Мемлекеттік табиғи қорықтары

Кіріспе
1 Ақсу.Жабағылы қорығы
2 Наурызым қорығы
3 Алматы қорығы
4 Барсакелмес қорығы
5 Қорғалжың қорығы
6 Марқакөл қорығы
7 Үстірт
8 Батыс Алтай қорығы
9 Алакөл қорығы
10 Қаратау қорығы
11 Биосфералық қорықтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Мемлекеттік табиғи қорық қоры - қоршаған ортаның табиғи эталондар, реликтілері, ғылыми зерттеулерге, ағарту білім беру ісіне, туризмге және рекреацияға арналған нысандары ретінде экологиялык, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтарының жиынтығы. Қорықтардың басты мақсаты - табиғи ландшафтылар эталонын мұндағы тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесімен коса сақтау, табиғат кешендерінің табиғи даму заңдылықтарын анықтау. Соңғысы адамның шаруашылық әрекетінен табиғатта болатын өзгерістерді болжау үшін аса қажет. Қазақстан қорықтар саны жөнінен ТМД-ға кіретін республикалар арасында 16-шы орын алады. Дегенмен, республика жерінің көлеміне шақканда корықтар үлесі жөнінен 13-ші орында. Бұл Қазақстан секілді ұлан-байтақ республика үшін қорықтар көлемінің әлі де болса аз екендігін көрсетеді. Қазіргі кезде нақты 10 қорық жұмыс істейді. Бұлар, әрине, Қазақстан табиғатының алуан түрлі табиғат жағдайларын толық көрсету үшін жеткіліксіз. Сондықтан болашақта ғалымдардың, табиғатты қорғау коғамы өкілдерінің ұсынуымен тағы 15 қорық ұйымдастырылмақшы.
Қорықтар – биосфера эталоны. Мұндағы орман-тоғай, жай алған жайылым мен шабындық, аң-құс, айдын шалқар көлдер, ағыны қатты өзендер мүмкіндігіне қарай сол ежелгі әсем қалпында сақталынуы тиіс.Қай заман болмасын, қорықтарды ұйымдастыру күн тәртібінен еш қашан да түскен емес. Өйткені биосфера байлықтарын қорғау, онда ғылыми-зерттеу жұмыстарын сондай-ақ, биосфера компоненттерін қорғау жөніндегі үгіт-насихат экологиялық білім және тәрбие беру жұмыстарын жүргізуде қорықтар өте маңызды роль атқаратыны белгілі. Осыған орай қорықтар ұйымдастыру бөлініп Қазқстанның шөл-шөлейтті аймақтарында үйір-үйірімен жайылып жүретін, бірақ кейіннен мүлде азайып кеткен құландарды қорғап қалуда қорықтардың, әсіресе Бадхыз қорығының ролі орасан зор болды. Сондай-ақ, Барса-келмес қорығыда айтарлықтай үлес қосты. Бүгінгі Бадхыз қорығында құландар саны көбейе түсуде. Барса-келмес аралы жойылып кеткеннен кейін ондағы құландарды арнаулы ұшақтармен Алтынемел ұлттық биосфера паркіне, Іле өзенінің жағасына әкелінді. Міне, осы жерде олар жылдан-жылға өсіп көбеюде.

1. Қазақ Энциклопедиясы
2. Қазақстанньң физикалық географиясы, Алматы: Атамұра, 2008ж.
3. http://www.google.kz

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
1 Ақсу-Жабағылы қорығы
2 Наурызым қорығы
3 Алматы қорығы
4 Барсакелмес қорығы
5 Қорғалжың қорығы
6 Марқакөл қорығы
7 Үстірт
8 Батыс Алтай қорығы
9 Алакөл қорығы
10 Қаратау қорығы
11 Биосфералық қорықтар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Мемлекеттік табиғи қорық қоры - қоршаған ортаның табиғи эталондар,
реликтілері, ғылыми зерттеулерге, ағарту білім беру ісіне, туризмге және
рекреацияға арналған нысандары ретінде экологиялык, ғылыми және мәдени
жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтарының жиынтығы.
Қорықтардың басты мақсаты - табиғи ландшафтылар эталонын мұндағы тіршілік
ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесімен коса сақтау, табиғат
кешендерінің табиғи даму заңдылықтарын анықтау. Соңғысы адамның шаруашылық
әрекетінен табиғатта болатын өзгерістерді болжау үшін аса қажет. Қазақстан
қорықтар саны жөнінен ТМД-ға кіретін республикалар арасында 16-шы орын
алады. Дегенмен, республика жерінің көлеміне шақканда корықтар үлесі
жөнінен 13-ші орында. Бұл Қазақстан секілді ұлан-байтақ республика үшін
қорықтар көлемінің әлі де болса аз екендігін көрсетеді. Қазіргі кезде нақты
10 қорық жұмыс істейді. Бұлар, әрине, Қазақстан табиғатының алуан түрлі
табиғат жағдайларын толық көрсету үшін жеткіліксіз. Сондықтан болашақта
ғалымдардың, табиғатты қорғау коғамы өкілдерінің ұсынуымен тағы 15
қорық ұйымдастырылмақшы.
Қорықтар – биосфера эталоны. Мұндағы орман-тоғай, жай алған жайылым мен
шабындық, аң-құс, айдын шалқар көлдер, ағыны қатты өзендер мүмкіндігіне
қарай сол ежелгі әсем қалпында сақталынуы тиіс.Қай заман болмасын,
қорықтарды ұйымдастыру күн тәртібінен еш қашан да түскен емес. Өйткені
биосфера байлықтарын қорғау, онда ғылыми-зерттеу жұмыстарын сондай-ақ,
биосфера компоненттерін қорғау жөніндегі үгіт-насихат экологиялық білім
және тәрбие беру жұмыстарын жүргізуде қорықтар өте маңызды роль атқаратыны
белгілі. Осыған орай қорықтар ұйымдастыру бөлініп Қазқстанның шөл-шөлейтті
аймақтарында үйір-үйірімен жайылып жүретін, бірақ кейіннен мүлде азайып
кеткен құландарды қорғап қалуда қорықтардың, әсіресе Бадхыз қорығының ролі
орасан зор болды. Сондай-ақ, Барса-келмес қорығыда айтарлықтай үлес
қосты. Бүгінгі Бадхыз қорығында құландар саны көбейе түсуде. Барса-келмес
аралы жойылып кеткеннен кейін ондағы құландарды арнаулы ұшақтармен
Алтынемел ұлттық биосфера паркіне, Іле өзенінің жағасына әкелінді. Міне,
осы жерде олар жылдан-жылға өсіп көбеюде.
Қазақстанның бірнеше табиғи-географиялық аймақтары –
солтүстүгінен оңтүстүгіне қарай орманды-дала, шөлейтті, шөлді өңірлерді
қамтиді. Қазақстан жерінде Д.И. Менделеев кестесіндегі химиялық
элементтердің бәрі дерлік кездесетін біздің республикамыз табиғи
ресурстарға аса бай өлке. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің 5777 түрі, аңның
150, құстың 480, баурымен жорғалаушылардың 150, қос мекенділердің 12 түрі
тіршілік ететін айтпай кетуге болмайды. Бұл бай өлкені шын мәннінде табиғи
байлықтың қайнар көзі деп ғалымдар бекерден -бекер айтпаған болар. Бірақ,
бұл інжу-маржандар қанша мол болғанымен, ол сарқылмайтын дүние емес екені
кейінгі кезде өзінен-өзі өне беретін зат емес.

Ақсу-Жабағылы қорығы
1926 жылы ұйымдастырылды. Бұл - Қазақстандағы ертеден келе жатқан
қорық. Қорық Оңтүстік Қазақстан облысының Талас Алатауы мен Өгем жотасында
131,9 мың гектар жерді алып жатыр. Қорык төрт биіктік белдеуді камтиды.
1500 м биіктікке дейінгі төменгі белдеу өзіне тән өсімдіктері мен жануарлар
дүниесі бар ла, 1500-2000 метр - даланың шалғынды, бұталы ағаш өсімдіктері
өседі. Мұнда ағаш тәрізді арша (биіктігі 20 м аралығында), бадам
бұтасы, жабайы жүзім, жабайы алма және басқа да оңтүстік өсімдіктері өседі.
Жануарлардан мұнда елік, қарақұйрық, борсық, бұғы, қабан, ақ тырнақты
және т.б. жануарлар кездеседі.
2000-2300 метр биіктікте субальпілі шалғыны жатыр. Бұл белдеуде төселіп
өсетін түркістан аршасынан басқа ағаш өсімдіктері жок. Онда
таутеке, ілбіс, суыр,шақылдақтар, ал құстардан ұлар, кезеген торғай,
шауқарға, қозықұмайлар мекендейді. Қорыктың аумағында өсімдіктердін 1404
түрі бар, оның 47 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енген. Құстардың 239
түрі, бауырымен жорғалаушылардың 9 түрі және сүтқоректілердің 51
түрі, балықтың 2 түрі бар екені есепке алынды. Сүтқоректілерден қорғауға
алынған аса бағалысы арқар, сібірдің таутекесі, бұғы, елік, жыртқыштардан
ілбіс, ала мысық, борсық. Ең жоғарғы белдеу - биік таулы қарлы және мұзды
шыңдар. Бұлардан аңғарларға құлап ағатын көбікті сарқырамалы тау өзендері
басталады.
Қорықтың Қаратау жотасы беткейлерінде палеонтологиялық филиалы бар. Бұл
өңір 120 млн жыл бұрын теңіз түбі болған. Қазір оның орнында әр түрлі сирек
кездесетін балықтар мен былқылдақ денелілердің, юра
дәуіріндегіөсімдіктердің таңбалары сакталған. Қорықтың бұл бөлігінің
органикалық дүние эволюциясын зерттеу үшін ғылыми маңызы бар.

Наурызым қорығы
1934 жылы ұйымдастырылған. Бұл Қостанай облысының Наурызым ауданында
орналасқан. Мұның аумағы 191,4 мың гектаржерді алып жатыр. Қорықта көптеген
көлдер бар, бетегелі тың дала корғауға алынып зерттелуде, бұл көлдердің
жағасында бұрыннан шоқ-шоқ карағай сақталып келген. Қорық көлеміне
Наурызымдағы Қарағай мен Тірсек орманы да кіреді. Ең оңтүстіктегі cop
топырақта қарағай сирек өскен. Қорықтағы cop топырақта алуан түрлі кайың
ағаштар, тек Қиыр Шығыста ғана кездесетін малиус боката алмасының жабайы
түрлері өседі. Табиғат жағдайының әртүрлілігіне байланысты, таяу жатқан аз
ғана үлескінің өсімдігі мен жануарлар дүниесі әр алуан келеді. Мұнда
даланы, орманды және суаттарды мекендейтін жануарлар кездеседі. Поляр
фауналары мен флораларының өкілдері жылылықты сүйетін өсімдіктер және
жануарлар сияқта жерсініп кеткен. Онда түяқтылардан қабан, елік,
кеміргіштерден суырлар, ақ қояндар және
жыртқыштардан қарсақ, түлкі, борсық , күзен, ақкіс кездеседі.
Қорықта сүткоректілердің 42 түрі, құстардың 60-тан астам түрі, балықтың
6 түрі, 687-ге жуық өсімдік түрі кездеседі. Аппак қардай аққулар,
шағалалар, бірқазандар мен үйректер қаптап жүреді
Алматы қорығы
1964 жылы құрылған. Аумағы 71,7 мың гектарға жуық, әр түрлі ландшафт
зоналарында жатыр. Бұған мәңгі кар мен мұз жамылған, беткейлері шөптер мен
ағашқа бай Іле Алатауы мен жағасында құмды шөлі бар Іле өзенінің атақты
әнші тауы Аққұм-Қалқан (биіктігі 100 м-ден асатын құм тобе) жатады.
Көктеректі нудан тұратын жапырақты ормандар, долана, жабайы алма және өрік
ағаштары 1800-2000 м биіктікке дейін көтеріледі. 2500 м биіктіктен жоғарыда
Тянь-Шань шыршасынан тұратын шыршалы орман белдеуі орналасқан. Одан да
жоғары, қарлы-мұзды белдеуде, субальпі және альпі шалғындары болады.
Қорықтың жануарлар дүниесі алуан түрлі, мұнда 39 түрге жуық сүтқоректілер
мен 200-ден астам құстардың, 965 өсімдік түрі бар. Шыршалы
орманда бұғы, елік, Тянь- Шань
сілеусіні, барыс, борсық, түлкі, қа сқырлармекендейді.
Орман шекараларындағы биік шыңдар мен құздарда арқар мен таутеке
көп. Соңғы уақыттарда корықта тиін, сасық күзен өсірілетін болды. Қорықта
құстардың ең көбі: ұлар, кекілік, бұлдырық, Іле өзенінің бойындағы
тоғайларда қырғауылдар, тарғактақшар мекендейді.

Барсакелмес қорығы
Арал теңізінің солтүстік-батыс бөлігіндегі өзі аттас шөлейтті аралда
орналасқан. Қорық 1939 жылы ұйымдастырылған. Жалпы көлемі 160, 8 мың
гектар. Ондағы мақсат - жалпы табиғат кешенімен қатар саны азайып бара
жатқан ақбөкен мен қарақұйрыкты қорғау болды. Бүрын Аралда жоғары сатыдағы
өсімдіктердің 257 түрі өссе, соңғы кезде олардың саны тіпті азайып,
кейбіреулері жойылып кету қаупінде. Қорыққа шөлді аймаққа тіршілік етуге
бейімделген жануарлар тән. Негізгі қорғалатын аңдар: ақбөкен, қарақұйрық
және құлан. 1953-1964 жылдар аралығында 9 құлан Түрікменстанның Бадхыз
қорығынан осында әкелініп жіберілген. Соңғы жылдары биологиялык жүргізілген
сынақтардың салдары да Аралдың экологиялық жағдайын күрделендіріп, қорыктың
біраз жануарларын көшіруге тура келді (мысалы, құланды).

Қорғалжың қорығы
1968 жылы құрылған. Қорык Ақмола облысының 259 мың гектар жерін алып
жатыр. Оған тың даланың (38 мың гектар) қол тимеген, түрен түспеген
жерлері, сондай-ақҚорғалжың және Теңіз (199 мың гектар) көлдері кіреді. Бұл
жерлер дүниежүзілік маңызы бар су қоймасы мен жайылымдар тізіміне
енгізілген. Қорықтың жануарлар дүниесі дала зонасына тән. Сүткоректілердің
41 түрі, құстардың 299 түрі, балықтың 14 түрі, өсімдіктің 343 түрі
кездеседі. Олар: суыр, дала алақоржыны, су егеуқұйрығы, қосаяқтар және
басқалар. Қорғалжың көлінің қамыс нуларында қабандар мекендейді. Құстың 120
түрі үя салады. Көл жиегінің кара суларында үйрек, қаз және басқа суда
жүзетін құстар сансыз көп. Теңіз көлінде мыңдаған қоқиқаз ұя салады. Бұл
дүние жүзінде сирек кездесетін, ең солтүстікке ұя салатын құс. Қорғалжың
көлдерінде үшкір тұмсықты сұқсыр мекендейді, ол балапандарын суда қалқып
жүзіп жүрген ұяда басады. Содан кейін балапандарды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.