Лазерлер
1. Лазерлер.
2. Лазер аспаптарының классификациясы.
3. Ларзер және оның түрлері мен медицинада қолданылуы. Адам ағзасына лазерлі сәуленің әсері
4. Лазер сәулесімен емдеу
2. Лазер аспаптарының классификациясы.
3. Ларзер және оның түрлері мен медицинада қолданылуы. Адам ағзасына лазерлі сәуленің әсері
4. Лазер сәулесімен емдеу
Лазер - атомдар мен малекулалардың еріксіз сәуле шығаруына негізделген электромагниттік сәуле. Ол ағылшынның «Жарықты еріксіз сэуле шығару арқылы күшейту» деген сөздерінің басқы әріптерінен қүралған.лазерді оптикалық кванттық генератор (ОКГ)5 десе де болады.
Орта мектептің физика курсынан атомдағы электрондардың эр түрлі деңгейде қозғалып жүретіні белгілі. Электр бір деңгейден екінші деңгейге өткенде жарық толқынын шығарады.§Лазердің пайда болу мүмкіндігін, оның физикалық процестердің негізін 1917ж. Энштейн ұсынды. 1950ж. совет ғалымы Фабрикан жарықты күшейтетін принципті ұсынды. 1960ж. Совет ғалымы Прохоров және америка ғалымы Таунс ең алғашқы аспаптарын құрды. Бұл лазер аспабы сәулелердің будасын ем толқын диапазонында күшейтетін кванттық генератор болды. Осы жұмысына Таунс Но#ель премиясын алды.
Лазерден басқа мазер аспабы бар. Осы мазер аспабы электро магниттік толк^гадар күшейтетін кванттық генератор. Лазердің негізгН активті орта құрады. Мұндай орталық қасиеті тыныштық жағдайда, кәдімгі электр лампаны қолданып ортаның атомдарын қозқан жағдайда ауыстыруға болады. Жарықтың әсерінен активті орталық электрондары жоғары энергия деңгейіне ауысады. Бірақ қозған күйде қысқа мерзімде уақыт болады 10-12 сек. қайтадан қозған деңгейден стбционарлық деңгейге ауысқан күйде болады.
•Жарықтанған кванттар басқа атомдармен түйісіп, бұл атомдардан да фотондарды қағып шығарады. Сөйтіп бұл процестер толқын тәрізді активті жүріп, алғашқы жарық буданы күшейтеді, фотондарды резонанстық экраннан шағылыстырады. Бұл экраннан резонанстық экранмен шағылыстырғанда жартылай мөлдір айналы экранды тесіп аспаптан күшті энергиялық монохроматикалык|карьіқ буда түрінде шығады. Монохроматикалық қызыл сәуле. Осы лазер сәулесін оптикалық жарық өткізгіштермен өткізуге болады. Лазерде катет^р, зонд өткізіп, әр түрлі ағзаларға белгілі бір бағытпен әсер ету мүмкіншілігін туғызады.
Орта мектептің физика курсынан атомдағы электрондардың эр түрлі деңгейде қозғалып жүретіні белгілі. Электр бір деңгейден екінші деңгейге өткенде жарық толқынын шығарады.§Лазердің пайда болу мүмкіндігін, оның физикалық процестердің негізін 1917ж. Энштейн ұсынды. 1950ж. совет ғалымы Фабрикан жарықты күшейтетін принципті ұсынды. 1960ж. Совет ғалымы Прохоров және америка ғалымы Таунс ең алғашқы аспаптарын құрды. Бұл лазер аспабы сәулелердің будасын ем толқын диапазонында күшейтетін кванттық генератор болды. Осы жұмысына Таунс Но#ель премиясын алды.
Лазерден басқа мазер аспабы бар. Осы мазер аспабы электро магниттік толк^гадар күшейтетін кванттық генератор. Лазердің негізгН активті орта құрады. Мұндай орталық қасиеті тыныштық жағдайда, кәдімгі электр лампаны қолданып ортаның атомдарын қозқан жағдайда ауыстыруға болады. Жарықтың әсерінен активті орталық электрондары жоғары энергия деңгейіне ауысады. Бірақ қозған күйде қысқа мерзімде уақыт болады 10-12 сек. қайтадан қозған деңгейден стбционарлық деңгейге ауысқан күйде болады.
•Жарықтанған кванттар басқа атомдармен түйісіп, бұл атомдардан да фотондарды қағып шығарады. Сөйтіп бұл процестер толқын тәрізді активті жүріп, алғашқы жарық буданы күшейтеді, фотондарды резонанстық экраннан шағылыстырады. Бұл экраннан резонанстық экранмен шағылыстырғанда жартылай мөлдір айналы экранды тесіп аспаптан күшті энергиялық монохроматикалык|карьіқ буда түрінде шығады. Монохроматикалық қызыл сәуле. Осы лазер сәулесін оптикалық жарық өткізгіштермен өткізуге болады. Лазерде катет^р, зонд өткізіп, әр түрлі ағзаларға белгілі бір бағытпен әсер ету мүмкіншілігін туғызады.
Лазерлер.
Лазер - атомдар мен малекулалардың еріксіз сәуле шығаруына негізделген
электромагниттік сәуле. Ол ағылшынның Жарықты еріксіз сэуле шығару арқылы
күшейту деген сөздерінің басқы әріптерінен қүралған.лазерді оптикалық
кванттық генератор (ОКГ)5 десе де болады.
Орта мектептің физика курсынан атомдағы электрондардың эр түрлі
деңгейде қозғалып жүретіні белгілі. Электр бір деңгейден екінші деңгейге
өткенде жарық толқынын шығарады.§Лазердің пайда болу мүмкіндігін, оның
физикалық процестердің негізін 1917ж. Энштейн ұсынды. 1950ж. совет ғалымы
Фабрикан жарықты күшейтетін принципті ұсынды. 1960ж. Совет ғалымы Прохоров
және америка ғалымы Таунс ең алғашқы аспаптарын құрды. Бұл лазер аспабы
сәулелердің будасын ем толқын диапазонында күшейтетін кванттық генератор
болды. Осы жұмысына Таунс Но#ель премиясын
алды.
Лазерден басқа мазер аспабы бар. Осы мазер аспабы электро магниттік
толк^гадар күшейтетін кванттық генератор. Лазердің негізгН активті орта
құрады. Мұндай орталық қасиеті тыныштық жағдайда, кәдімгі электр лампаны
қолданып ортаның атомдарын қозқан жағдайда ауыстыруға болады. Жарықтың
әсерінен активті орталық электрондары жоғары энергия деңгейіне ауысады.
Бірақ қозған күйде қысқа мерзімде уақыт болады 10-12 сек. қайтадан қозған
деңгейден стбционарлық деңгейге ауысқан күйде болады.
•Жарықтанған кванттар басқа атомдармен түйісіп, бұл атомдардан да
фотондарды қағып шығарады. Сөйтіп бұл процестер толқын тәрізді активті
жүріп, алғашқы жарық буданы күшейтеді, фотондарды резонанстық экраннан
шағылыстырады. Бұл экраннан резонанстық экранмен шағылыстырғанда жартылай
мөлдір айналы экранды тесіп аспаптан күшті энергиялық
монохроматикалыккарьіқ буда түрінде шығады. Монохроматикалық қызыл сәуле.
Осы лазер сәулесін оптикалық жарық өткізгіштермен өткізуге болады. Лазерде
катет^р, зонд өткізіп, әр түрлі ағзаларға белгілі бір бағытпен әсер ету
мүмкіншілігін туғызады.
1.Индукцияланған сәуле шығару.1917 ж.- Эйнштейн, атомдардың
индукцияланған сәуле шығару мүмкіндігін атйқан болатын. Индукцияланған
сәуле шығару дегеніміз- түскен сәуле әсерінен қозған атомдардың сәуле
шығаруы.
Индукцияланған сәуле шығару ерекшелігі- бұл сәуле шығару кезінде
пайда болатын жарық толқынының жиілігі, фазасы, поляризациясы атомға
түсетін толқындікімен дәлме-дәл келеді.
2. Еріксіз сәуле шығару дегеніміз- жоғары энергетикалық күйден
атомның төменгі күйге өтуі (сыртқы әсер ықпалы).
Лазер аспаптарының классификациясы.
Ең бірінші түрі активті орта бойынша бөлінеді. Осы активті
ортаның ішінде көп қолданатын түрлі-қатты түрі.
§Жүмыстың тәртібі бойынша.
§Үздіксіз, үздікті кезеңдік, үздікті импульстік белгіленген толқын
ұзындығы және жиелік пен энергияны ауыстыратын түрі.
§Спектралдық диапазоны бойынша, яғни толқын ұзындығы
бойынша инфра қызыл, көрінетін аймақтық жарықтары.
Улътракүлгін, рентген толқындары.
Әдетте жарық зат арқылы өткен кезде заттағы негiзгi күйде тұрған
атомдар жарықты жұтады да, қозған атомдар өзiнен мәжбүрленген сәуле
шығарады. Сондықтан жарық зат арқылы өткен кезде күшею үшiн заттағы
атомдардың тең жартысынан көбi қозған күйде болуы тиiс. Заттардың мұндай
күйi - деңгейлерi инверсиялы қоныстанған күй деп аталады (inversio –
латынша төңкерiлген деген ұғымды бiлдiредi). Атомдар әдетте қозған күйде
өте аз, 10-9 – 10-7 с уақыт ғана болатындықтан деңгейлерi инверсиялы
қоныстанған күйлердi алу оңай шаруа емес. Бiрақ кейбiр атомдардың қозған
күйде ұзақ, шамамен 10-3 с бола алатын күйлерi болады. Ондай күйлердi
метатұрақты күйлер деп атайды. Осындай метатұрақты күйлерi бар заттарды
жарықты күшейтуге қолданады. Алғашқы лазерлер ретiнде рубиннiң кристаллдары
пайдаланылды. Ондағы атомдарды қоздыру үшiн рубин бiлiктi сыртынан
импульстi түрде жұмыс iстейтiн, спираль шаммен орады. Шам жарқ етiп жанған
кездегi шыққан энергияны рубин атомдары жұтып, метатұрақты күйлерге өтедi.
Атомдарды бұлай қоздыру оларды үрлеу деп аталады. Бүкiл қозған атомдардың
сәуле шығаруы бар болғаны 10-8 с уақытқа созылады. Осы кездегi жарық
сәулесiнiң қуаты өте үлкен 109 Вт-қа дейiн жетуi мүмкiн. Бұл үлкен
электростанциялардың қуатынан да үлкен.
Лазерді қолданылуы;
Байланыс үшін ғарыш кеңістігінде
Зор қуатты вакумдегі материалдарды кептіру, пісіру үшін
Радио локатор ретінде
Зергерлік салада
Фотолитографияда
Машина жасау, құрылыс саласында
Медицинада
Әскери істе
Металл бетіне өте әдемі және дәл суреттер, логотиптер, вензелдер салуда
Косметалогияда
Термоядролық реакцияны басқару үшін көптеп қолданылады.
“ЛАЗЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ. АДАМ АҒЗАСЫНА
ЛАЗЕРЛІ СӘУЛЕНІҢ ӘСЕРІ
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық
диапазондағы электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен
монохромдылығымен, когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін
энергияға тең 109 Вт көлеміндегі энергияның жоғарғы қарқындылығымен
бөлінуі.
Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде,
тірі жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы
ерекшеліктеріне жатады.
Лазерлі сәулелердің биосубстраттармен әсерінің нәтижесіне, лазерлі
сәулелердің белгілерінен басқа, сәулелену құрлымының арнайы қасиеттері,
олардың жылу сыйымдылығы және жылуды өткізгіштігі, пигменттер және сумен
қанығуы, олардың механикалық және акустикалық қасиеттеріде белгілі бір
мөлшерде әсер етеді. Тіндердің биологиялық сәулелену қабілеті жұтылған және
нәтижесінде көрінетін энергияның көлеміне байланысты. Лазерлі сәулелер
үшін көрінбейтін ағзадағы тіндер мен клеткалар жоқ. Бірақта жұтылған
лазерлі сәулелердің деңгейінің энергиясы біршама ерекшеленеді.
Пигменттелген тіндер мен жасушаларда көп мөлшерде жұтылу байқалынады. Аққа
қарағанда қара тері энергияны көп жұтады. Лазерлі сәулелер гемоглобин,
меланин, мидың ақ затымен салыстырғанда сұр затында, роговицамен
салыстырғанда нұрлы қабатында белсенді түрде жұтылады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Лазер сәулесімен емдеу
Қазіргі таңда инфрақызыл және оптикалық сәуле –бұл емдеу мақсатында
лазер көмегімен және оптикалық квант генераторы арқылы қолданылады.Бұл
қолданысты электромагниттік сәуле генерациясы ретінде
пайдаланамыз,оптикалық диапазон спектрінде теңселу болып табылады.Лазер
сәулесі электромагниттік толкын,яғни монохромды жарық (бір спектр бойындағы
толкын), когерентті(бір фазалы үздіксіз сәуле).Бұл ең жоғары тығыздық пен
кушті бойына алады.Соған байланысты лазер сәулесі екіге бөлінеді:жоғары
қуатты және төмен қуатты.Жоғары қуатты сәуле хирургияда,яғни
коагуляция,тіндерді кесу үшін,ал төмен қуатты ФЗТ-ның биостимуляциялық
эффектін шакыру үшін қолданылады.
Физиологиялық және емдік механизмдегі лазер сәулесі теріге сіңіп
және беткей жатқан тіндерге әсер етеді.Нәтижесінде терінің тітіркену
рецепторлары көбейеді де ВНЖ-не және ішкі орган дерматовисцеральды мен
висцеродерматальды жүйелермен байланыста болады. Лазер сәулесінің процесс
ауысу мақсатында дерма мен эпидермисте белок мөлшері мен пролиферациялы
фибробласттар көбейеді,олар теріге пролифератифтік және репаративтік
күшеюді ұлғайтады.
Лазерлік сәулемен емдеу жараны тез жазады.Жарада жоғары алмасу процесі
күшейіп,клетка құрамындағы эритроцит пен полинуклеорлар өзгереді,цитоплазма
клеткасындағы РНК және гликоген өзгерісі байқалады,АТФ деңгейі және тотығу-
тотықсыздану ферменті көбейеді,сонымен қатар митохондрияның тыныс алу
активтілігі артады.Гелий-неонды лазері жараға инфекция түсірмеу үшін
бактериоциттік әсер көрсетеді.Сүйек сынғанда қайта қалпына келтіру және
шеміршек клеткасын қалыптастыру үшін маңызы зор.
Төмен қуатты лазер сәулесі жүйке жүйесіне және регенерация процесіне
себепші болады,әлсіздік,қызбаның көтерілуі және қабынуға қарсы әсер
етеді.Лазер терапиясы инфильтративті реакция мен эксудативті негізгі
ферменттер жүйесі мен биосинтетикалық процестер кушейеді.Лазерлік сәуле
арқылы иммунокомпонентті жүйенің активтілігі жоғарылайды,организмнің жалпы
қорғаныс жүйесі күшейеді,гуморальдық және клеткалық спецификалық
иммунологияда күшейеді.
Қазіргі кезде лазер сәулесін кіші күштілікте қолдануға көрсетпелер мен
қарсы көрсетпелер анықталмаған.Кіші күштілікті лазер сәулесін омыртқа
ауруларының дегенеративті-дистрофиялық өзгерісін,ревматроитты
артрит,полиневрит,бронхиалды астма,ұзақ жазылмайтын жараларды
емдеуде,нейродерматит,экзема,коллои дты тыртық,стоматит,парадонтоздарды да
емдеу тиімді көрсеткіш әкеледі.Сәулемен емдеу әдісі асқазан жарасына
қолданылған.Теріде пайда болатын қатерлі ісікті алдын алу лазерлік сәулемен
емдеу де іске асып жатыр. Кейбір көз ауруларын да лазер сәулесімен емдеу
қолданылған.Сынық сүйектерді де лазер терапия арқылы ұзақ созылмалы емдеу
арқылы жаза алады.
Гелий-неонды лазермен емдеу әдісі жатыр мойнының эрозиясында,қабынудың
алдын алуда, жыныс ағзаларында және аналық бездің функциясының бұзылуында
да қолданылады.
Жалпы көрсеткіште кіші интенсивті лазер сәулесі қан ауруларының
түрлерінде,жүрек тамыр жүйесінде,жұқпалы ауруларда және басқа да қатерлі
ауруларды емдеуде жиі қолданылады.
Клиникасы. Көз және тері жабындылары лазерлі сәулелердің әсеріне
ұшырайтын критикалық ағзаларға жатады. Бұл жағдайларда көздің
зақымдануларының арнайы белгілері болмайды, ол көздің басқа аурулары
түрінде көрінеді. Лазерлі сәулелермен шыны дененің күйігі катарактаны
шақыруы мүмкін, ол туа пайда болған немесе жасына сай өзгерістер түрінде
болады, нұрлы қабаттың күйігі меланоманы тудырады.
Көздің тура немесе айналы көріністегі сәулелермен сәулелену кезіндегі
зақымданулар ауыспалы қызметтерінің бұзылысчтарымен сипатталуы мүмкін:
қараңғылық адаптациясының бұзылулары, мүйізді қабаттың сезімталдығының
өзгерістері, ауыспалы соқырлық және т.б.
Ауыр жағдайларда лазерлі сәулелердің қарқынды түрде ұзын толқынды
көрінетін жәнеде жақын инфрақызыл спектрлердің көру аймағына түсуі
ауырсынусыз көрудің шектелуімен (скотоманың дамуымен) жүреді. Бұндай
жағдайларда көз түбінде торлы қабаттың ісінуі және әртүрлі деңгейдегі
айқындылықтағы күйіктер, әйнекті денеге және торлы қабатқа қан құйылулар
анықталынады. кейін хориоретиналды күйіктің орнында, әдетте макулярлы
немесе парамакулярлы аймақта көрудің төмендеуімен жүретін тыртық пайда
болады.
Ультрафиолетті лазерлі сәулелер және спектрдің инфрақызыл бөліктері
негізінен оптикалық жүйенің беткей элементтерімен жұтылады: роговицца,
хрусталик, әйнекті дене. Сондықтан ультрафиолетті диапазонда жұмыс істейтін
лазерлер роговицаның ауырсынумен жүретін күйіктерін тудыруы мүмкін, ол
доғалы сваркілеу кезіндегі күйіктерге ұқсайды.
Ұзақ уақыт бойы лазерлі сәулелермен қатынаста болған жұмысшыларда көру
аймағы жағынан әртүрлі органикалық және функционалды бұзылыстар болуы
мүмкін. Қараған кезде науқастар жұмыстың соңында көздерінің шаршауына, көз
алмасындағы тұйық және кесіп ауырсыну жарықты көтере алмау сезімі,
жылағыштық және көздің құрғауы құм құйылғандай, қабақтың ісуі және
ауырлық сезімінің болуына шағымданады.
Көру өткірлігі өзгермейді, бірақ түстерді ажырату босағасы, қараңғылық
адаптациясының ұлғаюы, кейде көру аймағының тарылуы мүмкін.
Лазермен жұмыс істейтін науқастардың көбінде хрусталиктің әртүрлі
қабаттарындағы бірен саран немесе көптеген лайланулар анықталынады. бұлар
арнайы өзгерістерге жатпайды, және көптеген жағдайларда әртүрлі жастағы
топтарда кездеседі. Бірақта аз қарқындылықтағы лазерлі энергияның сүлелі
әсерінен хрусталиктің субкапсулярлы аймағында ұсақ нүктелі немесе сызықты
бұлдыраулар болуы мүмкін, ол хрусталиктің мезгілінен ерте қартаюына
әкеледі.
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық
диапазондағы электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен
монохромдылығымен, когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін
энергияға тең 109 Вт көлеміндегі энергияның жоғарғы қарқындылығымен
бөлінуі.
Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде, тірі
жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы
ерекшеліктеріне жатады.
Лазерлі сәулелердің биосубстраттармен әсерінің нәтижесіне, лазерлі
сәулелердің белгілерінен басқа, сәулелену құрлымының арнайы қасиеттері,
олардың жылу сыйымдылығы және жылуды өткізгіштігі, пигменттер және сумен
қанығуы, олардың механикалық және акустикалық қасиеттеріде белгілі бір
мөлшерде әсер етеді. Тіндердің биологиялық сәулелену қабілеті жұтылған және
нәтижесінде көрінетін энергияның көлеміне байланысты.
Лазерлі сәулелер үшін көрінбейтін ағзадағы тіндер мен клеткалар жоқ.
Бірақта жұтылған лазерлі сәулелердің деңгейінің энергиясы біршама
ерекшеленеді. Пигменттелген тіндер мен жасушаларда көп мөлшерде жұтылу
байқалынады. Аққа қарағанда қара тері энергияны көп жұтады. Лазерлі
сәулелер гемоглобин, меланин, мидың ақ затымен салыстырғанда сұр затында,
роговицамен салыстырғанда нұрлы қабатында белсенді түрде жұтылады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Лазерлі әсердің соққы эффектісі жылу эффектісімен тығыз байланысты,
себебі жылу энергиясы лазерлі сәулелермен бірге бөлініп, сәулеленген
тіндердің көлемді жылуын шақырады, ол қоршаған тіндерге қысым тудырып, оның
деформациясына әкеледі. Тіндердің бөліктерін бір сәтте жоғалтып жіберетін
толқындардың соққылы эффектісінің дамуына аз көңіл аударылады.
Зақымдалған ошақта пайда болған толқындардың соққысы қоршаған тіндерде
алғашында ультрадыбыспен, сосын дыбыспен, және соңында дыбыстан аз
жылдамдықпен таралады. Сондықтан толқындар соққысының эффектісі сәулелену
жерінің аз қашықтығындада анықталуы мүмкін.
Сәулелер толқындарының соққысы өте жоғары биіктерге дейін жетуі мүмкін
(106 атм дейін). Әсіресе жабық қуыстардағы (бас сүйек, көз, кеуде клеткасы
және т.б) толқындардың соққысының әсерінен пайда болған жылу көлемінің
кеңеюі өте қауіпті, егерде осы жағдайларда толқындардың соққысының әсері
будың түзілуімен жүретін болса.
Тіндерде ультрадыбыстардың тарауынан, толқындардың соққысы
кавитацияны тудыруы мүмкін, яғни заттардың бөлшектерінің тез жоғалып
кетуінің нәтижесінен қуыстар түзіледі. Пайда болан қуыс, толқындардың
соққысынан кейін төмендеп, өз кезегінде қосымша компрессорлық толқынды
тудырады.
Лазерлі сәулелердің жылулық және соққылық эффектісінен басқа, электрлі
және магнитті аймақтардағы биообьектілердің өзгерістерін тудырады. Күшті
сәулелердің әсерінен пайда болған электрлік аймақ 107 Всм2 жетуі мүмкін,
ол химиялық байланыстың әлсіреуі мен үзілуіне, бос радикалдардың түзілуіне,
әртүрлі химиялық реакциялардың катализіне жеткілікті болады. Осыған орай,
лазерлі сәулеленудің әсерінен әртүрлі фотоэлектрлік және фотохимиялық
нәтижелер пайда болады.
Лазерлі сәулелер биологиялық обьектілерге күшті әсер етуіне байланысты,
бұндай жағдайлар өндірістердегі техникалық қауіпсіздік бұзылыстарының
күрделі бұзылыстары кезінде кездеседі. Лазерлі құрылыстармен жұмыс істейтін
адамдар ұзақ , созылмалы аз күштіліктегі тура сәулелердің әсері адам
ағзасында әлі күнге дейін оқылмаған. Өндітірсте жұмыс істейтін адамдарға
өндірістік ортадағы бірқатар қолайсыз факторлардың әсері бар:
жұмысшылар бірқатар технологиялық операцияларды орындау кезінле
қолдарына тура лазерлі сәулелердің әсер етуі. Сонымен қатар, юстировка үшін
қолданылатын, аз күштіліктегі гелий-неонды лазерлердің әсерінен тура
лазерлі сәулелер жұмысшының көзіне түсуі мүмкін.
диффузды көрінетін және жайылмалы лазерлі сәулелер, минималды тура
сәулелену кезінде көру ағзасын тура зақымдау деңгейін жоғарлатады.
факел және лампаларды үрлеу кезіндегі жарық светтерден пайда болған
жарық импульстарының жиілігі бір лазеолік құрылымда бір тәулік ішінде
230 000-250 000 жетуі мүмкін.
жұмысшылардың кей жағдайларда жартылай немесе толық жарығы жоқ
мекемелерде лазерлі сәулелермен жұмыс істеуілері керек.
технологиялық операциялардың бірқатар ерекшеліктеріне байланысты қөру
ағзасына жоғары мөлшерде көру ағзасына күш түсіреді (микроскоптың көмегімен
лазерлі сәулелердің юстировкасы кезінде, микросхемаларды пайкалау кезінде
және бинокулярлы ұлғайғыштардың бақылауымен тастардағы тесіктерді тігу және
т.б).
лазерлі құрылымдардың жұмысы кезіндегі тұрақты және импульсті шулар.
лазерлі сәулелердің әсерінен жұмыс орындарындағы ауаның ионизациясы
өзгереді, озон, азот қышқылы және металл және қосындыларының
конденсациясының аэрозолдары. Осы заттардың барлығының ауадағы РБК
жоғарлаған кезде адам ағзасына токсикалық әсер етеді.
лазермен жұмыс жоғарғы электрлік тоқтың кернеулігімен, тура лазерлі
сәулелердің қауіптілігі және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Лазер - атомдар мен малекулалардың еріксіз сәуле шығаруына негізделген
электромагниттік сәуле. Ол ағылшынның Жарықты еріксіз сэуле шығару арқылы
күшейту деген сөздерінің басқы әріптерінен қүралған.лазерді оптикалық
кванттық генератор (ОКГ)5 десе де болады.
Орта мектептің физика курсынан атомдағы электрондардың эр түрлі
деңгейде қозғалып жүретіні белгілі. Электр бір деңгейден екінші деңгейге
өткенде жарық толқынын шығарады.§Лазердің пайда болу мүмкіндігін, оның
физикалық процестердің негізін 1917ж. Энштейн ұсынды. 1950ж. совет ғалымы
Фабрикан жарықты күшейтетін принципті ұсынды. 1960ж. Совет ғалымы Прохоров
және америка ғалымы Таунс ең алғашқы аспаптарын құрды. Бұл лазер аспабы
сәулелердің будасын ем толқын диапазонында күшейтетін кванттық генератор
болды. Осы жұмысына Таунс Но#ель премиясын
алды.
Лазерден басқа мазер аспабы бар. Осы мазер аспабы электро магниттік
толк^гадар күшейтетін кванттық генератор. Лазердің негізгН активті орта
құрады. Мұндай орталық қасиеті тыныштық жағдайда, кәдімгі электр лампаны
қолданып ортаның атомдарын қозқан жағдайда ауыстыруға болады. Жарықтың
әсерінен активті орталық электрондары жоғары энергия деңгейіне ауысады.
Бірақ қозған күйде қысқа мерзімде уақыт болады 10-12 сек. қайтадан қозған
деңгейден стбционарлық деңгейге ауысқан күйде болады.
•Жарықтанған кванттар басқа атомдармен түйісіп, бұл атомдардан да
фотондарды қағып шығарады. Сөйтіп бұл процестер толқын тәрізді активті
жүріп, алғашқы жарық буданы күшейтеді, фотондарды резонанстық экраннан
шағылыстырады. Бұл экраннан резонанстық экранмен шағылыстырғанда жартылай
мөлдір айналы экранды тесіп аспаптан күшті энергиялық
монохроматикалыккарьіқ буда түрінде шығады. Монохроматикалық қызыл сәуле.
Осы лазер сәулесін оптикалық жарық өткізгіштермен өткізуге болады. Лазерде
катет^р, зонд өткізіп, әр түрлі ағзаларға белгілі бір бағытпен әсер ету
мүмкіншілігін туғызады.
1.Индукцияланған сәуле шығару.1917 ж.- Эйнштейн, атомдардың
индукцияланған сәуле шығару мүмкіндігін атйқан болатын. Индукцияланған
сәуле шығару дегеніміз- түскен сәуле әсерінен қозған атомдардың сәуле
шығаруы.
Индукцияланған сәуле шығару ерекшелігі- бұл сәуле шығару кезінде
пайда болатын жарық толқынының жиілігі, фазасы, поляризациясы атомға
түсетін толқындікімен дәлме-дәл келеді.
2. Еріксіз сәуле шығару дегеніміз- жоғары энергетикалық күйден
атомның төменгі күйге өтуі (сыртқы әсер ықпалы).
Лазер аспаптарының классификациясы.
Ең бірінші түрі активті орта бойынша бөлінеді. Осы активті
ортаның ішінде көп қолданатын түрлі-қатты түрі.
§Жүмыстың тәртібі бойынша.
§Үздіксіз, үздікті кезеңдік, үздікті импульстік белгіленген толқын
ұзындығы және жиелік пен энергияны ауыстыратын түрі.
§Спектралдық диапазоны бойынша, яғни толқын ұзындығы
бойынша инфра қызыл, көрінетін аймақтық жарықтары.
Улътракүлгін, рентген толқындары.
Әдетте жарық зат арқылы өткен кезде заттағы негiзгi күйде тұрған
атомдар жарықты жұтады да, қозған атомдар өзiнен мәжбүрленген сәуле
шығарады. Сондықтан жарық зат арқылы өткен кезде күшею үшiн заттағы
атомдардың тең жартысынан көбi қозған күйде болуы тиiс. Заттардың мұндай
күйi - деңгейлерi инверсиялы қоныстанған күй деп аталады (inversio –
латынша төңкерiлген деген ұғымды бiлдiредi). Атомдар әдетте қозған күйде
өте аз, 10-9 – 10-7 с уақыт ғана болатындықтан деңгейлерi инверсиялы
қоныстанған күйлердi алу оңай шаруа емес. Бiрақ кейбiр атомдардың қозған
күйде ұзақ, шамамен 10-3 с бола алатын күйлерi болады. Ондай күйлердi
метатұрақты күйлер деп атайды. Осындай метатұрақты күйлерi бар заттарды
жарықты күшейтуге қолданады. Алғашқы лазерлер ретiнде рубиннiң кристаллдары
пайдаланылды. Ондағы атомдарды қоздыру үшiн рубин бiлiктi сыртынан
импульстi түрде жұмыс iстейтiн, спираль шаммен орады. Шам жарқ етiп жанған
кездегi шыққан энергияны рубин атомдары жұтып, метатұрақты күйлерге өтедi.
Атомдарды бұлай қоздыру оларды үрлеу деп аталады. Бүкiл қозған атомдардың
сәуле шығаруы бар болғаны 10-8 с уақытқа созылады. Осы кездегi жарық
сәулесiнiң қуаты өте үлкен 109 Вт-қа дейiн жетуi мүмкiн. Бұл үлкен
электростанциялардың қуатынан да үлкен.
Лазерді қолданылуы;
Байланыс үшін ғарыш кеңістігінде
Зор қуатты вакумдегі материалдарды кептіру, пісіру үшін
Радио локатор ретінде
Зергерлік салада
Фотолитографияда
Машина жасау, құрылыс саласында
Медицинада
Әскери істе
Металл бетіне өте әдемі және дәл суреттер, логотиптер, вензелдер салуда
Косметалогияда
Термоядролық реакцияны басқару үшін көптеп қолданылады.
“ЛАЗЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ. АДАМ АҒЗАСЫНА
ЛАЗЕРЛІ СӘУЛЕНІҢ ӘСЕРІ
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық
диапазондағы электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен
монохромдылығымен, когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін
энергияға тең 109 Вт көлеміндегі энергияның жоғарғы қарқындылығымен
бөлінуі.
Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде,
тірі жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы
ерекшеліктеріне жатады.
Лазерлі сәулелердің биосубстраттармен әсерінің нәтижесіне, лазерлі
сәулелердің белгілерінен басқа, сәулелену құрлымының арнайы қасиеттері,
олардың жылу сыйымдылығы және жылуды өткізгіштігі, пигменттер және сумен
қанығуы, олардың механикалық және акустикалық қасиеттеріде белгілі бір
мөлшерде әсер етеді. Тіндердің биологиялық сәулелену қабілеті жұтылған және
нәтижесінде көрінетін энергияның көлеміне байланысты. Лазерлі сәулелер
үшін көрінбейтін ағзадағы тіндер мен клеткалар жоқ. Бірақта жұтылған
лазерлі сәулелердің деңгейінің энергиясы біршама ерекшеленеді.
Пигменттелген тіндер мен жасушаларда көп мөлшерде жұтылу байқалынады. Аққа
қарағанда қара тері энергияны көп жұтады. Лазерлі сәулелер гемоглобин,
меланин, мидың ақ затымен салыстырғанда сұр затында, роговицамен
салыстырғанда нұрлы қабатында белсенді түрде жұтылады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Лазер сәулесімен емдеу
Қазіргі таңда инфрақызыл және оптикалық сәуле –бұл емдеу мақсатында
лазер көмегімен және оптикалық квант генераторы арқылы қолданылады.Бұл
қолданысты электромагниттік сәуле генерациясы ретінде
пайдаланамыз,оптикалық диапазон спектрінде теңселу болып табылады.Лазер
сәулесі электромагниттік толкын,яғни монохромды жарық (бір спектр бойындағы
толкын), когерентті(бір фазалы үздіксіз сәуле).Бұл ең жоғары тығыздық пен
кушті бойына алады.Соған байланысты лазер сәулесі екіге бөлінеді:жоғары
қуатты және төмен қуатты.Жоғары қуатты сәуле хирургияда,яғни
коагуляция,тіндерді кесу үшін,ал төмен қуатты ФЗТ-ның биостимуляциялық
эффектін шакыру үшін қолданылады.
Физиологиялық және емдік механизмдегі лазер сәулесі теріге сіңіп
және беткей жатқан тіндерге әсер етеді.Нәтижесінде терінің тітіркену
рецепторлары көбейеді де ВНЖ-не және ішкі орган дерматовисцеральды мен
висцеродерматальды жүйелермен байланыста болады. Лазер сәулесінің процесс
ауысу мақсатында дерма мен эпидермисте белок мөлшері мен пролиферациялы
фибробласттар көбейеді,олар теріге пролифератифтік және репаративтік
күшеюді ұлғайтады.
Лазерлік сәулемен емдеу жараны тез жазады.Жарада жоғары алмасу процесі
күшейіп,клетка құрамындағы эритроцит пен полинуклеорлар өзгереді,цитоплазма
клеткасындағы РНК және гликоген өзгерісі байқалады,АТФ деңгейі және тотығу-
тотықсыздану ферменті көбейеді,сонымен қатар митохондрияның тыныс алу
активтілігі артады.Гелий-неонды лазері жараға инфекция түсірмеу үшін
бактериоциттік әсер көрсетеді.Сүйек сынғанда қайта қалпына келтіру және
шеміршек клеткасын қалыптастыру үшін маңызы зор.
Төмен қуатты лазер сәулесі жүйке жүйесіне және регенерация процесіне
себепші болады,әлсіздік,қызбаның көтерілуі және қабынуға қарсы әсер
етеді.Лазер терапиясы инфильтративті реакция мен эксудативті негізгі
ферменттер жүйесі мен биосинтетикалық процестер кушейеді.Лазерлік сәуле
арқылы иммунокомпонентті жүйенің активтілігі жоғарылайды,организмнің жалпы
қорғаныс жүйесі күшейеді,гуморальдық және клеткалық спецификалық
иммунологияда күшейеді.
Қазіргі кезде лазер сәулесін кіші күштілікте қолдануға көрсетпелер мен
қарсы көрсетпелер анықталмаған.Кіші күштілікті лазер сәулесін омыртқа
ауруларының дегенеративті-дистрофиялық өзгерісін,ревматроитты
артрит,полиневрит,бронхиалды астма,ұзақ жазылмайтын жараларды
емдеуде,нейродерматит,экзема,коллои дты тыртық,стоматит,парадонтоздарды да
емдеу тиімді көрсеткіш әкеледі.Сәулемен емдеу әдісі асқазан жарасына
қолданылған.Теріде пайда болатын қатерлі ісікті алдын алу лазерлік сәулемен
емдеу де іске асып жатыр. Кейбір көз ауруларын да лазер сәулесімен емдеу
қолданылған.Сынық сүйектерді де лазер терапия арқылы ұзақ созылмалы емдеу
арқылы жаза алады.
Гелий-неонды лазермен емдеу әдісі жатыр мойнының эрозиясында,қабынудың
алдын алуда, жыныс ағзаларында және аналық бездің функциясының бұзылуында
да қолданылады.
Жалпы көрсеткіште кіші интенсивті лазер сәулесі қан ауруларының
түрлерінде,жүрек тамыр жүйесінде,жұқпалы ауруларда және басқа да қатерлі
ауруларды емдеуде жиі қолданылады.
Клиникасы. Көз және тері жабындылары лазерлі сәулелердің әсеріне
ұшырайтын критикалық ағзаларға жатады. Бұл жағдайларда көздің
зақымдануларының арнайы белгілері болмайды, ол көздің басқа аурулары
түрінде көрінеді. Лазерлі сәулелермен шыны дененің күйігі катарактаны
шақыруы мүмкін, ол туа пайда болған немесе жасына сай өзгерістер түрінде
болады, нұрлы қабаттың күйігі меланоманы тудырады.
Көздің тура немесе айналы көріністегі сәулелермен сәулелену кезіндегі
зақымданулар ауыспалы қызметтерінің бұзылысчтарымен сипатталуы мүмкін:
қараңғылық адаптациясының бұзылулары, мүйізді қабаттың сезімталдығының
өзгерістері, ауыспалы соқырлық және т.б.
Ауыр жағдайларда лазерлі сәулелердің қарқынды түрде ұзын толқынды
көрінетін жәнеде жақын инфрақызыл спектрлердің көру аймағына түсуі
ауырсынусыз көрудің шектелуімен (скотоманың дамуымен) жүреді. Бұндай
жағдайларда көз түбінде торлы қабаттың ісінуі және әртүрлі деңгейдегі
айқындылықтағы күйіктер, әйнекті денеге және торлы қабатқа қан құйылулар
анықталынады. кейін хориоретиналды күйіктің орнында, әдетте макулярлы
немесе парамакулярлы аймақта көрудің төмендеуімен жүретін тыртық пайда
болады.
Ультрафиолетті лазерлі сәулелер және спектрдің инфрақызыл бөліктері
негізінен оптикалық жүйенің беткей элементтерімен жұтылады: роговицца,
хрусталик, әйнекті дене. Сондықтан ультрафиолетті диапазонда жұмыс істейтін
лазерлер роговицаның ауырсынумен жүретін күйіктерін тудыруы мүмкін, ол
доғалы сваркілеу кезіндегі күйіктерге ұқсайды.
Ұзақ уақыт бойы лазерлі сәулелермен қатынаста болған жұмысшыларда көру
аймағы жағынан әртүрлі органикалық және функционалды бұзылыстар болуы
мүмкін. Қараған кезде науқастар жұмыстың соңында көздерінің шаршауына, көз
алмасындағы тұйық және кесіп ауырсыну жарықты көтере алмау сезімі,
жылағыштық және көздің құрғауы құм құйылғандай, қабақтың ісуі және
ауырлық сезімінің болуына шағымданады.
Көру өткірлігі өзгермейді, бірақ түстерді ажырату босағасы, қараңғылық
адаптациясының ұлғаюы, кейде көру аймағының тарылуы мүмкін.
Лазермен жұмыс істейтін науқастардың көбінде хрусталиктің әртүрлі
қабаттарындағы бірен саран немесе көптеген лайланулар анықталынады. бұлар
арнайы өзгерістерге жатпайды, және көптеген жағдайларда әртүрлі жастағы
топтарда кездеседі. Бірақта аз қарқындылықтағы лазерлі энергияның сүлелі
әсерінен хрусталиктің субкапсулярлы аймағында ұсақ нүктелі немесе сызықты
бұлдыраулар болуы мүмкін, ол хрусталиктің мезгілінен ерте қартаюына
әкеледі.
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық
диапазондағы электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен
монохромдылығымен, когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін
энергияға тең 109 Вт көлеміндегі энергияның жоғарғы қарқындылығымен
бөлінуі.
Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде, тірі
жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы
ерекшеліктеріне жатады.
Лазерлі сәулелердің биосубстраттармен әсерінің нәтижесіне, лазерлі
сәулелердің белгілерінен басқа, сәулелену құрлымының арнайы қасиеттері,
олардың жылу сыйымдылығы және жылуды өткізгіштігі, пигменттер және сумен
қанығуы, олардың механикалық және акустикалық қасиеттеріде белгілі бір
мөлшерде әсер етеді. Тіндердің биологиялық сәулелену қабілеті жұтылған және
нәтижесінде көрінетін энергияның көлеміне байланысты.
Лазерлі сәулелер үшін көрінбейтін ағзадағы тіндер мен клеткалар жоқ.
Бірақта жұтылған лазерлі сәулелердің деңгейінің энергиясы біршама
ерекшеленеді. Пигменттелген тіндер мен жасушаларда көп мөлшерде жұтылу
байқалынады. Аққа қарағанда қара тері энергияны көп жұтады. Лазерлі
сәулелер гемоглобин, меланин, мидың ақ затымен салыстырғанда сұр затында,
роговицамен салыстырғанда нұрлы қабатында белсенді түрде жұтылады.
Биосубстраттармен жұтылған лазерлі сәулелердің энергиясы жылынып,
фотохимиялық процестерге қолданылатын флюоресценциялды ұзын толқын түрінде
бөлініп, электр өтімділіктерін қоздырып, өз кезегінде сәулеленген тіндердің
зақымдануына әкелуі мүмкін.
Лазерлі сәулелердің жылу және термиялық нәтижелері өте жақсы оқылған,
ол әсіресе пигменттелген тіндерде ерекше көрінеді және жұтылған энергияның
көзіне байланысты зақымдалған жердегі заттың бір мезгілде жоғалып кетуіне
немесе әр түрлі деңгейдегі айқындылықтағы күйікиердің пайда болуына
әкеледі. Лазерлі сәулелердің қысқа уақыттық әсерінен, температураның тез
қалыптасуынан және көптеген биологиялық құрылымдардың аз жылу өтімділігінен
пайда болған күйіктер қоршаған тіндерден өте жақсы шектелінеді, олар
электро тоқтар және найзағай кезіндегі зақымдануларды еске түсіреді.
Термиялық нәтиже қатаң түрде шектелінеді, бірақта зақымдалмаған тері
кезіндегі, сәуленің өту жолы бойынша, зақымдану ошақтары тереңірек
орналасуы мүмкн. Бұл сәуле жолы бойындағы пигменттенулердің деңгейіне
байланысты, және сәулелену нәтижесінің тереңдігіндегі сәуле фокусының
мүмкіндігіне байланысты. Мысалы, көздің әйнекті денесімен лазерлі
сәулелердің фокустануының әсерінен зақымдалған ошақ көздің торлы қабатында
орналасады.
Лазерлі әсердің соққы эффектісі жылу эффектісімен тығыз байланысты,
себебі жылу энергиясы лазерлі сәулелермен бірге бөлініп, сәулеленген
тіндердің көлемді жылуын шақырады, ол қоршаған тіндерге қысым тудырып, оның
деформациясына әкеледі. Тіндердің бөліктерін бір сәтте жоғалтып жіберетін
толқындардың соққылы эффектісінің дамуына аз көңіл аударылады.
Зақымдалған ошақта пайда болған толқындардың соққысы қоршаған тіндерде
алғашында ультрадыбыспен, сосын дыбыспен, және соңында дыбыстан аз
жылдамдықпен таралады. Сондықтан толқындар соққысының эффектісі сәулелену
жерінің аз қашықтығындада анықталуы мүмкін.
Сәулелер толқындарының соққысы өте жоғары биіктерге дейін жетуі мүмкін
(106 атм дейін). Әсіресе жабық қуыстардағы (бас сүйек, көз, кеуде клеткасы
және т.б) толқындардың соққысының әсерінен пайда болған жылу көлемінің
кеңеюі өте қауіпті, егерде осы жағдайларда толқындардың соққысының әсері
будың түзілуімен жүретін болса.
Тіндерде ультрадыбыстардың тарауынан, толқындардың соққысы
кавитацияны тудыруы мүмкін, яғни заттардың бөлшектерінің тез жоғалып
кетуінің нәтижесінен қуыстар түзіледі. Пайда болан қуыс, толқындардың
соққысынан кейін төмендеп, өз кезегінде қосымша компрессорлық толқынды
тудырады.
Лазерлі сәулелердің жылулық және соққылық эффектісінен басқа, электрлі
және магнитті аймақтардағы биообьектілердің өзгерістерін тудырады. Күшті
сәулелердің әсерінен пайда болған электрлік аймақ 107 Всм2 жетуі мүмкін,
ол химиялық байланыстың әлсіреуі мен үзілуіне, бос радикалдардың түзілуіне,
әртүрлі химиялық реакциялардың катализіне жеткілікті болады. Осыған орай,
лазерлі сәулеленудің әсерінен әртүрлі фотоэлектрлік және фотохимиялық
нәтижелер пайда болады.
Лазерлі сәулелер биологиялық обьектілерге күшті әсер етуіне байланысты,
бұндай жағдайлар өндірістердегі техникалық қауіпсіздік бұзылыстарының
күрделі бұзылыстары кезінде кездеседі. Лазерлі құрылыстармен жұмыс істейтін
адамдар ұзақ , созылмалы аз күштіліктегі тура сәулелердің әсері адам
ағзасында әлі күнге дейін оқылмаған. Өндітірсте жұмыс істейтін адамдарға
өндірістік ортадағы бірқатар қолайсыз факторлардың әсері бар:
жұмысшылар бірқатар технологиялық операцияларды орындау кезінле
қолдарына тура лазерлі сәулелердің әсер етуі. Сонымен қатар, юстировка үшін
қолданылатын, аз күштіліктегі гелий-неонды лазерлердің әсерінен тура
лазерлі сәулелер жұмысшының көзіне түсуі мүмкін.
диффузды көрінетін және жайылмалы лазерлі сәулелер, минималды тура
сәулелену кезінде көру ағзасын тура зақымдау деңгейін жоғарлатады.
факел және лампаларды үрлеу кезіндегі жарық светтерден пайда болған
жарық импульстарының жиілігі бір лазеолік құрылымда бір тәулік ішінде
230 000-250 000 жетуі мүмкін.
жұмысшылардың кей жағдайларда жартылай немесе толық жарығы жоқ
мекемелерде лазерлі сәулелермен жұмыс істеуілері керек.
технологиялық операциялардың бірқатар ерекшеліктеріне байланысты қөру
ағзасына жоғары мөлшерде көру ағзасына күш түсіреді (микроскоптың көмегімен
лазерлі сәулелердің юстировкасы кезінде, микросхемаларды пайкалау кезінде
және бинокулярлы ұлғайғыштардың бақылауымен тастардағы тесіктерді тігу және
т.б).
лазерлі құрылымдардың жұмысы кезіндегі тұрақты және импульсті шулар.
лазерлі сәулелердің әсерінен жұмыс орындарындағы ауаның ионизациясы
өзгереді, озон, азот қышқылы және металл және қосындыларының
конденсациясының аэрозолдары. Осы заттардың барлығының ауадағы РБК
жоғарлаған кезде адам ағзасына токсикалық әсер етеді.
лазермен жұмыс жоғарғы электрлік тоқтың кернеулігімен, тура лазерлі
сәулелердің қауіптілігі және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz