Қылмыс субъектісінің ұғымы мен белгілері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

Тарау І. Қылмыс субъектісінің ұғымы мен белгілері . . .

І. І. Қылмыс субъектісінің жалпы ұғымы және оның міндетті белгілері . . .

І. 2. Жас мөлшері қылмыс субъектісінің белгісі ретінде . . .

І. 3. Есі дұрыстық қылмыс субъектісінің міндетті белгісі ретінде . . .

Тарау ІІ. Қылмыс субъектісінің арнайы мәселелері . . .

ІІ. І. Қылмыстың арнайы субъектісінің ұғымы мен белгілері . . .

II. 2. Шектеулі есі дұрыстық . . .

ІІ. 3. Заңды тұлғалардың қылмыстық жауаптылығының мәселелері . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі . . .

К І Р І С П Е

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінде бекітілген ережелерге сай қылмыстық жауаптылықтың бірден-бір негізі болып тұлғаның қылмыс, яғни Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде қарастырылған қылмыс құрамының барлық белгілері бар іс-әрекетті жасауы табылады. Олай болса, қылмыс құрамының элементтерін дұрыс анықтаудың тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тартуда үлкен маңызға ие болатындығы айтпаса да түсінікті. Қылмыс субъектісі қылмыс құрамының басқа элементтерімен қатар міндетті элементтерінің бірі болып табылады.

Осыған байланысты қылмыс құрамын анықтауда үлкен рөл атқаратын және қылмыстық жауаптылыққа тарту барысында заңдылықтың сақталуына ықпал ететін қылмыс субъектісінің белгілерін дәл анықтау ерекше маңызға ие болады.

Қылмыс субъектісі ұғымын терең және жан-жақты зерттемей қылмыстық заңнаманың Жалпы және Ерекше бөлімдерінің бірқатар мәселелері туралы айқын түсінікке ие болу ешқандай мүмкін болмайды. Мысалы, қылмыс субъектісі мәселесі туралы толық және айқын түсінікке ие болмай тұрып, қылмыстық құқықтың есі дұрыстық, қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жас шамасы, шектеулі есі дұрыстық, қылмыстың арнаулы субъектісі, жазаның мақсаттары мен міндеттері, жазаны дербестендіру немесе белгілі бір жағдайларда жазадан толықтай босату, медициналық сипаттағы шараларды қолдану, жекелеген қылмыстарды саралау және басқа да мәселелерін терең ұғыну мүмкін болмайды.

Осыған байланысты қылмыс субъектісінің мәселелері ерекше маңызға ие болады, себебі олар құқық қолдану тәжірибесімен тікелей байланысты. Қылмыстылықпен күресудің барлық сатысында, қылмыстық жауаптылыққа тартудан бастап, жазаны атқару үрдісіне дейін - қылмыстық іс-әрекетті жасауға кінәлі тұлғаның жеке басын зерттеу қажетті шартты және міндетті негіздемесі болады.

Қылмыс субъектісінің әлеуметтік саяси бейнесін айқындау және оның құқықтық белгілерін дәл анықтау сотқа қылмысты дұрыс саралауға және қылмыстың және оның субъектісінің қоғамдық қауіптілігінің дәрежесіне сай жаза тағайындауға мүмкіндік береді.

Тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тарту үшін адамды қылмыс субъектісі ретінде сипаттайтын заңи белгілердің болуы қажет. Қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жас шамасы және есі дұрыстық осындай белгілер болып табылады. Есі дұрыстық түсінігімен қылмыстық құқықта және сот психиатриясында үлкен көңіл бөлінетін есі дұрыс еместік ұғымы байланысты.

Ғалымдар арасында бірегей пікірге ие болмай отырған арнаулы субъект мәселесі өзіне сөзсіз көңіл аударуды талап етеді. Кейбір реттерде қылмыс субъектісінің белгілері (жас шамасы, есі дұрыстық) тұлғаны әлдебір қылмысты жасағаны үшін кінәлі деп санауға жеткіліксіз болады. Сондықтан заң шығарушы осындай жағдайларда қылмыс субъектісінің қосымша белгілерін көрсетеді аталған белгілер өз кезегінде осы қылмысты жасағандығы үшін жауапты болып табылатын тұлғалардың белгілі бір тобын бекітеді.

Қылмыстық құқықтық қатынастар субъектісінің, яғни қылмыс субъектісінің құқықтық жағдайы - қылмыстылықпен күрес жүргізуші қоғамның өркениеттілігінің деңгейі туралы түсінікті қалыптастыратын негізгі мәселелердің бірі болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қылмыс құрамы және қылмыс құрамының элементтері мен белгілері мәселесін зерттеуге арналған ғылыми зерттеу жұмыстары баршылық екендігін атап көрсетуге тиіспіз. Аталған тақырыпқа жүргізілген зерттеу жұмыстарының қатарында біз А. Н. Трайниннің «Общее учение о составе преступления» атты іргелі еңбегін, В. С. Орловтың «Субъект преступления», В. Г. Павловтың «Теоретические и методологические проблемы исследования субъекта преступления», Р. Орымбаевтың «Специальный субъект преступления», С. С. Молдабаевтың «Проблемы субъекта преступления в уголовном праве Республики Казахстан», Н. С. Лейкина мен Н. Г. Грабовскаяның «Субъект преступления», Н. С. Лейкинанның «Личность преступника и уголовная ответсвенность» атты зерттеу жұмыстарын атап өтуге болады. Сонымен қатар біздің ойымызша, қылмыстың арнаулы субъектісі мәселесіне және соңғы уақыттары ғылыми тұрғыдан белгілі бір қызығушылықты туғызып отырған заңды тұлғалардың қылмыстық жауаптылығы туралы немесе заңды тұлғаларды қылмыс субъектісі ретінде тану мәселесіне арналған зерттеу жұмыстарын жүргізу мәселесі пайда болып отырған сияқты. Қалыптасу үстіндегі ұлттық құқықтық жүйе қазақ тілінде жүргізілген іргелі зерттеу жұмыстарына деген қажеттілікті пайда қылып отыр. Аталған мәселенің қатарында қылмыс субъектісі мәселесі де бар. Аталған тақырыптағы дипломдық жұмыс осы мәселеге назар аудару мақсатын көздейді.

Зерттеу объектісі. Зерттеудің объектісіне қылмыс субъектісіне, яғни қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасағаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылуы тиіс тұлға мен қылмыстық қуғындауды жүзеге асырушы мемлекеттік орган арасында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жатқызылады.

Зерттеу нәрсесі. Біздің дипломдық жұмысымыздың тақырыбының зерттеу нәрсесі болып отырған қылмыс субъектісінің қылмыстық заңамада бекітілген белгілері, олардың өзіндік еркешеліктері. Қылмыстық жауаптылық пен қылмыстық жазаны тағайындау барысындағы олардың маңызы зерттеу жұмысымыздың негізгі зерттеу нәрсесі болып табылады. Сонымен қатар біз өзіміздің дипломдық зерттеу жұмысымыздың мазмұнына заңды тұлғалардың қылмыстық жауаптылығы мен оларды қылмыс субъектісі ретінде тану мәселесін де кірістіруге тырыстық.

Әрине теория мен практика үшін аса маңызды болып табылатын көптеген мәселелердің біздің зерттеу жұмысымыздан тыс қалғандығы да рас, сондықтан біз осыны ұғына отырып осы жұмыстағы тұжырымдарды ешқандай дау туғызбайды деп есептемейміз. Сондықтан да осы зерттеу жұмысының кемшін тұстарын болашақтағы зерттеу жұмыстары толықтырады деп сенеміз.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты: қазіргі қолданыстағы қылмыстық заңамадағы қылмыс субъекті мәселесінің құқықтық негіздемесіне теориялық зерттеу жүргізу арқылы аталған мәселені жетілдіру шараларын жасақтау болып табылады. Ол үшін біз аталған тақырыпқа жүргізілген теориялық зерттеу жұмыстарына талдау жасау арқылы тақырыптың зерттелуінің деңгейі мен зерттелуге тиіс тұстарын ашып көрсету міндетін қойдық.

Дипломдық жұмыстың әдістері мен әдістемесі. Дипломдық жұмыс жалпы қоғамдық жұмыстарға ортақ және арнай танымдық әдістер: диалектикалық талдау және жүйелеу әдістеріне әлеуметтік құбылыстарды зерттеудің негізгі тұжырымдарына, сондай-ақ құқықтық құбылыстарды зерттеу ілімдеріне сүйене отырып сүйене отырып орындалды.

Зерттеудің нормативтік базасы. Дипломдық жұмыс Қазақстан Республикасының Конституциясына және қазіргі қолданыстағы қылмыстық заңнамасына сүйене, оларды басшылыққа ала отырып орындалды. Сонымен бірге жұмыста криминология, әлеуметтану, психология, соттық-психиатрия ғылымдарының қылмыс субъектісі мәселесіне қатысты жаңа тұжырымдары көрініс тапты.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыстың құрылымы мен көлемі жұмыстың негізгі мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес жасақталған және осындай жұмыстарға қойылатын талаптарға толықтай жауап береді. Дипломдық жұмыс екі тараудан, алты бөлімшеден, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Тарау І. Қылмыс субъектісінің ұғымы мен белгілері

І. І. Қылмыс субъектісінің жалпы ұғымы және оның міндетті белгілері

Біздің мемлекетіміздің қылмыстық саясатын адамның құқықтары мен әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталуы қылмыстық құқықтың қылмыс субъектісі тәрізді іргелі категориясын теориялық жағынан тереңдете зерттеуді талап етеді. Берілген құқықтық категориялармен қамтылатын психологиялық-құқықтық құбылыстардың мәнісін айқындықпен ой елегінен өткізу қажет болады.

Әрбір қылмыс бұл - адамдардың қоғамдық қауіпті жүріс-тұрысының актісі болып табылады. Осыған байланысты қойылатын талаптардың сапасында - қылмыстық іс-әрекеттерді жасамау - қылмыстық заң барлық жағдайларда тек адамға ғана қояды. Ендеше, тек қоғамдық қауіпті әрекетті (әрекетсіздікті) жасаған адам ғана қылмыс субъектісі бола алады. Қылмыс субъектісі ұғымы қылмыстық заңмен қарастырылған қылмыс белгілеріне сай келетін құқыққа қайшы әрекеттерді жасағаны үшін кім қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін деген сұраққа жауап береді.

Осыған байланысты қылмыстық құқық қылмыс субъектісі туралы мәселені зерттеуге көп көңіл аударады, себебі кез келген қылмыстың қоғамдық қауіптілігі басқа мән-жайлармен қатар (тәсіл, салдар, кінә нысаны) айтарлықтай шамада қылмыскердің өзінің қауіптілігімен де анықталады.

Адам - бұл белсенді күш. Ендеше адамның жекелеген жүріс-тұрыстарын заң тұрғысынан да, мораль тұрғысынан да бағалау мүмкін және қажетті болады - деп жазады профессор Н. Д. Дурманов [, 33. Дурманов Н. Д. Понятие преступления. М., 1948. ] .

Құқықтық нормаларда бекітілген ережелердің бұзылуы кез келген қоғамда жаппай сипатқа ие болып оған айта қаларлықтай материалдық және моралдық зиян келтіреді. Құқыққа қарсы жасалатын іс-әрекеттердің себептерінің, жағдайларының, субъектілерінің және сипаттарының әртүрлілігіне қарамастан олардың барлығы оларды бір әлеуметтік құбылыс - құқық бұзушылыққа жатқызуға мүмкіндік беретін ортақ белгілерге ие болады.

Адамның кез-келген іс-әрекеті оның қоғамдық қауіптілігі барысында құқық бұзушылық ретінде бағаланады.

Құқық бұзушылық құрамы туралы түсінік ұғымы жалпықұқықтық, жалпытеоретикалық маңызға ие болғанымен ол барынша тиянақты және толық қылмыстық құқық ғылымында қылмыс құрамына қатысты түрде зерттелген.

«Құқық бұзушылық» және «құқық бұзушылық» құрамы ұғымдары өзара тығыз байланысты болғанымен бір ұғым болып табылмайды. Әртүрлі зиянды іс-әрекеттермен ұшыраса отырып адамдар алғашында өздерінің санасында, кейіннен заңда олардың тікелей белгілерін бекітті: іс-әрекеттің субъектісінің белгілерін, іс-әрекеттің өзін, субъектінің іс-әрекетке қатынасын көзқарасын, қол сұғушылықтың затын және жасалған қоғамға қарсы жүріс-тұрыстың салдарын. Осындай жолмен адамның әлеуметтік маңызы бар кез-келген жүріс-тұрыстың мазмұнын құрайтын элементтер біртіндеп ажыратыла бастады. Осындай эмпирикалық белгілерді қорыту жалпы теоретикалық категория құқық бұзушылық құрамының пайда болуына алып келді.

Құқық бұзушылықтың жекелеген түрлерінің барынша жалпы, типтік және маңызды белгілерінің жүйесін көрсететін ғылыми абстракцияны құқық бұзушылық құрамы дейміз. Белгілердің бұл жүйесі құқық бұзушыны заңи жауаптылыққа тарту үшін қажетті және жеткілікті болып табылады. Аталған белгілердің біреуінің болмауы тұлғаны жауаптылыққа тартуға мүмкіндік бермейді.

Кез-келген құқық бұзушылықтың міндетті элементтеріне құқық бұзушылық объектісі; құқық бұзушылықтың объективтік жағы; құқық бұзушылықтың субъективтік жағы жатқызылады. Қарастырылған белгілердің ортақтығына қарамастан құқық бұзушылық әртүрлі болады. Құқық бұзушылықты олардың әлеуметтік қауіптілік деңгейіне тәуелділікте сыныптау барынша кең таралған және әлеуметтік маңызды болып табылады. Осыған байланысты барлық құқық бұзушылықтар қылмысқа және теріс қылыққа бөлінеді.

«Қылмыс субъектісі - бұл уақыттан және кеңістіктен тыс дерексіз заңи ұғым емес. Қылмыс субъектісі - бұл адамдар қоғамында өмір сүретін және қылмыстық әрекеттерді жасайтын адам [, 252 - 253. Пионтковский А. А. Учение о преступлении. М., 1961. ] .

Қылмыстық құқық теориясында қылмыс құрамы категориясы үлкен маңызға ие болады. Себебі адамның іс-әрекетінде қылмыс құрамы белгілерінің толық болуы оны қылмыстық жауаптылыққа тартудың бірден-бір заңды негізі болып табылады. Сонымен бірге қылмыс құрамы қылмысты саралау барысында да үлкен маңызға ие болады.

Қылмыс құрамы туралы ұғым қылмыстық заңды дұрыс қолдану үшін өте маңызды және әмбебап ұғым болып табылады.

Аталған ілім тек заң ғылымдарының жетістігі негізінде ғана пайда болған жоқ. Онда философияның ұғымдары (объекті, себепті байланыс мәселелері) медицина ұғымдары (есі дұрыс еместік ұғымын анықтаумен байланысты мәселелер) психологиялық ұғымдар (қылмыстық жауаптылық басталатын ең төменгі жас мөлшерін анықтау кінә, пиғыл ұғымдары) пайдаланылады. Аталған ілімнің әмбебаптағы бұл ілімді әртүрлі сипаттағы қылмыстық заңдарға қолдануға болады.

Жалпы алғанда қылмыс құрамы туралы ілімсіз қылмыстық заңды дұрыс қолдану негізінен мүмкін болмайды.

Қоғамдық қауіпті іс-әрекетті қылмыс ретінде бағалауға мүмкіндік беретін қылмыстық заңмен бекітілген белгілерінің жиынтығын қылмыс құрамы деп атау қалыптасқан.

Әрбір қылмыс қоғамға қауіпті және құқыққа қайшы. Қылмыстық құқыққа қайшылық қылмыстық-құқықтық норма талаптарының бұзылғандығын білдіреді. Қылмысты заңда сипаттап жазу арқылы заңшығарушы тыйым салынған іс-әрекеттердің шеңберін белгілейді. Қылмыс құрамы осындай негізде, заңшығарушының белгілі-бір іс-әрекеттерінің қоғамдық қауіптілігі және қылмыстың құқыққа қайшылығы туралы пікірін білдіреді.

Қылмыс құрамының маңызы мынада, тек тұлғаның іс-әрекетінде қылмыс құрамының барлық белгілері болғанда ғана оның қылмыс жасағандығын айтуға болады және жауапкершіліктің сипаты мен көлемін анықтау мүмкіндігі пайда болады. Тек қылмыстық заң ғана қылмыстық жеке қылмыстық емес іс-әрекеттердің арасына шек қояды; заң талабы барлық лауазымдық тұлғалар және азаматтар үшін міндетті болып табылады. Ендеше, қылмыс құрамына сәйкес іс-әрекет ғана қылмыс болып табылады деген ережеде, қылмыстық істер бойынша әділсоттылықты жүзеге асырудағы заңдылық қағйдасы басшылыққа алынған.

Қылмыстың әрбір нақты құрамы қылмыстың объектісінің, объективтік жағын, субъектісін, субъективтік жағын сипаттайтын объективтік және субъективтік белгілердің жиынтығынан тұрады. Қылмыс құрамының барлық белгілері өзара байланысты: әрбір белгі органикалық бірліктің бөлшегі, тұлғаның іс-әрекетінде олардың біреуінің болсада болмауы, тұтас алғанда қылмыс құрамының жоқ екенін білдіреді.

Кез-келген қылмыстың құрамының белгілері тек заңмен бекітіледі. Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің баптарының әрбір диспозициясында қылмыстар сипатталып жазылған. Мысалы, ҚК-тің 144-бабы, пациенттің сырқаты немесе медициналық қызметкердің жария етуі - дәрігерлік құпияны жария еткені үшін қылмыстық жауаптылықты қарастырған. Алайда бірде-бір диспозиция қылмыс құрамының барлық белгілерін сипаттап жазбайды. Диспозицияда заң шығарушы тек берілген қылмыс түрі үшін сипатты болып табылатын, оны дербестендіру үшін қажетті - қылмыстық іс-әрекетті анықтауға және оны басқа қылмыстардан ажыратуға мүмкіндік беретін белгілерді ғана сипаттап жазады. Барлық қылмыстыр үшін ортақ болып табылатын басқа белгілер заңшығарушымен Қылмыстық кодекстің жалпы бөлімінде көрсетіледі. Егер нақты қылмыстық-құқықтық норманы қылмыстық құқықтық басқа нормалары және институттарымен байланыссыз оқшау қарастыратын болсақ оның мазмұнын толық түсіну мүмкін болмайды. Қылмыстың нақты құрамының белгілерін анықтау үшін Жалпы бөлім нормаларында есепке алу және қарастырылатын қылмыстық-құқылық норманың қылмыстық заңның Ерекше бөлімі жүйесіндегі орнын дұрыс анықтау қажет болады.

Мысалы ҚК-тің 175 бабы ұрлық құрамының белгілерін сипаттайды: -ұрлық, яғни бөтен мүлікті жасырып ұрлау, яғни бұл жерде іс-әрекеттің сипаты және қолсұғушылықтың заты (объективтік белгілер) жазылады, бірақ бұл қылмыстың субъектісі туралы және басқа да қажетті белгілер туралы еш нәрсе айтылмаған. Оларды анықтау үшін Жалпы бөлімге жүгінуге тура келеді. Қылмыстық кодекстің 15-бабы 2-бөлімі бойынша ұрлықтың субъектісі 14 жасқа толған адам екенін, ал 14-баптың 1-бөлімі бойынша ол адамның есі дұрыс, жеке адам болуға тиісті екенін анықтаймыз. Қылмыстық кодекстің 20-бабы мен 175-бабына салыстырмалы түрде талдау жасау арқылы ұрлықтың тек тікелей қасақаналықпен жасалатындығын анықтаймыз. 175-баптың Ерекше бөлім жүйесіндегіорналасқан орны бойынша (6-тарау; Меншікке қарсы қылмыстар) ұрлықтың топтық объектісі болып қылмыстық қол сұғушылықтан қорғалатын меншік қатынастары екендігін байқаймыз, яғни тұлғалардың материалдық құндылықтарды иелену, пайдалану, және билік жүргізу құқықтарының заңмен танылуы және қорғалуы. ҚК-тің 175 және 260 баптарын салыстыру арқылы ұрлықтың затын және оның объектісін анықтай аламыз және меншікке қарсы қылмыстар қатарына жатқызлатын ұрлықтың және Ерекше бөлімінің 10-тарауындағы Халықтың денсаулығына және адамгершілікке қарсы қылмыстар қатарындағы 260-баптың (Есірткі заттарды немесе жүйеге әсер ететін заттарды ұрлау не қорқытып алу) арасын ажыратамыз. Қылмыс құрамының барлық белгілерін анықтау, қылмыстың субъектісін, оның объектісін, объективтік және субъективтік жақтарын анықтау қылмыс құрамын анықтау болып табылады, қарастырылған мысалда - ұрлықтың құрамы.

Ерекше бөлімнің әрбір қылмыстық-құқылық нормасында әдетте қылмысты орындаушымен тікелей жүзеге асырылған аяқталған қылмыс белгілері сипатталып жазылады. Алайда қылмыстық заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастарға қол сұғу алдын-ала қылмыстың әрекеттер барысында (қылмысқа оқталу және қылмысқа дайындалу) және тек орындаушымен емес басқа да қатысушылармен жүзеге асырылуы мүмкін (ұйымдастырушы, айдап салушы және көмектесуші) .

Алдын-ала қылмыстық іс-әрекет барысында, немесе көмектесушінің іс-әрекеттерінде тұлға жасағысы келген немесе жасалуына қатысқан қылмыс құрамының барлық белгілері болмайды. Алайда бұл қарастырылған әрбір жағдайда қылмыс құрамы мүлдем жоқ дегенді білдірмейді. Көрсетілген іс-әрекеттер қылмыс ұғымына (ҚК-тің 9-бабы) толық сәйкес келеді ал олардың негізгі белгілері заңшығарушымен Жалпы бөлімнің 24 бабында (дайындалу және оқталу) және 28 бабында (ұйымдастырушылық, айдап салушылық, көмектесушілік) сипатталып жазылған. Осылайша, ҚК-тің Жалпы бөлімінде қылмыстық іс-әрекеттің бірқатар жалпы белгілерін анықтау қылмыс құрамдарының құрлымын анықтаудың ерекше тәсілі болып табылады. Алайда заңда тікелей көрсетілген қылмыс белгілерінің жиынтығын анықтау әдетте қылмыс құрамын толық жасақтау үшін жеткіліксіз болады. Қылмыс құрамының барлық белгілерін дәл анықтау түпкі нәтижесінде ғылыми білімге негізделген, қылмыстық заңды түсіндіру жолымен жүзеге асырылады.

Қылмыстық заңдарды және оларды қолданудың практикасын зерттей отырып қылмыстық құқық ғылымы қылмыстың әрбір құрамының барлыұ белгілерін түпкілікті ашып көрсетуге тырысады. Әрине, бұның барысында қылмыс құрамының белгілерін қарапайым түрде анықтау туралы әңгіме болмауы тиіс: жетіспейтін белгілер тек заңға негізделген ой қорытулар жолымен толықтырылады. Нақты қылмыс және оның құрамы бір-бірімен құбылыс және ол туралы ұғым ретінде ара қатынаста болады. Қылмыс - белгілі бір қоғамға қауіпті құбылыс, яғни көптеген дербестік ерекшеліктерімен сипатталатын, оны барлық басқа қылмыстардан айырып көрсететін, белгілі бір уақыт және орын жағдайында жасалған белгілі бір тұлғаның нақты іс-әрекеті болып табылады. Қылмыс құрамы - белгілі бір түрдегі қылмыстар туралы құқықтық ұғым яғни, қылмыстың, оның құқықтық және әлеуметтік-саяси мәнісін, қоғамға қауіпті іс-әрекет ретінде және оның қауіптілігінің деңгейін сипаттайтын белгілерінің ғана жиынтығы. Белгілі бір қылмыс түрінің көптеген белгілерінің ішінен заңшығарушы барынша маңыздыларын іріктеп алады және осындай жолмен қылмыс құрамдарын жасақтайды.

Мысалы, белгілі бір тұлғамен жасалған ұрлық екінші бір тұлғамен жасалған ұрлықтан әрдайым белгілі бір жағдайда өзгешеліктерге ие болады, алайда олардың жасаған қылмыстарының құрамы ұқсас егер олардың әрқайсысы жасырын түрде техникалық құралдарды пайдалану арқылы бөтен мүлікті иеленіп алса. Көрсетілген белгілердің анықталуы, тонау емес ұрлық жасалған деп пайымдауға жеткілікті болады. Қылмыс құрамдарын анықтай отырып заңшығарушы әрқашан қылмыстың нақты маңызды емес белгілерін деректендірмейді: мысалы ұрлық құрамы үшін А-ның демалыс бөлмесінің есігін сындырып магнитофон ұрлағаны, ал Б-ның автокранның көмегімен автокөлікке тиеп құрлыс материалдарын ұрлағаны маңызға ие болмайды, ұрлықтың біреуі күндіз, ал екіншісі түнде жасалғаны, бір жағдайда ұрланған заттың сатылғаны, екінші жағдайда үй салу үшін пайдаланғаны т. б. ешқандай маңызға ие болмайды.

Ендеше қылмыс және қылмыс құрамының белгілерінің көлемі әртүрлі. Қылмыс құрамы әрқашан қылмыстың типтік белгілерінің жиынтығынан тұрады. Сонымен бірге қылмыс құрамы нақты бір ғана қылмысты суреттеп ғана қоймайды, белгілі бір түрдегі барлық қылмыстарды қамтығандықтан ол әрбір нақты қылмыстан кеңірек болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.