Қылмыс субьектісінің түсінігі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

М А 3 М Ұ Н Ы
Кіріспе . . . 3

1. БӨЛІМ Қылмыс субьектісінің түсінігі және белгілері

Қылмыстың субъектісінің түсінігі . . . 6
Есі дұрыстық - қылмыстық жауаптылық шарты . . . 11
Ақыл-есі дұрыс еместік . . . 21

1. 4. Жас шамасы, қылмыс субьектісінің басты белгілерінің бірі . . . 35

2. БӨЛІМ Қылмыстың арнайы субьектісінің түсінігі мен түрлері

2. 1. Қылмыстың арнайы субьектісі туралы түсінік . . . 40

2. 2. Қылмыстың арнайы субьектісінің түрлері . . . 44

ҚОРЫТЫНДЫ . . 47

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 52

Кіріспе

Заңдылықпен құқық тәртібін нығайту- мемлекеттің ең басты мүдделерінің бірі болып табылады. Қоғамның әлеуметтік, саяси және экономикалық күрделі шараларын іс-жүзіне асырудағы қылмыстық құқықтың маңызы зор.

Қылмыстық құқық - қоғамдық қатынастарды қорғай отырып, қылмыстық істерден туындайтын мемлекеттік мүддеге кері әсер жасайтын әрекеттерге өздерінің органдары, заң арқылы тиісті баға беріледі.

Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы -қылмыстық заңдар жиынтығы, негізінен қылмыстық жауапкершілікті анықтап, қылмыстық іс-әрекеттерге түсініктеме береді, қылмыстық іс-әрекеттердің түрін, осыған байланысты жазаңың мөлшері мен түрлерін, сондай-ақ қылмыстық жауапкершіліктен босатудың жолдарын анықтайды/1/.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодекісінің 1998 жылғы 1-ші қаңтардан күшіне енген 3-бабында айқындалғандай: қылмыстық жауаптылыққа және жазаға тек қана қылмыс істегенде, яғни қылмыстық заңда көрсетілген қоғамға қауіпті іс-әрекетті қасақана немесе абайсыздықпен
істеген айыпты адам тартылады. Бұл қылмыстық жауапкершіліктің негізі болып табылады/2/.

Қылмыстық жауапқа субьектінің әрекетінде белгілі бір қылмыс құрамы бойынша ғана ( айталық, ұрлық жасау, тонау немесе кісі өлтіру және басқа қылмыстық құрамы) жауапқа тартылады.

Қылмыстың құрамы- негізінен олардың белгілерінің жиынтығы, қоғамға қауіпті қылмыстық істер іс-әрекеттерді айқындайды. Қылмыстық құқықтық теориясы қылмыс құрамының төрт элементтерден тұратынын белгілейді : Қылмыстың обьективті жағы, қылмыстың обьектісі, субъективтік жағы, субъектісі яғни бұлар қылмыстың белгілерін анықтайтын типтік белгілер. Егер бұл элементтердің біреуі жоқ болғанның өзінде қылмыстың жауапкершілігі болмайды, яғни қылмыс құрамы жоқ. Мұндай ретте қылмыстық құқықтық нормалармен реттелетін заңдылық бұзылады.

Қылмыстың құрамын анықтау қылмыстық істерді дәрежелеу сот-тергеу органдары арқылы атқарылады. Яғни қылмысты дұрыс дәрежелеу қоғамға қауіпті істерді дәл құқықтық айқындау болып табылады. Осындай және көптеген басқа мәселелер қылмыстың құрамын дұрыс анықтап шешіуге көмектеседі.

Қылмыстың құрамының бір элементі - қылмыс субъектісі. Жай қарағанда қылмыс субъектісін айқындау ешқандай қиындықтар тудырмайтын сияқты. Бұл жерде қылмыс субъектісі деген не? деген сұрақ туындайды. Бұл заң жүзінде белгіленген, кім және қашан, не үшін қылмыстық істің нақты жауапкері болатынын айқындайды. Бірақ бұл мәселе іс жүзінде елеулі қиындықтарды туғызады. Қылмыстың нақты субьектісін анықтау сот-тергеу практикасында көптеген елеулі қиындықтар туғызады.

