Құқықтық мемлекеттің қалыптастырудағы құқықтық сананың жетілдіру мәселелері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Құқықтық мемлекеттің қалыптастырудағы құқықтық сананың жетілдіру мәселелері.

Құқықтық сана дегенге ғалымдардың ой пікіріне тоқтала кетейін. Құқықтық сана бұл адамның құқықа деген қатынасын көрсететін түсініктер мен сесізнің, көз қарастар мен эмоциялардың, бағалаулардың жиынтығы түріндегі қоғамдық сананың ерекше нысаны. Құқықтық сана дегеніміз- қоғамдық сананың формасы ретінде қабылданған адамдардың мемлекеттегі заңдарға, құқыққа, олардың қағидалары мен мәніне әділ сотқа және тілегіндегі құқықа деген идеялар, теориялар және сезімдердің жүйелік жиынтығы. Құқықтық сананың қоғам өміріне мынадай әсері бар:

Халықтың, депутаттардың, мемлекеттік қызмет иелерінің құқықтық саналары не ғұрлым жоғары болған сайын сапалы заңдар қабылданады, жалпы ұлттық мүддені жеке топтық, таптық партиялық мүддеден жоғары қояды.
Құқықтық сана мемлекет қабылдаған нормативтік - құқықтық кесендерден өзінің көрнісін табады.

3. Құқықтық сананың төмендігінен әділетсіздікке құқық бұзушылыққа баруы мүмкін. Мысалы: мемлекеттік лауазымды қызметтегі жеке тұғаның жеке бір азаматтан пара алуы, бюрократияға жол берілуі бұқаралық ақпарап көздері нәтижесінде бұкіл халықтың құқықтық санасын улауы деп есептеймін.

Заң әдебиетінде құқықтық сана екіге бөлінеді: құқықтық идеологиялық және құқықтық психологиялық.

Қықықтық идеология деп - қоғамда жоғары деңгейде бейнеленген құқықтық көз қарастар, идеялар және теориялардың ғылыми негізде жүйеленген жиынтығын айтады.

Құқықтық психология деп - бұл, ең алдымен құқықа қатысты сезімің, көңіл - күйдің, эмоциялардың, көз қарастардың, армандардың жиынтығы. Құқықтық сана субъектілері бойынша бірнеше түрге бөлінеді.

Дербес құқықтық сана. 2. Топтық құқықтық сана. 3. Қоғамдық құқықтық сана. 4. Жас өспірімдердің құқықтық сана. 5. Студенттердің құқықтық санасы. 6. Отбасылық құқықтық сана. 7. Әйелдердің құқықтық санасы.

Құқықтық сана құқық қолдану мен тікелей байланыста және ара қатынастары өте тығыз. Құқықтық сана құқықтың өзіне де тікелей әсер етеді. С. С. Алексеев атқандай құқықтық сана құқықтың құтыла алмайтын серігі. Құқықтық сананы тарихи жағынан алып қарасақ мемлекетпен құқықтың пайда болыу мен қатар және екуінің қайсы бұрын пайда болды деген дауды еш негізі жоқ әйтседе нақты құқықтың типіне қатысты мысалы: социалистікке сай, құқықтық сана құқықтан бұрын болған.

Құқықтық идеялардың түрінде, Марксизм-Ленинизм еңбектерінде айтылған. Құқықтық сана құқық номаларының орындалуын тікелей қамтамасыз етіледі. Құқықтық сана ен ғұрлым жоғары болған сайын, соғұрлым құқық бұзушылықтың динамикасы төмен болар еді. Адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бір-бірінен еш уақытта бөліп қарауға болмайды. Құқықтық сана әрқашан азаматтардың конституциялық міндеттерін бұлжытпай орындауды талап етеді. Мысалы Қазақстан Республикасының әрбір азаматы конституцияны сақтауға, салық төлеуге, отанды және табиғатты қорғауға міндетті. Асқан жауакершілікті талап ететін іс бойынша жиналған дәлелдемелерді бағалауда құқықтық сананың рөлі өте зор.

Сондықтан Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 25 бабында мынадай норманы бекітеді. «Судья, прокурор, тергеуші, анықтаушы жиналған дәлелдемелерге қараған кезде өзінің ішкі сана сезімі бойынша бағалайды, ол жағдайда заң мен ар-ожданды басшылыққа алады» делінген. Жаңа заң қабылдау немесе оған өзгерістер енгізу қажеттілігі туындайды. Осы кезде құқықтық сананың пайдасы мол тиеді. Құқықтық сананың төмендігінен мемлекеттегі үш билік саласында да әділетсіздік пен корупция кең қанат жаюы болап отыр Соттың шығырған әділетсіз үкімі мысалы: бір тауық ұрлаған адамды бір жыл мерзімге бас-бостандығынан айыруға жазаласа, түйені түгімен жұтқан адамды бір жылға соттау.

Атқарушы биліктегі коррупция ( қызметке орналасу үшін пара беру сияқты және т. б. ) халықтың заңдылыққа деген сенімсіздігін арттыра түседі, құқықтық мүмкіндіктерін жоққа шығарады. Немесе студенттің оқудан қиналған кезде оңай жолды іздеп таныс арқылы пара беру жиелеп кетті. Көп жағдайда студенттің өзінің санасының төмендігінен болатын жайыттар деп есептеймін. Бұндай құқық бұзушылық пен күресудің, оның алдын алу үшін әрбір деканатта сенім телефоны немесе сенім жәшігін орналастыру керек. Жәнеде студенттердің өң бойына санасына коррупция туралы кең көлемді ақпарат айтылуы тиіс.

Құқықтық сананың кемшіліктері де болатынын біз білеміз әсіресе оны бұрмалау кезінде анық сезінеміз. Негізінде сананың негізгі идеясы халықтың «Әділетті заңға» сенуінен туындауы «Жақсы заңдардың» мүмкіндігінің мол екендігіне үлкен үміт арту. Заңның мүмкіндігі өте зор, бірақ адам санасы оданда дәрменді сондықтан қоғамдық қатынастардың барлық санасын құқық нормасымен реттеу, қалыпқа салу мүмкін емес.

Тиімді реттеу үшін әлеуметтік тәжірибе мен халық психологиясын жетік, ғылыми деңгейде танып, меңгеру қажет. Құлықтылық және діни тәрбиенің жоғарғы деңгейге жеткізу шараларын қолға алу керек. Сонда ғана жалпы адамзат қабылдаған тәрбиелік мәні зор құндылықтарды бұлжытпай орындау ( мысалы: біреудің затын ұрлама, жаманшылық жасама, кішіге ізет, үлкенге құрмет) . Дәстүрлі ұлттық әдет-ғұрып бойынша тәрбиелену.

Қазақтың дәстүрлі тәрбиесі ғасырлар бойы әдепсіз қылықтарға тиым салатын ұғымдарды қалыптастыру және оларды бұлжытпай орындауды жас кезден бастап қоғам мүшелеріне міндеттеген. Сол нормалар мен талаптарды орындау барлық жағдайда құқықтық сананы қалыптастырған мысалы: әлсізге күш көрсетпе, әкеңді ренжітпе, бейітке қарап түзге отырма, жаманға ерме, құранды баспа т. б. көптеген осындай тиым салатын нормалар қазақ халқының дәстүрлі құқықтық тәрбие жоғары деңгейде қалыптастырды. Бірақ, отарлық саясат пен тотаритарлық жүйе ұлттық тәрбиенің құндылықтарын жоққа шығарған, әдет-ғұрып, салт-дәстүрді жоюға тырысып, тиым салған әдет ғұрып тәрбиесін жандандыру, бұл құқықтық мемлекет қалыптастырудың негізгі кепілі, құқыққа сәйкес мінез- құқлықта қалыптастырудың іргетасын қалар еді. Көптеген студенттермен өнеркәсіп меншік иелері өздерінің құқықтарын білмейді сол себептен әрбір студент болсын, жеке меншік фирма немесе азаматтар өз құқықтарын білмегендіктен жемқолыққа жүгінуде. Бұл мәселені шешу үшін әрбір Қазақстан азаматтының ой санасына құқықтың не екенін сіңіру керек. Ол үшін ақпарат құралдары мен көп теген іс шаралар қолдануымыз шарт.

Сыбайлас жемқорлықпен күрестің батыл шараларын қабылдамасақ оны криминалдық, экономикалық және әлеуметтік проблемадан саяси проблемаға айналып кетуі әбден мүмкін. Мемлекеттік конституция негізінде қауіп төндіру мүмкін. Сондықтан да Н. Ә. Назарбаев өзінің жарлығында «Қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа күрес жүйесін жетілдіру шаралары туралы» 2000 жылы 20 сәуірдегі № 377 -ші жарлықта көрсетілген мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында 2000 жылы қазанда Қазақстан Республикасының Президенттінің кейбір жарлықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы № 459 -шы жарлығына қол қойылды.

Мемлекет органдарындағы тәртіптік коммисиялар қызметін құрды. Бұл ел басының жемқорлыққа қарсы дұрыс шешімі. Құқықтық сана білім алу сапасының төмен деңгейіне, сауатсыздығына байланысты көз жұмарлықтай кереңсіз жайыттар болып жатқаны әрбір азаматқа белгілі. Соның бірі жастардың өз құқықтарын жүзеге асыру жөніндегі құқықтық насихаттауды және ақпарат беруді ұйымдастыру сияқты шаралар қазіргі жастарға өте қажет. Құқықтық насихаттаудың және жастардың құқықтарын жүзеге асырудың негізі болып мемлекетіміздің Ата - Заңы Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады деп айқын жазылған. Өзекті мәселелердің бірі жастарға құқықтық тәрбие берудегі және құқықтық сана сезімді қалыптастырудағы ювеналдық юстицияның орны ерекше. Қазақстан Республикасында Ювеналды Юстицияны құру үшін әлеуметтік және объективтік құқықтық жағдайлар туындап отыр. Тағы бір өзекті мәселе Қазақстан Республикасының оқу орындарында құқықтық сананы және құқықтық мәдениет тәрбиесін қалыптастыру мәселесі туындауда ( құқықтық білім беру және құқықтық мәдениетті қалыптастыру мәселелері құқықтық мемлекетті құрудың негізгі мақсаты болып табылады) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.