Қазіргі заманғы Қазақстандық отбасы
4. ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ОТБАСЫ
4.1 Қазіргі заманғы қазақстандық отбасы және олардың жаһандандыру жағдайындағы өзгерістері
4.2 Қазіргі заманғы Қазақстан қоғамының қауіпсіздік мэн.мәтініндегі отбасы
4.3 Отбасында балаларды тәрбиелеу және девиантты мінез . құлық
4.3.1 Отбасы мен мектеп
4.1 Қазіргі заманғы қазақстандық отбасы және олардың жаһандандыру жағдайындағы өзгерістері
4.2 Қазіргі заманғы Қазақстан қоғамының қауіпсіздік мэн.мәтініндегі отбасы
4.3 Отбасында балаларды тәрбиелеу және девиантты мінез . құлық
4.3.1 Отбасы мен мектеп
Республикадағы егеменді Қазақстанның тәуелсіздік жылдарында қоғамның экономикалық, әлеуметтік, саяси салаларында маңызды өзгерістер болды. Ауыспалы кезеңнің реформасы, құндылықтарды, арманды, нормаларды және ұстаным стереотипін өзгертіп, әрбір жеке алынған отбасының өміріне шиеленіс тудырды.
Жаңа әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-саяси, діни үдерістерге толы ауыспалы кезеңнің ерекшеліктері, социологияның алдына теориялық-методологиялық және эмпирикалық проблема ретінде қайта ойлану міндеттерін қойды.
Отбасы туралы жиналған білімдері нарық экономикасы өмірінің қазіргі заманның шындығына сай келмейді, сондықтан экономика, саясат, социология саласында барлық сол өзгерістерді қайта қарастыру қажеттігі туындады, онда ол отбасы мен некеге әсер етеді, отбасындағы жаңа сапалы өзегерістерге әкеп соғады. Неке-отбасы қарым-қатынастары әмбебап сипаттама алады, бұрынғы жоғалып кеткен дәстүрлерді, мәдениетті, ұлттық өзіндік ерекшеліктерді орнына келтіреді, Қазақстандағы қоғамды реформалау жағдайының жаңа бастамасын табады.
Жаһандандыру үдерісі - қазіргі заманғы әлемдегі бірден-бір маңызды әлеуметтік ауысымдар болып табылады. Бүгінгі күні отбасы әлеуметтік институт сияқты, қоғамның жаңа әлеуметтік шындығы жағынан объективті қысым сыналуда.
Отбасы жаһандану үдерісінің барлық тегеуіршін қабылдауға дайын еместігін көрсетті, Қазақстандағы отбасы институтының қоғамды жеткізу жағдайында ауыр уақыттар болып жатыр. Неке мен отбасының тұрақсыздығы, ажырасу санының көбеюін көрсетеді, жастардың некеге отыру мен отбасын құру уақытын ұзартуы әлемнің барлық дамыған елдері, соның ішінде Қазақстан үшін де сай келеді. Бұл кенттену әсерімен түсіндіріледі және ол қоғамдағы өзгерістер тұрғындардың интенсивті миграциясымен, әйелдердің эмансипациясымен, ғылыми-техникалық революциямен, әлеуметтік-экономикалық, мәдени, этникалық, діни сипаттамалардың себептерімен, жаңғыртумен және жаһанданумен бірге келді. Қазақстанда дәстүрлі отбасынан кетудің үдерісі бірте-бірте жүріп жатыр. Қазақстан отбасының проблемасы толығымен барлық әлемдік проблемаға сай келеді. Отбасында қазіргі заманғы қоғамға сай келетін, барлық әлеуметтік проблемалар көрініс табады. Әлем мен Қазақстанда болып жатқан, әлеуметтік-экономикалық, саяси үдерістер астарында отбасы әлеуметтік институты сияқты сондай маңызды өзгерістерді басынан кешіреді. Қазақстан отбасында қозғалған, заманауи өзгерістердің мәні қоғамның әлеуметтік бақылауы мен отбасының нысанды айқындамасының, атап айтқанда, институционалды белгілерінің барлығын жоғалтуына байланысты болды. Бұл үдеріс отбасына толық іріткі салуға алып келмейді, ол қоғамды демократияландыру және оның батыстық түрі бойынша жаңғыру жағдайында табиғи болып табылады.
Жаңа әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-саяси, діни үдерістерге толы ауыспалы кезеңнің ерекшеліктері, социологияның алдына теориялық-методологиялық және эмпирикалық проблема ретінде қайта ойлану міндеттерін қойды.
