Қазақстанның отын қорлары

Адамзатқа қажетті энергетикалық шикізат қорларының көлемі дәлелденген, болжамды және болуы мүмкін деген үш базалық категория негізінде анықтала¬тыны белгілі. Е.Ю. Сергеевтің “Новейшая история. Подробности 1945-1999” атты кітабында міне, осындай үш нұсқаға сүйе¬не отырып жүргізілген есептеулер нәти¬же¬сінде әлемдегі энергетикалық отын қор¬ларының көлемі қазіргі пайдалану деңгейінде 800 жылға дейін жететіндігі, соның ішінде көмірдің 600 жылға, мұнай қорының 90 жылға, газдың 50 жылға жете¬тіндігі жазылған. “Алайда, – дейді кітап авторы, – егер энергетикалық отын көздерін өнеркәсіптік игеру ісі қазіргі қарқындылықпен дами беретін болса, олардың барлығы 130 жылдың ішінде-ақ таусылып бітетіндігін ғалымдар дәлелдеп отыр”.
Еліміздің энергетика саласындағы білікті мамандардың бірі ғылым докторы, профессор Кенжемұрат Дүкенбаев та өзінің “Қазақстан энергетикасы” атты кітабында құрамына көмір, мұнай, газ кі¬ретін бүкіл әлемдегі органикалық отын¬ның дәлелденген қоры 6,3 триллион тонна шартты отынды құрайтындығын, мұның 76 пайызы көмір болғанда, тек 24 пайызы ғана мұнай мен газдың үлесіне тиетіндігін жазады. “Мұнай мен газ қазіргі күні басқа энергетикалық отын түрлеріне қарағанда адамзат тіршілігінде орасан зор маңызға ие болып отыр. Олардың қорларының аздығы әлемдік деңгейде жаңа шешімдерді қажет етеді” дейді автор.
Сонымен бұрын таусылып бітпейтін¬дей көрінетін қазіргі отын қорларының көлемі шектеулі екендігі соңғы онжыл¬дықта адамдар санасына мықтап бекіді. Осыған сәйкес әлемдік энергетиканың алдағы жүрер жолына қатысты жаңа тұжырымдар пайда болуда. Мәселен, “Шелл” компаниясының сарапшылары 2030 жылдарға таман жаңартылған энергия түрлерін пайдалану ісі әртарапты жолдармен дами бастайтындығын айтады. Олардың пікірі бойынша, бұл кездегі энергия түрлерінің теңістігіне (балансына) қазіргі көмір мен мұнай, табиғи газдан басқа, атом энергиясы, жел энергиясы, жаңа биомасса, күн энергиясы, жер мен мұхит энергиясы және әлі ашылмаған белгісіз энергия түрі енуі мүмкін. Сөйтіп, адамзат пайдаланымындағы “энергия коктейлінің” құрылымы барған сайын кеңейе бермек.
Тағы бір әлемдік ықпалы бар алып кәсіпорын Шеврон корпорациясы маман¬дарының пікірлері де осы тұжырымнан көп алыс емес. Шеврон мамандарының есептеуі бойынша, бірінші триллион бар¬рель мұнайды пайдалану үшін адамзатқа 125 жыл қажет болған екен. Ал келесісін пайдалануға бар жоғы 30 жыл кетпек. Осыған орай корпорацияның төрағасы және атқарушы директоры Дэвид Джей О”Райлли мырза былай деп жазады: “Осы жүз жылдықтың ең басты мәселелерінің бірі энергетика мәселесі болмақ. Бір нәр¬се анық, ол – жеңіл мұнай дәуренінің өт¬кендігі. Сондықтан осы және алдағы жүзжылдықта біздің бүкіл әлемнің энергетикалық сұранысын қанағаттан¬дыруға қаншалықты қабілетті екеніміз дәл қазір бірлесе отырып таңдап алатын бағытымызға байланысты болады.