Қазақстандағы бүгінгі әйелдер қылмыстылығының жалпы криминологиялық сипаттама беру

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
1.1. Әйелдер қылмыстылығының пайда болу себептері
1.2. Әйелдер қылмыстылығының негізгі белгілері

Бұл жұмыста Қазақстандағы бүгінгі әйелдер қылмыстылығының жалпы криминологиялық сипаттама беру әрекеті жасалынды және криминологияның ең күрделі проблеманың бірі, яғни қарастылырған құбылыс бойынша әлеуметтік-құқықтық бақылау шаралар жүйесін жүзеге асыру мен одан әрі дамыту негізінде қылмыстылықтың алдын алу жолдарын ұсынылады.
Жоғарыда көрсетілген проблемаларының шешілуі ғылыми саламен криминология пәнінің салааралық сипаттағы мүмкіндіктерді кеңінен жолдану арқасында қол жеткізілді. Бұл проблемалық жағдайды қарастыру әртүрлі құбылыстармен құқықтық, әлеуметтік, экономикалық, табиғи, жаратылыс тарихи және геосаяси процестерді салыстыру арқасында қол жеткізілді.
Бұл проблеманың өзектілігі келесі жағдайлардан көрінеді:
- соңғы жылдары әйелдер қылмыстылығының жалпы және жеке
түрлерінде құрылым мен динамикасындағы өсу тенденциялар;
- әйелдердің қылмыстық мінез-құлықтық жалпы қоғамға, өзінің мінез-
құлық психологиялық жағдайына және жеке институттарға, сонымен қатар
ерекше орында тұратын отбасылы қатынастарға теріс ықпалдың өсуі;

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Бұл жұмыста Қазақстандағы бүгінгі әйелдер қылмыстылығының жалпы
криминологиялық сипаттама беру әрекеті жасалынды және криминологияның ең
күрделі проблеманың бірі, яғни қарастылырған құбылыс бойынша әлеуметтік-
құқықтық бақылау шаралар жүйесін жүзеге асыру мен одан әрі дамыту негізінде
қылмыстылықтың алдын алу жолдарын ұсынылады.

Жоғарыда көрсетілген проблемаларының шешілуі ғылыми саламен
криминология пәнінің салааралық сипаттағы мүмкіндіктерді кеңінен жолдану
арқасында қол жеткізілді. Бұл проблемалық жағдайды қарастыру әртүрлі
құбылыстармен құқықтық, әлеуметтік, экономикалық, табиғи, жаратылыс тарихи
және геосаяси процестерді салыстыру арқасында қол жеткізілді.

Бұл проблеманың өзектілігі келесі жағдайлардан көрінеді:

- соңғы жылдары әйелдер қылмыстылығының жалпы және жеке
түрлерінде құрылым мен динамикасындағы өсу тенденциялар;

- әйелдердің қылмыстық мінез-құлықтық жалпы қоғамға, өзінің мінез-
құлық психологиялық жағдайына және жеке институттарға, сонымен қатар
ерекше орында тұратын отбасылы қатынастарға теріс ықпалдың өсуі;

- әйелдер қылмыстылығы құрылымында пайдакүнемдік ниетті
деликіттермен мемлекеттің экономикалық жүйесіне, азаматтардың меншігіне ірі
материалдық залал келтіретін қол сұғушылықтардың көбеюі;

- әйелдер қылмыс жасалуына ықпал ететін арнайы себептермен
жағдайларды ескере отырып профилактикалық жұмысты өткізу қажеттілігі;
- әйелдер арасындағы қылмыстылық проблемаларының ғылыми өңдеу
дәрежесінің жеткіліксіздігі.
Әйелдердің қылмысты мінез құлығы әлеуметтік жағдайдың объективтік және
субъективтік факторлардың, оның ішінде ең маңыздысы әлеуметтік тәртіптің
факторлары өзара әрекеттесумен анықталады.

Бүгінгі әйелдер қылмыстылығы өзінің әлеуметтендірілген ерекшеліктеріне
ие. Олар қоғамда жүріп жатқан тарихи, геосаяси, экономикалық-құқықтық,
демографиялық және басқа да өзгерістерге тікелей тәуелді. Бұл өзгерістер
әйелдердің микроәлеуметтік ортасында анық көрінеді.

Микроәлеуметтік ортаның теріс ықпалы әйелдердің өмір жолының әр
сатысында әр түрлі болады және келесі әлеуметтік-
демографиялық өзгешеліктермен шартталған, яғни олар: жасы,
еңбек ету қызметі, материалдық жағдай, отбасылық қатынастарының жалпы
және басқалар.
Микроәлеуметтік ортаның теріс ықпалы жазаны өтеп жүрген бас
бостандығынан айыру орындарында өте қатты көрінеді, ал ол орта ерлер
колониядағы ортадан өзгешеленеді.
Әйелге қатысты қылмыстык жазалауды қолданумен және орындаумен
байланысты проблемаларының көбеюі девианттық мінез-құлықтық белгілері бар
әйелдер тұлғаның қалыпты антиәлеуметтік бағытын қалыптастыруға
криминогендік факторлардың жүзеге асырылуына жағдай жасайды.

Бұл факторлардың қатарына алкогольдік ішімдіктерге құмарлық, есірткіге
құмарлық, жезөкшелік, тұлғамен ресми емес әлеуметтік топтарға әсіресе
кәмелетке толмағандарға қылмыстық-кәсіби салт-дәстүрлердің ықпалы,
ұйымдасқан қылмыстық бірлестіктердің қызметіне әйелдерді кіргізу процесі.
Сонымен бірге кәмелетке толмаған қыздарды қылмыстың әрекет пен
жезөкшелікпен айналысуға тартылуы, ресми еңбек қызмет пен қылмыстық
қызметпен араласып кетуі өсуде.

Әлемдік криминологиялық ғылымының тарихында әйелдер қылмыстылығы
проблемасына арналған зерттеулер әйелдер қылмыстылығының спецификасын,
ерлер қылмыстылығынан ерекшеленетін санды және сапалы сипаттамаларын
көрсеткен. Мұның нәтижесінде әйелдер қылмыстылығы бүкіл қылмыстылық
құрылымынан айырып жеке элементке бөлуге мүмкіндік берді. Қылмыстылықтың
бөлшегі болып әйелдер қылмыстылық қоғамға теріс ықпал етеді, әлеуметтік
өмірдің құбылыстарының кең шенберіне әсерін тигізеді. Сонымен қатар бүгінгі
әйелдер қылмыстылығы өзгермелі құбылыс болып келеді, өйткені бұл құбылыс
әлеуметтік процестермен және оларға сәйкестендірілген құқық бұзушылыққа
қарсы күрестің құқықтық базасын қалыптастыруға бағытталған мемлекетпен
өткізілетін шаралармен шартталған [1].
Әйелдер қылмыстылығы проблемалары әр кезде әлемдегі әйгілі
ғұламалардың еңбектерінде өз баяндауларын тапқан. Олардың қатарына Ч.
Ломброзо, П.Тарновская, М.Н.Гернет, Ю.М.Антонян және тағы басқалар кіреді.
Бұлардың негізінен барлығы әйелдердің қылмысты мінез-құлықтың қалыптасуына
өмір сүру әлеуметтік жағдайларымен процестердің ықпалының ерекше мәнділігін
атап көрсеткен [2].
Әйелдер қылмыстылығының зерттеулердің басталуы XIX - ғасырдың екінші
жартысына сай келеді. Негізін қалаушылар қатарына Ламбер Адольф Жак Кетле
(1796-1874) және Чезаре Ломброзо (1836-1909) жатады.
Ғылыми статистиканың негізін қалаушы бельгиялық социолог криминолог
А.Кетле қылмыстылықтың даму заңдарын зерттегенде мынадай қорытындыға келді:
қылмыс жасауға қалауы адамның жасына, жынысына, оның кәсіби-мамандығына,
білім дәрежесіне, жыл мезгіліне және тағы басқаға тәуелді болып келеді
[3]. Кетленің айтуынша ерлердің әйелдерге қарағанда қылмыс жасауға
талпынысы қатты көрсетілген, өйткені әйелдерге сезімтал, ұят және
қарапайымдылық деген қасиеттер тән және өздерінің әлеуметтік тәуелділігіне
байланысты оларда қылмыс жасауға мүмкіндіктер аз болады. Сонымен қатар
әйелдер өздерінің физикалық әлсіздігіне байланысты қылмыс жасаудың дайын
мүмкіншіліктерімен пайдалана алмайды.
Бұл құбылыстың басқа түсіндірілуін антропологиялық мектептің өкілі
бұрынғы түрме дәрігері сот-медицинасының профессоры Ч. Ломброзо мен оның
жол қуушысы П.Н.Тарновскаямен берілген еді [4]. Ч. Ломброзо әйелдер
қылмыстылығының ерлер қылмыстылығына қарағанда аздығы әйел ағзасымен
мінезінің ерекшеліктеріне және белгілі бір мөлшерде әйелдердің биологиялық
дамымағандығына байланысты [5].
Итальян криминолоғы Энрико Ферри, Ломброзоның жолын қуушысы, әйелдер
еркектерге қарағанда өте қатал және қырсық рецидивистер және өздері
жасалған қылмыстар үшін онша өкінбейді. Э.Ферри айтуынша әйелдердің осындай
төмен сезімталдығы олардың аналық функцияларын атқару нәтижесінде пайда
болады, өйткені мұндай атқарулар өте көп күшті жұмсауды қажет етеді. Мұның
әйелдердің биологиялық дамуы тоқтатылады да даму дәрежесі бойынша олар
балақай мен ересектің ортасында тұрады [6].
Антропологиялық мектептің жол қуушысы П.Н.Тарновская пікірі бойынша
адамның қылмысты мінез-құлыққа бейімділігі биологиялық негізде құралған,
бірақта Тарновская басқа себептіліктерге де мән бөлген, яғни өмір сүру
жағдайы, тәрбие-тәлім, сабақ-дәріс [7].
1.1. Әйелдер қылмыстылығының пайда болу себептері

Әйелдер қылмыстылығының негізгі ерекшелігіне, әдебиетте аталып
өткендей, әйелдің қоғамдағы әлеуметтік позициясы мен рөлдерінің
ерекшеліктері, сондай-ақ оның іс-қимылының негізгі сылтауларының туындысы
жатады.
Әйелдер қылмыстылығының деңгейі мен үдемелік қарқыны (тіркелген
қылмыстардың абсолюттік саны мен коэфициенттері) ерлердікіне қарағанда
едәуір төмен. Бұл негізінен әйелдердің көптеген қылмыстарға тікелей емес,
жанама қатысатындығының нәтижесінде болады. Бұл қылмыстар - ерлерде сирек
кездесетін арандатушылық қылмыстық жолмен табылғанды сату, пайдалану және
т.б.
Әйелдерге қылмыстылығының басқа құрылымы тән, атап айтқанда, оларда
пайдакунемдік қылмыстар басым, оның ішінде — иемдену, жаратып қою не қызмет
бабын теріс пайдалану; алаяқтық алдау.
Әйелдердің зорлық қылмыстарының бір түрі - жаңа туған сәбиді өлтіру.
Адамды басқадай өлтірулер, әдетте отбасы-тұрмыстық жағдайларда,
қызғаныштан, ашынасынан айырылып қалмау мақсатта жасалады. Оларда көбіне
күйеулері, ашынасы, жақын туыстары, тіптен балалар құрбан болады.
Әйелдерге тән әлеуметтік позициялар мен ролдерді жоғалта бастағанына,
аса азғындағандықтан (маскүнемдік, нашақорлық) немесе қартайғандықтан
ерлердің өмір салтына жақындай бастағанына қарай әйелдер ерлердікіне ұқсас
зорлық және басқа әрекеттер жасайды, тіптен әйел зорлағанға қатысады.
В.А.Серебрякованың айтуына қарағанда айқындалған қылмыскер еркектермен
салыстырғанда қылмыскер-әйелдер арасында егде жастағы адамдар көп екен.
Тиісінше, қылмыскерлік әрекет, көбіне, не кәсіптік міндеттерді орындаумен,
не отбасындағы дау-дамаймен байланысты болады.
Отбасындағы материалдық тапшылықтың салмағы алдымен әйелге түседі,
себебі ол, еркекке қарағанда, балаларға, қарияларға қамқорлық жасап, оларды
киіндіріп-тамақтандыру міндетін өз мойына алады. Сондықтан да кедейлік
жағдай, әсіресе, әйелдердің қабырғасына батады.

Әйелдер қылмыстылығында олардың тіптен заңмен берілген аспектіде
ерлермен қатар тең еместігі фактісімен байланысты себептер бар. Бұл
әйелдердің еңбек құқығына жасалған қастандық фактісіне мән бермеу, жұмыс
берушілердін сексуалдық байланысқа тартуы және т.б.[8].

Әйелдер қылмыстылығын анықтайтын факторлар ретінде себептер мен
жағдайлар болып табылады. Бірақ та егер жағдайлар терминін қолданатын
болсақ, онда нағыз осы өмірлік жағдайлар әйелдер қылмыстылығы қоғамдағы
орнын сипаттайды.
В.А.Серебрякованың айтуынша қоғамның әр жаңа даму кезеңі әйелдердің
тұлға ретінде орнының өзгеруіне алып келеді. Осындай байланыс қылмыстылық
саласында да бар. Бұдан маңызды әдістемелік қағида шығады: әйелдер
қылмыстылығының зерттеуінің нақты тарихи жағдайларын есептеумен байланысты
болу керек. Тек нақты әлеуметтік жағдайларды талдау бұл күрделі проблеманың
шешілуін қамтамасыз етеді.
60-жылдардың ортасынан бастап бұрынғы КСРО-ның әлеуметтік экономикалық
жүйесінде шамалы тұрақтылық болған.

1986 жылдан бастап қоғам әлеуметтік-экономикалық қайта құрудың
нәтижелерін сезіне бастады. Барлық жерде қоғамдық-экономикалық
қатынастарының асығыс реформалаудың шикі жемістері байқала бастаған. Осы
кезеңінде қылмыстылықтың қалпына кері әсерін тигізген ыстық аймақтардан
келіп жатқан әлеуметтік әлсіз адамдардың көшу-қон процестер табылды.
Сол 1986 жылда өндірістің құлдырауы, аймақтардың, мекемелердің
экономикалық ажырауы және басқа да экономикалық проблемалары
қоғамның барлық санаттарына зиян келтірді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.