Бұл қиындықтарды шешуде Қазақстан Республикасының Жоғарғы сот Пленумының қаулылары, түсініктемелері, іс-тәжрибелері, қылмыс жөніндегі проблемалары мен оның құрамына талдау жасаған. Осы ғылыми мәселелерге Мысалы, Қазақстандық ғалымдардың еңбектерін айта кеткен жөн. Атап айтқанда А. Н. Ағыбаевтың, И. Ш. Боршошвилидің. Е. І. Қайыржанов, С. С. Молдабаев, М. С. Нәрікбаев, Е. Алауханов, С. Рахметов, Т. Бапановтың еңбектері мен Ресей ғалымдары В. Н. Кудрявцев, А. Н. Трайнин, А. А. Пионтковский, П. С. Дагель, В. А. Владимиров, Г. А. Лейкина, Б. В. Волженкин, В. Д. Филимоновтар елеулі еңбектері, әр түрлі пікір таластар туғызған.

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев биылғы 2006 жылы 1 мамыр күні Қазақстан Республикасының халқына жолдауында қылмыспен күресу, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықпен күрес жүргізу шараларына көп назар аудара отырып бұл салада көптеген іс-шаралар жүргізіліп жатқанын атап көрсетті.

1. Бөлім Қылмыс субъектісі түсінігі және белгілері

1. 1. Қылмыстың субъектісінің түсінігі

Қылмыс субъектісі- бұл қылмыстық құқықтық түсінік, қоғамға қәуіпті іс-әрекет жасаған адамның қылмыстық жауапкершілікке тартылуына байланысты мәселе. Қылмыстық заң қылмыстың субъектісі деген терминді қолданбайды, керісінше "кінәлі", "айыпталушы", "қылмыс жасаушы"сияқты терминдерді қолданады

Қылмыстық құқық бойынша қылмыстың субьектісі болып денсаулық жағдайы, ақыл-есі дұрыс, өз істеген ісіне және жасаған қылмысына есеп бере алатын, сондай-ақ, қылмыс жасағанға дейінгі белгілі бір заңда көрсетілген жасқа толған адам саналады. Есі дұрыс емес адамдар мен заңда белгіленген жасқа толмағандардың іс-әрекеттері қоғамға қауіпті болып саналғанмен, олардың іс-әрекеттері қылмыс болып саналмайды. Себебі олар өздерінің жасаған іс-әрекеттеріне есеп бере алмайды. Сондай-ақ, қоғамға жат өз іс-әрекеттерін меңгере алмайды. Сондықтан бұл бағытты іс-әрекеттерге "қылмыс", "қылмыстылық" деген терминдер қолданылмайды/3/.

Қылмыстық құқық бойынша қылмыс субьектісі ретінде заңды ұйымдармен, коллективті танымайды. Қылмыстық жауаптылықты заңды ұйымдарға белгілеу- қылмыстық құқықтың жеке өзіндік, дара жауапкершілік принципіне қайшы келеді. Өйткені тек адамдардың жеке өз басының кінәлілігі қылмыстық жауапкершіліктің негізі екендігі қылмыстық Заңның 3-ші бабы бойынша тұжырымдалған.

Қылмыстық заңда заңды ұйымдардың жауаптылығы арнайы көрсетілмеген. Өйткені заңды ұжымдар кінәлі түрде белгілі бір іс-әрекетті жасай алмайды.

Алайда қылмыстық кодекстің 4 және 5 бабтарында қылмыс субектісіне тек қана адам-азамат жатады деп көрсетілген. Бұдан мынандай қортынды жасалады. Қылмыстың заң негіздерінің 3, 6, 9 бабтарына сәйкес қылмысты кінәлі түрде жасаған адамдар ғана тартылады/4/.

Қылмыс субьектісіжеке тұлға. Бұл Қазақстан

Республикасының қылмыстық кодексі бойынша, оның арнаулы 6 бабында барлық азаматтарға азаматтығы жоқтарға, шетел азаматтарына, дипломатиялық құқығы жоқтарға белгілі бір қылмыс жасағаны үшін белгіленеді.

Әділ соттылық- адамдардың дұрыс, саналы іс-әрекеттерімен ғана байланысты. Сот белгілеген жаза түрлері адамдарға олардың ақыл-естерінің түзулігіне, айналасындағы құбылыстарға дұрыс бағдар бере білуіне сай белгіленеді.

Сондықтан қылмыс субьектісі ақыл-есі түзу, өз әрекетіне жауап бере алатын, өз қылмысы мен әрекетіне есеп бере алатын адамдар ғана бола алады. Сондай-ақ еріктілік қабілеті мен ойлау қабілеті бар заңды талаптарды ақылымен ұғынатын қоғамның оған қойып отырған тәртібін түсініп, өз әрекетіне басқара алатындарға қойылады. Осындай мүмкүндіктері бар азаматтар өз іс-әрекеті үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылады/5/. Сондай-ақ ол өзінің қоғам үшін қаншалықты қауіпті әрекет жасағанын өзінің соңғы әрекетінің бағыт-бағдарын сезіне алатындай қабілетте болуы керек. Бұл жалпы жағдайда қоғамға қауіпті әрекетін әдейі қасақаналықпен ойластырып жасағаны немесе бұл әрекетін байқаусызда сақтық нормасының сақталмауынан жасалғандығы анықталса қылмыс субьектісі бола алады. Онда адам қоғамға қауіпті іс-әрекетінің мағынасы мен мәнін түсінеді, өзінің қылмыстық жолға барғандығын ұғынып, мойындай алады немесе белгіленген құқық тәртібін бұзғандығын аңғарады.

Әдейі қасақаналықпен жасалатын әрекеттің өзгешелігі, кейде адам өзіне-өзі сенгендіктен құқыққа қарсы әрекетінің болмысын ұғынады, оған қарсы мүмкүндікті көре тұрып, бұл жағдайда қоғамға қауіпті әрекетінің соңының неге апарып соғатынын сезінеді. Осыған қарсылық ететін күштерді есептей отырып, оның пікірінше көпшілік мүддесі үшін мемлекет қорғайтын қоғамдық қатынастарға келетін зиянды біледі.

Сақтық шараларының сақталмауынан қоғамға келетін қауіпті психиялық процесс мүлде бөлектеу болады. Сақтық жағдайының әсерінен қоғамға келетін қауіпті болмыста адам оның соңының қандай әрекеттерге соқтыратынын ой жүзінде саралап алуға және оны мойындауға алдағы кезде ондай зиянды әрекеттерге жол бермеуді ұғынады.

Қылмыстық жауапқа қабілеттілік (есі дұрыстық) ол адамдардың қылмыс жасау кезінде өзіне, іс-әрекетіне есеп беріп, өз ой-қабілетін басқара алуына қабілеттілігін анықтайды. Есі дұрыстық-бұл адамның өзінен бөлінбейтін қасиеті, яғни мұнсыз ол қылмысқа тартылуға тиісті емес, қылмыс субьектісі бола алмайды. Осы тұрғыдан алғанда бұл бағыт қылмысқа есі дұрыстық қылмыс субьектісін анықтайтын құқылық түсінік.

Қылмыс субьектісінің белгілерін анықтайтын қылмыс заңындағы тағы бір жәй- ол қылмыс субьектісі болу үшін, қылмыс жасаған кездегі адамның белгілі бір жас мөлшеріне толуы керек.

Есі дұрыстық пен қылмыс жасау кезіндегі жас мөлшері қылмыс субьектісінің басты белгілері болып табылады. Ол барлық қылмыс құрамдары үшін Қазақстан Республикасының Қылмыс кодекісінің 15 бабында қаралған міндетті болып табылады.

Қылмыс субьектісіне сипаттама жасау кезінде оған жаза мен жауапкершілік белгілеуде қылмыскердің жеке тұлғаларыны үлкен маңызы бар.

ҚР Қылмыстық кодексінің 15-бабына сәйкес, қылмыс жасаған кезде он алты жасқа толған қылмыстық жауапқа тартылады.

Жалпы қылмыстық жауаптылықты он алты жастан, ал кейбір қылмыстар үшін он төрт жастан бастап талап ете отыра, қылмыстық заң осы жасқа жеткен кәмелетке толмағандар қылығын оның ішінде, қылмыстысын да бағалай алуға қабілеті толығымен жететіндігін ескерген/6/.

Қылмыскердің тұлғасы туралы ұғым қылмыс субьектісінен гөрі кеңдеу ұғым. Бұл оның бүкіл әлеуметтік қасиетінің бет бағдарының жиынтығы. Оның өзара қатынастардағы әлеуметтік ( саяси, тұрмыстық, еңбектегі, жанұядағы тағы сол сияқты), оның моральдық саяси тұрғыдағы сапасы (өміртанымы, сенімге бағыты, еріктілік, интеллектуальдық қасиеті басқа да ерекшеліктері), жынысы, жасы, денсаулық жағдайы ( демографиялық жағы, өмірлік тәжірибесі, білімі, сіңірген еңбегі, қоғам алдындағы кінәсі) .

Қылмыс субьектісі туралы түсінік- бұл қылмыскердің жеке басының қылмысқа қабілеттілігі, жас мөлшері, қылмысқа жауапкершілігі.

Бір сөзбен айтқанда мұнсыз қылмыста құрам да жоқ. Көптеген заңдылық конструкцияларында жекелеген қылмысты істердің түрлерін саралағанда - қылмыстың субьектісінің арнайы белгілері анықталады. Мысалы, қылмыс субьектісі Кәмелетке толмаған баланы тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді тиісінше орындамау ( Қылмыстық кодекстің 137-бабы) ата-аналар жатады. Отанын сатқандығы (мемлекеттік опасыздық) үшін ( 165-бабы) тек қана сол мемлекеттің азаматтары қылмыс субьектісіне жатқызылады.

Бұл қылмыс әрекеттері ол адамдардың өздерінің тікелей
қатысуы белгілерімен ғана жасалады. Ол қосымша заңдылықтармен Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің ерекше бөлімінде қарастырылған, заңдылығында ескерілген талапқа сәйкестендіріледі. Сондықтан қылмыстық құқықтық белгілері бойынша қылмыс субьектісін: қылмысқа қабілеттілік, жас мөлшері, арнайы субьект бойынша қарастыру керек. Бұл жөнінде А. Н. Трайнин былай деп есепдейді: қылмысқа қабілеттілік пен жас мөлшері қылмыс құрамының белгілеріне жатпайды/7/. Қылмысқа қабілеттілікпен жас мөлшері тек қана қылмыс субьектісінің жайы мен жауапкершілігін құрайды: қылмыстық заң тек қана қылмыскерді қылмысқа қабілеттілігі және кәмелеттік жасқа толғаны ғана үшін жазаламайды/8/.

П. С. Дагель қылмыскердің жеке басын зерттеу- қылмыстық құқықтағы тек олардың қылмыс жасағаны үшін жазаланатындығында, керісінше олардың қылмысқа қабілеттілігі мен жас мөлшері үшін емес, кінәлі іс-әрекеті үшін, қылмыс жасағаны үшін жауапқа тартылады/9/.

Егер жас мөлшері мен қылмысқа қабілеттілігін қылмыс құрамының белгілеріне жатқызсақ, онда қылмыс іс-әрекеті үшін, басқа адамның өмірін қиюға тура келеді, егер жас өспірімдер қылмысқа қабілеттілігі жоқ адамдарды одан аршалайтын болсақ деген пікір айтады/10/.

Сондықтан қылмысты істер жасаған жас өспірімдер іс-әрекетінде қылмыс құрамына болғанына қарай емес, кеісінше олар қылмысқа тартылуға жасы жетпегені үшін қорғалады.

1. 2. Есі дұрыстық- қылмыстық жауаптылық шарты.

Қылмыстық құқығы мынадай тоқтамға келеді, яғни жауапты деп танылған қылмысқа есі дұрыс адамдар ғана жауапқа тартылатын болады. Материалистік философияның негіздерінде "тұрмыс сананы билейді" деген қағида бар/11/. Сондықтан халықтың ой-санасы мен тәртібін тұрмыс билейді. Бірақ бұл тәртіп олардың іс-әрекеті үшін жауап бере алмақ емес. "Бостандық" деп жазды К. Маркс пен Ф. Энгельс, философияда екі түрлі жағдайда айқындайды: біріншіден: үкімет пен мемлекет өз жағдайында өз мүддесіне сай, екіншіден: индивидтің жеке өз ісіне сай бағаланатындығында, басқа жағынан алып қарасақ, өзін өзі анықтау, нақты болмыстан арылу, жалған жан дүниесі бостандығы деп идеялистер, соның ішінде неміс идеялистері дәлелдеуге тырысады/12/. Есі дұрыстық проблемасымен ерік бостандығының проблемасымен тығыз байланысты. "Мораль мен құқық бостандығы туралы сөз болу үшін алдымен ерік бостандығымен, адамның есі дұрыстығын анықтау қажет " деп атап көрсетті Ф. Энгельс/13/.

Детерминизм мен оған жауапкершілік жөніндегі В. И. Ленин былай деп жазады: "Детерминизм идеясы- адамдардың іс-әрекеттерін белгілей отырып, олардың ерік бостандықтарын айналып кете алмайды, ақыл-есті, ар-ұятты оларға берілетін бағаны жоя алмайды. Керісінше: детерминсіздендіру көзқарасы қатаң әрі тура баға беріледі. Оны ерік бостандығына аудара салуға болмайды"/14/.

Сана мен ерік бұл негізгі психикалық функциялар, олар обьективті жағдайларға негізделген, материалистік қоғам өмірінің жағдайында, ол адам жүретін ортада, адамның жеке басын айқындайды. Ерік бостандығы туралы түсінікті Ф. Энгельс былайша саралайды "табиғат заңдылықтарының еркіне мойын ұсыну, яғни онымен шектеліп қалу емес, оны қайта өз ырқына жүйелі түрде адамдардың пайдалана білуі. Бұл табиғаттың ішкі заңдылығы екі заңдылық класы оны тұрмыс еркіне бағындыру арқылы адамдардың болмыс шындығымен шешім жасауға іс-әрекеттерге бару болып табылады/15/".

Көп жылдардың принціпті теориясының кілті мынаны дәлелдеді. Қылмыстық жауапкершілікке тек қана кінәлі, есі дұрыс әрекет қабілеті барлар қылмыс жасағаны үшін жазаланады. Ол қылмыстық құқықта қылмысқа қабілеттілік - бұл қылмыс субьектісі болады. Қылмыстық жауапқа қабілеттілік өз әрекетінің ( құрамы мен мәнін) түсініп, оның соңының қалай аяақталып отырғандығын сезіне білуінде. Өз білімділігін психологиялық толық дәрежедегі адам ретінде қабылдауы, өз ісіне, бейімділігін меңгере алуында. Осыған сай былай айтуға болады: - қылмысқа қабілеттілік- тек дені дұрыс адамда ғана бола алады. Ол өзінің қауіпті іс-әрекетін, қылмысын түсініп оған есеп беріп, өз әрекетін меңгере білетін есі дұрыс адам болуы тиіс. Есі дұрыстыққа-психикалық жағынан дені сау адамдар ғана жатқызылып қоймайды, сонымен қатар уақытша психикалық жағынан ауру болып жүргендер, бірақ есі дұрыс емес деп табылмағандар да жатады/16/. Яғни шектеулі әрекет қабілеті бар адамдар.

Есі дұрыстықтың басты шарты-әрекет қабілеттілігінің болуы болып табылады. Бірақ осыған қарамастан кінә мен әрекет қабілеттілік атты екі ұғым құқымда бірдей мағанаға ие бола алмайды. Есі дұрыстық адамды кінәлі деп танудың алғы шарты, мұнсыз кінә туралы сөз болуға тиіс емес.

Адамның қылмысқа қабілеттілігі, яғни қоғамға қауіпті іс-әрекеті былайша айқындалмақ: Егер қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған адам өзінің есі дұрыс еместігі жөнінен күмән келтірсе, онда сот-тергеу органдары оның денсаулығын психиатриялық сарапша арқылы тексеріп алады. Тиісті қортынды жасайды. Есі дұрыстық - жеке адамның обьективті жағдайды түсінуі, оған әсер ететін процесстерді, әлеуметтік позицияларды меңгеру қабілеттілігі болып табылады/17/. Бұдан мынадай қорытынды шығарады: есі дұрыстық қылмыс құрамының алғы шарты және қылмыстық жауапкершіліктің негізі.

Бұл жөнінде ҚР Қылмыстық кодексінің 17-бабы "Есінің дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психикасы бұзылған адамның қылмыстық жауаптылығы"

Қылмыс жасаған кезінде психикасының бұзылуы салдарынан өзінің іс әрекетінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипатымен қоғамдық қауіптілігін толық көлемінде ұғына алмаған не оған ие бола алмаған есі дұрыс адам қылмыстық жауаптылыққа тартылуы тиіс.
Есінің дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психиканың бұзылуын сот жаза тағайындау кезінде жеңілдетуші мән-жай ретінде ескереді және ол осы Кодексте көзделген медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындау үшін негіз бола алады, - деп көрсеткен/18/.

Есі дұрыстық өзінің заңдылық табиғатында - қылмыстың ең басты белгілерінің бірі, қылмыстық жауаптылық пен субъектінің негізгі қағидасы болып табылады. Өзінің әлеуметтік психикалық мәні жөнінен есі дұрыстық- ол қылмыс жасаған кездегі денсаулығы, ақыл-ойының сау болып, өзінің іс-әрекетін басқаруы, немесе істеген іс-әрекетіне толық есеп беруі болып табылады.

Қылмыстық заңда қылмысқа қабілеттілік-өзінің әлеуметтік-саяси дәрежесі бойынша қылмыскердің еркіне, оның дүниетанымы мен психологиялық мінез-құлқына, байланысты болмақ.

а) Сондай-ақ ол жеке бастың пісіп-жетілуіне, оның әлеуметтік
көзқарасына, әлеуметтік тәжрибесіне, біліміне, ой-өрісіне;

б) Оның жеке басының жас мөлшерінің, 14-16 немесе 18-ге толуына, психикалық жағынан дұрыс, не кемістігінің жоқ болуына байланысты.

Қылмыстық жауапқа қабілеттілік-ол жеке адамның өзінің қылмыс жасаған кезіндегі, қауіпті іс-әрекетіне, немесе әрекетсіздігіне, өзінің іс-әрекетін меңгере алуына, өзін жауапты немесе кінәлі сезінуіне байлансты болатындығын қылмыстық заң ашып көрсетеді.

Қылмыстық жауапқа қабілеттілік-екі бірдей белгілердің жиынтығынан тұрады.

а) Қоғамға қарсы іс-әрекетті жасау кезіндегі жасаған іс-
әрекеттердің белгілерін және оның қауіптілігін сезу.

б) Жасаған іс-әрекетін басқара білуі.

Бұл екі белгі яғни, қабілеттілік жеке адамның қалыптасу негізіндегі әлеуметтік және психофизиологиялық жағдайын белгілейді. Қылмыстық іс-әрекет-қоғамға жат, қарсы болғанмен бұл саналы, әрі ерікті іс-қимыл.

Қылмысқа қабілеттілік-қылмыстық құқықта аралас екі түрлі критерийдің жалғасуынан құралады. Олар: бірінші заңдылық (психологиялық), екіншісі- медициналық (биологиялық) .

Заңдылық критерий бойынша есі дұрыстық былай сипатталады: қылмыс жасау кезінде адамның өз ісіне жауапкершілігін түсінуі, өз іс-әрекеті үшін жауап беру, өз әрекетін басқару қабілеттілігі.

Қылмыс заңында осы белгілердің біреуі айқындалмаған болса, ол адам есі дұрыс емес деп саналады (Бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодекісінің 16 шы бабында белгіленген) . Қылмыс заңында бұл критерий үш белгі бойынша суреттеледі: интеллектуальды ерікті, эмоцияналды түрде. Заңдылық формуласында қылмысқа жауаптылық қабілеттілігінің екі түрі: интеллектуальды, және ерікті түрлері белгіленген. Заңдылық белгісінің интеллектуальды критерий адамның өзінің қауіпті қылмыс жасағандығын, сол кездегі әрекеті мен әрекетсіздігін түсініп, мойындау қабілеті мен оның соңының неге апарып соғатындығына баға бере алуы болып табылады. Бұл қылмыс субьектісінің әлеуметтік тәжірибесін сипаттайды. Сонымен бірге қылмысқа қабілеттілік биімділігі "адамның өз ісіне, жауап беру" қабілеті жалпы бұл қылмыс субьектісінің талабына жауап бере алмайды.

Ал, еріктілік белгісі, заңдылық белгісінің критерилері бойынша есі дұрыстықтың негізгі белгісі, оның қылмыс жасау үстіндегі өз әрекетін түсінуі, әрекет, әрекетсіздікке-адамның өз әрекетін түсініп отырып, еркі бойынша баруы. Өзінің танымы, сенімі, ынтасы, өзін-өзі жағымсыз жағдайлардан ұстауы, тағы сол сияқты. Заңдылық критерийінің бұл белгісі-қылмысқа қабілеттілік дәрежесінің және жеке бастың ерік бостандығын, оның өз ісіне бейімділігін, сол кездегі қылмысты қаскөйлікпен немесе абайсыздық нормаларын сақтамаудан болғандығын айқындайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.