Тіл және сөз өнері туралы

1. Қазақ мақал.мәтелдері мен нақыл сөздері
2.Тіл және сөз өнері туралы
3. Нақыл сөздер

Мақал-мәтеддер - халық даналығының, көрегендігінің айнасы, тіл байлығының алтын қазынасы. Мақал-мәтеддер -өмір шындығының көрінісі, халықтың кейінгі ұрпаққа қалдырған өсиеті, өмір сүру әрекетінің ережесі.
"Сөздің көркі - мақал" деп тегін айтылмаған. Мақал-мәтеддерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып, орынды қолданса, сөзі мірдің оғындай өткір, көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал-мәтелдер аз сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады.
Мақал - халықтың өмірден алған тожірибесіпің, ой-тұжырымының қорытынды жиынтығы, айқым ойды үлгі-өнеге, ақыл ретінде қысқа қайырып, корксм бсйнелеп жеткізетін халықтың дана, нақыл сөзі.
Мақал-мәтелдер қосарлана айтылғанмен, олар бір-біріне туыс болғанмен, екеуінің өзара айырмашлықтары бар. Ол айырмашылықтар мақал мен мәтелдің ойды түйіндсу жағьшан да, құрылымы жағынан да байқалады. Мысалы: "Тоқпағы күшті болса, киіз қазық жерге кірер" деген мақалды алсақ, бұл мақал екі жай сөйлемнен тұрады. Мұнан мақалдардың көбіне екі бөлімнен тұратынын білеміз. Оның үстіне мақалдарда ой тиянақты болады. Алдыңғы ой екінші түйінді пікірдің шарты түрінде келеді. Яғни киіз қазықтың жерге кіруі тоқпағының күшті болуына байланысты. Сонымен қатар мақалдарда бір-біріне қарама-қарсы үғымдар мен нәрселерді салыстыру арқылы ой - пікірді айқындай түсу тәсілі басым - еледі. Мысалы: "Біреу тойып секіреді, біреуі тоңып секіреді", Ер жігіттің екі сөйлегені - өлгені, "Еменнің иілгені -сынғаны" деген мақалдардан дәлелдеу мен қорытынды пікірірдей жүріп отыратынын байқаймыз. Мәтел мақалға арағанда ойды ақырына дейін жеткізбей, топшылап, болжам етінде түсіндіретін, сөйлем түрінде де, сез тіркесі түрінде келетін фразеологиялық бірлік.
Мәтел құрылысы ойды түйіндеу жағынан мақалдан өзгешерек. "Әлін білмеген әлек", "Көппен көрген ұлы той" деген мәтелде тұспал ғана бар, мағына ашық емес, қорытынды пікір жоқ. Оны, бейнелік сез айшығы арқылы берілген ойды тыңдаушы өзі топшылайды. Мәтелде тиянақты тұжырым да болмайды.
Мақал-мәтелдердің тақырыптары әр алуан. Ол халықтың әлеуметтік шаруашылық, рухани өмірін түгел қамтиды.
Мақсатымыз - мақал-мәтелдін ұксастығы мен айырмашылығын ажырату. Әр түрлі шығармашылық тапсырмалар орындау аркылы білімімізді, сөз өнерімізді шындау.

1. М.Қашқари. Түбі бір түркі тілі. А., "Ана тілі", 1993.
2. ГЛ.Пермяков. От поговорки до сказки М., "Наука", 1970.
3. Ә.Қайдар. Халық даналығы. А, "Тоғанай Т", 2004.
4. Қазақтың мақал-мәтелдері. Құраст. Ө.Тұрманжанов. А., "Раритет", 2004.