңдеумен байланысты.
Қазақстанның қазіргі таңда аймақтардың қауіпсіздік проблемалары маңызды рөл атқарады. Аталған жағдайды талдау мемлекетіміздің экономикалық қауіптерінің себептері аймақтық сипатта екендігін көрсетеді. Олар аймақтық жіктелген, атап айтсақ –эконмикалық күйреу және жұмыссыздық, қаржылық тәртіптің төмендігі, отандық тауар өндірушілерінің қорғаныс әлсіздігі және т.б. Бұл жағдай аймақтардың экономикалық дамуының өспелі жітелуі мен халқының тұрмыс деңгейі арасында шиеленісе түседі. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық кеңістіктегі жіктелуі әлеуметтік назарды, әлеуметтік жанжал мүмкіндігін тудырады, осылайша ұлттық және экономикалық қауіпсіздікке үрей туады.
Тәуелсіз болған жылдардан бері мемлекеттің экономикалық дамуының стратегиялық мәселелерін шешу кедейшіліктің туындауына соқтырған экономикалық «десоциалануға» ғана емес, қоғамның әлеуметтік – экономикалық жағдайының біршама төмендеуіне және аймақтық саралауға әкеп соқтырды. Қазіргі кезде Қазақстан аймақтарынның экономикалық жағдайы жергілікті экономиканың тепе-теңсіздігімен сипатталады. Мұндай жағдай аймақтық экономиканың көпсалалығымен (шикізатты, аграрлы, т.б.) түсіндіріледі.
Осыған байланысты аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ең алдымен нақты және потенциалды экономикалық қауіпті дер кезінде анықтау және болдырмау Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуының басты шарты болып табылады. Аймақтық экономикалық қауіпсіздікті өңдеу және жүзеге асыру механизмдері ең алдымен әр аймақтың ерекшелігіне, оның ұлттық экономика жүйесіндегі ынтасы мен қауіптілігіне, сондай-ақ жүргізілетін аймақтық саясаттың нәтижелілігіне тәуелді.
Қазіргі кездегі жүргізілетін мемлекеттік аймақтық саясат барлық аймақтарға дербестік ұсынуға бағытталған, ол аймақтық басқару әдістерін түзету қажеттілігі, барабар ұзақ мерзімді мақсаттар мен дамудың басымдылығын өңдеумен байланысты.
Қазақстанның қазіргі таңда аймақтардың қауіпсіздік проблемалары маңызды рөл атқарады. Аталған жағдайды талдау мемлекетіміздің экономикалық қауіптерінің себептері аймақтық сипатта екендігін көрсетеді. Олар аймақтық жіктелген, атап айтсақ –эконмикалық күйреу және жұмыссыздық, қаржылық тәртіптің төмендігі, отандық тауар өндірушілерінің қорғаныс әлсіздігі және т.б. Бұл жағдай аймақтардың экономикалық дамуының өспелі жітелуі мен халқының тұрмыс деңгейі арасында шиеленісе түседі. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық кеңістіктегі жіктелуі әлеуметтік назарды, әлеуметтік жанжал мүмкіндігін тудырады, осылайша ұлттық және экономикалық қауіпсіздікке үрей туады.
1. Қазақстанның өнеркәсіпбі және оның аймақтары. Статикалық жинақ.- Алматы, 2005ж.
2. Қазақстан өңірлері. Статистикалық жинақ. Алматы: ҚР статистикалық Агенттігі, 2005ж.
3. Адам дамуның есебі. Қазақстандағы ауылдың дамуы: преспективаларымен және қыйыншылықтары. Алматы, 2002 ж.
4. “Бүгінгі Қазақстан” статистикалық жанақ, 2005ж.
2. Қазақстан өңірлері. Статистикалық жинақ. Алматы: ҚР статистикалық Агенттігі, 2005ж.
3. Адам дамуның есебі. Қазақстандағы ауылдың дамуы: преспективаларымен және қыйыншылықтары. Алматы, 2002 ж.
4. “Бүгінгі Қазақстан” статистикалық жанақ, 2005ж.
Қазақстан экономикасын аймақтық басқару
1.Аймақтық экоиомикалық қауіпсіздік
Қазіргі таңда әлемде ұлттық қауіпсіздікті қорғау - әр мемлекеттің
дамуының жүйелік белгісі болып табылады.Қазақстан өз тәуелсіздігінің
алғашқы кезінен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында басымдылық
саяси механизмдердің өңделуін және жүзеге асырылуын алдын ала ұйғарды.
Бірақ қазіргі кезде қауіпсіздікті сақтаудың саяси аспектілерімен бірге
дамыған экономикалық жүйелерге басым жағдай жасаудың экономикалық
факторлары аясында өзектіліктің қамтамасыз етілуі мемлекеттің стратегиялық
даму үлгілерінің ауыстырылуы валюталық – қаржылық нарықтың күрделіленуі,
ақпараттық жаңартудың мақсатты дамуы қатар жүріп келеді. Қазіргі таңда
ұлттық сонымен қатар аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қорғау
механизмдерін күшейтуге және өңдеуге барынша жағдай жасалуда.
Тәуелсіз болған жылдардан бері мемлекеттің экономикалық дамуының
стратегиялық мәселелерін шешу кедейшіліктің туындауына соқтырған
экономикалық десоциалануға ғана емес, қоғамның әлеуметтік – экономикалық
жағдайының біршама төмендеуіне және аймақтық саралауға әкеп соқтырды.
Қазіргі кезде Қазақстан аймақтарынның экономикалық жағдайы жергілікті
экономиканың тепе-теңсіздігімен сипатталады. Мұндай жағдай аймақтық
экономиканың көпсалалығымен (шикізатты, аграрлы, т.б.) түсіндіріледі.
Осыған байланысты аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
ең алдымен нақты және потенциалды экономикалық қауіпті дер кезінде анықтау
және болдырмау Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуының басты шарты болып
табылады. Аймақтық экономикалық қауіпсіздікті өңдеу және жүзеге асыру
механизмдері ең алдымен әр аймақтың ерекшелігіне, оның ұлттық экономика
жүйесіндегі ынтасы мен қауіптілігіне, сондай-ақ жүргізілетін аймақтық
саясаттың нәтижелілігіне тәуелді.
Қазіргі кездегі жүргізілетін мемлекеттік аймақтық саясат барлық
аймақтарға дербестік ұсынуға бағытталған, ол аймақтық басқару әдістерін
түзету қажеттілігі, барабар ұзақ мерзімді мақсаттар мен дамудың
басымдылығын өңдеумен байланысты.
Қазақстанның қазіргі таңда аймақтардың қауіпсіздік проблемалары маңызды
рөл атқарады. Аталған жағдайды талдау мемлекетіміздің экономикалық
қауіптерінің себептері аймақтық сипатта екендігін көрсетеді. Олар аймақтық
жіктелген, атап айтсақ –эконмикалық күйреу және жұмыссыздық, қаржылық
тәртіптің төмендігі, отандық тауар өндірушілерінің қорғаныс әлсіздігі және
т.б. Бұл жағдай аймақтардың экономикалық дамуының өспелі жітелуі мен
халқының тұрмыс деңгейі арасында шиеленісе түседі. Қазақстанның әлеуметтік-
экономикалық кеңістіктегі жіктелуі әлеуметтік назарды, әлеуметтік жанжал
мүмкіндігін тудырады, осылайша ұлттық және экономикалық қауіпсіздікке үрей
туады.
Кез келген мемлекеттің аумақтық тұтастығы және экономикалық кешендегі
бірлігі оның ұлттық қауіпсіздігінің дәстүрлі негізі болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумақтық әртараптануы көптеген факторлардың
әсерінен болады: объективті және субъективті, жүйелік және конъюктуралық,
тарихи және экономикалық.
Объективті факторларға географиялық орнын, табиғи-климаттық жағдайын,
аумақ бойынша минералды шикізат ресурстары мен ауылшаруашылық өнімдердің
әртекті бөлінуі; демографиялық жағдайы, экологиялық апаттар жатады.
Аймақтық дамуды баяулататын немес бәсеңдететін субъективті факторларға
ұзақ мерзімді, жүйелік және тиімді мемлекеттік аймақтық саясаттың жоқтығы,
орталық және жергілікті билік органдары арасындағы міндеттер мен
жауапкершіліктің шектелуі, әкімшілік институттарының жетілдірмеуі, аймақтық
дамуға бағытталған мемлекеттік инвестициялардың қысқыруы, халықтың
кәсіпкерлік ырғақтылығы, нарықтық реформаларды қолдану жатады.
2.Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жағдай.
Тарихи қалыптасқан факторларға біртексіз дамыған және экономикалық
жағынан артта қалған аймақтар жатады, ол бұрынғы совет үкіметінен мұраға
қалған десек те болады.
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы мен аймақаралық және
аймақішілік тепе-теңсіздіктің тереңдетілуіне мемлекетіміздің жалпы жүйелік
дағдарысы әсер етті:
жинақталған өндірістің күйреуі;
ішкі нарық көлемінің төмендеуі;
ашық экономиканың құрылуына байланысты тауар мен қызмет көрсету бойынша
сыртқы бәсекелестіктің күйреуі;
тұтыным бағасының құнсыздануы (инфляция);
өндіріс факторларының жахандық ғылыми-техникалық жетістіктер талаптарына
сәйкес келмеуі.
Жеке аймақтардың экономикалық қауіпсіздігі бүгінгі таңда әлемдік нарық
сұраныстарының ауытқуына – мұнай, металл, бидай сұранысы мен бағасына,
сондай-ақ шетел инвесторларының қызығушылықтарына тәуелді болып келеді.
Қазақстан экономикасының аймақтық құрылымы әлемдік нарықтың сұраныстарына
сәйкес өзгеріп отырады, соның нәтижесінде аймақтардың тепе-теңсіздігі пайда
болады.
Аймақтарға экономикалық қауіпсіздік түсінігін қолдану Қазақстанның
қазіргі даму деңгейінде объективті рөл атқарады. Мемлекетіміз қол жеткізген
макроэкономикалық тұрақтылық аймақтарға өзіндік қауіптерін әкеледі.
Аймақ ұлттық қауіпсіздіктің маңызды элементі болып табылады және ішкі
динамикасы бар көпдеңгейлі құрылыммен сипатталады. Аймақтардың экономикалық
жүйелері үшін әлеуметтік, экономикалық, қаржылық, экологиялық, ақпараттық
және басқа құрастырушыларының үйлесімділігі тән.
3.Қазақстанның негізгі экономикалық көрсеткіштері
Қазақстан Республикасы аймақтарының эконоикалық қауіпсіздігі өзара
байланысты екі деңгейден тұрады – аймақаралық және аймақішілік.
Экономикалық қауіпсіздіктің аймақаралық деңгейі негізгі әлеуметтік –
экономикалық көрсеткіштердің аймақаралық саралап жіктелу
көрсеткіштерімен
сипатталады, олардың кейбіреулерінің сандық мәндері 1 кестеде келтірілген.
Кесте 1
Қазақстанның негізгі әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштерінің аймақаралық
саралап жіктелу коэффиценттері
(максималды мәндердің минималды мәндерге қатынасы)*
2003ж. 2004ж. 2005ж.
Адам басына шаққандағы жалпы аймақ-тық өнім 11,6 10,5 12,5
Адам басына шаққандағы өндіріс өнімділігінің көлемі 22,0 23,1 28,7
Халықтың орташа қаржылық табысы-ның көлемі 3,3 2,8 2,8
Ескерту - Қазақстан Республикасының статистика Агенттігі мәліметтері
негізіне сүйене отырып құрылған.
Берілген мәліметтерде көрсетілгендей, аймақаралық тепе-теңсіздіктер
жылдан – жылға тереңдетіліп, қауіптік сипатқа ие болып келе жатыр. Атырау
облысындағы адам басына шаққандағы ЖАӨ максималды көлемі (1123,7 мың теңге)
және Жамбыл облысындағы максисмалды көлемі (96,6 мың теңге) арасындағы
айырмашылық 2003 ж. 11,6 есе, 2004 ж. 10,4 есе, 2005ж. 11,9 есеге өсті.
Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндірісі бойынша аймақтарды бірнеше топтарға
бөлуге болады. Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндіру бойынша Атырау және
Маңғыстау облыстары басқа облыстар ішінен бірінші орынды алып келеді. Осы
екі облыс көмірсутекті минералды ресурстарға бай, негізгі экономикалық
саласы мұнай өндіру өнеркәсібі болып табылады, бүкіл өнеркәсіптік өндіріс
көлемінің 90% осы екі облыстың үлесіне кіреді. Бұл облыстарда адам басына
шаққандағы ЖАӨ-ң жоғарғы көрсеткіштері әлемдік нарықтың мұнайға деген
сұранысымен және халық санының аздығымен байланысты.
Қазақстанның ЖАӨ өндіру саласында аталған екі облыстың үлесі 16,7%
құрайды. Қосылған құнның негізгі көлемін өнеркәсіп береді (Атырау облысында
- 67%, Маңғыстауды - 53%), экономиканың басқа салалары дамыған. Облыс
экономикаларының әртараптандырылмауы, сыртқы нарықта мұнай бағасына деген
тәуелділік, мұнай қайнар көздерін ұзақ мерзімді пайдалану аталған дамыған
облыстардың тұрақты әрі қауіпсіз дамуын төмендетеді.
Сондай-ақ аталған облыстардың тағы бір артықшылығы халық табысының ішкі
облыстық әртараптануы болып табылады: мұнай өндіретін өнеркәсіптер мен
кәсіпорындардағы жұмысшылардың жоғарғы табысы, ал басқа аймақтардың халқы
төмен табысты болып есептеледі.
Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндіру бойынша Қазақстанның Ақмола,
Қызылорда, Алматы, Оңтүстік – Қазақстан және Жамбыл облыстары соңғы орынды
алады. Олар тек аграрлы артықшылықтарға ие және 40,6%-қ халықтық
тығыздығымен ЖАӨ бойынша тек 17,2% құрайды.
Өнеркәсіптік өнім көлемі көрсеткіштері бойынша аймақаралық
әртараптандырудың адам басына шаққандағы 1,3 есе өсуі (2003ж. 21,6%-дан
2005ж. 29,1%-ға дейін) Республикамыздың жеке облыстарының деиндустриалды
қауіптерін тудырады.
Облыстар обйынша өндірістің негізгі қорын тозу деңгейіне талдау жасасақ
:
2003ж. Солтүстік Қазақстан – 49,7%, Қостанай - 44,3%, Павладар - 43,0%,
Қарағанды - 41,5% құралса, 2004ж. Солтүстік Қазақстан – 50%, Қостанай -
45,1%, Павладар - 44,9%, Атырау - 44,0%, Батыс Қазақстан – 42,4%, Алматы –
42,0% Қарағанды - 41,7% құрылды. Ал 2005ж. Атырау - 61,1%, Шығыс Қазақстан
– 47,5 %, Солтүстік Қазақстан – 46,3%, Жамбыл – 42,8% пайызды көрсетеді.
Халықтың тұрақты әрі жоғарғы табысы өзіндік өнімді экспортқа шығаратын
Қазақстанның кейбір облыстарына тән. Осылайша, Атырау, Маңғыстау, Батыс
Ққазақстан облыстарының адам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Аймақтық экоиомикалық қауіпсіздік
Қазіргі таңда әлемде ұлттық қауіпсіздікті қорғау - әр мемлекеттің
дамуының жүйелік белгісі болып табылады.Қазақстан өз тәуелсіздігінің
алғашқы кезінен ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында басымдылық
саяси механизмдердің өңделуін және жүзеге асырылуын алдын ала ұйғарды.
Бірақ қазіргі кезде қауіпсіздікті сақтаудың саяси аспектілерімен бірге
дамыған экономикалық жүйелерге басым жағдай жасаудың экономикалық
факторлары аясында өзектіліктің қамтамасыз етілуі мемлекеттің стратегиялық
даму үлгілерінің ауыстырылуы валюталық – қаржылық нарықтың күрделіленуі,
ақпараттық жаңартудың мақсатты дамуы қатар жүріп келеді. Қазіргі таңда
ұлттық сонымен қатар аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қорғау
механизмдерін күшейтуге және өңдеуге барынша жағдай жасалуда.
Тәуелсіз болған жылдардан бері мемлекеттің экономикалық дамуының
стратегиялық мәселелерін шешу кедейшіліктің туындауына соқтырған
экономикалық десоциалануға ғана емес, қоғамның әлеуметтік – экономикалық
жағдайының біршама төмендеуіне және аймақтық саралауға әкеп соқтырды.
Қазіргі кезде Қазақстан аймақтарынның экономикалық жағдайы жергілікті
экономиканың тепе-теңсіздігімен сипатталады. Мұндай жағдай аймақтық
экономиканың көпсалалығымен (шикізатты, аграрлы, т.б.) түсіндіріледі.
Осыған байланысты аймақтық экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
ең алдымен нақты және потенциалды экономикалық қауіпті дер кезінде анықтау
және болдырмау Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуының басты шарты болып
табылады. Аймақтық экономикалық қауіпсіздікті өңдеу және жүзеге асыру
механизмдері ең алдымен әр аймақтың ерекшелігіне, оның ұлттық экономика
жүйесіндегі ынтасы мен қауіптілігіне, сондай-ақ жүргізілетін аймақтық
саясаттың нәтижелілігіне тәуелді.
Қазіргі кездегі жүргізілетін мемлекеттік аймақтық саясат барлық
аймақтарға дербестік ұсынуға бағытталған, ол аймақтық басқару әдістерін
түзету қажеттілігі, барабар ұзақ мерзімді мақсаттар мен дамудың
басымдылығын өңдеумен байланысты.
Қазақстанның қазіргі таңда аймақтардың қауіпсіздік проблемалары маңызды
рөл атқарады. Аталған жағдайды талдау мемлекетіміздің экономикалық
қауіптерінің себептері аймақтық сипатта екендігін көрсетеді. Олар аймақтық
жіктелген, атап айтсақ –эконмикалық күйреу және жұмыссыздық, қаржылық
тәртіптің төмендігі, отандық тауар өндірушілерінің қорғаныс әлсіздігі және
т.б. Бұл жағдай аймақтардың экономикалық дамуының өспелі жітелуі мен
халқының тұрмыс деңгейі арасында шиеленісе түседі. Қазақстанның әлеуметтік-
экономикалық кеңістіктегі жіктелуі әлеуметтік назарды, әлеуметтік жанжал
мүмкіндігін тудырады, осылайша ұлттық және экономикалық қауіпсіздікке үрей
туады.
Кез келген мемлекеттің аумақтық тұтастығы және экономикалық кешендегі
бірлігі оның ұлттық қауіпсіздігінің дәстүрлі негізі болып табылады.
Қазақстан Республикасының аумақтық әртараптануы көптеген факторлардың
әсерінен болады: объективті және субъективті, жүйелік және конъюктуралық,
тарихи және экономикалық.
Объективті факторларға географиялық орнын, табиғи-климаттық жағдайын,
аумақ бойынша минералды шикізат ресурстары мен ауылшаруашылық өнімдердің
әртекті бөлінуі; демографиялық жағдайы, экологиялық апаттар жатады.
Аймақтық дамуды баяулататын немес бәсеңдететін субъективті факторларға
ұзақ мерзімді, жүйелік және тиімді мемлекеттік аймақтық саясаттың жоқтығы,
орталық және жергілікті билік органдары арасындағы міндеттер мен
жауапкершіліктің шектелуі, әкімшілік институттарының жетілдірмеуі, аймақтық
дамуға бағытталған мемлекеттік инвестициялардың қысқыруы, халықтың
кәсіпкерлік ырғақтылығы, нарықтық реформаларды қолдану жатады.
2.Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жағдай.
Тарихи қалыптасқан факторларға біртексіз дамыған және экономикалық
жағынан артта қалған аймақтар жатады, ол бұрынғы совет үкіметінен мұраға
қалған десек те болады.
Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы мен аймақаралық және
аймақішілік тепе-теңсіздіктің тереңдетілуіне мемлекетіміздің жалпы жүйелік
дағдарысы әсер етті:
жинақталған өндірістің күйреуі;
ішкі нарық көлемінің төмендеуі;
ашық экономиканың құрылуына байланысты тауар мен қызмет көрсету бойынша
сыртқы бәсекелестіктің күйреуі;
тұтыным бағасының құнсыздануы (инфляция);
өндіріс факторларының жахандық ғылыми-техникалық жетістіктер талаптарына
сәйкес келмеуі.
Жеке аймақтардың экономикалық қауіпсіздігі бүгінгі таңда әлемдік нарық
сұраныстарының ауытқуына – мұнай, металл, бидай сұранысы мен бағасына,
сондай-ақ шетел инвесторларының қызығушылықтарына тәуелді болып келеді.
Қазақстан экономикасының аймақтық құрылымы әлемдік нарықтың сұраныстарына
сәйкес өзгеріп отырады, соның нәтижесінде аймақтардың тепе-теңсіздігі пайда
болады.
Аймақтарға экономикалық қауіпсіздік түсінігін қолдану Қазақстанның
қазіргі даму деңгейінде объективті рөл атқарады. Мемлекетіміз қол жеткізген
макроэкономикалық тұрақтылық аймақтарға өзіндік қауіптерін әкеледі.
Аймақ ұлттық қауіпсіздіктің маңызды элементі болып табылады және ішкі
динамикасы бар көпдеңгейлі құрылыммен сипатталады. Аймақтардың экономикалық
жүйелері үшін әлеуметтік, экономикалық, қаржылық, экологиялық, ақпараттық
және басқа құрастырушыларының үйлесімділігі тән.
3.Қазақстанның негізгі экономикалық көрсеткіштері
Қазақстан Республикасы аймақтарының эконоикалық қауіпсіздігі өзара
байланысты екі деңгейден тұрады – аймақаралық және аймақішілік.
Экономикалық қауіпсіздіктің аймақаралық деңгейі негізгі әлеуметтік –
экономикалық көрсеткіштердің аймақаралық саралап жіктелу
көрсеткіштерімен
сипатталады, олардың кейбіреулерінің сандық мәндері 1 кестеде келтірілген.
Кесте 1
Қазақстанның негізгі әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштерінің аймақаралық
саралап жіктелу коэффиценттері
(максималды мәндердің минималды мәндерге қатынасы)*
2003ж. 2004ж. 2005ж.
Адам басына шаққандағы жалпы аймақ-тық өнім 11,6 10,5 12,5
Адам басына шаққандағы өндіріс өнімділігінің көлемі 22,0 23,1 28,7
Халықтың орташа қаржылық табысы-ның көлемі 3,3 2,8 2,8
Ескерту - Қазақстан Республикасының статистика Агенттігі мәліметтері
негізіне сүйене отырып құрылған.
Берілген мәліметтерде көрсетілгендей, аймақаралық тепе-теңсіздіктер
жылдан – жылға тереңдетіліп, қауіптік сипатқа ие болып келе жатыр. Атырау
облысындағы адам басына шаққандағы ЖАӨ максималды көлемі (1123,7 мың теңге)
және Жамбыл облысындағы максисмалды көлемі (96,6 мың теңге) арасындағы
айырмашылық 2003 ж. 11,6 есе, 2004 ж. 10,4 есе, 2005ж. 11,9 есеге өсті.
Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндірісі бойынша аймақтарды бірнеше топтарға
бөлуге болады. Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндіру бойынша Атырау және
Маңғыстау облыстары басқа облыстар ішінен бірінші орынды алып келеді. Осы
екі облыс көмірсутекті минералды ресурстарға бай, негізгі экономикалық
саласы мұнай өндіру өнеркәсібі болып табылады, бүкіл өнеркәсіптік өндіріс
көлемінің 90% осы екі облыстың үлесіне кіреді. Бұл облыстарда адам басына
шаққандағы ЖАӨ-ң жоғарғы көрсеткіштері әлемдік нарықтың мұнайға деген
сұранысымен және халық санының аздығымен байланысты.
Қазақстанның ЖАӨ өндіру саласында аталған екі облыстың үлесі 16,7%
құрайды. Қосылған құнның негізгі көлемін өнеркәсіп береді (Атырау облысында
- 67%, Маңғыстауды - 53%), экономиканың басқа салалары дамыған. Облыс
экономикаларының әртараптандырылмауы, сыртқы нарықта мұнай бағасына деген
тәуелділік, мұнай қайнар көздерін ұзақ мерзімді пайдалану аталған дамыған
облыстардың тұрақты әрі қауіпсіз дамуын төмендетеді.
Сондай-ақ аталған облыстардың тағы бір артықшылығы халық табысының ішкі
облыстық әртараптануы болып табылады: мұнай өндіретін өнеркәсіптер мен
кәсіпорындардағы жұмысшылардың жоғарғы табысы, ал басқа аймақтардың халқы
төмен табысты болып есептеледі.
Адам басына шаққандағы ЖАӨ өндіру бойынша Қазақстанның Ақмола,
Қызылорда, Алматы, Оңтүстік – Қазақстан және Жамбыл облыстары соңғы орынды
алады. Олар тек аграрлы артықшылықтарға ие және 40,6%-қ халықтық
тығыздығымен ЖАӨ бойынша тек 17,2% құрайды.
Өнеркәсіптік өнім көлемі көрсеткіштері бойынша аймақаралық
әртараптандырудың адам басына шаққандағы 1,3 есе өсуі (2003ж. 21,6%-дан
2005ж. 29,1%-ға дейін) Республикамыздың жеке облыстарының деиндустриалды
қауіптерін тудырады.
Облыстар обйынша өндірістің негізгі қорын тозу деңгейіне талдау жасасақ
:
2003ж. Солтүстік Қазақстан – 49,7%, Қостанай - 44,3%, Павладар - 43,0%,
Қарағанды - 41,5% құралса, 2004ж. Солтүстік Қазақстан – 50%, Қостанай -
45,1%, Павладар - 44,9%, Атырау - 44,0%, Батыс Қазақстан – 42,4%, Алматы –
42,0% Қарағанды - 41,7% құрылды. Ал 2005ж. Атырау - 61,1%, Шығыс Қазақстан
– 47,5 %, Солтүстік Қазақстан – 46,3%, Жамбыл – 42,8% пайызды көрсетеді.
Халықтың тұрақты әрі жоғарғы табысы өзіндік өнімді экспортқа шығаратын
Қазақстанның кейбір облыстарына тән. Осылайша, Атырау, Маңғыстау, Батыс
Ққазақстан облыстарының адам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz