Құқық жүйесі мен заң жүйесінің қатынастары

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

Құқық жүйесі мен заң жүйесінің қатынасы

1 Заң шығару жүйесінің негізгі салалары

2 Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Көптеген құқық нормалары әр түрлі қоғамдық қатынастарды реттеу кезінде бірімен-бірі келісімді байланыста болады. Құқық жүйесі объективтік сипатта болады, себебі шын мәнісіңдегі бар қоғамдық қатынастар жүйесін көрсетеді және адамдардын субъсктивтік көзқарастарымен құрылмайды. Құқық жүйесі экономикалық, саяси, адамгершілік және басқа қоғамдық қатынастармен, сол елдін тарихи даму барысымең, оның ұлтгық ерекшеліктерімен қамтамасыз етіледі. Осы фактілердің бәрі құқық жүйесіне объективтік сипат береді және оның бірлігін, келісімділігін белгілейді. Құқық жүйесі тұтас бірлікте құралады, ондағы құқык нормалары бір-бірінен келісімді және жеке қимыл жасамайды. Құқық нормаларының бірлігі және құқық жүйесінің бойындағы келісімділігі құқықтық принциптердің бірлігімен камтамасыз етіледі және атқаратын функцияларымен құқықтық мақсаттарға сай болады.

Құқық жүйесінің өзі, шын мәніңдегі қоғамдық қатынастардың сипатына қарай, оларға мақсатты ықпал жасайды. Онын тиімді болуынын өзі, қоғамдық дамудын қажеттілігін калай көрсетуіне, белгіленген мақсаттарға жетуге қосқан ұлесіне байланысты. Құқықтық реттеуде, кейбір құқық нормаларының бір-біріне қайшылығы көп зиян келтіреді. Заң шығарушының мақсаты- құқық жүйесінін жағдайына карау, оны жетілдіру, дер кезінде жетімсіздікті, қайшылықтарды жою болып табылады. Құқық жүйесі құкық ережелерінің тұрақтьшығына байланысты және сонымен қатар, өзінің жөнді динамизмінен айырылмауы қажет, дәлелденген өзгерістер және құқық жүйесін әрдайым толықтыру кажет, себебі коғамдык тәжірибе әр уакытта бір орында тұрмайтыны анық.

Құқык жүйесі, өте қиын құбылыс, өзінің белгілі құрамы бар, өзін құрайтын шартты бөліктерден тұрады - құқық салалары және институттары, олар коғамдык катынастардың жекелеген топтаръш реттейді. Жекелеген құкық нормалары, басқа біржақты, нормалармен бірігіп, соған не болмаса басқа құқык институттарына жатады. Сондай қызметтеріне байланысты құқық нормаларының реттеу рөлі көрінеді, олардың әлеуметтік орны белгіленеді.

Құқықтық институттар бірігіп, сол қоғамнын кұқық жүйесін құрайтын кұқык саласына айналады.

Құқық жүйесі - құқыктың ішкі құрылымы, барлық кұкык нормаларының бірлігімен, келісімділігімен, олардың салапарға қосымша салаға, құқықтық институттарға бөлінуіндегі қисынымен көрінеді.

Құқық - жүйе ретінде мынадай белгілермен сипатталады: біріншіден, құқық - жиынтығы емес органикалық тұтас, құқықтық құбылыс. Құқық нормалары, объективтілігімен сипатталады.

Құқық жүйесі мен заң жүйесінің қатынасы

Құкық жүйесі объективтік құбылыс. Ол қоғамның диалектикалық даму процесінің объективтік заңдылықтары арқылы өмірге келеді. Бір жағынан, құқықтық нормалар субъективтік жолмен қалыптасады. Екінші жағынан, құқықтық нормалар қоғамның объективтік табиғи даму процесінің тілеғіне сәйкес калыптасып елдегі әлеуметтік қарым-қатынастарды реттеп, басқарып жатады. Сондықтан мемлекеттік органдар құқықтық нормаларды өз бетімен, қалай болса солай қабылдай салмайды. Қоғамның әлеуметтік қарым-қатынастарының даму процесіне сәйкес құқыктық нормалар жан-жақты талқыланып, бекітіледі. Қоғамдық қатынастарды реттеп, басқару процесіңде нормативтік актілер сала-салаға, жүйе-жүйеге бөлініп, дамып жатады. Сөйтіп құқық жүйесі қалыптасады.

Заң шығару жүйесінің өмірге келу жолы басқа. Бұл жүйе басым түрде субъективтік процесс арқылы қалыптасады. Қоғамдағы қарым-қатынастарды жақсы дамыту үшін нормативтік актілерді дер кезінде қабылдап, елді, мемлекетті дағдарысқа ұшыратпай басқару керек. Бұл мәселемен мемлекеттің заң шығару бағытындағы аппараттары шұғылданады. Осылай қоғамда заң жүйесі қалыптасады.

Заң жүйесі дегеніміз - құқықты құрастыратын (қалыптастыратын) нормативтік актілердің жиынтығы (негіздері) . Нормативтік актілерсіз, заңсыз құқық болмайды. Заң жүйесі мен құқық жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты.

Заң шығару жүйесінің негізгі салалары :

1. Бір салалық қатынастарды реттейтін заң жүйесі. Заң жүйесінің бұл түрі құқық жүйелерімен ұқсас. Мысалы: азаматтық құқық, әкімшілік құқық т. б.

2. Саланың өз ішіндегі қатынастарды реттейтін заңдар нормативтік актілер. Мысалы: азаматтық құқықтың ішіндегі авторлық құқық; жер-су заңдарының ішіндегі тау-кен, экология туралы заңдар т. б.

3. Кешенді зандар жүйесі (бірнеше салаларды қамтитын заңдар) . Мысалы: шаруашылық, транспорттық т. б. заңдар. Бұл заң жүйелері қоғамның бірнеше салаларының ұқсас қатынастарын реттеп отырады.

4. Қорғаныс - әскери заң жүйелері. Бұл жүйе құкық жүйесінің басым көпшілігін біріктіреді. Мысалы: мемлекеттік, әкімшілік, қаржы, жер, қылмыстық т. б. құқық салаларын біріктіреді.

Әскери заң жүйесі арнаулы, ерекше заң саласы болғанмен, қоғамдағы кұкыктың негізгі қағидаларын қатаң сақтауға тиіс: азаматтардың теңдігін, бостандығын т. б.

Заң жүйесі объективтік жолмен қалыптасқан нормативтік актілерді субъективтік тұрғыдан біріктіріп, дамытып отырады. Құқықтың дамып, қалыптасу кезеңдері:

1. Қоғамдағы қарым-қатынастардың өмірге келіп сала-салаға бөлінуі.

2. Қатынастарды реттеп, басқару үшін құқық жүйелерінің калыптасуы.

З. Объективтік тұрғыдан қалыптасқан кұқықтық нормаларды заң жүйесіне айналдыру. Сөйтіп құқықгың рөлін, маңызың күшейту, олардың қолдануын жеңілдету, нормативтік актілердің орындалуын жақсарту. [9]

Әр елдің кұқық жүйесі халықаралық құқықпен тығыз байланысты болады. Барлық мемлекеттер ол құқықты дұрыс орындауға міндетті, Оз нормативтік актілерін осы халықаралық құқыкқа сәйкес қабылдауға тиіс. Егер қайшылықтар болса, халықаралық құқықтың нормалары басым болады.

Құқық және заң жүйелерінің даму бағыттары - кұқық пен заңның дамуы қоғамның саяси-экономикалық, мәдени-әлеуметтік реформаларға байланысты. Бұл процесте құқық пен заңның мазмұны да, сапасы да тереңдеп, жақсара түседі. Құкык және заң жүйелерінің даму бағыттары:

1) . Қоғамдағы диалектикалық құбылыстардың құқық пен заңды объективтік тұрғыдан дамытуы;

2) . Құкық жүйесінің дамуы;

3) . Заң шығармашылық процестің сапасының жақсарту.

Қоғамның диалектикалық даму процесінде адамдар мен құқықтың өзара байланысы жақсарып, шеңбері кеңейіп, адамдардың бостандығы мен құқықтары нормативтік актілердің негізгі қызметіне айналып, жеке тұлғалар құқығы қоғамдағы ең күрделі, ең маңызды құқық саласына айналуы объективтік процесс. Сөйтіп, келешеқге мемлекет пен құқықтың міндеттері мен бостандығы бірте-бірте теңесуге тиісті. Бұл құқықтық мемлекет кезінде шыңдыққа айналады.

Қоғам объективтік даму процесінде көп мәселені реттеп, басқаруды бірте-бірте қоғамдық ұйымдарға, бірлестіктерге, ұжымдарға беріп, құқықтың қызметі азая беруі өмірге келеді. Бұған күмән келтіруге болмайды. Мұндай процесс мемлекетаралық, халықаралық құқықта да болуы мүмкін.

Келешекте құқық жүйелері де дамып, сапалы өзгерістерге ұшырауы объективтік процесс. Бірнеше құқық салалары бірігіп, нормативтік актілердің кешенді жүйелері қалыптасуы әбден мүмкін. Бұл процесс нормалардың мазмұнын, сапасын, маңызын жоғары деңгейге көтеруі даусыз деуге болады.

Жоғарыда көрсетілген құқық жүйесінің келешекте объективтік даму процесі міндетті түрде заң шығармашылық қызметті де көтеруге, жақсартуға объективтік, заңды негіз деп толық сеніп айтуға болады. Қоғамның даму процесінде заң шығармашылық қызметгі бірте-бірте Парламенттен төменгі органдарға беруге болатынына сенуге болады. Ол органдар өздерінің әкімшілік территориясында мәселелердің басым көпшілігін өздері толық реттеп, басқаруға көшуі мүмкін.

Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі

Қазақ халқының мемлекеттік және билік дәстүрлері бірнеше мыңдаған жылдардың қойнауына барады. Бұл құбылыстардың Еуразия көшпелілерінің тарихында ерекше орны бар. Қазақ аңыздарын этнологиялық тұрғыдан талдау, оны лингвистикалық зерттеу әдістерімен кірістіру, салыстырмалы тіл білімін іске қосу қазақ жерінде сонау энеолит аталатын дәуірде, б. э. д. ΙV-III мыңжылдықтарда алғашқы жылқышы тайпалардың арасында мемлекет және билік институттарының қалыптаса бастағанын білдіреді.

Мемлекет және билік үлгілерінің көрсетілген межеден басталып бірнеше мың жыл даму барысында, неше рет өнделіп, соныңда Қазақ хандығы атты тарихи үлгіні өмірге әкелуі заңды. Қазақ көшпелілері XV ғасырдың ортасында Еуразиялық империя Алтын Орданың ыдырауы барысында дүниеге келген құбылыс, алғашқы күндерден бастап тарихтың ауыр сауалда-рына, сынына жауап бере бастады. Еуразия жерінде бірнеше мың жыл үстемдік жасаған көшпелілердің соңғы мемлекетіне тарихтың да, көрші мемлекеттердің де сын қоюы заңды. Сол сынның алғашқы сұрағы, әрине, «сен кімсің, ата-тегің кім?» - деген сұрақтар. Қазақ елі болса өзінің түп - тегін, мем-лекетінің дәстүрін қадым заманда жасаған Алаша ханға байла-ныстырғанды жөн көрді. Ұлытаудан әдемілеп тұрып өзінің ұлы аруаққа деген ілтипатын білдіріп кесене-мавзолей салды. Қазақ руларының құрамы күрделі екені белгілі - сан алуан ру, сан алуан ел бар, олардың ішінде өз бетімен мемлекет-ұлыс құрғаны қаншама? Осы қарақұрым елге сенің түпкі бабаң Алаша хан еді деп мойындату да сол кезде оңай болған жоқ шығар. Ақыры қазақ үш жүз болып, бір атаның үш баласы болып өз идеологиясын түзді.

Сонымен Қазақ хандығының мемлекеттік дәстүрлері өзіне дейінгі қадым тарихқа сүйенеді, соған негізделеді. Ал Қазақ хандығы құрылған XV ғасырдан бергі тіршілік - мемлекет және билік үшін күрес ғасырлары.

Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі жаңадан құрылып, дамуда. Бұл жүйе, негізінен, континентальдық Еуропа елдерінің бағытында дамуға бет бұрып отыр. Біздің халқымыз өз елінің егемендігіне жетіп, мемлекеттің ықтимал зорлық-зомбылығынан жаңа Конституция (1995 ж. ) арқылы қорғалған саяси-этникалық адамдар қауымдастығының дәстүрімен, мәдениетімен ұштасқан либерализм қағидалары негізінде әлеуметтік-бағдарлы нарықтық өзгерістер жолымен дамудың ортақ тағдырына таңдау жасап отыр. [10]

Қорытынды

Бұл курстық жұмыста қазіргі замандағы әлем елдеріндегі құқықтық жүйелерге шолу жасалып оларды топтап бірнеше жүйеге бөлінетіндігі айқындап айтылды. Қорытындылай келе нақты ешбір кемшілігі жоқ, идеальды және барлық мемлекеттерге бірдей таңыла алатын ортақ құқықтық жүйе үлгісі болуы мүмкін еместігін айта кеткім келеді. Әрбір құқықтық жүйенің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар екендігі байқалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.