“Қазақстандағы психологиялық ғылым” пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

“Сырдария” университеті

“Гуманитарлық білім” факультеті

“Педагогика және психология” кафедрасы

“ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМ”

пәні бойынша

050103 - Педагогика және психология мамандықтарының студенттері үшін

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

(Силлабус)

Оқу түрі: сыртқы

Курс: 4

Кредит саны: 3

Лекция: 30 сағат

Практикалық (семинар) сабақтар: 10сағат

СӨЖ: 95 сағат

Барлық сағат саны: 135 сағат

Аралық бақылаулар саны: І - ІІ (60 балл)

Қорытынды бақылау - емтихан 40 балл

Σ Барлығы 100 балл

ЖЕТІСАЙ - 2011

Силабусты дайындаған: оқытушы Таштауова Ж. Х.

Силлабус Университет Ғылыми кеңесінде бекітілген оқу бағдарламасы негізінде дайындалған.

Силлабус кафедраныњ мәжілісінде қаралды

Хаттама № __ « » 2010_ж.

Кафедра меңгерушісі

қолы аты-жөні, ғылымти атығы

Факультеттің оқу-әдістемелік бюросында бекітілді

Хаттама № __ « » 2010_ж.

Әдістемелік бюро төрағасы/төрайымы/

қолы аты-жөні, ғылыми атағы

Университеттің Ғылыми Кеңесінде мақұлданған

Хаттама № __ « » 2010_ж.

Ғылыми Кеңес хатшысы

қолы аты-жөні, ғылыми атағы

Мазмұны

1. Алғы сөз ……. . . .

2. Жалпы мәліметтер . ……… . . .

3. Курстың мақсаты мен міндеті . . . . . .

4. Курстың пререквизиттері, постреквизиттері . . . . . .

5. Жұмыс оқу Жоспары: нан көшірме . …… . . .

6. Оқу сабақтарының құрылымы . . . .

7. Студентке арналған ережелер . . . . .

8. Оқу сағаттарының кредитке сәйкес тақырып бойынена бөліну кестесі . . .

9. Лекция сабақтарының мазмұны . . .

10. Семинар сабақтарының Жоспары: . . .

11. СӨЖ Жоспары: және орындау кестесі . . .

12. ОБСӨЖ Жоспары: және орындау кестесі . . .

13. Студенттердің білімін бақылау түрлері: . . .

а) бақылау сұрақтары

б) жазбаша бақылау жұмысы

в) тест сұрақтары

14. Студенттердің академиялық білімін рейтингтік бақылау жүйесі . . .

15. Пән бойынена оқу процесінің картасы . . . . . .

АЛҒЫ СӨЗ

Оқу әдістемелік кешен «Қазақстандағы психологиялық ғылым» пәні бойынша 050103-«Педагогика және психология» мамандықтарының студенттеріне осы курс бойынша оқытушының жұмыстан неғұрылым тиімді ұйымдастыруға арналған барлық қажетті оқу-әдістемелік материалдарды құрайды. Білім беруде кредиттік технологияны пайдаланып, барлық құжаттарды бір кешенге біріктіре отырып, пәнді меңгеру процесінде студенттің білімін, машықтануын және біліктілігін жоғарғы деңгейге көтеру мақсаты көзделініп отыр.

ОБСӨЖ - оқытушының басшылығымен студенттің өзіндік жұмысы, СӨЖ- студенттердің өзіндік жұмысы.

Оқыту бағдарламасы (Syllabus), семестрдің басында әрбір студентке беріліп, студенттің білімін тереңдетуге, пәнге деген ықыласының артуына, шығармашылық және зерттеушілік қабілеттері ашылып, одан әрі дамуына себебін тигізеді деп күтілуде.

Дәрістің қысқаша жазбасы студентке қайсы бір тақырыпты қарастыруда неге назар аудару керектігіне бағыт береді, санасына негізгі ұғымдар мен терминдерді енгізеді. Пәнді толықтай меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттің барлығымен дерлік жұмыс өткізіп және өзіндік жұмысының барлық көлемін орындауы қажет.

Тапсырмалар мен жағдайлардың жиынтығы студенттерге кредиттерді тапсыруда пән бойынена өз білімдерін тексеруге және рейтингтік бақылауды тапсыруға, сынақ/емтиханды алуға арналған.

2. ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР.

3. ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ

ПРОЦЕСІНДЕГІ РОЛІ

Қазақстандағы психологиялық ғылым пәні - психологиялық жоғары білім беру жүйесінде маңызды орынға ие. Аристотельден басталатын психологиялық ой-пікірлер мен ілім білімдер, өткен ғасырдың екінені жартысынан басталатын эксперименттік психологияның тарихы, Шығыс Аристотельі атанған ғұлама әл-Фараби бабамыздың, Алтын Орда дәуірінің ойшылдары, әлемдік озық мәдениеттің шоқ жұлдыздары, ғұлама ойшылдардың және осы ғасырдың басында тәлімдік ой-пікірлермен барша қазақ даласын дүр сілкіндірген ақын-жазушылардың ұлттық дәстүр, салт-сана, адамның жан-жүйесі жайлы мұраларын өз туындыларының негізгі арқауы еткен психологиялық тұжырымдары, қалдырған ұлан-ғайыр тәліми мұралары қазіргі ұрпақ тәрбиесіне қосар үлесі өте үлкен, сондай-ақ қазіргі заман талабымен үндесетін өміршең дүниелер.

Бұл курсты тыңдаған студенттер Қазақстандағы ұлттық психологияның ерекшеліктерін білуі, мамандық бойынена қажетті ептілікпен дағдыларды, психологиялық білімдерді меңгеруі, Қазақстандағы психологиялық ғылым пәнінің теоретикалық негіздерін меңгеруі, Қазақстандағы психологиялық ғылым мәселелеріне қызығушылығы пайда болуы керек.

4. КУРСТЫҢ ПРЕРЕКВИЗИТТЕРІ ЖӘНЕ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ

5. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ

6. ОҚУ САБАҚТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ:

Жұмыс бағдарламасында сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай бөлінген: лекция, семинар, ОБСӨЖ (оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы), СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы), ЛБС-лабораториялық сабақтар.

Лекция - студентке тақырыпты игеруде неге назар аударуына бағыт береді.

Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет

Семинар сабақтарында - студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек

ОБСӨЖ - оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы.

Материалды сабақ үстінде оқытушының көмегімен оқып меңгеру.

Оқытушы тақырыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды.

СӨЖ -студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.

Лабораториялық сабақтарда студент теориялық қорытындыларын, яғни, теория мен тәжірибе бірлігін анықтап, құрал-жабдықтарды құрастыруға, пайдалануға дағдыланады, тәжірибе кезінде алынған нәтижелерді талдауды, теориямен сәйкестеліп дәлелдеуді үйренеді.

7. СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР (Rules) :

1. Сабаққа кешікпеу керек.
2. Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіріп қою керек.
3. Сабаққа іскер киіммен келу керек.
4. Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелу керек.
5. Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.
6. Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.

8. ОҚУ САҒАТТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУ КЕСТЕСІ

9. ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫ

І тарау

Қазақ психологиясының ілкі бастау түп төркіндері

1-лекция

Қазақстандағы психологиялық ғылым пәніне кіріспе

(1 сағат)

Жоспары:

1. Қазақстандағы психологиялық ғылым пән ретінде;

2. Әлемдік психологиялық ғылымның қазіргі жағдайы.

Мақсаты: Студенттерге Қазақстандағы психологиялық ғылымның алғашқы бастаулары мен қазіргі таңдағы даму жағдайын, мәні мен маңызын ашып түсіндіріп, өзіндік көзқарастарын қалыптастыру.

Лекция мәтіні:

1. Психология тарихында еске алатын екі тарих бар, оның біріненісі - Аристотельден басталатын психологиялық ой-пікірлер мен ілім-білімдердің тарихы; екіненісі - өткен ғасырдың екінені жартысынан басталатын эксперименттік (тәжірибелік) психологияның тарихы; Оның біріненісі - 2400 жылдай уақытқа созылса, екіненісінің бар-жоғы 15 жылдай ғана. Халқымыз осы тарихтың біріненісіне өлшеусіз үлес қосқанда, екінені кезеңінде айтарлықтай іс бітіре алмаған. Әрине, мұның да түрлі себептері бар. Ежелгі ата-бабаларымыз күмбірлеген күміс күйімен, сыбызғы үнімен, асқақтата салған әсем әнімен, ғашықтық, лироэпос жырымен, мақал-мәтелімен, шешендік сөз, айтыс жырларымен сан ғасыр бойы өз ұрпағын сегіз қырлы, бір сырлы, өнегелі де өнерлі, имандылық-адамгершілік ар-ожданы жоғары, намысқор азамат етіп тәрбиелеп келгені тарихи шындық.

Шығыс Аристотельі атанған ғұлама әл-Фараби бабамыздың да Қазақстан топырағында дүниеге келіп, артына ұлан-ғайыр тәліми мұра қалдырып кеткенін бүгінгі ұрпақ зор мақтаныш тұтады. Түркі тілдес халықтардың бәріне ортақ өшпес рухани мұра қалдырған орта ғасыр ойшылдары: Баласағұни, Қашқари, Жүйнеки, Иссауи шығармалары, сондай-ақ Алтын Орда дәуірінің ойшылдары: Хорезми, Сараи, Дулати, Жалайри, Әбілғазы, т. б. еңбектерінің де қазіргі ұрпақ тәрбиесінен алар орны ерекше.

Соңғы кездері қазақ психологиялық ой-пікір тарихы жаңа ғылыми деректермен толысып отыр. Осындан 500 жылдай бұрын ортағасырлық ғұлама-ғалым Өтеубойдақ Тілеуқабылұлы “Шипагерлік баян” атты үлкен еңбек жазыпты. Мұнда шипагерлік (дәрігерлік) мәселесімен қатар қазақ тарихы, тіл, әдебиет, этнография, анатомия, физиология, медицина, философия ғылымдарынан да мағлұмат беріледі. Осынау еңбекте психология саласынан да көптеген қызықты деректер мол. ХVІІІ ғасырда өмір сүрген Тауасарұлы Қазыбек бектің “Түп-тұқиянан өзіме шейін” атты еңбегі тек сол кездің рухани өмірін ашатын төл туынды ғана емес, ол сондай-ақ халқымыздың ұлттық психологиясынан көптеген тың мағлұматтар беретін кемел дүние.

Әлемдік озық мәдениеттің щоқ жұлдыздары: Шоқан, Ыбырай, Абай сияқты ғұлама ойшылдардың адамның жан-жүйесі жайлы мұралының қазіргі ұрпақ тәрбиесіне қосар үлесі өз алдына бір төбе. Осы ғасырдың басында тәлімдік ой-пкірімен барша қазақ даласын дүр сілкіндірген Шәкәрім, Ахмет, Халел, Мағжан, Жүсіпбек, Міржақыптардың ұлттық дәстүр, салт-сананы, өз туындыларының негізгі арқауы еткен психологиялық тұжырымдары қазіргі заман талабымен ұндесетін өміршең дүниелер.

2. Әлемдік психологиялық ғылымның қазіргі жағдайын оның дамуындағы елеулі кезең ретінде деп бағалауға болады. Ғылыми психология оның түсінік аппараты мен зерттеу әдістерін жетілдіре отырып, жаңа мәліметтермен үздіксіз байытып отырады. Атақты ғылыми зерттеуші Д. Палермо пікірінене психология нағыз қызған кезінде болмаса, революцияға дейін әбден жетілген. Мамандардың болжамы бойынена ХХІ ғасыр психология ғасыры болады. Ұлы Альберт Эйнштейн әлдеқайда күрделі дей отырып дүниежүзілік атақты психолог Жан Пиаженің алдында басын иеді.

Біздің Одақтас Республикаларымызда психология ғылымының теоретико-методологиялық, сол сияқты қолданбалы мәслелердің қарқынды зерттеулеріне қажеттілік күрт өсті.

Соңғы уақыттарда бізде көптеген ғылыми зерттеулер жанданып, оқытушылар ата-аналар арасында этнопсихологиялық білімдерді насихаттау көбейе түсуде. Көптеген ғылыми-теориялық және практикалық конференциялар өтіліп, монографиялар таратылып, оқулықтар мен оқу құралдары, бағдарламалар мен әдіснамалық өңдеулер, библиографиялық сөздіктер шығарылуда. Мұндай жоспарды Алматы облыстық “Ұлттық тәлім-тәрбие ассоциациясы” және әл-Фараби атындағы ҚАЗ ГУ-гі этнопсихология және этнопедагогика орталығы мекемесі көптеген жұмыстар атқаруда.

Жалпы сыртқы бейне қуанышты болғанмен, терезеге үңілсек анау айталықұ сәтті деп айта алмаймыз.

Өкінішке орай, біздің Республикамызда психология статусы әліге дейін тереңдей дәлелденбеген. Психологияға тікелей қатысы бар, этнопсихологиялық және рухани-адамгершілік сипаттағы көптеген сұрақтар оның қатысуынсыз шешілуде.

Мысалы: шаруашылық және әлеуметтік құқықтық, техникалық және технологиялық мәселелерге психологиялық экспертиза жүргізілмейді. Сәтсіз жағдайларда мысалы: жол апаттары, құқық бұзушылық, және қымытық істерге психология қатыстырылмайды. Экономика, денсаулық сақтау, спорт, мәдениет, мемлекеттік мекемелер, әскери бөліменелер, құқық қорғау органдары сияқты көптеген салаларда әлеуметтк психологиялық қызметтер өте баяу дамуда.

Білім беру жүйесінде психологияқандай маңызды роль атқаратындығы, арнайы дәлелдеулерііз-ақ белгілі. Мектепке дейінгі мекемелерден бастап ЖОО-кейінгі оқу-тәрбиелік жұмыс жүйелерінің барлығы психологиялық қамсыздандырусыз мүмкін емес.

Егер Ресей Федерациясында 90-жылдарда 6 психология факультеті қызмет етсе, қазір олар 125 болды. Тек Москвада ғана 25 ЖООда психология факультеті қызме, т ететді. Бұл бағытта біздің Білім беру Министрлігіміз, денсаулық сақтау және спорт, жоғары мектептер мен ғылым минисртлігі қандай іс-шаралар атқаруда? Бізге тек Республикамызда ЖОО ның психология кафедрасының жойылғандығы ғана мәлім. Олар педагогика кафедрасымен біріктірілген. Ал орта мектептердегі психологияға кіріспе жайлы айтпасақ та болады.

Біраз уақыттар алдын мемлекеттік орта мектептердегі практик психологтардың жүктемелері қысқартылған.

Бақылау сұрақтары:

1. Шығыс Аристотелі атанған ғұлама?

2. Психологиялық ой-пікірлер мен ілім-білімдердің алғашқы бастауы қай уақыттардан баталады, қысқаша сипаттама беріңіз?

3. Әлемдік психологиялық ғылымның қазіргі жағдайы қаненалықты деңгейде деп ойлайсыз және өзіңіздің психологиялық ғылым тұрғысынан біліміңізге қанағаттанасызба, өз ойыңызды білдіріңіз?

4. Психология салалары жайында осы уақытқа дейін қазақша қанена әдебиеттермен таныстыңыз, олардың сапасына ой білдіре аласызба?

2 лекция

Ежелгі Орхон-Енисей түркі жазбаларымен Қорқыт ата тағылымдарындағы психологиялық идеялар (VІ-Хғғ)

(1 сағат)

Жоспары:

1. Түрік қағанаты;

2. VІ ғасырдағы жазба ескерткіштер

3. Қорқыт ата тағылымдары.

Мақсаты: Студенттерге VІ-Х ғасырлардағы жазба ескерткіштермен Қорқыт ата нақылдарындағы психологиялық мәселелердің мәнін ашып, маңыздылығын түсіндіру.

Лекция мәтіні:

1. VI ғасырда Жетісу, Алтай, Орта Азияны мекен еткен ру-тайпалар бірігіп, Түрік қағанаты дейтін үлкен мемлекет құрды. Зерттеушілердің айтуынена «түрік» деген халықтың аты 542 жылдан белгілі болса керек. Түрік қағанатының қоғамдық-экономикалық, саяси - әлеуметтік өмірінде сол кездері жаугершілік дәстүр маңызды орын алады. Олардың алғашқы көсемдерінің бірі - Бумын қаған айналасындағы көрші елдерді өзіне қаратады. Қағанаттың орталығы Орхон өзенінің (Қазіргі Монғолияда) жағасында болды. Истеми қағанның тұсында (VI ғ. ) елдің территориясы бұрынғыдан да ұлғайып, әскери қуаты арта түсті. Көп ұзамай, өзара қырғын соғыстар басталады да, қағанат екіге (бірі Орталық Азиядағы Шығыс түрік, екіненісі - Жетісу, Шығыс Түркістан, Орта Азия Батыс түрік қағанаты) бөлінеді. Батыс түрік қағанаты (астанасы Шу өзені алқабындағы Суяб қаласы) аварларды батысқа ығыстырып, Еділ, Жайық бойын өзіне қаратты. Білге қаған мен оның інісі Кұлтегін осы ұлан-ғайыр қағанаттың тәуелсіздігін Таң (Қытай) шабуылынан үнемі қорғап келді. Батыс түрік қағандығын құраған әртүрлі тайпалар кейіннен қазақ халкының құрамына енгені тарихтан белгілі. Осы кезеңнің саяси-қоғамдық, әдеби өмірін баяндайтын жазба ескерткіштер бізге жетіп отыр. Солардың бірі - «Құлтегін», «Білге қаған», «Тоныкөк» дастандары.

2. Құлпытасқа жазылған ескерткіштер Орхон-Енисей жазбалары деп те аталады. Бұлардың авторы Иолығ-Тегін дейтін шежіреші екендігі белгілі болып отыр, бірақ қайда туып, қашан өлгендігі жөнінде еш мағлұмат жоқ. Шамамен VIII ғасырдың орта шенінде өмір сүрген болу керек. Жазба ескерткіштердің мазмұнына қарағанда оның өз заманында білімді адамдың бірі болғаны байқалады. Білге қаған інісі Құлтегін қайтыс болғаннан кейін (731 ж. ) оны өмірлік есте қалдыру үшін шетжұрттан шеберлер алдырып, Қожа-Сайдам ойпатына үлкен ескерткіш орнатады да, мұндағы өсиет сөздерді өз ағайыны Иоллығ-Тегінге жаздырады. Кейінен білге қаған қайтыс болып, інісінің қасына жерленеді. Осы ескерткіштің тексін жазған да Йоллығ-Тегін. «Құлтегін» («Түркі қағанаты туралы сөз») ескерткішіне дейін де халық жадында сақталған ежелгі бабаларымыздың ерлік істерін, тұрмыс салтын жалпы жұртқа паш ететін шежірелер болуы ықтимал. Бірақ ол жөнінде әзірше мәлімет жоқ. Автор түркілер тарихын олрдың саяси аренаға шыққан кезі - VI ғасыр ортасынан бастайды, яғни түркі ордасын құрған дәуірден бергі 200 жылдық тарихты сөз етеді. «Құлтегін» ескерткіші желісі жағынан екі бөлімнен («Кіші Құлтегін», «Үлкен Құлтегін» тұрады. Біріненісі - жазылу мерзімінің кейін тұрғанына қарамай - түркі тарихының кіріспе бөлімі іспеттес те, екіненісі мемлекет тарихының негізгі бөлімі, «ел өсиеті» болып есептеледі.

... жалғасы

Химияны оқыту құралдарын топтастыру

Қазіргі заманғы химия оқулықтарына қойылатын талаптар

Жаратылыстану-математика бағытындағы информатикадан жүргізілетін қолданбалы курстар

Бастауышта математикалық білім беру

Жалпы орта мектептерде оқушылардың дене тәрбиесі мен спорттық машықтану үрдісін қалыптастыру жүйесі

Философия пәнінен оқу-әдістемелік кешені

Музейлердің қор жұмысы

Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу

Қазіргі отандық педагогиканың ұлттық ерекшеліктері

Мультимедиалық жүйелік дыбыстар

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс