Қимыл-қозғалыс ойындарының балаларға жан-жақты тәрбие беру құралы ретінде маңызы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ойынға сипаттама
2. Қимыл.қозғалыс ойындарының балаларға жан.жақты тәрбие беру құралы ретінде маңызы
3. Қимыл.қозғалыс ойындары және спорттық ойын элементтері.
4. Мектепке дейінгі балалардың тәрбиесіндегі рөлдік ойынның орны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Ойынға сипаттама
2. Қимыл.қозғалыс ойындарының балаларға жан.жақты тәрбие беру құралы ретінде маңызы
3. Қимыл.қозғалыс ойындары және спорттық ойын элементтері.
4. Мектепке дейінгі балалардың тәрбиесіндегі рөлдік ойынның орны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қимыл–қозғалыс ойындары – жасөспірімдердің сүйікті де пайдалы іс-әрекетінің бірі болып табылады. Ойын адам ағзасының жұмыс істеу қабілетін арттырады. Көңіл-күйін сергітіп, тамаққа тәбетін ашады, еңбекке құлшынысын күшейтеді.
Ойын ежелден келе жатқан адам өмірінің манызды бөлігі екені сөзсіз. «Бала ойынмен өседі» - демекші, қимыл-қозғалыс ойындарының бала тәрбиесіндегі рөлі ерекше. Ол – сандаған ұрпақтың керегіне жарап, оларды өмірге әзірлеу қажетін өтеген, сыннан өткен сенімді тәрбие құралы. Ойын жігерлілікке, шыдамдылыққа және ұйымшыл болуға тәрбиелейді. Сондай ақ тез арада ойлау қабілеттерін дамытады.
Қимыл–қозғалыс ойындары спорт ойындарынан айырмашылығы ешбір арнайы құрал-жабдықты, өткізетін орынды және уақыт регламентің талғамайды. Олар бүгінгі мектептеріміздегі дене шынықтыру сабақтарына және тәрбие жұмыстарына пайдалануға қолайлы.
Қимыл–қозғалыс ойындары бірнеше түрге бөлінеді: ұлдарға және қыздарға арналған ойындар, топтық ойындар, командалық ойындар, эстафеталық ойындар, жекпе-жек ойындары және қысқы ойындар.
Осы ойындар ішінен қысқы ойындарға тоқталып кетсек. Қысты күндері қар үстінде, айдында, мұз және қар жал төбелерінде көптеген қызықты ойындар ұйымдастыруға болады.
Қыс кезінде ауа-райы ауыспалы келеді. Жылы кезде қар жабысқақ болады. Осы күндері балалар қардан қалашық, қорған, аққала жасайды. Ал егер қарды мұз басып қалса, онда шанамен және конькимен көптеген ойын түрлерін өткізуге болады. Қысқы ойындары желсіз күні, ауа-райының көрсеткіші минус 10 градусқа дейін мөлшерді көрсеткен кезде жүргізілу қажет.
1.Ойынға сипаттама
Ойын- бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы балалар қоғамдық тәжірибені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады. Бала ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады. Мәселен, кез-келген бала еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды, сол арқылы бала бір-бірімен өзара қарым- қатынас жасайды. Ойын балалар үшін айналадағыны танып, білу тәсілі.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай жазады: «Бала ойында қалай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан ұқсас болады. Сондықтан келешек қайраткер азаматты тәрбиелеу алдымен ойыннан басталады». Ойынның негізгі ерекшелігі – ол балалардың қоршаған ортаны – адамдардың қимылын, іс- әрекеттерін, олардың бала қимылынан туған жағдайдағы қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында бөлме, теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар үн-түнсіз ойнамайды, жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым- қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысады, ойынның түпкі ниеті, сюжеті немес мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мыналар: ойынныі түпкі ниеті, сюжеті немесе мазмұны, ойын әрекеттері, рольдер, ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі.
Ойын ежелден келе жатқан адам өмірінің манызды бөлігі екені сөзсіз. «Бала ойынмен өседі» - демекші, қимыл-қозғалыс ойындарының бала тәрбиесіндегі рөлі ерекше. Ол – сандаған ұрпақтың керегіне жарап, оларды өмірге әзірлеу қажетін өтеген, сыннан өткен сенімді тәрбие құралы. Ойын жігерлілікке, шыдамдылыққа және ұйымшыл болуға тәрбиелейді. Сондай ақ тез арада ойлау қабілеттерін дамытады.
Қимыл–қозғалыс ойындары спорт ойындарынан айырмашылығы ешбір арнайы құрал-жабдықты, өткізетін орынды және уақыт регламентің талғамайды. Олар бүгінгі мектептеріміздегі дене шынықтыру сабақтарына және тәрбие жұмыстарына пайдалануға қолайлы.
Қимыл–қозғалыс ойындары бірнеше түрге бөлінеді: ұлдарға және қыздарға арналған ойындар, топтық ойындар, командалық ойындар, эстафеталық ойындар, жекпе-жек ойындары және қысқы ойындар.
Осы ойындар ішінен қысқы ойындарға тоқталып кетсек. Қысты күндері қар үстінде, айдында, мұз және қар жал төбелерінде көптеген қызықты ойындар ұйымдастыруға болады.
Қыс кезінде ауа-райы ауыспалы келеді. Жылы кезде қар жабысқақ болады. Осы күндері балалар қардан қалашық, қорған, аққала жасайды. Ал егер қарды мұз басып қалса, онда шанамен және конькимен көптеген ойын түрлерін өткізуге болады. Қысқы ойындары желсіз күні, ауа-райының көрсеткіші минус 10 градусқа дейін мөлшерді көрсеткен кезде жүргізілу қажет.
1.Ойынға сипаттама
Ойын- бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы балалар қоғамдық тәжірибені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады. Бала ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады. Мәселен, кез-келген бала еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды, сол арқылы бала бір-бірімен өзара қарым- қатынас жасайды. Ойын балалар үшін айналадағыны танып, білу тәсілі.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай жазады: «Бала ойында қалай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан ұқсас болады. Сондықтан келешек қайраткер азаматты тәрбиелеу алдымен ойыннан басталады». Ойынның негізгі ерекшелігі – ол балалардың қоршаған ортаны – адамдардың қимылын, іс- әрекеттерін, олардың бала қимылынан туған жағдайдағы қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында бөлме, теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар үн-түнсіз ойнамайды, жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым- қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысады, ойынның түпкі ниеті, сюжеті немес мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мыналар: ойынныі түпкі ниеті, сюжеті немесе мазмұны, ойын әрекеттері, рольдер, ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі.
1. Э. Аглакова «Ойын- балаларды тәрбиелеу және дамыту құралы»// Отбасы және балабақша № 1,2008 ж.
2. Р. Керімбаева «Ойын түрлері және оның ерекшеліктері»//Бастауыш мектеп №3, 2008 ж.
3. Н. Крупская «Мектепке дейінгі тәрбие», Алматы, Мектеп, 1988 ж.
4. Г. Қайбұлдаева, М. Жаздықбаева, С. Әлімбекова «Ойын технологиясы», Түркістан, 2007 ж.
5. А. Абежанова «Бала тәрбиесінде ұлттық ойындарды қолдану тиімділігі»// Отбасы және балабақша № 4, 2009 ж.
6. Е. Сағындықов « Ұлттық ойындардың бала ақыл-ойын дамытудағы ролі» Қазақстандағы психология және педагогика ғылымдарының өзекті проблемалары, І – том, Алматы, 2000 ж.
2. Р. Керімбаева «Ойын түрлері және оның ерекшеліктері»//Бастауыш мектеп №3, 2008 ж.
3. Н. Крупская «Мектепке дейінгі тәрбие», Алматы, Мектеп, 1988 ж.
4. Г. Қайбұлдаева, М. Жаздықбаева, С. Әлімбекова «Ойын технологиясы», Түркістан, 2007 ж.
5. А. Абежанова «Бала тәрбиесінде ұлттық ойындарды қолдану тиімділігі»// Отбасы және балабақша № 4, 2009 ж.
6. Е. Сағындықов « Ұлттық ойындардың бала ақыл-ойын дамытудағы ролі» Қазақстандағы психология және педагогика ғылымдарының өзекті проблемалары, І – том, Алматы, 2000 ж.
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ойынға сипаттама
2. Қимыл-қозғалыс ойындарының балаларға жан-жақты тәрбие беру құралы
ретінде маңызы
3. Қимыл-қозғалыс ойындары және спорттық ойын элементтері.
4. Мектепке дейінгі балалардың тәрбиесіндегі рөлдік ойынның орны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қимыл–қозғалыс ойындары – жасөспірімдердің сүйікті де пайдалы іс-
әрекетінің бірі болып табылады. Ойын адам ағзасының жұмыс істеу қабілетін
арттырады. Көңіл-күйін сергітіп, тамаққа тәбетін ашады, еңбекке құлшынысын
күшейтеді.
Ойын ежелден келе жатқан адам өмірінің манызды бөлігі екені сөзсіз.
Бала ойынмен өседі - демекші, қимыл-қозғалыс ойындарының бала
тәрбиесіндегі рөлі ерекше. Ол – сандаған ұрпақтың керегіне жарап, оларды
өмірге әзірлеу қажетін өтеген, сыннан өткен сенімді тәрбие құралы. Ойын
жігерлілікке, шыдамдылыққа және ұйымшыл болуға тәрбиелейді. Сондай ақ тез
арада ойлау қабілеттерін дамытады.
Қимыл–қозғалыс ойындары спорт ойындарынан айырмашылығы ешбір арнайы
құрал-жабдықты, өткізетін орынды және уақыт регламентің талғамайды. Олар
бүгінгі мектептеріміздегі дене шынықтыру сабақтарына және тәрбие
жұмыстарына пайдалануға қолайлы.
Қимыл–қозғалыс ойындары бірнеше түрге бөлінеді: ұлдарға және қыздарға
арналған ойындар, топтық ойындар, командалық ойындар, эстафеталық ойындар,
жекпе-жек ойындары және қысқы ойындар.
Осы ойындар ішінен қысқы ойындарға тоқталып кетсек. Қысты күндері қар
үстінде, айдында, мұз және қар жал төбелерінде көптеген қызықты ойындар
ұйымдастыруға болады.
Қыс кезінде ауа-райы ауыспалы келеді. Жылы кезде қар жабысқақ болады.
Осы күндері балалар қардан қалашық, қорған, аққала жасайды. Ал егер қарды
мұз басып қалса, онда шанамен және конькимен көптеген ойын түрлерін
өткізуге болады. Қысқы ойындары желсіз күні, ауа-райының көрсеткіші минус
10 градусқа дейін мөлшерді көрсеткен кезде жүргізілу қажет.
1.Ойынға сипаттама
Ойын- бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы балалар қоғамдық
тәжірибені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады.
Бала ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады. Мәселен, кез-келген бала
еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды, сол
арқылы бала бір-бірімен өзара қарым- қатынас жасайды. Ойын балалар үшін
айналадағыны танып, білу тәсілі.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп,
А.С.Макаренко былай жазады: Бала ойында қалай болса, өскен соң жұмыста да
көп жағынан ұқсас болады. Сондықтан келешек қайраткер азаматты тәрбиелеу
алдымен ойыннан басталады. Ойынның негізгі ерекшелігі – ол балалардың
қоршаған ортаны – адамдардың қимылын, іс- әрекеттерін, олардың бала
қимылынан туған жағдайдағы қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында
бөлме, теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар үн-
түнсіз ойнамайды, жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым- қатынасы үлкен
роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысады, ойынның
түпкі ниеті, сюжеті немес мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық
элементтері мыналар: ойынныі түпкі ниеті, сюжеті немесе мазмұны, ойын
әрекеттері, рольдер, ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе
ересектер ұсынатын ойын ережесі.
Ойынның түпкі ниеті - бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының
жалпы анықтамасы. Мысалы, Дүкен, Аурухана, Ұшақтар, Отбасы,
Балабақшасы және т.с.с болып ойнайды.
Ойынның сюжеті, мазмұны - бұл оның жанды тұлғасын құрайтын, ойын
әрекеттерінің, балалардың өзара қарым-қатынастарының дамуын, көпжақтылығын
және өзара байланысын анықтайтын нәрсе. Ойынның мазмұны оның қызықты етеді,
ойнауға ықылас пен ынтаны қоздырады. Ойын процесінде балалардың өздері
ойнаушылардың мінез-құлқы мен өзара қарым-қатынасын анықтайды және
реттейтін ереже белгілейді. Ойын - бала үшін нағыз өмір. Егер тәрбиеші
ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға мүмкіндік алады.
Тәрбиеші балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы
болуға тиіс. Ойынның мазмұны мен ережесін, өзінің ойындағы ролін
пайдаланып, ойнаушылардың ынтасын басып тастамай, әдеппен ойынның барысын,
олардың өзара қарым-қатысын бағыттап отырады. Өзі де сол рольге қатыса
алады. Ойынның көп уақыты серуенде өтеді. Сондықтан, аулада арнаулы
құрылыстар, ғимараттар (кемелер, автобустар), көптеген құрылыс материалдары-
күректер, доптар, секіргіштер болуға тиіс. Ойын сонымен бірге оқу
үстіндегі оқытумен де тығыз байланысты. Ойын ешқашанда өзінің қызығушылығын
жоғалтпайды, тек оның мазмұны, сипаты өзгереді.
Рольді ойын элементтері сәбилік шақта пайда болып, дами бастайтындығын
біз айтып өткенбіз. Рольді ойындарда балалар үлкендермен бірге болуға
тырысып, ерекше ойын түрінде ересектердің өзара қарым-қатынастары мен
еңбектегі қызметін еске түсіреді.
Мектепке дейінгі шақта ойын іс-әрекеттің басты түріне айналады,
алайда бұл қазіргі баланың, әдетте, көп уақытын өзіне қызғылықты ойындармен
өткізетіндігінен емес, ойын баланың психикасында сапалық өзгерістер
туғызатындығынан болады.
Ойын процесінде сөйлесу қарым-қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе
жүріп, балалар пікірлесіп, әсер аласып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын
анықтайды. Ойында сөзбен уәделесу ұйымдастырушылық қызмет атқарады, балалар
арасында өзара түсінісу мен достықтың, қоршаған өмірдің қайсыбір фактілері
мен құбылыстарына бірдей көзқарастың пайда болуына және дамуына
көмектеседі.
Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мыналар:ойынның түпкі ниеті,
сюжеті немесе мазмұны; ойын әрекеттері, рольдер; ойынның өзінен туатын және
балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі. Бұл элементтер
өзара тығыз байланысты және ойынды балалардың өзінше бір іс-әрекеті ретінде
көрсетеді.
Ойынның түпкі ниетіне қарай ойындарды азды-көпті мынадай типтік топтарға
бөлуге болады:
А) тұрмыстық құбылыстарды бейнелейтін ойындар (отбасы, мектеп,
балабақша және т.б. болып ойнау);
Б) жасампаз еңбекті бейнелейтін ойындар (корабль салу, үйлер, стадиондар
тұрғызу және т.б.);
В) қоғамдық оқиғаларды, дәстүрлерді бейнелейтін ойындар (мерекелер,
демонстрациялар, қонақтарды қарсы алу, саяхатта, т.т).
Әрине ойынның әр түріне сипаттама беруге болады, дегенмен ойынның ішінде
дидактикалық ойындардың білімдік, тәрбиелік, дамытушылық мәні зор.
2. Қимыл-қозғалыс ойындарының балаларға жан-жақты тәрбие беру құралы
ретінде маңызы.
Ойын әрекеті қандай да бір формада көрінсе де әр дайым баланы
қуанышқа бөлейді. Ал қазақ ойыны сан алуан күтпегенг көңілді сәттермен
әсіресе балалардың игі сезімдерін көтеруге пайдалы әсер етеді. Мектеп
жасына дейінгі балаға тәрбие беруді ойынның зор маңыздылығы туралы Н.К.
Крупская мектеп жасындағы балалар үшін ойынның ерекше маңызы бар: ойын
олар үшін оқу, ойын олар үшін еңбек, ойын олар үшін тәрбиенің елеулі
формасы. Толып жатқан ойындар бар. Олар дене күшін нығайтады, олар еңбек
дағдысын дамытады, олар көздің дәл барлай білу қабатын күшейтеді. Ептілікті
дамытады. Еңбеке ету кезінде орасан зор маңызы бар ептілікті күшті нысанаға
тигізе білуді жетілдіретін ойындар және кез-келген сондай әрекеттерді
біздің мектепке дейінгі мекемелердің тәжірибесіне енгізу ерекше маңызды.
Қазақ ойындарының мұндай маңызды рөлі олардың тиматикасы мен маңызына
мұқият талдау жасауды және осыған сәйкес балалар үшін іріктеп алуды талап
етеді.
Қазақ ойындарының мазмұнына бала ой-өрісін кеңейтетін және оның
түсінігін нақтылай түсетін көптеген таным материалдары енгізілген. Сюжетті
ойындар тиматикасын адам өміріндегі кейбір оқиғалар табиғат құбылысы,
жануарларға еліктеу құрастырылады. Бұлардың бәрін бір өзіндік шартты
ойындар форматтарда бейімдейді. Саяхатшылыр, ұшқыштар, аққу, қаздар,
лашын және тауықтар дегенмен қоршаған дүниені бала дұрыс қабылдауы үшін
ойыншықтар барлық шарттылығы жағдайда ойынды түсіндіру кезінде педагог
әсерлі қылып айтып берген ойынды ақиқат бейнелі сипаты және шынайы ойын
эмоциялы болуы керек. Халық ойындары бұған тамаша мысал бола алады. Мұндағы
ойыннан туындайтын барлық жағдай баланы тәрбиелейді және өзіне еліктіреді.
Ал кейбір ойындарда кездесетін әңгімелесулер, ойын кейіпкерлері мен
олардың әрекеттерін тікелей сипаттайды. (лашын және тауықтар, аққу және
қаздар). Балалар үшін ойындарды іріктеп алу кезінде олардың мазмұнына
мұқият талдау жасау керек. Қазіргі кезде балаларға түсініксіз сиқыршылыр,
патшалар, боярлар, көпестер, малайлар мен мырзалар ойын тақырыбынан шығып
қалды. Алайда қазіргі заманғы ойын тақырыбында да тәрбиелік міндетке әлі де
қайшы келетін ойын ережелері кездеседі. (Мысалы: тәжірибеде кездесіп
жүрген, бақшадағы қояндаройынның варианттарының бірінде бақаны қарауылдап
жүрген күзетші капустаны көміп тастайды. Ал топтасып келген қояндар оның
бәрін жеп кетеді) Сюжетсіз белшілі-бір ойындарды ойдан құрылған ойындарды
бала сезімімен байланысты өрісін оның ойлау бағдарлауын қабылдауын
даярлауға көмектесетін, танып білуге қажетті материалдар көп. (лашын және
тауықтар, сиқыр таяқша, доп мектебі т.б.) Ойын ережелерінің зор тәрбиелік
маңызы бар.
Олар ойын процедурасын бүкіл айқындайды. Бала бүкіл қимыл әрекеттерін,
мінез-құлқын, өзара қарым-қатынасын реттейді. Моральдық – ерік қасиетін
қалыптасуға көмектеседі. Ереже белгілі бір жағдайды ьуғызады. Сол жағдай
шеңберінде бала тиісті басшылық жасалған жерде өз бойында қалыптасқан
қабілеті көрсетпей қала – алмайды. Мысалы: Айлакер түлкі ойынында бір
түлкінің мен осындамын деген сөзінен кейін шеңберден тұс-тұсқа қарай
жүгіріп кете алады. Бұл ереже бала бойында зеректікте өзін-өзі білуді,
ұстанымдылықты, сигналды сезу сипатын, кеңестікте бағалай білуді
қалыптастырады.
Сөйтіп ойын процедурасында өмір үшін маңызды моральдық және жігерлік
қасиеттерді көрсетуде бала шын мәнде шынығады. Тәрбиенің ережені орындауды
үнемі талап етуі бала өзімшілдік эмойияны жояу және ойын шартын орындау
кезіндегі талпыныс қабырғасын қалыптастырады. Демек бала мінез құлқының
қажетті адамгершілік белгілерін, оның баламен өзара қарым-қатынаста
көріністің қоғамдық мінез-құлқын қалыптастыруда ереже маңызды рөл атқарады.
Кішкентайлар тобындағы бір ережені ойынның даму барысында оның
маңызын туындайтын міндетті, қажетті ойын әрекетімен жауап қайыру ретінде
қойылды.
(Қояндар аю көргенде ғана, бұталардың түбінен қашады. Торғайлар автомобил
көргенде ғана жолдан ұшып кетеді).
Ұлы педагог К.Д.Уминский жас ұрпақты тәрбиелеуде халық педагогикасының
талаптары терең бейнеленген халық ауыз әдебиетінің, әсіресе ертегі
жырларымен мақал-мәтелдерінің, сонымен қатар дәстүрлі ұлттық ойындардың
маңызды екенін атап көрсеткен. Бала балада ұлттық ойындарды кеңінен
пайдалануға болады. Әр бір халықтың тұрмыс салты, тіршілігі, айналысатын
кәсіптеріне сай өзінің ұлттық ойындар арқылы балаларды адамгершілікке,
елжандылыққа ұлттық салт-дәстүрлерді қадірлей білуге тәрбиелеуге болады.
Сондай-ақ жалпы дайындық тобы сабақтарында ойнатылатын ойындар балаларды
адамгаршілікке яғни қарым-қатынас жасауды, мақсатқа жету жолында бірлесіп
әрекет етуі, жатады.
3. Қимыл-қозғалыс ойындары және спорттық ойын
элементтері.
Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі процесінде қимыл-
қозғалыс ойындарына жетекші орын беріледі. Дене тәрбиесі негізгі
құралдарымен әдістерінің бірі ретінде көп қозғалысты ойындар, сауықтыру
және тәрбие білім беру міндеттерін тиімді шешуге мүмкіндік береді. Ол бала
денесінің дамуына және сауығуына жан-жақты ықпал жасайды. Ойын процесінде
баланың қозғалғыштық ширақтығы бүкіл организмде жігерлік жағдай туғызады.
Алмасу процестерін күшейтеді, өмірлік танусын арттырады.
Қимыл-қозғалыс ойындарын өткізу кезінде қол жеткен сауықтыру тиімдісі
бала ойнау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Ойынға сипаттама
2. Қимыл-қозғалыс ойындарының балаларға жан-жақты тәрбие беру құралы
ретінде маңызы
3. Қимыл-қозғалыс ойындары және спорттық ойын элементтері.
4. Мектепке дейінгі балалардың тәрбиесіндегі рөлдік ойынның орны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қимыл–қозғалыс ойындары – жасөспірімдердің сүйікті де пайдалы іс-
әрекетінің бірі болып табылады. Ойын адам ағзасының жұмыс істеу қабілетін
арттырады. Көңіл-күйін сергітіп, тамаққа тәбетін ашады, еңбекке құлшынысын
күшейтеді.
Ойын ежелден келе жатқан адам өмірінің манызды бөлігі екені сөзсіз.
Бала ойынмен өседі - демекші, қимыл-қозғалыс ойындарының бала
тәрбиесіндегі рөлі ерекше. Ол – сандаған ұрпақтың керегіне жарап, оларды
өмірге әзірлеу қажетін өтеген, сыннан өткен сенімді тәрбие құралы. Ойын
жігерлілікке, шыдамдылыққа және ұйымшыл болуға тәрбиелейді. Сондай ақ тез
арада ойлау қабілеттерін дамытады.
Қимыл–қозғалыс ойындары спорт ойындарынан айырмашылығы ешбір арнайы
құрал-жабдықты, өткізетін орынды және уақыт регламентің талғамайды. Олар
бүгінгі мектептеріміздегі дене шынықтыру сабақтарына және тәрбие
жұмыстарына пайдалануға қолайлы.
Қимыл–қозғалыс ойындары бірнеше түрге бөлінеді: ұлдарға және қыздарға
арналған ойындар, топтық ойындар, командалық ойындар, эстафеталық ойындар,
жекпе-жек ойындары және қысқы ойындар.
Осы ойындар ішінен қысқы ойындарға тоқталып кетсек. Қысты күндері қар
үстінде, айдында, мұз және қар жал төбелерінде көптеген қызықты ойындар
ұйымдастыруға болады.
Қыс кезінде ауа-райы ауыспалы келеді. Жылы кезде қар жабысқақ болады.
Осы күндері балалар қардан қалашық, қорған, аққала жасайды. Ал егер қарды
мұз басып қалса, онда шанамен және конькимен көптеген ойын түрлерін
өткізуге болады. Қысқы ойындары желсіз күні, ауа-райының көрсеткіші минус
10 градусқа дейін мөлшерді көрсеткен кезде жүргізілу қажет.
1.Ойынға сипаттама
Ойын- бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы балалар қоғамдық
тәжірибені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады.
Бала ойынында да қоғамдық, ұжымдық сипат болады. Мәселен, кез-келген бала
еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар құрбыларымен бірлесіп ойнайды, сол
арқылы бала бір-бірімен өзара қарым- қатынас жасайды. Ойын балалар үшін
айналадағыны танып, білу тәсілі.
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп,
А.С.Макаренко былай жазады: Бала ойында қалай болса, өскен соң жұмыста да
көп жағынан ұқсас болады. Сондықтан келешек қайраткер азаматты тәрбиелеу
алдымен ойыннан басталады. Ойынның негізгі ерекшелігі – ол балалардың
қоршаған ортаны – адамдардың қимылын, іс- әрекеттерін, олардың бала
қимылынан туған жағдайдағы қарым-қатынасын бейнелеуі болып табылады. Ойында
бөлме, теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да болуы мүмкін. Балалар үн-
түнсіз ойнамайды, жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым- қатынасы үлкен
роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысады, ойынның
түпкі ниеті, сюжеті немес мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық
элементтері мыналар: ойынныі түпкі ниеті, сюжеті немесе мазмұны, ойын
әрекеттері, рольдер, ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе
ересектер ұсынатын ойын ережесі.
Ойынның түпкі ниеті - бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының
жалпы анықтамасы. Мысалы, Дүкен, Аурухана, Ұшақтар, Отбасы,
Балабақшасы және т.с.с болып ойнайды.
Ойынның сюжеті, мазмұны - бұл оның жанды тұлғасын құрайтын, ойын
әрекеттерінің, балалардың өзара қарым-қатынастарының дамуын, көпжақтылығын
және өзара байланысын анықтайтын нәрсе. Ойынның мазмұны оның қызықты етеді,
ойнауға ықылас пен ынтаны қоздырады. Ойын процесінде балалардың өздері
ойнаушылардың мінез-құлқы мен өзара қарым-қатынасын анықтайды және
реттейтін ереже белгілейді. Ойын - бала үшін нағыз өмір. Егер тәрбиеші
ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға мүмкіндік алады.
Тәрбиеші балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы
болуға тиіс. Ойынның мазмұны мен ережесін, өзінің ойындағы ролін
пайдаланып, ойнаушылардың ынтасын басып тастамай, әдеппен ойынның барысын,
олардың өзара қарым-қатысын бағыттап отырады. Өзі де сол рольге қатыса
алады. Ойынның көп уақыты серуенде өтеді. Сондықтан, аулада арнаулы
құрылыстар, ғимараттар (кемелер, автобустар), көптеген құрылыс материалдары-
күректер, доптар, секіргіштер болуға тиіс. Ойын сонымен бірге оқу
үстіндегі оқытумен де тығыз байланысты. Ойын ешқашанда өзінің қызығушылығын
жоғалтпайды, тек оның мазмұны, сипаты өзгереді.
Рольді ойын элементтері сәбилік шақта пайда болып, дами бастайтындығын
біз айтып өткенбіз. Рольді ойындарда балалар үлкендермен бірге болуға
тырысып, ерекше ойын түрінде ересектердің өзара қарым-қатынастары мен
еңбектегі қызметін еске түсіреді.
Мектепке дейінгі шақта ойын іс-әрекеттің басты түріне айналады,
алайда бұл қазіргі баланың, әдетте, көп уақытын өзіне қызғылықты ойындармен
өткізетіндігінен емес, ойын баланың психикасында сапалық өзгерістер
туғызатындығынан болады.
Ойын процесінде сөйлесу қарым-қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе
жүріп, балалар пікірлесіп, әсер аласып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын
анықтайды. Ойында сөзбен уәделесу ұйымдастырушылық қызмет атқарады, балалар
арасында өзара түсінісу мен достықтың, қоршаған өмірдің қайсыбір фактілері
мен құбылыстарына бірдей көзқарастың пайда болуына және дамуына
көмектеседі.
Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мыналар:ойынның түпкі ниеті,
сюжеті немесе мазмұны; ойын әрекеттері, рольдер; ойынның өзінен туатын және
балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі. Бұл элементтер
өзара тығыз байланысты және ойынды балалардың өзінше бір іс-әрекеті ретінде
көрсетеді.
Ойынның түпкі ниетіне қарай ойындарды азды-көпті мынадай типтік топтарға
бөлуге болады:
А) тұрмыстық құбылыстарды бейнелейтін ойындар (отбасы, мектеп,
балабақша және т.б. болып ойнау);
Б) жасампаз еңбекті бейнелейтін ойындар (корабль салу, үйлер, стадиондар
тұрғызу және т.б.);
В) қоғамдық оқиғаларды, дәстүрлерді бейнелейтін ойындар (мерекелер,
демонстрациялар, қонақтарды қарсы алу, саяхатта, т.т).
Әрине ойынның әр түріне сипаттама беруге болады, дегенмен ойынның ішінде
дидактикалық ойындардың білімдік, тәрбиелік, дамытушылық мәні зор.
2. Қимыл-қозғалыс ойындарының балаларға жан-жақты тәрбие беру құралы
ретінде маңызы.
Ойын әрекеті қандай да бір формада көрінсе де әр дайым баланы
қуанышқа бөлейді. Ал қазақ ойыны сан алуан күтпегенг көңілді сәттермен
әсіресе балалардың игі сезімдерін көтеруге пайдалы әсер етеді. Мектеп
жасына дейінгі балаға тәрбие беруді ойынның зор маңыздылығы туралы Н.К.
Крупская мектеп жасындағы балалар үшін ойынның ерекше маңызы бар: ойын
олар үшін оқу, ойын олар үшін еңбек, ойын олар үшін тәрбиенің елеулі
формасы. Толып жатқан ойындар бар. Олар дене күшін нығайтады, олар еңбек
дағдысын дамытады, олар көздің дәл барлай білу қабатын күшейтеді. Ептілікті
дамытады. Еңбеке ету кезінде орасан зор маңызы бар ептілікті күшті нысанаға
тигізе білуді жетілдіретін ойындар және кез-келген сондай әрекеттерді
біздің мектепке дейінгі мекемелердің тәжірибесіне енгізу ерекше маңызды.
Қазақ ойындарының мұндай маңызды рөлі олардың тиматикасы мен маңызына
мұқият талдау жасауды және осыған сәйкес балалар үшін іріктеп алуды талап
етеді.
Қазақ ойындарының мазмұнына бала ой-өрісін кеңейтетін және оның
түсінігін нақтылай түсетін көптеген таным материалдары енгізілген. Сюжетті
ойындар тиматикасын адам өміріндегі кейбір оқиғалар табиғат құбылысы,
жануарларға еліктеу құрастырылады. Бұлардың бәрін бір өзіндік шартты
ойындар форматтарда бейімдейді. Саяхатшылыр, ұшқыштар, аққу, қаздар,
лашын және тауықтар дегенмен қоршаған дүниені бала дұрыс қабылдауы үшін
ойыншықтар барлық шарттылығы жағдайда ойынды түсіндіру кезінде педагог
әсерлі қылып айтып берген ойынды ақиқат бейнелі сипаты және шынайы ойын
эмоциялы болуы керек. Халық ойындары бұған тамаша мысал бола алады. Мұндағы
ойыннан туындайтын барлық жағдай баланы тәрбиелейді және өзіне еліктіреді.
Ал кейбір ойындарда кездесетін әңгімелесулер, ойын кейіпкерлері мен
олардың әрекеттерін тікелей сипаттайды. (лашын және тауықтар, аққу және
қаздар). Балалар үшін ойындарды іріктеп алу кезінде олардың мазмұнына
мұқият талдау жасау керек. Қазіргі кезде балаларға түсініксіз сиқыршылыр,
патшалар, боярлар, көпестер, малайлар мен мырзалар ойын тақырыбынан шығып
қалды. Алайда қазіргі заманғы ойын тақырыбында да тәрбиелік міндетке әлі де
қайшы келетін ойын ережелері кездеседі. (Мысалы: тәжірибеде кездесіп
жүрген, бақшадағы қояндаройынның варианттарының бірінде бақаны қарауылдап
жүрген күзетші капустаны көміп тастайды. Ал топтасып келген қояндар оның
бәрін жеп кетеді) Сюжетсіз белшілі-бір ойындарды ойдан құрылған ойындарды
бала сезімімен байланысты өрісін оның ойлау бағдарлауын қабылдауын
даярлауға көмектесетін, танып білуге қажетті материалдар көп. (лашын және
тауықтар, сиқыр таяқша, доп мектебі т.б.) Ойын ережелерінің зор тәрбиелік
маңызы бар.
Олар ойын процедурасын бүкіл айқындайды. Бала бүкіл қимыл әрекеттерін,
мінез-құлқын, өзара қарым-қатынасын реттейді. Моральдық – ерік қасиетін
қалыптасуға көмектеседі. Ереже белгілі бір жағдайды ьуғызады. Сол жағдай
шеңберінде бала тиісті басшылық жасалған жерде өз бойында қалыптасқан
қабілеті көрсетпей қала – алмайды. Мысалы: Айлакер түлкі ойынында бір
түлкінің мен осындамын деген сөзінен кейін шеңберден тұс-тұсқа қарай
жүгіріп кете алады. Бұл ереже бала бойында зеректікте өзін-өзі білуді,
ұстанымдылықты, сигналды сезу сипатын, кеңестікте бағалай білуді
қалыптастырады.
Сөйтіп ойын процедурасында өмір үшін маңызды моральдық және жігерлік
қасиеттерді көрсетуде бала шын мәнде шынығады. Тәрбиенің ережені орындауды
үнемі талап етуі бала өзімшілдік эмойияны жояу және ойын шартын орындау
кезіндегі талпыныс қабырғасын қалыптастырады. Демек бала мінез құлқының
қажетті адамгершілік белгілерін, оның баламен өзара қарым-қатынаста
көріністің қоғамдық мінез-құлқын қалыптастыруда ереже маңызды рөл атқарады.
Кішкентайлар тобындағы бір ережені ойынның даму барысында оның
маңызын туындайтын міндетті, қажетті ойын әрекетімен жауап қайыру ретінде
қойылды.
(Қояндар аю көргенде ғана, бұталардың түбінен қашады. Торғайлар автомобил
көргенде ғана жолдан ұшып кетеді).
Ұлы педагог К.Д.Уминский жас ұрпақты тәрбиелеуде халық педагогикасының
талаптары терең бейнеленген халық ауыз әдебиетінің, әсіресе ертегі
жырларымен мақал-мәтелдерінің, сонымен қатар дәстүрлі ұлттық ойындардың
маңызды екенін атап көрсеткен. Бала балада ұлттық ойындарды кеңінен
пайдалануға болады. Әр бір халықтың тұрмыс салты, тіршілігі, айналысатын
кәсіптеріне сай өзінің ұлттық ойындар арқылы балаларды адамгершілікке,
елжандылыққа ұлттық салт-дәстүрлерді қадірлей білуге тәрбиелеуге болады.
Сондай-ақ жалпы дайындық тобы сабақтарында ойнатылатын ойындар балаларды
адамгаршілікке яғни қарым-қатынас жасауды, мақсатқа жету жолында бірлесіп
әрекет етуі, жатады.
3. Қимыл-қозғалыс ойындары және спорттық ойын
элементтері.
Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі процесінде қимыл-
қозғалыс ойындарына жетекші орын беріледі. Дене тәрбиесі негізгі
құралдарымен әдістерінің бірі ретінде көп қозғалысты ойындар, сауықтыру
және тәрбие білім беру міндеттерін тиімді шешуге мүмкіндік береді. Ол бала
денесінің дамуына және сауығуына жан-жақты ықпал жасайды. Ойын процесінде
баланың қозғалғыштық ширақтығы бүкіл организмде жігерлік жағдай туғызады.
Алмасу процестерін күшейтеді, өмірлік танусын арттырады.
Қимыл-қозғалыс ойындарын өткізу кезінде қол жеткен сауықтыру тиімдісі
бала ойнау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz