Қазіргі кездегі тұлға мәселелері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Қазіргі кездегі тұлға мәселелері

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

Қазіргі кездегі психологиядағы тұлға мәселелерінің қарастырылуы
Тұлға құрылымының теориялары
Тұлғаның бітістері және оларды өлшеу

ІІІ. Қорытынды

Әдебиеттер

Кіріспе

Өзінің жеке тұлға теориясында гуманитарлық және жекедаралық тұрғыны біріктірген гуманист Г. Оллпорт адамның табиғатының - жеке тұлғаның даму, өзін-өзі жеңе білу мүмкіндіктерін толық іске асыра білу аспектілерін зерттеген.

1937 жылы сол кезде белгілі болған жеке тұлға анықтамасының 50-ге жуығын зерттеп, солардың ішінен: терминнің этималогиясын да теологиялық мәніне, философиялық, заңға, әлеуметтік мәндеріне және сыртқы көрінісі мен психологиялық мәніне байланысты жеті топқа бөлген.

Оның теориясының негізінде екі идея жатыр:

Әрбір адамның әр қилы ситуациялардағы мінез құлқын айқындайтын өзіне ғана тән қасиеттеріні, мінездерінің жиынтығы болады.
Әрбір адам өзінше жеке-дара, әлемде мүлдем бірдей екі адамды табу мүмкін емес.

Г. Оллпорттың негізгі еңбектерін айтатын болсақ: «Личность: психологическая интерпретация», «Человек и его религия», «Природа личности: избранные работы», «Становление; основные положения психологии личности» және т. б.

2. 1. Психологиядағы жеке тұлға

Төменде сипаттайтын үш үлгінің барлығы да кураторлық тәжірибеде қолданылатын негізгі әдістерді ғана емес, сонымен бірге қазіргі замандағы психологияның жетекші үрдістерін бейнелейді. Сірә, әркім бір рет болса да, бикевиоризм жайлы, терең психологияның жайлы және психология ғылымының көптеген адамдарын біріктірген, адам табиғатының неғұрлым теңбе-тең гуманистік тұжырымдамасын табу әрекеттері жайлы естіген болар. Кураторлық іс-әрекеттер жайлы ойларым негізінен осы психологиялық үлгілерге сүйенетін болады.

Кеңес берушінің табиғи назары қаншалықты оңды болғанымен, ол өз клиентіне үнемі кәсіби көзілдірігі арқылы қарайды. Басқаша болуы мүмкін емес.

Сайып келгенде, ол тиісті психологиялық білімді алу үшін біршама күш жұмсады. Оның өзінің дербес дәрменсіз назары үшін қосымша мамандырылған оптика ретінде қолданбаса, одан келер басқа пайда болуы мүмкін бе?

Біздің «көзілдірігімізді» оқулықтарымызбен ұстаздарымыз кигізген. Оқыту кезінде көздеріміз адам табиғатының белгілі бір бейнесіне лайықталады. Біз сол бейнеге әдеттенеміз де, тіптен тәжірибелеуші психолог немесе ұстаз болған уақытта да біз оны солау санай береміз.

Дегенмен кез келген мезетте біздің «көруімізді» және сәйкес «оптикалық құралдарды» тексеру қажеттілігіне кездестіретіміз анық. Біздегі қалыптасқан бейне, сірә өмірдегі теңбе-тең болуы да, болмауы да мүмкін. Оны те басқа «көзілдірікті» өлшеп көргенде ғана біле аламыз. Менің ойымыма, линзалардың келесі үш жағынын тексеріп көру қажет сияқты.

Адам қарапайым реактивті тіршілік иесі ретінде қарастырылады.
Адам - терең көріністері бар реактивті тіршілік иесі ретінде ғана қарастырылып отырады
Адам қалыптасу процесіндегі тіршілік иесі ретінде қарастырылады

Осы үш тұрғы кураторлық үшін ғана емес, сонымен бірге оқыту, зерттеулерді жүргізу немесе терапия болсын, психологтың кәсіби іс-әрекетінің басқа бөлімдерінің де орталық приципін қамтамасыз етеді.

Колби колледжінің бұрынғы президенті Силье Бикслер «Білесіз бе, мен экспедицияны күйзелуімнен сондай қанағат аламын» деген бір студенттен жақын арада орын алған әңгімесі жайлы айтылады. Кейбір студенттер арасында күйзеліс өте танымал күйге айналды. Ал оған «экзистенциялы»эпитетінің қосылуы оны екі есе тартымды, тіпті оған құмар етеді.

Экзистенциялизмдің жаңа ғана сәнді, кеңінен таралған сөзге айналғанына қарамастан, қазіргі жас ұрпаққа тән мазасыздыққа байыпты назар аударуы да тиіс. Жастар өз болашағын жоспарлай отырып, әлеуметтік тұрақтылықтың өткен шақтағы тіректеріне сәйкес алмайды. Және бірде-бір кеңес берушінің викториандық әдеттен, теологияның категориялардан немесе британдық энциклопедия даналығынан жинаған кеңестері беруге құқы жоқ.

Қоғамда түбегейлі өзгерсітердің жүріп жатқаны анық. Енді біз беделді таптың тым ыңғайлы мәдени тұрақтылығына, алтынның бағасына және әскери басымдылыққа сүйене алмаймыз.

Дәстүрлі психология да қазіргі заманға әлеуметтік ситуацияға теңбе-тең келуден қалды. Қазіргі жастардың проблемаларын тым саналады, тұлғалық тереңдікте болып жастар болашақтың белгісіз ғарышында адасқан, көмексіз қалған астронавт сияқты болғанда, үйретудің атаусыз теориясын, мотивацияның биологиялық теориясын, санасыздықтың кеш викториандық формуласын қарастырудың еш бір пайдасы жоқ.

Қазіргі жастар арасында белең алған қауіптерді, күні бұрын болжанбайтын қалың қорқынышын түсініп, сезіне алмаған кеңес беруші өз қызметін дұрыс орындай алмайды. Және кеңес беруші испандық жазушы Унамунонның: «Өмірдің барлығымызды жарып өткен және барлығымызды біріктірен ағымы қайғы-қасірет әкеледі»- деген дана ойын үстіленің үстіне қоюы тиіс. Психологқа келетіндердің ішіндегі әрбір жас жігіт, дәл сол уақытта, қатты азап шекпесе де, өміріндегі міндетті түрде кездесетін азаптарда арқау болатын кеңес алуға келуі мүмкін.

Экзистенциялы тұрғыда дұрыс кеңес беруші клиентіне екі бағдарды дарытуы тиіс. Жекелей алғанда олар қарама-қарсы көрінеді; алайда әлем бейнесіне кестеленген де олар болашаққа қарсы тұра алатын күш береді.

2. 2. Жеке тұлға құрылымының теориялары

«Теориясыз эксперимент соқыр, экспериментсіз теория сенімсіз әрі негізсіз». Сірә, психологияның жеке тұлға құрылымы жайлы ілімнен басқа, Канттың осы сөздері аса маңызды болатын саласы жоқ болар. Бақылаушылар біртұтас зерттеу белгілі болуы тиіс нәрсенің екі бағытқа ыдырап кетуіне қайта-қайта ұшырасып отыр. Теория мен тәжірибе арасындағы үйлесімді өзара әрекеттестіктің орнына, бізде, бір жағынан, жеке тұлғаға немесе теориялық бағдарға ғана қатысы бар ұсақ-түйек процестерді егжей-тегжей зерттейтін экспериментті мектеп пен, екінші жағынан «динамикалық бағыттағы» импирикалық бекітілу қажеттігін сезінбейтін теориялық мектептер бар. Психологтардың кемшілігі осындай еңбек бөлінісінің шегіне жеткені соншалықты, ғылыми зерттеу саласы ретінде «жеке тұлға» ұғымының өзіне де қауіп төнгенімен келісер еді.

Экспериментшілер мен теоретиктердің осы белгіні қарама-қажылығынан басқа, зерттеушілер арасында соншалықты кекесімен тақыланатын әрі тереңдігі жағынанда қалыспайтын көптеген жіптер кездеседі. Дегенмен өз теорияларының негізгі идеяларын бекіте отырып, екі жақты бірдей дәлелді болып көрінгенмен, олар басқа мектептердің ғылымға қосқан еңбегін бағалауда әділетсіз болуы да мүмкін. Теорияға сүйенбеген эксперимент өнімді нәтижелерге әкеледі, не болмаса эксперимент жүзінде дәлелденбеген теория ғылымға мәнді үлестер қосады дегенге ешкім де сене қоймайтын шығар. Шешім жоқ болып көрінген дауларда да, егер әр жақтың дәлелдері өзінің логикалық қисынан тауып жатса, орынды жерде келісімге келуге болады.

Мысал ретінде, біз «жеке тұлға-ұғымы анықтамасының өзін қарастыра аламыз». Осы тұста біз жеке тұлғаны мінезқұлық актілері бойынша анықтайтын және психодинамикалық ұғымдарды қолдана отырып жасайтындар арасындағы шешімі жоқ қарама-қарсылыққа кездесеміз, жеке тұлға - бұл қажет ақпаратты алу үшін жеткілікті уақыт мөлшерінде шынайы мінез-құлықты бақылауды анықталуы да мүмкін. Іс-әрекеттердің жиынтығы -деген Уотсонның сөзін биховиористік анықтаманың мысалы ретінде келтіре аламыз. Принстін сөзін психодинамикалық анықтаманың мысалы ретінде келтіре аламыз. Жеке тұлға -бұл индивидтің тума биологиялық диспозицияларының, инстинктерінің, құмарлықтарының және өмір сүру барысында келенген бейімділіктері мен бітістерінің жалпы жиынтығы.

Бақыланатын мінез-құлық актілері анықтамасына кіргізілген ұғымдар-инстинктілер, бейімділіктер, құмарлықтар сияқты екінші психодинамикалық ұғымдарға соншалықты сәйкес келмейтіні анық. Дегенмен, бұл қарама-қарсылық, солай көрінгенімен, шешімсіз емес. Біздің инстинктілер, бейімділіктер және құмарлықтар жайлы тіке біліміз жоқ.

Жеке тұлға - бұл адамның қоршаған ортаны әлемге дербес бейімділігін анықтайтын, оның мінезінің, темпераменттілігінің, интелектісінің және дене құрылысының азды-көпті тұрақты құрылымы.

Мінез мотивациялы -еріктік мінез-құлықтың азды-көпті тұрақты жүйесі.

Темперамент адамның аффективті, эмоциялы мінез-құлықтың азды-көпті тұрақты жүйесі.

Интеллект-бұл когнитивті мінез-құлықтың азды-көпті тұрақты жүйесі.

Дұрыс мағынадағы психология тобандылық, аңқаулық, батылдық, ұқыптылық, асқақтық, далақылық сияқты түрі сипаттамаларды пайдалана отырып, немесе интелектуал жуас, қатынжанды немесе желікпе сияқты түрлі психологиялық типтерді бөліп қарастыра отырып, сенімді түрді адам мінез-құлқын бейнелеп түсіндіреді. Ортадоксалды психология көбіне осы ұғімдарды пайдаланып, бізді , сенімділік-сенімсіздік сияқты бітістердің негізінде сонымен бірге.

Ғылымның осындай жалпыға тектес ұғымдарды пайдалануын кейбір сыншылардың, жеке тұлға мінез-құлқының тұрақтылығын қамтамасыз ететін, жеке тұлғаның ортақ, негізгі бітістері, мінез-құлықтың жалпы және үйлесімді формалары болмайды.

Бір күдікті мінез - бұл жеке тұлғаның зерттелетінің бітістерінің қайсібірін өлшейтін әртүрлі тәсілімен арасындағы тым төмен коррекциялар осы бітістердің орын алуы жайлы болжамын кездесу-кездеспеуінің өзін күдікке алады деген.

Сонымен бірге, айырмашылық теориясы бойынша бұл коррекцияда нөлге тең болуы тиіс деп болжауға болады, шын мәнінде бұл коррекциялар үнемі шағымды келеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.