Қылмыстық процеске қатысушылар туралы ұғым

1. Қылмыстық процеске қатысушылар туралы ұғым және олардың классификациясы
2. Қылмыстық процеске қатысушы тұлғалар мен мемлекеттік органдар ұғымы, олардың іс жұргізу дәрежесі
Сот
Алкабилер
Прокурор
Тергеу бөлімінің бастығы
Тергеуші
Анықтау органы
Анықтау органының бастығы
Анықтаушы

Пайдаланылған әдебиеттер

Қылмыстық процесс қатысушылары ұғымы. Қылмыстық процеске қатысушылар — Бұл мемлекеттік оргаңдар және құқықтары мен міндеттерін заң жүзінде белгілеп алған қылмыстық іс жүргізу қызметін жүзеге асыратын және басқа органдармен, сот өндірісіне катысушылармен кұқықтық қатынасқа түсетін тұлғалар. Ғылыми әдебиеттерде қолданылатын «қылмыстық процесс субъектісі» деген термин ҚР ҚІЖК-інде қолданылған «процеске қатысушы» немесе «процесс жағы» деген терминдермен сәйкес келеді. «Субъект» сөзі латынша — белгілі бір нәрсені өңдіруге қатысушы дегеңді білдіреді.
Процеске катысушылар классификациясының негізі олардың қорғалатын мүддесінің ерекшелігіне, сипатына, кұқық көлеміне және рөліне қарай бөлінуі болып табылады.
Қылмыстық іс жүргізу кодексі субъектілердің 3-тобын ажыратады:
1) мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар: сот, сот құрамы, сот төрағасы, прокурор, тергеу бөлімінің бастығы, тергеуші, анықтау органы, анықтау органының бастығы мен анықтаушы (жауап алушы).
2) Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері білдіретін құқықтар мен мүдделерді қорғайтын процеске қатысушылар:
— күдікті, айыпталушы, қорғаушы, жәбірленуші; жеке айыптаушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер;
— жасы кәмелетке толмаған айыпталушының, жәбірленушінің өкілдері, азаматтық талапкер мен жеке айыптаушының өкілдері;
— азаматтық жауапкердің өкілдері.
Қылмыстық процеске қатысушылардың іс жүргізу құқықтары мен заңды міндеттері:
— заңмен қорғалатын өзі білдіріп немесе қорғап отырған жеке мүддесін қылмыстық істе жақтау;
— қылмыстық-іс жүргізу қызметіне қатысуға мүмкіндік беретін іс жүргізу құқықтары жүзеге асыру және істің нәтижесіне ықпал ету;
— процесс субъектілері мемлекеттік оргаңдары мен лауазымды тұлғалардың ерекше актілері ісіне қатысуға жіберіледі немесе тартылады.

1. Б.Х. Төлеубекова Қылмыстық іс-жүргізу құқығы Алматы - 1998ж
2. Ү.Нұрмашев Қылмыстық іс жүргізу құқығы Алматы – 2008ж
3. ҚРеспубликасының Қылмыстық іс жүгізу Кодексі Алматы-2010ж

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

1. Қылмыстық процеске қатысушылар туралы ұғым және олардың классификациясы
2. Қылмыстық процеске қатысушы тұлғалар мен мемлекеттік органдар ұғымы, олардың іс жұргізу дәрежесі
Сот
Алкабилер
Прокурор
Тергеу бөлімінің бастығы
Тергеуші
Анықтау органы
Анықтау органының бастығы
Анықтаушы

Пайдаланылған әдебиеттер

ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСКЕ ҚАТЫСУШЫЛАР (СУБЪЕКТІЛЕР)

1. Қылмыстық процеске қатысушылар туралы ұғым және олардың классификациясы
Қылмыстық процесс қатысушылары ұғымы. Қылмыстық процеске қатысушылар — Бұл мемлекеттік оргаңдар және құқықтары мен міндеттерін заң жүзінде белгілеп алған қылмыстық іс жүргізу қызметін жүзеге асыратын және басқа органдармен, сот өндірісіне катысушылармен кұқықтық қатынасқа түсетін тұлғалар. Ғылыми әдебиеттерде қолданылатын қылмыстық процесс субъектісі деген термин ҚР ҚІЖК-інде қолданылған процеске қатысушы немесе процесс жағы деген терминдермен сәйкес келеді. Субъект сөзі латынша — белгілі бір нәрсені өңдіруге қатысушы дегеңді білдіреді.
Процеске катысушылар классификациясының негізі олардың қорғалатын мүддесінің ерекшелігіне, сипатына, кұқық көлеміне және рөліне қарай бөлінуі болып табылады.
Қылмыстық іс жүргізу кодексі субъектілердің 3-тобын ажыратады:
мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар: сот, сот құрамы, сот төрағасы, прокурор, тергеу бөлімінің бастығы, тергеуші, анықтау органы, анықтау органының бастығы мен анықтаушы (жауап алушы).
Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері білдіретін құқықтар мен мүдделерді қорғайтын процеске қатысушылар:
күдікті, айыпталушы, қорғаушы, жәбірленуші; жеке айыптаушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер;
жасы кәмелетке толмаған айыпталушының, жәбірленушінің өкілдері, азаматтық талапкер мен жеке айыптаушының өкілдері;
— азаматтық жауапкердің өкілдері.
Қылмыстық процеске қатысушылардың іс жүргізу құқықтары мен заңды міндеттері:
заңмен қорғалатын өзі білдіріп немесе қорғап отырған жеке мүддесін қылмыстық істе жақтау;
қылмыстық-іс жүргізу қызметіне қатысуға мүмкіндік беретін іс жүргізу құқықтары жүзеге асыру және істің нәтижесіне ықпал ету;
процесс субъектілері мемлекеттік оргаңдары мен лауазымды тұлғалардың ерекше актілері ісіне қатысуға жіберіледі немесе тартылады.
3) Қылмыстық процесс міндеттерін жузеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғаларға процесс барысында жәрдемдесуге қатысатын басқа да тұлғалар (куәгер, эксперт, маман, аудармашы, куә, айғақ адам, хатшы, т.б.).

2. Қылмыстық процеске қатысушы тұлғалар мен мемлекеттік органдар ұғымы, олардың іс жұргізу дәрежесі
Сот қылмыстық істер бойынша сот әділдігін жүзеге асыратын заңды, тәуелсіз, білікті, бейтарап сот билігі органы болып табылады (ҚР ҚІЖК 57-61-баптар).
Қазақстан Республикасындағы қылмыстық істер бойынша сот әділдігін мыналар жүзеге асырады: Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты, облыстық және оларға тең соттар, аудандық, қалалық және оларға тең соттар; әскери, әкімшілік және экономикалық соттар. Бірқатар қылмыстық істерді судья жеке қарастырады, өлім жазасы айыбына тағайындалу каупі төніп тұрған кінәліні айыптау ісі құрамы үш соттан тұратын немесе ант берген заседательдердің қатысуымен болатын соттың бірінші сатыда іс жүргізуі негізінде жүзеге асырылады.

Бірінші сатыдағы соттар ретінде аудандық және оған теңестірілген сот іс жүргізеді. Облыстық және оған теңестірілген соттың соттауына жатқызылған істерді қоспағаңда, барлық қылмыстық істер аудандық және оған тең соттың соттауына жатады.
Занда көрсетілген мазмұнға сәйкес, сот — Бұл жеке судья, соттың құрамы үш судьядан тұрады немесе ҚР ҚІЖК-інің 544-бабына сәйкес (2007 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енген ҚР ҚІЖК 13-бөліміне сәйкес) сот құрамыңда 2 судья және 9 алқаби болады.
Сот — бұл сот билігіне ие бір ғана мемлекеттік орган. Ол мемлекет атынан қылмыстық істер бойынша үкім шығару ерекше құқығына ие. Сот өз қызметі арқылы мынадай тәртіптің сақталуын қамтамасыз етеді:
нақты істердің соттылыққа жататындығын анықтау;
нақты істерді қарау үшін сот құрамын калыптастыру;
соттардың қарсылық білдіруі;
істі шешу қызметінен айыптау және қорғау қызметін ажырату.
Өз қызметінде сот анықтау органдары мен алдын ала тергеу
органдарының қорытындысына, прокурор пікіріне және жоғары тұрған сот инстанцияларының қорытындысына байланысты (тәуелді) болмайды. Сот бірінші сатыдағы сот ретіңде, апелляциялық және қадағалау сатысындағы сот ретінде әрекет ете алады. Ол әрқашан ешкімге тәуелді болмай-ақ, өзінің ішкі сеніміне сүйене отырып, дәлелдемелерді сараптайды, жеке өз алдына барлық мәселелерді шешу арқылы қылмыстық процесте басқарушы, билік етуші дәрежеге ие бола алады.
Ескерте кету керек, тек сот қана азаматтың конституциялық құқығын шектей алады.
Сондықтан сотқа мынадай шешімдерді қабылдауға кұқық берілген:
тұлғаны қылмыс жасағаны үшін кінәлі деп айыптауға және оған жаза тағайыңдауға құқылы;
тұлғаны қылмыстық жауаптылықтан босату туралы;
жазасын өтеуді кейінге қалдыру туралы;
теменгі соттардың қабылдаған шешімін өзгерту немесе жою туралы;
тұлғаға медициналық сипаттағы немесе тәрбиелік ықпалы бар мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы;
қамауға алу, үйде қамауға алу түріндегі бұлтартпау шараларын тандау туралы;
қамауда ұстау мерзімін ұзарту туралы;
алдын ала қамауға отырған уақытты есепке алу туралы;
қамауға алынбаған күдіктінің, айыпталушының үй-жайы туралы, яғни сот-медициналық немесе сот-психиатриялық экспертизаға сәйкес өндіруге арналған медициналық және психиатриялық стационар туралы;
іс болған орынды және үй-жайды қарау туралы (ҚР ҚІЖК 359-бабы).
Зиянды қайтаруды қамтамасыз ететін шараларды қолдану туралы;
Сотталушының құрметті, әскери, арнаулы немесе басқа да атақтарынан, кластық шенінен, мемлекеттік мақтауларынан айыру туралы шешім қабылдау;
Мәжбүрлеп емдеуді қолдану туралы;
Шартты түрде соттауды сақтау немесе алып тастау туралы;
Анықтау, тергеу немесе сот органдарына келу міндеттерін орындауды қамтамасыз ету үшін сот депозитіне аударылған күдіктінің, айыпталушының кепілдемесін қайтару немесе қайтармау туралы.
Сот әділдігі судьяның жеке дара әрекеті арқылы жүзеге асырылады. Ол құрамы үш алқабиден тұратын немесе екі судьядан және 9 алқабиден тұратын сот арқылы шешіледі (ҚР ҚІЖК 58, 544-баптар).
Сот шешімін өзгерту немесе алып тастау тек бірінші сатыдағы апелляциялық және қадағалау соттарының қарсы наразы болуы немесе шағымдануы тәртібіне сәйкес мүмкін бола алады.
Алкабилер (ант берген заседательдер) - ҚР ҚІЖК-інде белгіленген тәртіпке сәйкес қылмыстық істі қарауда қатысуға шақырылған және ант берген Қазақстан Республикасының азаматы (2006 жылдың 16 ақпанындағы Алқабилер туралы Қазақстан Республикасының Заңы).
Алқабилердің өкілеттілігі мен оның тәуелсіздігіне кепілдігі ҚР ҚІЖК-нің 13-тарауыңда айқындалған.
Алқабилердің құқықтары: (ҚР ҚІЖК 559-бап):
өзінің ішкі нанымы бойынша істің мән-жайын өз бетінше бағалауға және алқабилер алқасының алдына қойылатын сұрақтарға жауап беруге мүмкіңдік алу үшін сотта қаралатын дәлелдемелерді зерттеуге қатысуға;
процеске қатысушыларға төрағалық етуші арқылы сұрақтар қоюға;
заттай дәлелдемелерді, құжаттарды тексеріп қарауға, жерді және үй-жайларды тексеріп қарау ісіне, сот тергеуіндегі барлық басқа да іс-әрекеттерге қатысуға; сот отырысыңда жария етілген құжаттардың мазмұнын және іске катысты мәселелерді түсіндіруді сұрап өтініш жасауға;
сот отырысы кезіңде жазбалар жасауға құқылы.
Сотта алқабилердің міңдеттерін жүзеге асыру кезінде заңмен белгіленген соттардың тәуелсіздік кепілдігі таратылады.

Прокурор — анықтау, тергеу органдарының қылмыстық істі қарастыру заңдылығын және сот шешімінің заңдылығын, қылмыстық процестің барлық кезеңдеріңдегі қылмыстық қудалау заңдылығын қадағалау сияқты өз біліктілігі шегіңде қызмет ететін мемлекеттің уәкілетті лауазымды тұлғасы.
Өзінің іс жүргізу уәкілеттілігін атқару барысыңда прокурор тәуелсіз және тек заңға ғана бағынады (ҚР ҚІЖК 62-бап).
Қылмыстық іс жүргізу заңына сәйкес прокурордың (ҚР ҚІЖК 190, 192, 197, 198, 289, 317, 396, 457, 458, 460-баптары) сотқа дейінгі өндіріс кезеңіңде және сот талқылауы кезінде заңды күші бар (құқылы):
қылмыс туралы хабарлауға рұқсат беру және тіркеу, қабылдау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.