Лак бояушы материалдар

Жоспар
Кіріспе

1 Лак бояушы материалдар (ЛБМ)
2 ЛБМ өндірісі үшін қолданылатын шикізаттар
3 ТҚ ЛБҚ зерттеудегі эксперттік ақпараттық қорды пайдалану
4 Автоэмальдардың маркілерін автоматтандырылған іздеудің алгоритмі
5 ЛБМ және Қ ішкі құрылысын және морфологиялыұқ белгілерін қарау және зерттеу

Пән: Құрылыс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Лак бояушы материалдар (ЛБМ) дегеніміз – жұқа қабатпен бұйымдар бетіне
жаққан кезде кеуе отырып қорғағыш немесе декоративті қабыршақ (қаптама)
түзуге қабілетті көпкомпонентті өнім болып табылады.
ЛБҚ – дегеніміз, төсемдік жеткілікті адгезиялық қабілеттерге ие болып
табылатын лак бояушы материалдардың бір немесе бірнеше қабаттарын жаққан
соң бұйым бетінде құрылымданатын қаптама болып табылады.
Лак – кебкеннен кейін қатты біртекті және мөлдір қабыршақты түзетін
(битумдық латан басқалары) орагникалық еріткіштерде немесе судағы қабыршақ
түзетін заттардың (шайырлар, майлар, эфирлер, целлюлоза, битум) ерітіндісі
болып табылады.
Жартылай фабрикатты лак – тауарлық лактар, эмальдар және басқа да
пигменттелген ЛБМ өндірісі үшін арналған жартылай өнім түріндегі лактар
болып табылады.
Майлы лак – препарацияланған өсімдік майларының органикалық
еріткіштерде шайырлармен әрекеттесуі немесе араласу өнімі ерітіндісі болып
табылады.
Лактық негіз – еріткішсіз шайыр балқымасы.
Спиртті лак – ағаш бұйымдарын лактау үшін пайдаланылатын этил
спиртіндегі спиртте еритін шайыр ерітіндісі (30 пайыздық және одан жоғары).
Бояу – кепкеннен соң боялған қатты мөлдір емес қабыршақты түзетін
майда, олифте, латексте, желімде немесе басқа қабыршақ түзушіде
толықтырғыштармен пигменттер қоспасы немесе пигменттер суспензиясы болып
табылады.
Суэмульсиялық бояу – кепкеннен соң (қатайған соң) боялған матты бетті
түзетін қосымша үстемелер (эмульгаторлар, тұрақтандырғыштар және т.б.)
енгізілген латекстердегі (поливинилацетатты эмульсиядағы, стиролбутадиенді
латекстегі және т.б.) немесе сулы эмульсиялардағы пигменттер суспензиясы
немесе олардың толықтырғыштармен қоспасы болып табылады.
Майлы бояу – ішкі және сыртқы жұмыстар үшін қолдануға дайын түрінде
және густотерталы түрде шығарылатын өсімдік майындағы немесе олифтегі
пигменттер суспензиясы немесе олардың толықтырғыштармен қоспасы.
Алкидты бояу – ішкі және сыртқы жұмыстар үшін арналған глифтальды,
пентафтальды немесе басқа алкидты олифтегі пигменттер суспензиясы немесе
олардың толықтырғыштармен қоспасы.
Ұнтақты бояу – балыған және салқындатылған соң қатты мөлдір емес
қаптама түзетінполимерлі қосылыстардың (синтетикалық шайырлардың және т.б.)
пигменттермен, толықтырғыштармен, қатайтқыштармен және басқа үстемелермен
(еріткіштерсіз) қосылған құрғақ композициясы.
Эмаль (эмальды бояу) – кепкеннен кейін қатты мөлдір емес әртүрлі
жылтырлық және фактураларға ие қабыршақ түзетін лактағы пигменттердің
суспензиясы немесе олардың толықтырғыштармен қоспасы болып табылады.
Грунт – төмен жатқан беттерге (төсемеге) және қаптаушы қабаттарға
қатысты берік адгезиялық қасиеттерге ие болып келетін біртекті
қабыршақтарды кепкен кезде түзетін қабыршақ түзушідегі пигменттердің
толықтырғыштармен суспензиясы.
Шпатлевка – боялатын беттерді тегістеу үшін (шұқырларды және ойықтарды
толтыру) жағылатын пигменттерден, толықтырғыштан және қабыршақ түзушіден
тұратын паста тәрізді тұтқыр масса.
Пластификатор – қаптамаларға қажетті эластикалылықты беру үшін ЛБМ
енгзілетін аз буланатын немесе буланбайтын органикалық өнім болып табылады.

Олиф – кебу үдеу үшін сиккативтер үстемелері қосылған майлы алкидты
шайырлардың немесе өсімдік майларын өңдеуде түзілетін қабыршақ түзуші
сұйықтық.
Еріткіш - қабыршақ түзетін заттарды еріту және ЛБМ қажетті
консистенцияны беру үшін пайдаланылатын органикалақы ұшқыш сұйықтық болып
табылады.
Сұйылтушы – лак бояушы материалдардың тұтқырлығын қажетті
консистенцияға дейін төмендетіп және оны боялушы бетке жағуға жарамды
ететін, қабыршақ түзуші заттарды ерітпейтін органикалық ұшқыш сұйықтық
болып табылады.
Силикатив деп – металдардың (көп жағдайда қорғасын, кейде – кобальт
және марганец) органикалық тұздар – сабындар түріндегі (линолеаттар,
резинаттар, нафтенаттар) органикалық еріткіштердегі немесе тотықтар
түріндегі ЛБМ кебуді үдету үшін қосылатын қосылыстарын айтады.
Бейорганикалық пигмент – дегеніміз дисперсті орталарда ерімейтін және
қоспаларда қабыршақ түзуші материалдармен қорғағыш, декоративті немесе
декоративті – қорғағыш аптамалар түзуге қабілетті табиғи немесе
синтетикалық бояғыш қосылыстар болып табылады.
Органикалық пигмент – дегеніміз дисперсті орталарда ерімейтін қабыршақ
түзетін материалдармен қоспада эмальдар немесе жоғары бояғыш қабілеттерге
ие және ашық түсті бояулар беретін синтетикалық бояғыш қосылыстар болып
табылады.
Толықтырғыш – дисперсті орталарда ерімейтін төмен жапқыш және бояғыш
қабілеттерге ие, мөлдір емес ЛБМ дайындауда пигменттермен қоспада
қолданылатын кристалды немесе аморфты құрылымға ие, ұнтақ тәрізді табиғи
(кейде синтетикалық) бейорганикалық заттар болып табылады.
Қатайтқыш – ЛБМ қатаю үдетілу үшін қосылатын (қабыршақ түзушілер
макромолекуллары тігілуі нәтижесінде және тігілген тармақты құрылым түзу
нәтижесінде) рекцияласуға қабілетті заттар болып табылады.
Үдеткіш – көмерсутектерде еріген, ЛБМ қатайтқыш белсенділігін
жоғарылату мақсатында қосылатын кейбір поливалентті металдардың тұздары
болып келеді.
Тиксотропты үстемелер – пигменттердің байланыстырушымен
дисперсиялануын жақсартатын, тұтқырлығының өзгеруіне алып келетін
(желатинделген жүйені алу), қабаттарға ажырауды және көбіршік түзуді
болдырмайтын, суландыруға алып келетін беттік – активті заттар болып
табылады.
Құрғақбіліктелген паста (ҚБП) – пигменттен тұратын, қабыршақ түзушімен
ұсақ дисперсияланған, пластьификатор үстемелерінен тұратын құрғақ боялған
пластинкалар болып табылады; олар нитро- және перхлорвинилді эмальдар
өндірісінде пайдаланылады.

1.2.2 ЛБМ өндірісі үшін қолданылатын шикізаттар
лак бояушы материалдардың құраушы бөліктері болып бастапқы шикізаттар
ретінде зауыттарға дайын өнім күйінде және жартылай фабрикаттар ретінде
келіп түсетін лакбоя материалдары зауытында дайындалатын заттар есептреледі
(шайырлардың жартылай фабрикатты ерітінділері және олрдың негізіндегі
лактар, пигменттер және толықтырғыштар, олифтер, сиккативтер және т.б.)
есептеледі.
Лак бояушы материалдар өндіріснде қолданылатын заттар негізгі
(қабыршақ түзгіштер, пигменттер, толықтырғыштар, еріткіштер, сұйылтқыштар
және қойылтушылар) және көмекші (пластификаторлар, сиккативтер,
қатайтқыштар, үдеткіштер, инициаторлар, тиксотропты үстемелер) болып
бөлінеді.
Негізгі материалдардың арналуы – кептіру процесінде қатайып және
қаптамалар түзетін әртүрлі консистенциядағы лакбояушы композицияларды
(лактар, бояулар, эмальдар, грунттар және т.б.) құру болып табылады. Лак
бояушы материалдарға белгілі бір қасиеттерді беру үшін (суланушылық,
аққыштық, эластикалылық және т.б.) оларға көмекші материалдар қосылады.

Негізгі компоненттер
А) қабыршақ түзуші заттар:
Поликонденсациялық шайырлар (алкидты, меламинді-, фенол- және
карбамидоформальдегидті, эпоксидті, кремнийорганикалық, полиуретанды,
полиэфирлі, қаныққан және т.б. шайырлар);
Полимеризациялық шайырлар (хлорлы винил негізіндегі, оның
винилацетатпен, акрилаттармен, метакрилаттармен және т.б. сополимерлері);
Табиғи шайырлар (канифоль, копалдар, шеллак, янтарь, битумдар,
асфальттер және т.б.);
Целлюлоза эфирлері (этилцеллюлоза, нитрат, ацетат және целлюлоза
ацетобутираты және т.б.);
Өсімдік майлары (кебетіндер – ленді, тунгты, коноплянды және т.б.;
жартылай кебетіндер – күнбағыс майы, соя майы, мақта майы және т.б.;
кеппейтіндер – кастралы, оливкалы майлар және т.б.);
Майлы қышқылдар және өсімдік майлары майлы қышқылдары;
Синтетикалық майлы қышқылдар;
Б) пигменттер:
Бейорганикалық ақ заттар (титан қос тотығы, мырыш тотығы, литопон және
т.б.); сары заттар (қорғасынды және мырышты кроналар, стронций хроматы,
кальций, барий хроматтары, қорғасын силикохроматы, қорғасын цианамиды, сары
кадмий, охра, темір тотықты сары); қызылдар (қорғасын – молибдатты крон,
қызыл кадмий, қорғасынды сурик, темірлі сурик, темір тотықты қызыл және
т.б.); көк (темірлі лазур, көк кобальт, ультра марин және т.б); жасыл (хром
тотығы, изумрудты жасыл, жасыл кобальт, қорғасынды және мырыщты жасыл
ұнтақтар, медянка және т.б.); қоңыр бояулар (мумия, умбра, сиена, марс,
марганецті қоңыр және т.б.); сұр ұнтақтар (алюминийлі пудра); қара (күйе,
темір қара тотығы, кобальтты қара және т.б.);
Органикалық (фтальцианинді, азо- және диазопигменттер, антрахинонды,
кубты және т.б.);
В) толықтырғыштар: тальк, барит, мел, гипс, слюда, каолин, доломит,
алюминий тотығы, асбест, трепел, волластонит, металдар ұнтақтары;
Г) еріткіштер, сұйылтқыштар, қоюландырушылар; эфирлер, кетондар,
спирттер, көмірсутектер және т.б.

Көмекші заттар
А) пластификаторлар: кастралы май, дибутилфталат, трикрезилфосфат,
кастероль, совол және т.б.;
Б) сиккативтер: қорғасындщы, марганецті, кобальтты, резинатты,
нафтенатты, линолеатты сиккативтер;
В) үстемелер: қатайтқыштар, үдеткіштер, инициаторлар, эмульгаторлар
және т.б.
ЛБМ дайындау үшін пайдаланылатын шикізаттық компоненттер химиялық
құрамы бойынша мәліметтер бірқатар жұмыстарда келтірілген [1; 9-11; 13; 19;
20].

Ассортименттер және ЛБМ арналуы
Лакбояушы өнеркәсіп синтетикалық және табиғи шайырлардан, сонымен
қатар целлюлоза эфирлерінен өте кең ассортименттегі ЛБМ шығарады.
Ассортименттердің құрылымдану процесі үздіксіз және көптеген факторларға
байланысты болып келеді. Бұл ең алдымен шығарылатын өнімдердің сапасына
деген талаптардың өсуімен байланысты. Соңғы жылдары поликонденсациялық және
полимеризациялық шайырлар негізінде алынатын материалдардың ассортименттері
өсті және табиғи шайырлар, майлы бояулар және олифтер негізіндегі өнімдерді
шығару мөлшері төмендеді. Ескірген маркілерді ауыстыру нәтижесінде ЛБМ
ассортименттері ішігнде едәуір жаңарулар жүзеге асырылды.
ЛБМ ассортименттерін білу және олардың мақсатты арналуларын білу
эксперттерге объектілерді зерттеу схемаларын дұрыс таңдауға, талдауларды
жүргізу уақыттарын қысқартуға, әртүрлі эксперттік міндеттерді шешу кезінде
алынған нәтижелерді интерпретациялау сенімділігін жоғарылатуға мүмкіндік
береді.
Отанды лак шығару зауыттарында жалпы алғанда өнеркәсіптерде
шығарылатын ЛБМ ассортименті туралы егжей – тегжейлі мәліметтерді
әдебиеттік көздерден алуға болады.
Төменде автомобильдерді бояу үшін арналған негізгі ЛБМ ассортименттері
– осы типтегі зерттеулер үшін ең жиі кездесетін түрлері туралы
ассортименттер келтірілген.

ЛБМ өндірісі технологиясы туралы мәліметтер
ЛБМ алудың технологиялық схемалары қабыршақ түзуші жүйе типіне
байланысты әртүрлі болып келеді:
1) сұйық бір фазалы қабыршақ түзуші жүйе – лактар және сұйық
олигомерлер; жүзеге асыру процесі тікелей осы жүйелерде
пигменттерді дисперсиялау жолымен жүргізіледі;
2) сұйық екі фазалы қабыршақ түзуші жүйелер -* сулы дисперсия
немесе қабыршақ түзушілердің органодисперсиясы; пигменттер
диспернсиялы ортада дисперсиялманады және алынған пигментті
пасталарды қабыршақ түзуші жүйемен араластырады;
3) ұнтақ тәрізді қабыршақ түзуші жүйе – қабыршақ түзушілердің
аэродиспернсиясы; пигменттерді дисперсиялау балқымада немесе
пигменттер мен толықтырғыштарды қабыршақ түзуші жүйелермен
тікелей құрғақ араластыру арқылы жүзеге асырылады.
ЛБМ дайындау – күрделі процесс болып табылады. Жоғары сапалы өнімдерді
алу үшін пигменттерді және басқа компоненттерді қабыршақ түзуші жүйелермен
қарапайым араластыру жеткіліксіз болып саналады. Оларды мұқият сүрлеу
қажет, біріншіден, жеткілікті біртекті массаны алу үшін және екіншіден,
пигменттер бөлшектерін (толықтырғыштарды) ұнталау үшін, және олардың шамасы
қаптама қалңдығынан аспайытындай ету үшін жеткіліксіз болып келеді. Одан
басқа, жақсылап сүрлеу лак бояушы материалдардың бір бірімен
байланысушылығын арттыру және жылтырлығын жоғарылату және механикалық
беріктігін арттыруға әрекет етеді.
ЛБМ дайындаудың технологиялық процесі келесі негізгі операциялардан
тұрады (9; 10; 19; 23):
Қабыцршақ түзушілерді пигменттермен, толықтырғыштармен,
пластификаторлармен және басқа үстемелермен араластыру машиналарында
араластыру;
Алынған массаны дисперсиялау (бояу сүрлеуші машинада сүрлеу);
Сүрленген массаны лактың қосымша мөлшерімен тұтқырлығы, құрғақ
қалдықтар мөлшері және түсі бойынша қажетті консистенцияға жеткізгенге
дейін толықтыру (басқаша айтқанда түсті колеровкалау және қажетті жағдайға
келтіру) – дайын өнімді алу (эмальдар, бояулар, грунтовкалар және т.б.);
Ластықтардан тазалау (сүзгілерде және центрифугаларда және т.б.);
Құю.
Пигментті қоспаларды дайындаудың екі әдісі бар:
Бірмиг.ментті пасталарды дайындау - әртүрлі пигменттерден тұратын
пасталарды жеке жеке дайындайды және одан соң оларды рецептурамен
қарастырылған порцияларда араластырады;
Коппигментті (көпколориялы) пигоментті пасталарды дайындау – барлық
пигменттерді заместерді дайындау сатысында араластырып және біргелікте
дисперсиялайды.
Нитроэмальдар өндірісінде технологияның екі нұсқасын пайдаланады:
Құрғақ пигменттерді нитроцеллюлозалы лактармен, пластификаторлармен
араластырып және дисперсиялап және сүзгілеп және сүрлейді;
Құрғақ пигменттерді нитролактармен араластырады, қажетті тұтқырлыққа
дейін еріткіш мөлшерін қосады, колеровка жүргізіп және сүзгілеп және
сүрлейді.

Автомобильдер кузовтарын (кабиналарын) бояу техһнологиясы туралы
мәліметтер
ЛБҚ автозауыттарда жағудың технологиялық процесі келесі негізгі
операциялардан тұрады:
бояу астына кузов (кабина) бетін дайындау;
бетті грунтовкалау;
тегістеу;
шпатлевкалау;
декоративті эмальмен сырлау;
боялған бетті кеғптіру (ЛБҚ қатайту).
Қажет болған жағдайда операциялардың бір бөлігін қайталайды, мысалы,
қаптамалар қабаттарын кептіру (қатайту), бірақ бұл операциялардың режимдері
пайдаланылатын ЛБМ типінге байланысты өзгеріп отырады.
Бояу астына кузов (кабина) металы бетін дайындау оны механикалық
ластықтардан, маркілеуші бояулардан, металдық және абразивті шаңдардан,
рихталау кезінде бетке отырған басқа да ластықтарды тазартудан басталады.
Одан соң бондеризациялау агрегатында беттерді майсыздандыру жүргізіледі,
одан соң техникалық сумен жуу, ыстық фосфаттау, екіншілік техникалық сумен
жуу, пассирлеу операциялары жүргізіледі.
Автозауыттарда металл беттерін сулы құраммен сілтілі майсыздандыру
кеңінен пайдаланылады. Майсыздандырушы құрамдарға қосылатын БАЗ кузовтардан
(кабинадан) ластықтардың тез аластатылуына әрекет етеді және олардың екінші
рет қайталап отыруын болдырмайды.
Жуудан соң металдың майсыздандырылған бетін фосфаттауға тартады.
Процесс металды фосфорлы тұздар ерітінділерімен өңдеуден тұрады.
Фосфаттаушы заттардың металмен химиялық әрекеттесуі салдарынан фосфатты
қабыршақ түрін,де ерімейтін фосфорлы қышқылды қосылыстарға ие қабыршақтың
түзілуі жүреді.
Түзілетін фосфаттардың сипатына байланысты кристалды (өнеркәсіпте ең
кең таралғаны) және аморфты фосфаттау болып бөлінеді.
Фосфаттаушы ерітінді ретінде келесі құрамдағы, % КФ-1 фосфаттаушы
концентраты пайдаланылады:

Мырыш тотығы, М1 маркісі 13,7
Ортафосфорлы қышқыл (87 пайыздық) 31,9
Азотты қышқыл (57 пайызды) 14,3
Жұмсартқыш су 40,1

Аморфты фосфаттау фосфорлы қышқылдарды және олардың қышқылды натрийлі
немесе аммопилі тұздарын пайдалануды қарастырады. Қорғағыштық қабілеті
бойынша аморфты қаптамалар кристалды қаптамаларға қарағанда төмен
қасиеттерге ие.
Фосфаттау процесін үдету үшін КФ-1 ерітіндісіне натрий нитритін, ал
ьқажетті қышқылдылықты ұстап тұру үшін – күйдіргіш натр қосады. Фосфаттауды
үдету көпқабатты ЛБҚ қорғағыштық қасиеттерін және адгезиясын жақсартатын,
жақсы дамыған ұсақкристалды бетке ие жұқа қабыршақты алуға мүмкіндік
береді. Фосфатты қаптамалардың түсі ашық түстерден қою – сұр түске дейін
құралады.
Жуылған фосфатты қаптама агрегат зонасында хромпикпен пассивтеледі
және деминералданған сумен жуылады. Фосфатталған беттерді кептіреді. Бұл
процесте фосфатты қабыршақты құрылым түзуі аяқталады.
Қайта бояу кезінде кузовтар бетінен ескі ЛБҚ аластатады. Егер қаптама
металл бетінде тұтас қабат түрінде берік ұсталатын болса, оны жуады, уайт –
спиртопен майсыздандырады және кептіреді. Ескі қаптамаларды нашар адгезия
байқалатын орындардан алып тастайды, сонымен бірге көбік түзген және
коррозияға ұшыраған орындар да алынып тасталады.
Ескі ЛБҚ келесі әдістермен аластатады:
Қырғыштар немесе абразивті материалдар (қырғышты қағаз, дюрекс және
т.б.) көмегімен механикалық әдістермен;
Арнайы қыздырғыштарды немесе қақтау лампаларын қолдану арқылы жағумен;
Органикалық еріткіштермен өңдеу арқылы (нитроэмальдарды), сілтілі
еріткіштермен (майлы сырларды) немесе жуғыш заттармен СА-4, СП-6, СП-7, АФТ-
1, СНБ-9 (меламиалкидты, глифйтальды, эпоксидті және басқа эмальдарды)
өңдеу арқылы және т.б. жүргізеді.
Ескі қаптамалардан тазартылған бөліктерді жуып және металдан қалған
қаптама қабатына біртегіс етіп өту үшін механикалық өңдеулерден өткізеді
және майсыздандыру операциясын жүргізеді. Осылай дайындалған беттті
грунттармен ВЛ-02, ВЛ-08, ВЛ-023 (ГОСТ 12707-67) жергілікті фосфаттаудан
өткізеді, оларды бояу шашқыш немесе тампондармен жүзеге асырады. Фосфатты
грунт қабаты 18-220С температурада 15 минут көлемінде қатады және қалыңдығы
10 мкм құрайтын қорғағыш қаптаманы түзеді.
ЛБМ жағу әдістері. Сұйық ЛБМ боялатын беттерге ижағу үшін төменде
келтірілген әдістердің бірін пайдаланады:
қыздырусыз пневматикалық бүрку және қыздыра отырып бүрку (осы әдіспен
шығарылатын ЛБМ шамамен 70 пайызын боялушы бетке жағуды жүргізеді);
жоғары қысымда (ауамен шаңдату) қыздырусыз және ЛБМ қыздыра отырып
бүрку;
жоғары кернеу өрісінде шаңдату (электробояу);
суда сұйылтылатын ЛБМ электроотырғызу;
аэрозольды шаңдату;
ағынды шашу;
барабандарды, біліктерде және құю;
ультрадыбысты шаңдату;
щеткалар көмегімен жағу.
Ұнтақ тәрізді ЛБМ жағудың негізгі әдісі болып шаңдату жағып
есептеледі:
ұнтақтың электрлік зарядталған бөлшектерін жоғары кернеу электрлік
өрісінде зарядталған бұйымға қарсы қояды және иондалған ілеспе қабатта жғып
шығады;
балқу температурасынан жоғары қыздырылған ЛБМ бұйым бетіне ұнтақ
түрінде жалған сұйылтылған қабатта пневматикалы, роторлы және ортадан
тепкіш тәсілдермен жағады;
ұнтақ ЛБМ балқытылған бөлшектерін қыздырылған бұйым бетіне жағады:
газалаулы, жылусәулелік және экструзиялық әдістермен жүргізу.

Эмальдар декоративті қабаттарын жағу
ЛБҚ жоғарғы ұабаттары декоративті қасиеттер, бір – бірін жабу және
сыртқы орта әсерлеріне төзімділік қасиеттеріне ие болады. Эмальдардың
қаптамалық қабаттарын электробояу, автоматты немесе қолмен пневмошаңдату
әдістерімен 2-3 қабатта сулы ылғалды бойынша аралық 5-10 минут салқын
кептіру арқылы жағады. Мұндай тәсіл өндірістік циклды қысқартады және
қабатаралық жақсы адгезиялық байланысуды қмтамасыз етеді.
Декоративті бояулар үшін материалдар ретінде әртүрлі қабыршақ
түзушілер негізіндегі ыстық кептірілетін синтетикалық эмальдар
пайдаланылады. Автомобильдік өнеркәсіпте әсіресе меламиналкидты эмальдар МЛ-
1110, МЛ-197, МЛ-12 маркілері кеңінен таралған.
Жеңіл автомобиль құрылысы зауыттарында АЗЛК, ЗАЗ автомобильдерді бояу
үшін импорттық өндірістің аналогты әртүрлі түстегі бояулары пайдаланылады,
ВАЗ, ИжАЗ автомобиль зауыттарында отандық, сонымен қатар импорттық
эмальдар, ГАЗ автомобильдері үшін – тек МЛ-1110 маркілі отандық эмальдар
пайдаланылады.
Соңғы жылдары жүк автомобильдері және мото-, велоөнімдер шығаратын
зауыттарда отандық бояу және эмальдармен қатар шет елдік эмальдар
пайдаланылады.
Жоғары механикалық беріктігіне байланысты эмальдарға декоративтік
қабаттың қалыңдығы бойынша аса жоғары талаптар қойылмайды. Көп қабатты
зауыттық технологияға сай алынған ЛБҚ жалпы қалыңдығы әдетте 90-110 мкм
құрайды, ал қайта бояу кезінде 130-140 мкм дейін жетуі мүмкін.
Арнайы автомобильдер: такси, санитарлы, өрттік және басқа машиналар –
қосымша безендіру операцияларына тартылады (цириктеу және
декалькоманиялау).
Цириковка – бояулған шеттері бойынша немесе қырлары бойынша жұқа
сызықтар жүргізу болып табылады.
Декалькомания – бояулған беттерге жазулар салу, эмблемалар, шкалалар,
гербтер және т.б. литографиялық немесе арнайы қағаздарда типографиялық
әдістермен белгілеулер салу болып табылады. Жазулар салу ісінген
қағаздармен баспа алу көмегімен жүзеге асырылады. Калькомалар беріктігін
жоғарылату үшін оған кепкеннен соң 2-3 қабатта түссіз салқын кептірілетін
бояу қабатын жағып шығады. Осындай әдіспен сонымен қатар цирикті сызықтар
да беріктеледі.
ЛБҚ кептіру. ЛБМ кептіруде бірқатар күрделі физика – химиялық
процестер жүзеге асырылады, олардың нәтижесінде қабыршақ сұйық жағдайдан
қатты жағдайға өтеді.
ЛБҚ қатаю процесі ЛБМ құрамымен анықталады. Термопластикалық ЛБМ
кептіру кезінде (нитроцеллюлозалы, перхлорвинилді) бұл процесс ерітіштер
буларының аластатылуына алып келеді. Термореактивті ЛБМ қатайтылуы
еріткіштердің булануымен, сонымен бірге химиялық түрленулермен
(поликонденсациялау, полимерлеу), қайтымсыз құрылымдағы қабыршақтардың
түзілуіне алып келетін реакциялармен күзетіледі.
ЛБҚ кептіру кәдімгі қалыпты жағдайларда 12-200С температурада
жүргізілетін салқын кептіружәне 60-2000С, яғни жоғары температурада
жүргізілетін кептіру болып бөлінеді.
Автомобиль құрылысында жасанды кептірудің екі әдісі кеңінен таралған:
- боялған бұйымды қыздыру жылутасымалдағыштар көмегімен – ауа,
қыздырылған газ тәрізді немесе сұйық отынды қыздыру кезіндегі
тасымалдаушылар көмегімен жүзеге асырылатын конвективті
кептіру әдісі;
- жылулық ИК – сәулелер объекті бағытында таралатын және ЛБҚ
кейбір тереңдіктеріне дейін енетін, жылудың қаптама ішіне еніп
жылам кебуін жүзеге асыратын, беттерге еріткіштің диффузиясын
тудыратын және жылдам булануға алып келетін терморадиациялық
кептіру әдісі.
Осымен жеңіл және жүк автомобильдері кабиналары мен кузовтарын бояу
аяқталады.

ТҚ ЛБҚ зерттеудегі эксперттік ақпараттық қорды пайдалану
Зерттеулердің бірінші этаптарында ең алдымен қаптаманың стандартқа сай
келетіндігі анықталады. Бірқатар жағдайларда зерттелуші ТҚ эксплуатациялау
мерзімі туралы мәліметтерді немесе оның зауыттан шығарылған күні сұралады.
Стандартты ЛБҚ шамамен 3-4 жыл (эксплуатациялау режиміне байланысты)
құрайды, ал одан соң ТҚ көпшілік жағдайларда толық немесе жартылай боялудан
өткізіледі.
Морфологиялық талдауларда алынған эксперттік мәліметтерді сәйкес
түрдегі ТҚ ЛБҚ стандартты жүйесіне қойылатын талаптармен сәйкестендірген
жөн.
Стандартты ЛБҚ қабаттық талдауларын жүргізе отырып және алынған
мәліметтерді стандартты бояулар үшін пайдаланылатын ЛБМ рецептуралық
мәліметтерімен салыстыра отырып материал түрі немесе маркісі туралы
сұрақтарды шешеді.
Эксперттік практика көптеген жағдайларда зерттеулер процесінде
стандартты ЛБҚ эксперттер бояулар технологиясы және материалдар құрамы
туралы мәліметтерді пайдаланбайды. Сонымен бірге мұндай мәліметтер
материалдар және қаптамалардың егжей – тегжейлі және сенімді талдаулары
жүргізілуіне әрекет етеді, негізделген қорытындыларды шығаруға мүмкіндік
береді..
Автозауыттарда стандартты бояуларда сол бір маркідегі грунтты басқа
түстегі грунттармен алмастыруға жол беріледі.
Мысалы, ФЛ-093 қызыл қоңыр грунты орнына сұр түстегі ФЛ-093 грунты
пайдаланылады (және керісінше) немесе екінші грунт ретінде ГФ-571 эмаль –
подкраши орнына ГФ-57 эмальінің декоративті эмальмен қоспасы (70 : 30)
пайдаланылуы мүмкін, ол автомобильдердің қаптамасының жоғарғы қабатына жағу
үшін арналған.
Сапасы жоғарылау болып келетін жаңа материалдардың өнеркәсіпте
шығарылуына байланысты кейбір зауыттарда автомобильдерді бояу үшін
пайдаланыталын ЛБМ ассортименттерінде едәуір өзгерістер орын алды, олар
туралы мәліметтер де ақпараттық қорға енгізілген.
Әртүрлі кәсіпорындарда бар дайындаушылардың (автозауыттар және лак
бояу зауыттары) технологиялық регламенттері және рецептураларына
негізделген ЛБМ қасиеттері қаптамалар және материалдардың туыстықт арналуын
орнату мәселесін шешуге мүмкіндік береді, мысалы, ЛБҚ нақты маркідегі
автомобильге жағылуы, туындау көзін немесе табиғи көзін анықтауға, ТҚ
дайындаушыны білуге, эмальдар, пигменттер немесе байланыстырушылардың
маркілерін анықтауға мүмкіндік береді. ЛБМ дайындау және қаптамаларды
құрылымдау туралы білімдердің эксперттерде жеткіліксіз болуы алынатын
мәліметтерді дұрыс емес трактілеуге алып келеді. Алып қарайтын болсақ, сұр
түстегі ЛБМ зерттеу кезінде жеке дербес белгілеріне эксперттер кейде көк
және қара түстегіпигменттердің қосылуын жатқызады. Рецептуралық
мәліметтерге сай бұл қосылатын үстемелер ср түстегі эмальдардың құраушылары
болып табылады және сондықтан да оларды те материалдың туыстық қасиеті деп
қарастыруға болады.
Қаптамаларды жағу, материалдар құрамын (рецептурасын), стандартты бояу
үшін пайдаланылатын заттар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.