Үкіметтің нормашығармашылық қызметі

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... .3

Үкіметтің нормашығармашылық қызметі
1 Құқықшығармашылық түсінігі ... ... ... ... ... .4
2 Құқықшығармашылық процесінің құрылымы және сатылары ... ... ... ... ... 6
3 Нормативтік құқықтық актілер және олардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
4 Заң шығару процесі ... ... ... ... ... ... ... ...10

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... .14

Бүгінгі таңда Қазақстан реформалау кезеңдерін бастан кешіруде. Бұл неге байланысты, неге бұлай өтеуде, бізді не күтіп тұр?- деген сұрақтар терең ойлануды және дұрыс жауапты қажет етеді. Осы тақырыпты бүгінгі жағдайда қарастыра отырып Қазақстанда құқықтық мемлекет құру мен оны жүзеге асыруды ескерген жөн.
Тарихи кезеңдерге көз жүгірте отырып, құқықшығармашылық процесінің негізгі заңдылықтарын ашып қарауға болады.
Ғасырлар өтті, бір мемлекет орнына екінші мемлекеттер келіп жатты, бірақ мақсат өзгермеді. Тәртіпті қамтамасыз ету, құқықтық нормалар шегінде қоғамдағы түрлі қатынастарды дамыту. Қоғамның тұрақтылығы оның гүлденуінің кепілі, сондықтанда осы тұрақтылықты қамтамасыз ету мемлекеттің басты мақсаты. Т. Гоббс айтқандай: ”Тек қана мемлекетте ғана жақсылық пен жамандықты өлшейтін жалпы масштаб бар, ондай масштаб ретінде тек қана әр мемлекеттің заңдары бола алады”.
Құқықтық жүйелер жалпы алғанда ілгерілеуі қиындау, олар секіріс түрінде өзгереді, кейде алға озып кетсе, кейде ағымдағы өмірден кейін қалып жатады. Мұндай келеңсіздіктер қоғам мен мемлекет үшін өте ауыр. Бұған қарапайым мысал ретінде біздің еліміздің құқықтық аренасында болып жатқан кейбір жағдайларды айтуға болады.
Бұл келеңсіз жағдайларды құқықтық мемлекет құру жолымен, жаңа заңдар толқынымен тұрақтандыруға әрекеттенгенімізбен, әлі жемісін көре алған жоқпыз. Құқықтық мемлекет деп жариялай отырып қоғамдық процестердің дамуына тұрақты жағдай жасалмады және құқықтық режим белгіленбеді. Ал құқықтық мемлекетте биліктің нақты бөлінісі, олардың бір-бірімен тиімді арақатынасы саясат пен билікті дамыған әлеуметтік бақылауда ұстайтын мемлекеттің типі екені белгілі.

1. Кудрявцев В.Н. «О правоприменений и законности». Государство и право №3 1994г с.4
2. Пиголкина А.С. «Общая теория права». Москва изд. МГТУ 1996г
3. Кудрявцев В.Н. «Правомерное поведение: норма и патология», М:Наука 1982г
4. Нашиц А. Правотворчество. Теория и законадательная техника М:Прогресс, 1974г
5. Бабаев В.К. Теория Государство и право. Москва изд. Юристь 2001.
6. Пиголькина А.С. Общая теория права. Мос. Изд МГТУ 1996 г.
7. Лазерев В.В. Общая теория права и Государства,М.юрид.лит. 1994г

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

Үкіметтің нормашығармашылық қызметі
1 Құқықшығармашылық
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...4
2 Құқықшығармашылық процесінің құрылымы және сатылары ... ... ... ... ... 6
3 Нормативтік құқықтық актілер және олардың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
4 Заң шығару
процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .10

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...14

Кіріспе

Бүгінгі таңда Қазақстан реформалау кезеңдерін бастан кешіруде. Бұл
неге байланысты, неге бұлай өтеуде, бізді не күтіп тұр?- деген сұрақтар
терең ойлануды және дұрыс жауапты қажет етеді. Осы тақырыпты бүгінгі
жағдайда қарастыра отырып Қазақстанда құқықтық мемлекет құру мен оны жүзеге
асыруды ескерген жөн.
Тарихи кезеңдерге көз жүгірте отырып, құқықшығармашылық процесінің
негізгі заңдылықтарын ашып қарауға болады.
Ғасырлар өтті, бір мемлекет орнына екінші мемлекеттер келіп жатты,
бірақ мақсат өзгермеді. Тәртіпті қамтамасыз ету, құқықтық нормалар шегінде
қоғамдағы түрлі қатынастарды дамыту. Қоғамның тұрақтылығы оның гүлденуінің
кепілі, сондықтанда осы тұрақтылықты қамтамасыз ету мемлекеттің басты
мақсаты. Т. Гоббс айтқандай: ”Тек қана мемлекетте ғана жақсылық пен
жамандықты өлшейтін жалпы масштаб бар, ондай масштаб ретінде тек қана әр
мемлекеттің заңдары бола алады”.
Құқықтық жүйелер жалпы алғанда ілгерілеуі қиындау, олар секіріс
түрінде өзгереді, кейде алға озып кетсе, кейде ағымдағы өмірден кейін қалып
жатады. Мұндай келеңсіздіктер қоғам мен мемлекет үшін өте ауыр. Бұған
қарапайым мысал ретінде біздің еліміздің құқықтық аренасында болып жатқан
кейбір жағдайларды айтуға болады.
Бұл келеңсіз жағдайларды құқықтық мемлекет құру жолымен, жаңа заңдар
толқынымен тұрақтандыруға әрекеттенгенімізбен, әлі жемісін көре алған
жоқпыз. Құқықтық мемлекет деп жариялай отырып қоғамдық процестердің дамуына
тұрақты жағдай жасалмады және құқықтық режим белгіленбеді. Ал құқықтық
мемлекетте биліктің нақты бөлінісі, олардың бір-бірімен тиімді арақатынасы
саясат пен билікті дамыған әлеуметтік бақылауда ұстайтын мемлекеттің типі
екені белгілі.
Қазіргі таңдағы Қазақстанда жүргізіліп жатқан саяси және экономикалық
реформалар жетілген құқықтық базаны қажет еткендіктен, болашақ құқықтық
актінің алғашқы концепциясын ұсыну, жобаны жасау, түрлі әлеуметтік
топтардың пікірлері мен мүдделерін ескеру, өзге құқықтық актілермен
арақатынасын айқындау, оның жүзеге асырылуын қамтамасыз ету жағдайларын
белгілеу жалпы құқықшығармашылық процесінің қаншалықты маңызды екендігін
түсіндіреді.
Құқықты онымен үнемі байланыста болатын мемлекет жасайды1. Құқықтық
норманы жасау процесі құқықтық реттеуді қажет ететін обьективті қоғамдық
заңдылықтардың туындауынан басталады және мемлекет пен қоғам
институттарынан өтіп, заң шығарушы, атқарушы және сот билігі арқылы тиісті
нысандарда жүзеге асырылады. Бірақ құқықтық норманы жасау өз бетінше,
субьективті түрде бола алмайды. Ол мемлекет бағынуға тиісті Конституцияда
және нормативті актілерде белгіленген ережелерге негізделеді. Бұл
мемлекеттің тиісті құқықтық жүйесіне байланысты, сондықтан да бұл
тәуелділік мемлекеттің негізгі заңында көрініс табады.
1 Құқықшығармашылық түсінігі

Қоғамдағы тұлғалар және олардың түрлі бірлестіктері әрдайым заңдарда
және заңға сәйкес актілерде белгіленген тыйым салу, рұқсат беру, орындау
мен қолдану, оларды бұзған жағдайда туындайтын салдарларымен, заңдарды
сақтау түріндегі ережелерімен (нормаларымен) кездесіп отырады. Әрбір
мемлекет нормативтік актілер қабылдау жолымен құқық нормаларын жасап
қоғамдық қатынастарда белгілі бір тәртіп қалыптастырады және оны қамтамасыз
етеді, қорғайды. Нормативтік құқықтық актілер әлеуметтік болмыстардың
күрделенуіне байланысты өздерінің реттеушілік қызметінің шегін ұлғайтып,
адамдардың бір-бірімен қатынастарына ықпал етіп адам өмірінің кең ауқымын
қамтиды.
Тұлға мен қоғам өміріндегі заңдардың мұншалықты маңыздылығы, олардың
қалай жасалып дамитындығын және мазмұнын білуді қажет етеді. Мұндай
білімсіз тұлға мен қоғамның дамуын қамтамасыз етуге бағытталатын заңдар мен
заңға сәйкес актілер жасау жолында қандай да болмасын табысты еңбек ету
мүмкін емес.
Құқықшығармашылық - өкілетті мемлекеттік органдардың, халықтың
нормативтік құқықтық актілер шығаруға бағытталған іс-әрекеттері.
Осыған сәйкес құқықшығармашылықтың мынадай түрлерін атап өтуге
болады:
1. Халықтың тікелей құқықшығармашылығы құқықшығармашылықтың бұл түріне
неғұрлым маңызды мәселелер бойынша бүкілхалықтық дауысқа салу яғни
референдум жатады. Құқықшығармашылықтың бір түрі ретінде референдум
құқықтық нормалар қалыптастырудағы халықтың тікелей еркін білдіреді.
Сондықтан да референдумда қабылданған шешімдер жалпы міндетті және қосымша
бекітулерді қажет етпейді.
2. Мемлекеттік органдардың құқықшығармашылығы.
Бұл құқықшығармашылықтың негізгі түрі. Мұнымен тікелей барлық мемлекеттік
органдар айналысады. Дегенмен құқықшығармашылықтың бұл түрін екі топқа
жіктеуге болады: заң шығарушы органның құқықшығармашылығы; атқарушы
органдардың құқықшығармашылығы.
Заң шығарушы орган маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін жоғарғы заң
күші бар заңдар қабылдаса, атқарушы билік субьектілері заңдардың орындалуын
қамтамасыз ететін заңға тәуелді актілер қабылдайды.
Құқықшығармашылық процесі белгілі бір қағидаларға негізделеді. Осы
қағидаларды негізге ала отырып құқықты жасау оның сапасы мен тиімділігін
арттырады. Құқықшығармашылықтың негізгі қағидалары мыналар:
Демократиялық. Бұл қағида нормативтік құқықтық актілерді жасау
барысында демократиялық тәртіптердің сақталуынан көрінеді. Әсіресе заңдарды
жасау барысында депутаттардың белсенділігі, көпшілік пікірін мүмкін
болғанша ескеру, әлеуметтік- экономикалық даму мен әртүрлі топтардың
мүдделерін ескеру тұрғысынан сипатталады[1].
Заңдылық. Нормативтік құқықтық актілер Конституцияда белгіленген
тәртіппен қабылдану қажеттілігін білдіреді. Әрбір қабылданған акт жоғары
тұрған актілерге бірінші кезекте Конституцияға қайшы келмеуі тиіс.
Ғылыми негізділік. Құқықтық актілерде қоғам дамуының объективтік
қажеттіліктері айқын көрніс табуы үшін ол ғылыми тұрғыдан дәлелденуі
қажет.Ғылым мен техниканың жетістіктерін құқықты жасау барысында қолдану
аса маңызды. Заң жобаларын жасауға ғылыми ұйымдар мен ғалым заңгерлерді
қатыстырумен сипатталатын қағида.
Адамгершілік. Бұл қағида нормативтік құқықтық актілердің адам және
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мен қамтамасыз етуді,
олардың рухани және материалдық қажеттіліктерін қамтамасыз етуді мақсат
етеді. Тұлғалар және олардың мүдделері заң шығару әрекетінде басты назарда
болуға тиіс.
Құқықшығармашылық өзге де шығармашылық жұмыстар секілді заң
шығарушыдан тек қана жалпы мәдениетті ғана емес, сонымен қоса арнайы білім
мен белгілі әдістерді, заңдық актілерді қалыптастыру мен жүйелей білуді
талап етеді. Бұл білімдер әлемдік құқықтық теория мен практикада заңдар мен
заңға сәйкес актілерді жасау мен жүйелеуде қолданылатын белгілі бір жүйені
құрайтын “заң шығару техникасы” деп аталды.
Нормативті құқықтық актілерді жасаудың табысты болуы, заң шығарушының
құқықтық мәдениетіне, шығармашылық жұмысына берілгендігіне, құқықтық білім
мен заң шығару техникасын меңгеруіне байланысты болады.
Заң шығару және жүзеге асыру практикасын орындайтын заң шығарушының
құқықтық мәдениетінің мәні, жалпы мәдениеттің бір бөлігі ретінде, ойлау мен
тиісті әрекеттің бейнесі ретінде, жалпы адамзаттың құқықтық құндылықты
танып білуге негізделген заңдылық пен құқықтық тәртіпті талап етуінен
көрінеді. Заң шығарушының құқықтық мәдениеті жалпы мәдениетпен өте тығыз
байланысты. Оның құқықшығармашылықтағы құқықтық санаға, көзқарасқа,
құқықтық құндылыққа кұшті әсері халықтың мүддесі мен қажеттілігі, тарихи
және ұлттық рухына қажет заңдардың сипатына тікелей ықпал етеді. Сонымен
қоса заң шығарушының құқықтық мәдениеті заң шығару арқылы құқықтық
тәртіппен тұрақтылықты қамтамасыз ете отырып жалпы мәдениеттің дамуы мен
қорғауына әсер етеді.
Заң шығару мәдениетінде жан-жақты білімдер, оның даму переспективасы,
тарихы, арнайы құқықтық заң, заң шығару техникасы жөніндегі білімдер, заң
шығару мен жүзеге асыруда оларды тиімді қолдана білу техникалары
шоғырланған. Мұндай білімдерге ие болып оларды заң шығару процесінде
қолдану, техникалық жағынан жетілген, ғылыми негізделген, дамыған және
дамып келе жатқан қоғамдық прогрестің қажеттілігіне толық көлемде жауап
бере алатын актілер жасауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар заң шығарушы
жан-жақты терең біліммен қаруланып қана қоймай күнделікті халықпен
қатынасқанда халық даналығымен өз білімін толықтырып отыруы керек. Осы
білімдерді, халық даналығын, өмірлік тәжірибесін заң тіліне аудару үшін ол
заң шығару шеберлігі мен заң шығару техникасының әдістерін кәсіпқой
деңгейде қолдана білуі қажет.
Бүгінгі қоғамдағы экономикалық, саяси және әлеуметтік мәдени
қажеттіліктердің ілгерілеуі, осы қатынастарға құқықтық әсер етуінің жаңа
міндеттерін жүктеуде. Бұл міндеттердің көпқырлылығы және терең әлеуметтік
себептерін құқықшығармашылық жұмысының алдында тұрған мәселелерді
тізбектегенде байқауға болады, атап айтқанда:
- Нормативті - құқықтық реттеуді қажет ететін қоғамдық қатынастардың
әлеуметтік факторларын зерттеу;
- Заңдарды жасау барысында әлеуметтік ұлттық топтардың тұтас
қоғамның мүддесін, ерекшелігін, әдеп-ғұрпын анықтап, есепке алу;
- Нормативтік актілер жасау кезінде ғылым, техника және мәдениеттің
тиісті жетістіктерін пайдалану;
- Жасалып жатқан нормативтік құқықтық актінің жобасын өзге
мемлекеттерде қолданылған және қолданылып жатқан ережелермен
салыстырып қана қоймай, қоғам өміріндегі өзге де реттеуші
нормалармен салыстырмала талдау жасау;
- Мақсатты мүмкін жағдайда қоғамдық қатынастың тиісті тобына
құқықтық реттеудің мүмкін болатын вариантын анықтап, осы қатынасқа
құқықтық әсер етудің ең тиімді нысанын жасау үшін арнайы
эксперименттер жүргізу;
- Жасалып жатқан нормативтік акті жобасының тиісті құқықтық жүйемен
арақатынасын, ең бастысы конституцияға сәйкестігін айқындау[2].

2.Құқықшығармашылық процессінің құрылымы және
сатылары

Кез-келген әлеуметтік құбылыстар секілді құқықтың да өзіндік атқаратын
қызметі бар. Белгілі бір әлеуметтік байланыстар нәтижесінде пайда болып
реттелмеген қоғамдық қатынастарда құқық белгілі бір тұрақтылықты қамтамасыз
етуші фактор ретінде танылады. Осыдан шығатыны, қоғамның қалыпты жағдайда
өмір сүруіне, реттелмеген қоғамдық қатынастарда белгілі бір тәртіпті
қамтамасыз ететін және бір-бірімен арақатынасын реттейтін реттеуші құрал
қажет. Біздің көзқарасымыз бойынша мұндай құрал болып құқық танылады.
Қоғамдық қатынастардағы тұрақтылықты қамтамасыз етумен қатар құқық қоғам
мен мемлекетті байланыстырып бір-біріне ықпал етуіне мүмкіндік береді.
Құқықтық құбылыстардың әлеуметтік бейімделу мәселесіне назар сала
отырып ғалымдар “факторды талдау” ұғымын енгізген. Бұл ретте құқықты жүзеге
асырудың әлеуметтік тиімділігі, құқықтық реттеуді қажет ететін факторларды
толық және дәл айқындауға тәуелді болады. Бұл құқықтық нормалардың қоғамдық
бейімделушілікте байланыстылығын, экономикалық және өзге қоғамдық
қатынастардың құқық нормаларына қарағанда алғашқылығын көрсетеді.
Қоғам өзінің дамуының белгілі-бір кезеңінде жалпы ережелер көмегімен
қайталанатын қоғамдық қатынастарға тәртіппен тұрақтылықты енгізуді қажет
етеді. Осы жерде барлық қоғамдық қатынастар мемлекетпен құқық арқылы
реттеледі ме? – деген сұрақ туындайды. Мемлекеттің құқықтық қызметі бұл
ретте ауыспалы іс-әрекет ретінде танылады да, экономикалық және өзге де
қоғамдық қатынастар құқықтық қатынастарды жаңартады одан соң құқықтық
нормалар ретінде белгіленеді.
Кейбір ғалымдардың пікірінше құқықтық реттеу аумағы – бұл құқықтық
әрекет етуімен дәлелденген әлеуметтік кеңістік.
- Мүмкін болатын реттеу аумағы.
- Қажетті реттеу аумағы.
- Жүзеге асыру реттеу аумағы.
Қоғамдық қатынастарға мемлекеттің ықпал етуін екі жақты қарастыруға
болады: мүмкін болатын және қажеттілігі жағынан. Қоғамдық қатынастарды
құқықтық реттеудің жоғарғы шегі мүмкін болатын жағы. Одан арғы тұрған
қатынастарға мемлекет билігінің күші жетпейді және құқықтық нормамен
реттелмейді. (табиғи факторлар, қоғам дамуының заңдылықтары, экономика
деңгейі т. б. с. с.)
Мемлекеттің ықпал етуінің төменгі шегі (қажетті араласуы) мемлекетте
сол не өзге де қоғамдық қатынастардың мүмкіндігімен айқындалады. Ықпал
етудің бұл шегі тұрақсыздау болып келеді. Өзін-өзі реттеу арқылы мораль,
әдет- ғұрып және өзге де құқықтық емес реттеушілер көмегімен тиімділігін
ұстайтын қоғамдық қатынастар бар. Мемлекеттің құқықтық реттеудің шегінен
шығуы қоғамдық қатынастарға қатысушылардың теңдігі мен қатынастың баламалы
сипатын бұзуға әкеліп соғатынын ескерген жөн.
Мемлекеттің заң шығару қызметі жөнінде айта отырып, бұл құқық жасау
процесінің бір бөлігі екеніне назар салған жөн. Бұл процесті сипаттай
отырып, бірінші қоғам дамуының объективті заңдылықтары талданып шешім
қабылданатындығын одан соң белгілі бір құқықтық нысанға ие болатындығын
айта кету керек. Әдетте өмірде қалыптасқан нақты жүріп-тұру нормасы
құқықтық жарлықтардың пайда болуында жетекші болады. Заңдарда көп
жағдайларда практикада өздерін ақтап, үйлесімді жүріп-тұру нысаны болып
қалыптасқан жағдайлар жазылады.
Құқықшығармашылықты құқық қалыптастыру процесінің бір-бөлігі ретінде
қарастырған дұрыс. Құқықшығармашылық - басқарушылық табиғатына ие күрделі
әлеуметтік құбылыс. Бұл мемлекеттің қоғамға басшылық етуінің бір нысаны.
Кез – келген әлеуметтік процестер секілді бұл да заң нормалары арқылы
жүзеге асырылатын саналы, мақсатты іс-әрекет. Құқықшығармашылықты
әлеуметтік және заңды құбылыс ретінде қарастыра отырып, оны тек қана
құқықтық актілер шығарумен ғана шектеуге болмайды. Ол нормативті актіні
дайындау, құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың қажеттілігін айқындау,
реттеудің бағыты мен сипатын айқындау сияқты кең ауқымды процестерді
қамтиды[3].
Әрбір жеке заңдардан тыс болып құқықтың қалыптасуына әсер етіп, оған
жетекші болатын факторлар бар. Факторлар жиынтығы құқықтық әрекеттерге
бағдар беретін қайнар көздер ретінде заң шығарушының іс-әрекетін шектемей
оған ғылыми сипат алуына әсер етеді.
Құқықшығармашылықтағы құрама ықпал материалдық факторлардың санаға
одан соң құқықтық нормаларға айналуын жүзеге асыратын құқықты
қалыптастыруға қатысатын түрлі құбылыстардың арасындағы нақты
байланыстардың дамуын талап етеді. Құқықшығармашылық - құқықтық реттеу
механизмінің негізгі бастамасы. Ол жаңа пайда болған қажеттілік жетіліп,
оның бағыты қоғам дамуымен айқындалғанда басталады. Бұл сатыда құқықты
қалыптастыру процесіне өкілетті мемлекеттік органдар кіріседі. Әдеттегі
көзқарас бойынша құқықшығармашылық - құқықтық нормалар жасауға бағытталған
мемлекеттің іс-әрекеті. Бабаев В.К құқықшығармашылықты түрлі тәсілдермен
орындалатын, ақыл – ой әрекетінің бір түрі ретіндегі құрама әрекеттер
ретінде қарастырады[4]. Бұл ретте заңдарды жасауға бағытталғанымен,
құқықшығармашылық адамзат ақыл-ойының заңды айқындалмаған іс-әрекеті
ретінде талқыланады. Пиголкина А.С пікірінше құқықшығармашылық - нормативті
актілерді дайындау, қабылдау, жариялау сияқты заңда белгіленген тәртіппен
ресми сипаттағы заңды маңызы бар іс-әрекеттер жасау тәртібі.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде құқықшығармашылыққа анықтама беруге
болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.