Қазақтың ырымы, наным сенімдері
1 Қазақ мәдениетінің бастаулары
2 Көшпенділер өркениеті
3 Көшпенділердің жол серігі
2 Көшпенділер өркениеті
3 Көшпенділердің жол серігі
Қазақтың ырымы, наным сенімдерінің бірі — мүшелді бәрің білетін боларсыңдар? Міне осы мүшел төңірегінде әңгіме қозғамақшымын. Мүшел дегеніміз — қазақтың және жалпы шығыстың жыл санауындағы ( 1)тышқан 2) сиыр 3) барыс 4) қоян 5) ұлу 6) жылан 7) жылқы 8) қой 9) мешін, маймыл 10) тауық 11) ит 12) доңыз) 12 жыл. Ең бірінші мүшел 13 жас одан әрі 25, 37, 49, 61… он екі жыл қосылып әрі қарай кете береді. Осылардың ішінде 25, 37, 49 жастарды қауіпті кезеңдер санап, аман -есен өтуі үшін құран бағыштап, өзінің қатты жақсы көретін киім — кешектерін жақын жуықтарына тарату сияқты ырым жоралғыларын жасап жатады. Жақында бір отырыста осы қауіпті кезеңге байланысты қызылкеңірдек болып айтыстық та қалдық Олардың барлығының түсінігінше 24, 36, 48, жастарды қауіпті кезең болып санайды екен. 25, 37, 49 жастарға жеткенде қауіпті кезеңнен өттік деп ойлайды екен. Мен оған қарсы болдым. Өйткені 25, 37, 49 жастарда болып жатқан бақытсыз жағдайларда: ойбүй байғұсай мүшел жаста екен ғой деп жатады ғой. 24, 36, 48 жастарда болса олай айтатынын естіген жоқпын өзбасым. Осыдан түсінуге болады емес пе? Жоғарыда айтқан жоралғыларды да осы себепті жасайды ғой. Міне сондықтан әрбір мүшелдің бастапқы жылынан аяғына дейін жетсем деген ырыммен жасалады осы нәрселер. Осыны түсіндіре алмай әлек болдым әлгілерге, онымен қоймай сендердің Ойыл жақтарыңда сөйтетін болып тұр ғой деп мазақ қылады адамды күйдіріп ептібайымайдтар Мүшел туралы басқа сендер не айтасыздар достар? Таңертең келе сала гуглдетіп едім, мына мақалада толық жақсы жазылған екен.
Қазақтың ырымы, наным сенімдерінің бірі — мүшелді бәрің білетін
боларсыңдар? Міне осы мүшел төңірегінде әңгіме қозғамақшымын. Мүшел
дегеніміз — қазақтың және жалпы шығыстың жыл санауындағы ( 1)тышқан 2) сиыр
3) барыс 4) қоян 5) ұлу 6) жылан 7) жылқы 8) қой 9) мешін, маймыл 10) тауық
11) ит 12) доңыз) 12 жыл. Ең бірінші мүшел 13 жас одан әрі 25, 37, 49, 61...
он екі жыл қосылып әрі қарай кете береді. Осылардың ішінде 25, 37, 49
жастарды қауіпті кезеңдер санап, аман -есен өтуі үшін құран бағыштап,
өзінің қатты жақсы көретін киім — кешектерін жақын жуықтарына тарату сияқты
ырым жоралғыларын жасап жатады. Жақында бір отырыста осы қауіпті кезеңге
байланысты қызылкеңірдек болып айтыстық та қалдық Олардың барлығының
түсінігінше 24, 36, 48, жастарды қауіпті кезең болып санайды екен. 25, 37,
49 жастарға жеткенде қауіпті кезеңнен өттік деп ойлайды екен. Мен оған
қарсы болдым. Өйткені 25, 37, 49 жастарда болып жатқан бақытсыз
жағдайларда: ойбүй байғұсай мүшел жаста екен ғой деп жатады ғой. 24, 36, 48
жастарда болса олай айтатынын естіген жоқпын өзбасым. Осыдан түсінуге
болады емес пе? Жоғарыда айтқан жоралғыларды да осы себепті жасайды ғой.
Міне сондықтан әрбір мүшелдің бастапқы жылынан аяғына дейін жетсем деген
ырыммен жасалады осы нәрселер. Осыны түсіндіре алмай әлек болдым әлгілерге,
онымен қоймай сендердің Ойыл жақтарыңда сөйтетін болып тұр ғой деп мазақ
қылады адамды күйдіріп ептібайымайдтар Мүшел туралы басқа сендер не
айтасыздар достар? Таңертең келе сала гуглдетіп едім, мына мақалада толық
жақсы жазылған екен.
Қазақ мәдениетінің бастаулары
Әлемдік мәдениет ырғақтарын анықтаған соң, қазақ мәдениетіне
тоқталайық. Қазақтар — Қазақстан Республикасының негізгі тұрғындары,
әлемдегі жалпы саны 13 миллионнан асады, исламдық суперөркениеттің
солтүстік шығыс жағын мекендейді, діні жағынан ханифиттік мағынадағы
мұсылман сунниттер, Алтай тіл бірлестігінің түрік тобының қыпшақ
топтамасына жатады. Бұл мәдениетті түсіну мақсатында алдымен оны кеңістік
өрісі мен уақыт ағынында қарастырып, кейін қазақ мәдениетінің типтік
ерекшеліктерін айқындайық. Қазақ мәдениеті еуразиялық Ұлы дала
көшпелілерінің мұрагері болып табылады. Сондықтан осы ұлттық мәдениетті
талдауды номадалық (көшпелілік) өркениет ерекшеліктерінен бастайық.[1]
Көшпенділер өркениеті
Әрбір ұлттық мәдениет бос кеңістікте емес, адамдандырылған қоршаған ортада
әрекет етеді. Мәдени кеңістік оқшау, мәңгіге берілген енші емес. Ол тарихи
ағынның өрісі болып табылады. Мәдени кеңістіктің маңызды қасиеті — оның
тылсымдық сипаты. Мысалы, ата қоныс ұғымы көпшелілер үшін қасиетті, ол өз
жерінің тұтастығының кепілі және көршілес жатқан мекендерге де қол сұғуға
болмайтындығын мойындайды. Қауымдық қатынас мекендер егемендігінен туады.
Ата қоныстың әрбір жағрафиялық белгілері халық санасында киелі жерлер деп
есептелінеді, яғни қоршаған орта киелі таулардан, өзен- көлдерден, аңғарлар
мен төбелерден, аруақтар жататын молалардан т.б. тұрады. Олардың
қасиеттілігі аңыз-әпсаналарда, жырлар мен көсемсөздерде болашақ ұрпақтарға
мұра ретінде қалдырылған.
Белгілі бір парасаттылық, ізгілік, ұстамдылық, интуициялық жоғары
қабілеттері жоқ адамдар қатал далада өмір сүре алмас еді. Кеңістікке
үйлесімді мәдениетте адам мен табиғаттың арасында қытай қорғаны тұрған
жоқ. Керісінше, мәдениет олардың арасындағы нәзік үндестікті (гармонияны)
білдіретін дәнекер қызметін атқарады. Қазақтың төл мәдениетінде экологиялық
мәселе әдептіліктік жүйесіндігі обал және сауап деген ұғымдармен тікелей
байланыстырылды.
Табиғат аясындағы мәдениетті қатып-сеніп қалған, өзгеріссіз әлем дейтін
пікірлер де әдебиетте жиі кездеседі. Алайда, бұл осы мәдениетке тынымсыз
қозғалыс тән екендігін аңғармаудан туады. Шексіз далада бір орында тоқталып
қалу көшпелілік тіршілікке сәйкес келмейді. Ол мезгілдік, вегитациялық
заңдылықтарға бағынып, қозғалыс шеңберінен шықпайды. Әрине бүл қозғалыс
негізінен қайталанбалы, тұрақты сипатта болады. Қуаң даланы игеру табиғатты
өзгертуге емес, қайта оның ажырамас бір бөлігіне айналуға бағытталған.
Яғни, адам табиғат құбылыстарына тәуелді болып қалады.
Көшпенділердің жол серігі
Енді қарастырып отырған өркениеттің кеңістікті игеру құралдарына тоқталып
өтейік. Бұл жерде ең алдымен көшпелілер өміріндегі жылқының ерекше бір
қызметіне назар аударған жөн. Жылқыны адам еркіне көндіру арқылы адамзат
кеңістікті меңгеру ісінде үлкен қадам жасады. К.Ясперстің пікірі бойынша,
тағылықтан өркениетке өтуде жер суару жүйелерін жасаумен, жазудың
ашылуымен, этностардың пайда болуымен қатар жылқыны пайдалана білу адамзат
үшін өте маңызды болды. ([2]. — М., 1991. ... жалғасы
боларсыңдар? Міне осы мүшел төңірегінде әңгіме қозғамақшымын. Мүшел
дегеніміз — қазақтың және жалпы шығыстың жыл санауындағы ( 1)тышқан 2) сиыр
3) барыс 4) қоян 5) ұлу 6) жылан 7) жылқы 8) қой 9) мешін, маймыл 10) тауық
11) ит 12) доңыз) 12 жыл. Ең бірінші мүшел 13 жас одан әрі 25, 37, 49, 61...
он екі жыл қосылып әрі қарай кете береді. Осылардың ішінде 25, 37, 49
жастарды қауіпті кезеңдер санап, аман -есен өтуі үшін құран бағыштап,
өзінің қатты жақсы көретін киім — кешектерін жақын жуықтарына тарату сияқты
ырым жоралғыларын жасап жатады. Жақында бір отырыста осы қауіпті кезеңге
байланысты қызылкеңірдек болып айтыстық та қалдық Олардың барлығының
түсінігінше 24, 36, 48, жастарды қауіпті кезең болып санайды екен. 25, 37,
49 жастарға жеткенде қауіпті кезеңнен өттік деп ойлайды екен. Мен оған
қарсы болдым. Өйткені 25, 37, 49 жастарда болып жатқан бақытсыз
жағдайларда: ойбүй байғұсай мүшел жаста екен ғой деп жатады ғой. 24, 36, 48
жастарда болса олай айтатынын естіген жоқпын өзбасым. Осыдан түсінуге
болады емес пе? Жоғарыда айтқан жоралғыларды да осы себепті жасайды ғой.