Отбасы туралы жиналған білімдері нарық экономикасы өмірінің қазіргі заманның шындығына сай келмейді, сондықтан экономика, саясат, социология саласында барлық сол өзгерістерді қайта қарастыру қажеттігі туындады, онда ол отбасы мен некеге әсер етеді, отбасындағы жаңа сапалы өзегерістерге әкеп соғады. Неке-отбасы қарым-қатынастары әмбебап сипаттама алады, бұрынғы жоғалып кеткен дәстүрлерді, мәдениетті, ұлттық өзіндік ерекшеліктерді орнына келтіреді, Қазақстандағы қоғамды реформалау жағдайының жаңа бастамасын табады.
Жаһандандыру үдерісі - қазіргі заманғы әлемдегі бірден-бір маңызды әлеуметтік ауысымдар болып табылады. Бүгінгі күні отбасы әлеуметтік институт сияқты, қоғамның жаңа әлеуметтік шындығы жағынан объективті қысым сыналуда.
Отбасы жаһандану үдерісінің барлық тегеуіршін қабылдауға дайын еместігін көрсетті, Қазақстандағы отбасы институтының қоғамды жеткізу жағдайында ауыр уақыттар болып жатыр. Неке мен отбасының тұрақсыздығы, ажырасу санының көбеюін көрсетеді, жастардың некеге отыру мен отбасын құру уақытын ұзартуы әлемнің барлық дамыған елдері, соның ішінде Қазақстан үшін де сай келеді. Бұл кенттену әсерімен түсіндіріледі және ол қоғамдағы өзгерістер тұрғындардың интенсивті миграциясымен, әйелдердің эмансипациясымен, ғылыми-техникалық революциямен, әлеуметтік-экономикалық, мәдени, этникалық, діни сипаттамалардың себептерімен, жаңғыртумен және жаһанданумен бірге келді. Қазақстанда дәстүрлі отбасынан кетудің үдерісі бірте-бірте жүріп жатыр. Қазақстан отбасының проблемасы толығымен барлық әлемдік проблемаға сай келеді. Отбасында қазіргі заманғы қоғамға сай келетін, барлық әлеуметтік проблемалар көрініс табады. Әлем мен Қазақстанда болып жатқан, әлеуметтік-экономикалық, саяси үдерістер астарында отбасы әлеуметтік институты сияқты сондай маңызды өзгерістерді басынан кешіреді. Қазақстан отбасында қозғалған, заманауи өзгерістердің мәні қоғамның әлеуметтік бақылауы мен отбасының нысанды айқындамасының, атап айтқанда, институционалды белгілерінің барлығын жоғалтуына байланысты болды. Бұл үдеріс отбасына толық іріткі салуға алып келмейді, ол қоғамды демократияландыру және оның батыстық түрі бойынша жаңғыру жағдайында табиғи болып табылады.
4. ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ОТБАСЫ
4.1 Қазіргі заманғы қазақстандық отбасы және олардың жаһандандыру
жағдайындағы өзгерістері
Республикадағы егеменді Қазақстанның тәуелсіздік жылдарында қоғамның
экономикалық, әлеуметтік, саяси салаларында маңызды өзгерістер болды.
Ауыспалы кезеңнің реформасы, құндылықтарды, арманды, нормаларды және
ұстаным стереотипін өзгертіп, әрбір жеке алынған отбасының өміріне шиеленіс
тудырды.
Жаңа әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-саяси, діни үдерістерге толы
ауыспалы кезеңнің ерекшеліктері, социологияның алдына теориялық-
методологиялық және эмпирикалық проблема ретінде қайта ойлану міндеттерін
қойды.
Отбасы туралы жиналған білімдері нарық экономикасы өмірінің қазіргі
заманның шындығына сай келмейді, сондықтан экономика, саясат, социология
саласында барлық сол өзгерістерді қайта қарастыру қажеттігі туындады, онда
ол отбасы мен некеге әсер етеді, отбасындағы жаңа сапалы өзегерістерге әкеп
соғады. Неке-отбасы қарым-қатынастары әмбебап сипаттама алады, бұрынғы
жоғалып кеткен дәстүрлерді, мәдениетті, ұлттық өзіндік ерекшеліктерді
орнына келтіреді, Қазақстандағы қоғамды реформалау жағдайының жаңа
бастамасын табады.
Жаһандандыру үдерісі - қазіргі заманғы әлемдегі бірден-бір маңызды
әлеуметтік ауысымдар болып табылады. Бүгінгі күні отбасы әлеуметтік
институт сияқты, қоғамның жаңа әлеуметтік шындығы жағынан объективті қысым
сыналуда.
Отбасы жаһандану үдерісінің барлық тегеуіршін қабылдауға дайын
еместігін көрсетті, Қазақстандағы отбасы институтының қоғамды жеткізу
жағдайында ауыр уақыттар болып жатыр. Неке мен отбасының тұрақсыздығы,
ажырасу санының көбеюін көрсетеді, жастардың некеге отыру мен отбасын құру
уақытын ұзартуы әлемнің барлық дамыған елдері, соның ішінде Қазақстан үшін
де сай келеді. Бұл кенттену әсерімен түсіндіріледі және ол қоғамдағы
өзгерістер тұрғындардың интенсивті миграциясымен, әйелдердің
эмансипациясымен, ғылыми-техникалық революциямен, әлеуметтік-экономикалық,
мәдени, этникалық, діни сипаттамалардың себептерімен, жаңғыртумен және
жаһанданумен бірге келді. Қазақстанда дәстүрлі отбасынан кетудің үдерісі
бірте-бірте жүріп жатыр. Қазақстан отбасының проблемасы толығымен барлық
әлемдік проблемаға сай келеді. Отбасында қазіргі заманғы қоғамға сай
келетін, барлық әлеуметтік проблемалар көрініс табады. Әлем мен Қазақстанда
болып жатқан, әлеуметтік-экономикалық, саяси үдерістер астарында отбасы
әлеуметтік институты сияқты сондай маңызды өзгерістерді басынан кешіреді.
Қазақстан отбасында қозғалған, заманауи өзгерістердің мәні қоғамның
әлеуметтік бақылауы мен отбасының нысанды айқындамасының, атап айтқанда,
институционалды белгілерінің барлығын жоғалтуына байланысты болды. Бұл
үдеріс отбасына толық іріткі салуға алып келмейді, ол қоғамды
демократияландыру және оның батыстық түрі бойынша жаңғыру жағдайында табиғи
болып табылады.
Жаңғыру отбасының моделінің кең әралуандығын туғызып, оның өмір
сүруінің барлық саласын қозғады. Бүгінгі күні Қазақстан аймағында отбасының
ортақ саны 4 млн., ал үй шаруасында 4,2 млн, 2003 жылдың қаңтарының 1
күнінен бастап, 50% отбасының құрамында 4 және одан да көп отбасы мүшелері
бар. Үй шаруаларының орташа өлшемі 3,6 адам. Көп таралған түрі (барлық
отбасы ішінде басым болған нысан 67%) нуклеарды-нуклеа сөзінен шыққан,
демек, бас бөлігі негіз. Нуклеарлы отбасылардың
көптеген көлемі отбасының ақшалай қиындығы, ол тек тұрғын үйлерін
ауыстыруға ғана мәжбүр етпейді, сондай-ақ, көп ұрпақты отбасының бөлінуі
мен баска үдерістердің туындауына да әкеп соғатын себептер жөнінде ішкі
мигарацияның көтерілуі туралы көптеген ғалымдардың ойларын қолдайды.
Бірегей ортақ отбасы іс-әрекетінің аяқталуы балаларды қараусыз қалдыру,
оларға әжелерінің қарамауы және балалары көмектеспейтін шалдар сияқты
проблемаларды ушықтырады. Олар қартайғандар тұратын үйге баруға мәжбүр,
сонымен бірге қоғам үшін күрделі моральды және экономикалық проблемаларды
құрады.
Қазіргі заманғы отбасында дәстүрмен, дінмен және психологиялық
стереотиппен өте қызғанып қорғалған, бала жлне бала туу қарым-қатынастарын
өзгертеді. Отбасының өмір сүруінің көп балалы бейнесінің құндылығын бұзу,
көп балалықтың тарихи жойылу үдерісі жүруде.
Нарық механизмі бала деңгейі бойынша отбасының әртүрлі нысандарын,
әртүрлі, жеткілікті, сондай-ақ, олар үшін депопуляция тұңғиығына сүңгіп
кетпеуін қамтамасыз етуге өзінің қабілетсіздігін білдірді. Нақты дерек,
түгелдей аз балалы әлеуметтік құбылыс таратылғандығы болып табылады.
Отбасылардың түгелдей аз балалығы тұрғындарды ұдайы өндіріспен қамтамасыз
ету үшін нарық жүйесінің жарамсыздығын көрсетеді.
Көп балалы отбасылар және бір асыраушысы бар отбасылар Қазақстан
Ресиубликасының кедей тұрғындарының көбін құрайды. Олардың өмір сүру
жағдайлары отбасы жәрдемақысының нақты құны мен нақты көмектің азаюы
есебінен қосымша төмендеуі мүмкін. Қазақстандағы 18,0% отбасы кедейліктің
шегінде өмір сүреді, олардың кірістері тек тамак өнімдеріне, негізгі өмір
сүру қызметтерін қолдау үшін қажетті шығындарға ғана жетеді.
Ауылдық жерлерден қалаға қазақ тұрғындарының көшуі қирау сипатына ие
болды. Қазақтардың депопуляциясында, қорыта келгенде, мамандар айтқан
болжамдардан гөрі, демографиялық жағдай құжаты тұратын болады.
Отбасының әлеуметтік қаупінің типологиясы бар, ол объективті және
субъективті себептерінің күші өмір қиындығының күйінде тұрған және
мемлекеттік жүйе жағынан әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қолдау көмегіне
мұқтаж. Бұл босқын және көшуге мәжбүр болған отбасылар; аз қамтамасыз
етілген отбасылар; артық масылдық жүктемелі отбасылар (көп балалы немесе өз
құрамында мүгедегі бар), онда бір жұмыс істейтін мүшеге бірден көп масыл
келеді; мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған отбасылар; жартылай отбасылар.
Өмір сүру бейнесі немесе өмір сүру күші тұжырымдамасы, еңбек
талаптары мен оның төлемақысы анықтайтын Қазақстан азаматтарын көрсетті.
Кірістердің көбісі қала отбасының өмірін бірқалыпты қамтамасыз ететін
жағдайда емес. Егер отбасының әрбір мүшесінің айлық кірісі АҚШ-тың 100
долларынан аспайтындығын ескерсек, қаладағы, сондай-ақ, ауылдық жерлердегі
отбасы өмірінің жағдайында, әсіресе тұрғындардың тұрақты өкілдерінің
өздерінің әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері бар. Егер оларға бұрын
әдеттерді. дәстүрлерді ұстаған кеңейтілген, патриархалды отбасы тән болса,
онда отбасы өмірі мен отбасы-туысқандық қарым-қатынастардағы болған тәртіп,
жаһандану үдерісімен өзгеріске ұшырайды. Кеңейтілген патриархалды отбасының
нысаны, әсіресе солтүстік аймақтарда сақталған, онда әлеуметгік бақылау,
күшті дәстүр халық діліне тән, тұрақты тұрғындар басым болған.
Солтүстік аймақтың әлсіз экономикалық екпінінің бірден-бір себебі -
қаладағы ауыл тұрғындарының үнемі, бітпейтін көшулерінің объективті
жағдайынан туындайды. Қалалық тұрғындардың құрамында бұрынғы ауыл
тұрғындарының үлесі көп. Ауылдан келетіндердің көптеген бөлігі — жастар.
Олар қалаға ауыл өмірінің бейнесін алып келушілер болып табылады. Көшіп
келушілер, қала талаптарына ұзақ және қиын бейімделіп, қаладағы әлеуметтік
өмір проблемасын шиеленістіреді.
Қоғамның әлеуметтік-демографиялық құрылымының маңызды элементі бүгін
тұрғындардың ішкі және ұлыстық көшіп-қонуы болып табылады. Қазақстанға сай
құбылыс тұрғындардың көп ұлтты құрамы болып есептелінеді.
Отбасы өмірі бейнесінің тұрақсыздығы және ажырасу санының өсуі
тұрғындардың көшіп-қонуына әсерін тигізеді.
Мәдениеттің төмен деңгейінен;
Жұбайлардың бір-біріне жаңа талаптарынан ажырасады.
Ажырасулардың көлемінің көп болуы, отбасының
репродуктивтілігін де тоқтатады. Сонымен қатар, ажырасқаннан кейін көптеген
еркектер мен әйелдер көпке пІІІ псмссе өмірінің соңына дейін жалғыз
өткізеді.
Ажырасу мен өлім отбасының әртүрлі жарқыншақты формасын құрайды.
Туудың жалпы азаюының астарында некесіз туылған балалар саның өсуі болып
жатыр. Некесіз туылған, тастап кеткен, қараусыз қалған. пайдаланылып
жүрген, азғындықка түскен, жәбірленген балалардың саны өсуде. Егер бұл
өсімдердің екпіні сақталса, онда 3-4 жылдан кейін некесіз туудың ара саны
некеге отырғандар шегінде тууды сипаттайтын көрсеткіштерге жетеді.
Әлеуметтік жұмыс отбасының осы проблемаларын шешуге ғана емес,
сондай-ақ, оның отбасындағы көптеген қоғамдық маңызды қызметтерін
орындау үшін ішкі әлеуетін бекітуге және дамытуға, орнына келтіруге
бағдарланған. Ол үшін ерекше кәсіби-әлеуметтік қызметкер адамдар қажет.
Қазақстан қоғамының кәсіби әлеуметтік қызметкерлерге қажеттілігі өсуде.
Мамандар жеткіліксіз, кәсіби қызметкерлер дайындығы елдің жоғары білім беру
мекемелерінде жүргізілуде.
Қоғамның нарық талабына әлеуметтік бейімделуінің бірден-бір талабы -
отбасы саясатын актуалдандыру, әлеуметтік институт ретінде отбасы
құндылықтарының артықшылық қағидасын жүзеге асыру болып табылады.
4.2 Қазіргі заманғы Қазақстан қоғамының қауіпсіздік мэн-мәтініндегі отбасы
Отбасы - қоғамның ажырамас ұяшығы және оның маңызын төмендету мүмкін
емес. Ешқандай халық, ешқандай өркениетті коғам отбасысыз болмайды. Шолушы
болашақ қоғам да отбасысыз ойлай алмайды. Әрбір адам үтнін отбасы-
бастаулардың бастамасы. Бақыт түсінігін әрбір адам ең алдымен отбасымен
салыстырады: өз үйінде бақытты адам ғана бақытты. Отбасы - бұл нәтиже және
үлкен шамадағы өркениет жаратушысы. Отбасы — қоғамның әлеуметтік және
экономикалық дамуының маңызды бастамасы. Ол адамның басты қоғамдық байлығын
өндіреді.
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев әйелдердің IV форумында үкімет алдына
әйелдерге кемектесетін бес тапсырманы қойды. Олардың ішіндегі бір басты
тапсырма - Президент Қазақстан әйелдерінің өздеріне - халықтардың мәдени
тәжірибесі, ұрпақтан ұрпаққа жеткен, адамгершілік пен рухани құндылықтарды
қайтадан орнына келтіруге бағытталған болатын. Ал, үкімет оларға отбасы мен
неке өмірінің бейнесін өсіре және қоғамда неке институттары мен отбасы
қарым-қатынастарын қолдауды қалыптастыра отырып көмектеседі. Мемлекет
қазақстандықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету-бірден-бір маңызды
мәселелер деп есептейтін болады.
Қазақстан қоғамының жаңа талаптарында қауіпсіздіктің маңыздылығы
мемлекетті және оның саяси институттарын қорғау емес, адам мен қоғамды
қорғау болады, бұл жағынан отбасы құндылығы өседі деп көрсетілген.
Отбасы өзгерістерінің динамикасы бірге алып жүрген экономиканың
төмендеуіне сай келді, содан отбасының нін ұстауының, отбасының әлеуметтік
институт ретінде ыдырауының келеңсіз үдерістерін тездету әсері туындады.
Соңғы кезде отбасы құндылықтарының ыдырауы тұрғындардың тек қана
экономикалық дәрежесінің төмендеуіне байланысты қарастырылады. Отбасы
жөніндегі үрейге барлық негіздемелер жеткілікті. Отбасы шынымен дағдарыста
тұр. Бұл дағдарыстың себебі, егер жоспарды кеңінен қарастырсақ, жаһандық
әлеуметтік өзгерістер, тұрғындардың ұтқырлығының өсуі, урбанизация,
экологиялық, саяси, экономикалық дағдарыстар болып табылады.
Отбасының экономикалық, әлеуметтік, адамгершілік негіздері бұзылғаны
анықталды, ол отбасы өмірінің бейнесіндегі, өмірлік некедегі, аз балалы
болудағы, жалғыз басты-үйленбеген тәуелсіздердің мәртебесінің өсуіндегі
және т.б. девальвация үдерісін тездетті. Кез келген отбасы сыртқы
факторлардан басқа, оның табиғи өмірлік айналымынан өткен кезде туындаған
проблемалармен кездеседі. Бүгінгі күні отбасы күрделі жағдайда тұрғандығын
констатациялауға болады, бұл кезде төмендегіні атап өтсек болады:
1. Тұрғындардың шұғыл қайыршылануы, отбасы
кірістерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
4.1 Қазіргі заманғы қазақстандық отбасы және олардың жаһандандыру
жағдайындағы өзгерістері
Республикадағы егеменді Қазақстанның тәуелсіздік жылдарында қоғамның
экономикалық, әлеуметтік, саяси салаларында маңызды өзгерістер болды.
Ауыспалы кезеңнің реформасы, құндылықтарды, арманды, нормаларды және
ұстаным стереотипін өзгертіп, әрбір жеке алынған отбасының өміріне шиеленіс
тудырды.
Жаңа әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-саяси, діни үдерістерге толы
ауыспалы кезеңнің ерекшеліктері, социологияның алдына теориялық-
методологиялық және эмпирикалық проблема ретінде қайта ойлану міндеттерін
қойды.
Отбасы туралы жиналған білімдері нарық экономикасы өмірінің қазіргі
заманның шындығына сай келмейді, сондықтан экономика, саясат, социология
саласында барлық сол өзгерістерді қайта қарастыру қажеттігі туындады, онда
ол отбасы мен некеге әсер етеді, отбасындағы жаңа сапалы өзегерістерге әкеп
соғады. Неке-отбасы қарым-қатынастары әмбебап сипаттама алады, бұрынғы
жоғалып кеткен дәстүрлерді, мәдениетті, ұлттық өзіндік ерекшеліктерді
орнына келтіреді, Қазақстандағы қоғамды реформалау жағдайының жаңа
бастамасын табады.
Жаһандандыру үдерісі - қазіргі заманғы әлемдегі бірден-бір маңызды
әлеуметтік ауысымдар болып табылады. Бүгінгі күні отбасы әлеуметтік
институт сияқты, қоғамның жаңа әлеуметтік шындығы жағынан объективті қысым
сыналуда.
Отбасы жаһандану үдерісінің барлық тегеуіршін қабылдауға дайын
еместігін көрсетті, Қазақстандағы отбасы институтының қоғамды жеткізу
жағдайында ауыр уақыттар болып жатыр. Неке мен отбасының тұрақсыздығы,
ажырасу санының көбеюін көрсетеді, жастардың некеге отыру мен отбасын құру
уақытын ұзартуы әлемнің барлық дамыған елдері, соның ішінде Қазақстан үшін
де сай келеді. Бұл кенттену әсерімен түсіндіріледі және ол қоғамдағы
өзгерістер тұрғындардың интенсивті миграциясымен, әйелдердің
эмансипациясымен, ғылыми-техникалық революциямен, әлеуметтік-экономикалық,
мәдени, этникалық, діни сипаттамалардың себептерімен, жаңғыртумен және
жаһанданумен бірге келді. Қазақстанда дәстүрлі отбасынан кетудің үдерісі
бірте-бірте жүріп жатыр. Қазақстан отбасының проблемасы толығымен барлық
әлемдік проблемаға сай келеді. Отбасында қазіргі заманғы қоғамға сай
келетін, барлық әлеуметтік проблемалар көрініс табады. Әлем мен Қазақстанда
болып жатқан, әлеуметтік-экономикалық, саяси үдерістер астарында отбасы
әлеуметтік институты сияқты сондай маңызды өзгерістерді басынан кешіреді.
Қазақстан отбасында қозғалған, заманауи өзгерістердің мәні қоғамның
әлеуметтік бақылауы мен отбасының нысанды айқындамасының, атап айтқанда,
институционалды белгілерінің барлығын жоғалтуына байланысты болды. Бұл
үдеріс отбасына толық іріткі салуға алып келмейді, ол қоғамды
демократияландыру және оның батыстық түрі бойынша жаңғыру жағдайында табиғи
болып табылады.
Жаңғыру отбасының моделінің кең әралуандығын туғызып, оның өмір
сүруінің барлық саласын қозғады. Бүгінгі күні Қазақстан аймағында отбасының
ортақ саны 4 млн., ал үй шаруасында 4,2 млн, 2003 жылдың қаңтарының 1
күнінен бастап, 50% отбасының құрамында 4 және одан да көп отбасы мүшелері
бар. Үй шаруаларының орташа өлшемі 3,6 адам. Көп таралған түрі (барлық
отбасы ішінде басым болған нысан 67%) нуклеарды-нуклеа сөзінен шыққан,
демек, бас бөлігі негіз. Нуклеарлы отбасылардың
көптеген көлемі отбасының ақшалай қиындығы, ол тек тұрғын үйлерін
ауыстыруға ғана мәжбүр етпейді, сондай-ақ, көп ұрпақты отбасының бөлінуі
мен баска үдерістердің туындауына да әкеп соғатын себептер жөнінде ішкі
мигарацияның көтерілуі туралы көптеген ғалымдардың ойларын қолдайды.
Бірегей ортақ отбасы іс-әрекетінің аяқталуы балаларды қараусыз қалдыру,
оларға әжелерінің қарамауы және балалары көмектеспейтін шалдар сияқты
проблемаларды ушықтырады. Олар қартайғандар тұратын үйге баруға мәжбүр,
сонымен бірге қоғам үшін күрделі моральды және экономикалық проблемаларды
құрады.
Қазіргі заманғы отбасында дәстүрмен, дінмен және психологиялық
стереотиппен өте қызғанып қорғалған, бала жлне бала туу қарым-қатынастарын
өзгертеді. Отбасының өмір сүруінің көп балалы бейнесінің құндылығын бұзу,
көп балалықтың тарихи жойылу үдерісі жүруде.
Нарық механизмі бала деңгейі бойынша отбасының әртүрлі нысандарын,
әртүрлі, жеткілікті, сондай-ақ, олар үшін депопуляция тұңғиығына сүңгіп
кетпеуін қамтамасыз етуге өзінің қабілетсіздігін білдірді. Нақты дерек,
түгелдей аз балалы әлеуметтік құбылыс таратылғандығы болып табылады.
Отбасылардың түгелдей аз балалығы тұрғындарды ұдайы өндіріспен қамтамасыз
ету үшін нарық жүйесінің жарамсыздығын көрсетеді.
Көп балалы отбасылар және бір асыраушысы бар отбасылар Қазақстан
Ресиубликасының кедей тұрғындарының көбін құрайды. Олардың өмір сүру
жағдайлары отбасы жәрдемақысының нақты құны мен нақты көмектің азаюы
есебінен қосымша төмендеуі мүмкін. Қазақстандағы 18,0% отбасы кедейліктің
шегінде өмір сүреді, олардың кірістері тек тамак өнімдеріне, негізгі өмір
сүру қызметтерін қолдау үшін қажетті шығындарға ғана жетеді.
Ауылдық жерлерден қалаға қазақ тұрғындарының көшуі қирау сипатына ие
болды. Қазақтардың депопуляциясында, қорыта келгенде, мамандар айтқан
болжамдардан гөрі, демографиялық жағдай құжаты тұратын болады.
Отбасының әлеуметтік қаупінің типологиясы бар, ол объективті және
субъективті себептерінің күші өмір қиындығының күйінде тұрған және
мемлекеттік жүйе жағынан әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қолдау көмегіне
мұқтаж. Бұл босқын және көшуге мәжбүр болған отбасылар; аз қамтамасыз
етілген отбасылар; артық масылдық жүктемелі отбасылар (көп балалы немесе өз
құрамында мүгедегі бар), онда бір жұмыс істейтін мүшеге бірден көп масыл
келеді; мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған отбасылар; жартылай отбасылар.
Өмір сүру бейнесі немесе өмір сүру күші тұжырымдамасы, еңбек
талаптары мен оның төлемақысы анықтайтын Қазақстан азаматтарын көрсетті.
Кірістердің көбісі қала отбасының өмірін бірқалыпты қамтамасыз ететін
жағдайда емес. Егер отбасының әрбір мүшесінің айлық кірісі АҚШ-тың 100
долларынан аспайтындығын ескерсек, қаладағы, сондай-ақ, ауылдық жерлердегі
отбасы өмірінің жағдайында, әсіресе тұрғындардың тұрақты өкілдерінің
өздерінің әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері бар. Егер оларға бұрын
әдеттерді. дәстүрлерді ұстаған кеңейтілген, патриархалды отбасы тән болса,
онда отбасы өмірі мен отбасы-туысқандық қарым-қатынастардағы болған тәртіп,
жаһандану үдерісімен өзгеріске ұшырайды. Кеңейтілген патриархалды отбасының
нысаны, әсіресе солтүстік аймақтарда сақталған, онда әлеуметгік бақылау,
күшті дәстүр халық діліне тән, тұрақты тұрғындар басым болған.
Солтүстік аймақтың әлсіз экономикалық екпінінің бірден-бір себебі -
қаладағы ауыл тұрғындарының үнемі, бітпейтін көшулерінің объективті
жағдайынан туындайды. Қалалық тұрғындардың құрамында бұрынғы ауыл
тұрғындарының үлесі көп. Ауылдан келетіндердің көптеген бөлігі — жастар.
Олар қалаға ауыл өмірінің бейнесін алып келушілер болып табылады. Көшіп
келушілер, қала талаптарына ұзақ және қиын бейімделіп, қаладағы әлеуметтік
өмір проблемасын шиеленістіреді.
Қоғамның әлеуметтік-демографиялық құрылымының маңызды элементі бүгін
тұрғындардың ішкі және ұлыстық көшіп-қонуы болып табылады. Қазақстанға сай
құбылыс тұрғындардың көп ұлтты құрамы болып есептелінеді.
Отбасы өмірі бейнесінің тұрақсыздығы және ажырасу санының өсуі
тұрғындардың көшіп-қонуына әсерін тигізеді.
Мәдениеттің төмен деңгейінен;
Жұбайлардың бір-біріне жаңа талаптарынан ажырасады.
Ажырасулардың көлемінің көп болуы, отбасының
репродуктивтілігін де тоқтатады. Сонымен қатар, ажырасқаннан кейін көптеген
еркектер мен әйелдер көпке пІІІ псмссе өмірінің соңына дейін жалғыз
өткізеді.
Ажырасу мен өлім отбасының әртүрлі жарқыншақты формасын құрайды.
Туудың жалпы азаюының астарында некесіз туылған балалар саның өсуі болып
жатыр. Некесіз туылған, тастап кеткен, қараусыз қалған. пайдаланылып
жүрген, азғындықка түскен, жәбірленген балалардың саны өсуде. Егер бұл
өсімдердің екпіні сақталса, онда 3-4 жылдан кейін некесіз туудың ара саны
некеге отырғандар шегінде тууды сипаттайтын көрсеткіштерге жетеді.
Әлеуметтік жұмыс отбасының осы проблемаларын шешуге ғана емес,
сондай-ақ, оның отбасындағы көптеген қоғамдық маңызды қызметтерін
орындау үшін ішкі әлеуетін бекітуге және дамытуға, орнына келтіруге
бағдарланған. Ол үшін ерекше кәсіби-әлеуметтік қызметкер адамдар қажет.
Қазақстан қоғамының кәсіби әлеуметтік қызметкерлерге қажеттілігі өсуде.
Мамандар жеткіліксіз, кәсіби қызметкерлер дайындығы елдің жоғары білім беру
мекемелерінде жүргізілуде.
Қоғамның нарық талабына әлеуметтік бейімделуінің бірден-бір талабы -
отбасы саясатын актуалдандыру, әлеуметтік институт ретінде отбасы
құндылықтарының артықшылық қағидасын жүзеге асыру болып табылады.
4.2 Қазіргі заманғы Қазақстан қоғамының қауіпсіздік мэн-мәтініндегі отбасы
Отбасы - қоғамның ажырамас ұяшығы және оның маңызын төмендету мүмкін
емес. Ешқандай халық, ешқандай өркениетті коғам отбасысыз болмайды. Шолушы
болашақ қоғам да отбасысыз ойлай алмайды. Әрбір адам үтнін отбасы-
бастаулардың бастамасы. Бақыт түсінігін әрбір адам ең алдымен отбасымен
салыстырады: өз үйінде бақытты адам ғана бақытты. Отбасы - бұл нәтиже және
үлкен шамадағы өркениет жаратушысы. Отбасы — қоғамның әлеуметтік және
экономикалық дамуының маңызды бастамасы. Ол адамның басты қоғамдық байлығын
өндіреді.
Мемлекет басшысы Н.Назарбаев әйелдердің IV форумында үкімет алдына
әйелдерге кемектесетін бес тапсырманы қойды. Олардың ішіндегі бір басты
тапсырма - Президент Қазақстан әйелдерінің өздеріне - халықтардың мәдени
тәжірибесі, ұрпақтан ұрпаққа жеткен, адамгершілік пен рухани құндылықтарды
қайтадан орнына келтіруге бағытталған болатын. Ал, үкімет оларға отбасы мен
неке өмірінің бейнесін өсіре және қоғамда неке институттары мен отбасы
қарым-қатынастарын қолдауды қалыптастыра отырып көмектеседі. Мемлекет
қазақстандықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету-бірден-бір маңызды
мәселелер деп есептейтін болады.
Қазақстан қоғамының жаңа талаптарында қауіпсіздіктің маңыздылығы
мемлекетті және оның саяси институттарын қорғау емес, адам мен қоғамды
қорғау болады, бұл жағынан отбасы құндылығы өседі деп көрсетілген.
Отбасы өзгерістерінің динамикасы бірге алып жүрген экономиканың
төмендеуіне сай келді, содан отбасының нін ұстауының, отбасының әлеуметтік
институт ретінде ыдырауының келеңсіз үдерістерін тездету әсері туындады.
Соңғы кезде отбасы құндылықтарының ыдырауы тұрғындардың тек қана
экономикалық дәрежесінің төмендеуіне байланысты қарастырылады. Отбасы
жөніндегі үрейге барлық негіздемелер жеткілікті. Отбасы шынымен дағдарыста
тұр. Бұл дағдарыстың себебі, егер жоспарды кеңінен қарастырсақ, жаһандық
әлеуметтік өзгерістер, тұрғындардың ұтқырлығының өсуі, урбанизация,
экологиялық, саяси, экономикалық дағдарыстар болып табылады.
Отбасының экономикалық, әлеуметтік, адамгершілік негіздері бұзылғаны
анықталды, ол отбасы өмірінің бейнесіндегі, өмірлік некедегі, аз балалы
болудағы, жалғыз басты-үйленбеген тәуелсіздердің мәртебесінің өсуіндегі
және т.б. девальвация үдерісін тездетті. Кез келген отбасы сыртқы
факторлардан басқа, оның табиғи өмірлік айналымынан өткен кезде туындаған
проблемалармен кездеседі. Бүгінгі күні отбасы күрделі жағдайда тұрғандығын
констатациялауға болады, бұл кезде төмендегіні атап өтсек болады:
1. Тұрғындардың шұғыл қайыршылануы, отбасы
кірістерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz