Қазақстанның қызыл кітабының тарихы

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Қазақстанның қызыл кітабының тарихы
2. Қызыл Кітап
3. Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізімі

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиттер

Адамның табиғатқа әсерінен жануарлар мен өсімдіктер қырғынға ұшырауда, соның салдарынан ағзаның көптеген түрлері жойылып кету шегіне жетті. Мәселен, 90-жылдардың ортасына дейін, 40 жыл бойы бөкен Қазақстандағы негізгі кәсіптік жануар болды. 1991-1993 жылдарда 800-900 мың бөкендер бар еді. 1998 жылы - 470 мың, 2001 жылы - 80 мың, ал 2003 жылы бар болғаны 21 мың бөкен қалды. Үкімет каулыларымен бөкендердің барлық түрін аулауға тыйым салынды. Бөкен Қызыл кітапқа енгізілген жоқ, бірақ осал, тіпті қиын-қыстау қауіп төнген түр мәртебесінде тұр. Оның санын қалпына келтіруде едәуір каржы салынып, аң шаруашылығы мен өзге ұйымдардың қарқынды күш жұмсауы қоса тапсырылды.
Адамның қырып-жою әрекетінің әсері
Адамның қырып-жоя әсер етуінің тағы бір мысалы ретінде Арал теңізінің экологиялық опатын көрсетуге болады. Соның нәтижесінде теңіздің жартысынан астамы Әмудария және Сырдария өзендерінің ағысын бөліп жібергендіктен, тартылып кетті. Арал теңізі ірі балық кәсіпшілігі орнынан шағын суқоймаға айналып қалды. Теңіздің сорлануының тез өсуі нәтижесінде тұздылығы 60% (промиллеге) дейін көтерілді, сөйтіп суармалы егістіктің ақаба суынан пестицидтер мен нитраттардыңжинақталуынан теңіз суынан балықтардың 28 түрі жойылып кетті. Қазақстанда жыртқыш құстардың жағдайы шұғыл нашарлап кетті. Оның негізгі себептері мыналар:
ересек құстарды жаппай аулау, сондай-ақ сату үшін ұядан (ителгі,бидайық, лашын, ақ сұңқар; бүркіт, қарақұс тәрізді қырандардың) балапандарын алу;
қаскерлік;

1. Красная Книга КазССР. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений, ч. 1. Позвоночные животные, А.-А., ч. 2, 1978;
2. Растения. А.-А., 1981; Кдзақстан Қызыл кітабы, т.1. Жануарлар. 1-бөлім. Омыртқалылар. Қайта өңделіп және толықтырылған, 3-бас, А., 1996.
Р. Сәтімбекұлы.
3. “Қазақ Энциклопедиясы”

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Қазақстанның қызыл кітабының тарихы
2. Қызыл Кітап
3. Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл
кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету
қаупі төнген түрлерінің тізімі

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиттер

Кіріспе

Адамның табиғатқа әсерінен жануарлар мен өсімдіктер қырғынға ұшырауда,
соның салдарынан ағзаның көптеген түрлері жойылып кету шегіне жетті.
Мәселен, 90-жылдардың ортасына дейін, 40 жыл бойы
бөкен Қазақстандағы негізгі кәсіптік жануар болды. 1991-1993 жылдарда 800-
900 мың бөкендер бар еді. 1998 жылы - 470 мың, 2001 жылы - 80 мың, ал 2003
жылы бар болғаны 21 мың бөкен қалды. Үкімет каулыларымен бөкендердің барлық
түрін аулауға тыйым салынды. Бөкен Қызыл кітапқа енгізілген жоқ, бірақ
осал, тіпті қиын-қыстау қауіп төнген түр мәртебесінде тұр. Оның санын
қалпына келтіруде едәуір каржы салынып, аң шаруашылығы мен өзге ұйымдардың
қарқынды күш жұмсауы қоса тапсырылды.
Адамның қырып-жою әрекетінің әсері
Адамның қырып-жоя әсер етуінің тағы бір мысалы ретінде Арал
теңізінің экологиялық опатын көрсетуге болады. Соның нәтижесінде теңіздің
жартысынан астамы Әмудария және Сырдария өзенд ерінің ағысын бөліп
жібергендіктен, тартылып кетті. Арал теңізі ірі балық кәсіпшілігі орнынан
шағын суқоймаға айналып қалды. Теңіздің сорлануының тез өсуі нәтижесінде
тұздылығы 60% (промиллеге) дейін көтерілді, сөйтіп суармалы
егістіктің ақаба суынан пестицидтер мен нитраттардың жинақталуынан теңіз
суынан балықтардың 28 түрі жойылып кетті. Қазақстанда жыртқыш құстардың
жағдайы шұғыл нашарлап кетті. Оның негізгі себептері мыналар:
ересек құстарды жаппай аулау, сондай-ақ сату үшін ұядан (ителгі,бидайық,
лашын, ақ сұңқар; бүркіт, қарақұс тәрізді қырандардың) балапандарын алу;
қаскерлік;
жабайы тұяқтылардың санының кемуінен қоректік қордың азаюы (құмай,
жұртшы, сақалтай);
Суқоймаларды шаруашылықтың игеруі, жағалаудағы ағаштарды шауып алу, балық
қорының кемуі (балықшы тұйғын, аққұйрықты субүркіт);
электрберіліс жолында қорғаныш құрылғыларының болмауы, химиялық ластану
(жыланжегіш қыран);
тоғайлы орманның құлдырауы (бақалтак қыран);
тіршілік орындарының бүлінуі;
тың даланы жырту;
ірі қараны қайталап жаю.
Көкқұсты кейінгі жылдары сайрағыш құстарды торда ұстаушылар көбейіп кетті.
Ұлттық костюмдер мен бойтұмарларды әшекейлеуге үкінің қауырсындары
пайдаланылады. Аталған түрлер жойылу қаупінде болып шыққандықтан, Қызыл
кітапқа тіркелді.

Қазақстанның қызыл кітабының тарихы

Қазақстанның қызыл кітабы
"Красная книга Казахстана" - Қазақстан Республикасы аумағында жойылу қаупі
төнген және сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің сипаттамасы
берілген арнайы басылым. Қазақ КСР Мин. Кеңесінің 1978 ж. 16 қаңтарындағы
қаулысына сәйкес шыға бастады. Оның омыртқалы жануарларға арналған 1-бөлімі
жеке кітап болып 1978 ж. жарық көрді. "Қ. Қ. к-ның" 2-бөлімі 1981 ж.
өсімдіктерге арналып шығарылды. "Қ. Қ. к-ның" 1-басылымына тіркелген
өсімдіктер мен жануарлар түрлері 2 категория бойынша: А категориясы —
жойылып кету қаупі төнген түрлер; Б категориясы сирек кездесетін түрлер деп
берілді. "Қ. Қ. к-ның" жануарларға арналған 1-басылымында омыртқалы
жануарлардың 87 түрі: балықтың 4, қосмекенділердің 1, бауырымен жорғалаушы-
лардың 8, қүстардың 43, сүтқоректілердің 31 түрі тіркелді. 1-басылымда
тіркелген жануарларға берілген деректер 10 - 20 жыл бүрынғы зерттеулер
негізінде берілді. Сондықтан, 1985 ж. Қазақстан ҒА-ның жанынан "Қызыл
кітапты" қайта басып шығару мақсатымен арнайы зоол. комиссия жүмыс істей
бастады.Кітаптың мүқабасы, 1996 ж. Кітаптың мүқабасы, 1981 ж.
1991 ж. осы комиссия "Қ. Қ. к-ның" толықтырылған 2-басылымын шығарды. Оның
таралымы 500 дана болды. Кітаптың 2-басылымына омыртқалы жануарлардың 129
түрі мен түр тармақтары тіркелді. Онда балыктардың 16, қосмекенділердің 3,
бауырымен жорғалаушылардың 10, қүстардың 58, сүт-қоректілердің 42 түрі мен
түр тармақтары туралы мәліметтер берілген. "Қ. Қ. к-ның" 2-басылымында
алғаш рет омыртқасыз жануарлардың 105 түрі берілді, онда жәндіктердің 96,
шаянтәрізділердің 1, үлулардың 6, қүрттардың 2 түрі туралы деректер тіркел-
ген. 1996 ж. "Қ. Қ. к-ның" 3-басылымы қайта өңделіп, әрі толықтырылып,
қазақ тілінде шықты. Бүл 3-басылымның 1-томы "Жануар-лар", оның 1-бөлімі
Омыртқалылар" деп аталды. Онда омыртқалы жануарлардың 125 түрі мен түр
тармағы ту-ралы деректер берілген. "Қ. Қ. к-ның" 3-басылымында тіркелген
жануарлар түрлері 5 категория бойынша: 1-категория - жойылып бара жаткдн; 2-
категория - саны жылданжылға күрт азайып бара жат-кдн; 3-категория — сирек
кездесетін; 4-категория — ғыл. түрғыдан толық зерттелмеген; 5-категория —
қалпына келтірілген түрлер деп берілген. "Қ. Қ. к-ның" 3-басылымывда
тіркелген омыртқалы жануарлар түрінің қандай отрядқа, кандай түқымдаскд
жататъ және әрбір жеке түрге қыcқша кдзақша, ағылшынша деректер берілген.
Сонымен бірге әрбір тіркелген түрдін суреті, Кдзақстан аумағынла таралуын
көрсететін карта және сол жануардың түріне катысты акдарат көздері
(кітаптар макалалар) көрсетілген. "Қ. Қ. к-ның" өсімдіктерге арналғаи 1-
басылымында өсімдіктердің 307 түрі тіркелген (1981). Онда
жабықтүқымдылардың 288, ашыктүқымдылардың 2, қы рыққүлақ тәрізділердің 3,
мүктердің 3, саңырауқүлактардың 10, қыналардың - 1 түрі берілген.

ҚЫЗЫЛ КІТАП

Қызыл кітап- сирек кездесетін түрлердің санының қазіргі жай- күйін
көрсететін құжат.
Қазақстанның Қызыл кітабында сирек және жойылып бара жатқан түрлердің
тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің және өсімдіктердік
303 түрінің қазіргі таралуы, санының жай- күйі, биологиясы туралы
мәліметтер келтірілген.
Қызыл кітапқа ресми енгізілген өсімдіктердің 16 түрі Батыс Алтай
мемлекеттік табиғи қорығының аумағында тіркелген. Алайда Алтай ботаника
бағының ғылыми қызметкері б.ғ.к. Ю.А. Котуховтың жұмысының нәтижесінде
сирек, осалдау және жойылып бара жатқан түр мәртебесіндегі тағы да 50 түр
анықталды.
Адамдар мыңдаған жылдар бойы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін
пайдаланып келді және де өзінің жан- жақты тіршілігінде жануарлар мен
өсімдіктердің пайдалы қорын қолданып ғана қойған жоқ, сонымен бірге
табиғатты өзгерту арқылы көптеген түрлердің өмір сүру жағдайларына әсер
етті. Табиғатқа антропогенді ықпал етудің әсерінен жер бетінде өсімдіктер
мен жануарлардың кейбір түрлерінің жойылу процесі басталды.
Ғылыми- техникалық прогресс адамдардың қолына табиғат әлеміне әсер
ететін күшті құралдар берді. Бұл құралдар қаншалықты пайдалы болса,
соншалықты зиянды. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан
табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған
қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су
шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде
ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен
өсімдіктердің құруына әкеп соғады.
Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінші бірегей және ешқашан
қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы- орны қайта толмайтын нәрсе. Және
де бұл жоғалту қауымдастықтың бүтінділігі мен табиғаттағы жалпы тепе-
теңдіктің бұзылуына әкеп соғады. Сондықтан да қазіргі кезде табиғатты
қорғау мәселесі дүниежүзілік мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе бүкіл әлемде
маңызды мемлекеттік мәселе ретінде қаралады.

Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына
енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген
түрлерінің тізімі
Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың түрлері
мен түршелерінің тізбесін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1995 жылғы
21 тамыздағы № 1152 Қаулысы

СҮТҚОРЕКТІЛЕР
1. Жоңғар сальпинготусы 7. Тас сусары
2. Жалман 8. Шұбар күзен
3. Роборовский атжалманы 9. Түркістан сілеусіні
4. Сары алақоржын 10. Қазақстан арқары
5. Қызыл қасқыр 11. Алтай арқары
6. Сабаншы

ҚҰСТАР
1. Қызғылт бірқазан 18. Жекдуадақ 35. Жұртшы
2. Бұйра бірқазан 19. Тарғақ 36. Ақсұңқар
3. Жалбағай, қалбағай 20. Кіші шалшықшы құс 37. Ителгі
4. Қара дегелек 21. Сүйір тұмсықты шалшықшы құс38. Лашын
5. Қоқиқаз 22. Қарабас өгіз шағала 39. Тұрымтай
6. Сұңқылдақ аққу 23. Қарамойнақ шағала 40. Үкі
7. Кіші аққу 24. Қарабауыр бұлдырық
8. Қутұмсық қаз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.