Міне сондықтан әрбір мүшелдің бастапқы жылынан аяғына дейін жетсем деген
ырыммен жасалады осы нәрселер. Осыны түсіндіре алмай әлек болдым әлгілерге,
онымен қоймай сендердің Ойыл жақтарыңда сөйтетін болып тұр ғой деп мазақ
қылады адамды күйдіріп ептібайымайдтар Мүшел туралы басқа сендер не
айтасыздар достар? Таңертең келе сала гуглдетіп едім, мына мақалада толық
жақсы жазылған екен.
Қазақ мәдениетінің бастаулары
Әлемдік мәдениет ырғақтарын анықтаған соң, қазақ мәдениетіне
тоқталайық. Қазақтар — Қазақстан Республикасының негізгі тұрғындары,
әлемдегі жалпы саны 13 миллионнан асады, исламдық суперөркениеттің
солтүстік шығыс жағын мекендейді, діні жағынан ханифиттік мағынадағы
мұсылман сунниттер, Алтай тіл бірлестігінің түрік тобының қыпшақ
топтамасына жатады. Бұл мәдениетті түсіну мақсатында алдымен оны кеңістік
өрісі мен уақыт ағынында қарастырып, кейін қазақ мәдениетінің типтік
ерекшеліктерін айқындайық. Қазақ мәдениеті еуразиялық Ұлы дала
көшпелілерінің мұрагері болып табылады. Сондықтан осы ұлттық мәдениетті
талдауды номадалық (көшпелілік) өркениет ерекшеліктерінен бастайық.[1]
Көшпенділер өркениеті
Әрбір ұлттық мәдениет бос кеңістікте емес, адамдандырылған қоршаған ортада
әрекет етеді. Мәдени кеңістік оқшау, мәңгіге берілген енші емес. Ол тарихи
ағынның өрісі болып табылады. Мәдени кеңістіктің маңызды қасиеті — оның
тылсымдық сипаты. Мысалы, ата қоныс ұғымы көпшелілер үшін қасиетті, ол өз
жерінің тұтастығының кепілі және көршілес жатқан мекендерге де қол сұғуға
болмайтындығын мойындайды. Қауымдық қатынас мекендер егемендігінен туады.
Ата қоныстың әрбір жағрафиялық белгілері халық санасында киелі жерлер деп
есептелінеді, яғни қоршаған орта киелі таулардан, өзен- көлдерден, аңғарлар
мен төбелерден, аруақтар жататын молалардан т.б. тұрады. Олардың
қасиеттілігі аңыз-әпсаналарда, жырлар мен көсемсөздерде болашақ ұрпақтарға
мұра ретінде қалдырылған.
Белгілі бір парасаттылық, ізгілік, ұстамдылық, интуициялық жоғары
қабілеттері жоқ адамдар қатал далада өмір сүре алмас еді. Кеңістікке
үйлесімді мәдениетте адам мен табиғаттың арасында қытай қорғаны тұрған
жоқ. Керісінше, мәдениет олардың арасындағы нәзік үндестікті (гармонияны)
білдіретін дәнекер қызметін атқарады. Қазақтың төл мәдениетінде экологиялық
мәселе әдептіліктік жүйесіндігі обал және сауап деген ұғымдармен тікелей
байланыстырылды.
Табиғат аясындағы мәдениетті қатып-сеніп қалған, өзгеріссіз әлем дейтін
пікірлер де әдебиетте жиі кездеседі. Алайда, бұл осы мәдениетке тынымсыз
қозғалыс тән екендігін аңғармаудан туады. Шексіз далада бір орында тоқталып
қалу көшпелілік тіршілікке сәйкес келмейді. Ол мезгілдік, вегитациялық
заңдылықтарға бағынып, қозғалыс шеңберінен шықпайды. Әрине бүл қозғалыс
негізінен қайталанбалы, тұрақты сипатта болады. Қуаң даланы игеру табиғатты
өзгертуге емес, қайта оның ажырамас бір бөлігіне айналуға бағытталған.
Яғни, адам табиғат құбылыстарына тәуелді болып қалады.
Көшпенділердің жол серігі
Енді қарастырып отырған өркениеттің кеңістікті игеру құралдарына тоқталып
өтейік. Бұл жерде ең алдымен көшпелілер өміріндегі жылқының ерекше бір
қызметіне назар аударған жөн. Жылқыны адам еркіне көндіру арқылы адамзат
кеңістікті меңгеру ісінде үлкен қадам жасады. К.Ясперстің пікірі бойынша,
тағылықтан өркениетке өтуде жер суару жүйелерін жасаумен, жазудың
ашылуымен, этностардың пайда болуымен қатар жылқыны пайдалана білу адамзат
үшін өте маңызды болды. ([2]. — М., 1991. ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz