Қазақы ырым-тыйымдардың лингвомәдени мәні

1 Қазақы ырым.тыйымдардың лингвомәдени мәні
2 Түркі халықтарының ырым
3 Әр түрлі жағдайлардағы ырымдар

Қазіргі таңда «тіл мен мәдениет», «адам және тіл» байланысын лингвомәдени тұрғыдан қарастыру - өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Тіл білімі ғылымының қазіргі кезеңдегі дамуы антропоцентристік бағытпен сипатталатын лингвомәдени зерттеулердің тереңдеуімен ерекшеленеді.
Тіл мен мәдениеттің байланысына қатысты ғылыми тұжырымдар, зерттеу нысанына қатысты ғылыми пікірлер орыс ғалымдары Н:Д: Арутюнова, Ю.С.Степанов, В.Н.Телия, В.Шаклеин, В.Воробьев, В.А.Маслованың еңбектерінде көрсетілген.
Қазақ тіл білімінде лингвомәдениеттану ғылымы әлі де жан-жақты қарастыруды қажет ететін тың сала болғанымен, ғалымдар әр қырынан зерттеп келеді. Осы бағытқа байланысты біраз еңбектер мен зерттеулер бар.Әсіресе, лингвомәдениеттанымдық өріс мәселелері , халықтың тәжірибесі мен танымы А. Байтұрсынұлы, Қ. Жұбанов, І. Кеңесбаев, А.Сауранбаев, С.Аманжолов, Ғ.Мұсабаев зерттеулерінде көрініс тапса лексика- фразеологиялық, семантикалық тұрғыда академик Ә.Т. Қайдардың, Е..Жанпейісов, Р. Сыздықова, Ж.Манкеева, Г.Смағұлова т.б. ғалымдардың жұмыстарында қарастырылған.
Тіл мен мәдениеттің сабақтастығы жөнінде академик Ә.Т.Қайдар: «Мәдениет жеке адамның басына тән қасиеттен басталып,бүкіл ұлттық менталитетті, ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық сана, дүниетаным, салт-дәстүр, рухани-материалдық байлықтың бәрін түгел қамтитын өте күрделі ұғым. Ана тіліміздің атқаратын барша қоғамдық-әлеуметтік қызметтерінің ішінде шоқтығы биік тұрған, аса елеулі тағы бір қызметі – оның ұлттық мәдениетіміздің негізі,ұйтқысы болу қызметі»-деп көрсетеді [1].
Тілде алдыңғы ұрпақтың ғасырлар бойы жинақтаған рухани және материалдық мәдениетінің жетістіктері мен тәжірибесі, ұлт өркениетіне қатысты белгілер шоғырланған.Сондықтан да тілді, мәдениет пен өркениетті бір-бірінен ажырағысыз тұтас дүние ретінде қарастыру – бүгінгі таңның өзекті мәселелерінің бірі ретінде саналады.
Адамзаттың рухани дамуының әр түрлі сатыларында қалыптасқан наным-сенімдерден, бүкіл әлем халықтарының ырым-тыйым сөздері лингвомәдени және этномәдени құбылыс ретінде ғылыми әлемнің назарын өзіне ертеден-ақ аударып келген. Ырым-тыйымдар кез-келген халықтың тілінен орын алған ауқымды дүние.Ырымдар мен тыйымдарда халықтың ғасырлар бойы жинақтаған бай тәжірибесі негізінде сақталған, оның бойында ұлттық байлықтың рухани көздері көрініс тапқан. Олардың шығуын, таралуын және түрлерін ғалымдар бүкіләлемдік деңгейде зерттеген.

1.Қайдар Ә.Т Қазақ тілінің өзекті мәселелері.Алматы, Ана тілі, 1998.
2. Ахметов.Ә Түркі тілдеріндегі табу мен эвфемизмдер (салыстырмалы-этнолингвистикалық зерделеу ).-Алматы, Ғылым 1995..
3. Диваев.Ә. Тарту. Құрастырған, алғы сөзін және түсініктемелерін
жазған Флора Оразаева. Алматы, Ана тілі, 1992,165- 6.
4. Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах А.1961,Т-1.С.478.
5. Кайдар.А.Т.Культ слова у тюркских народов//Тюрк-я,1992.№3С.74-79
6. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті. Алматы, Мектеп, 1984, 54-55-бб.
7. Крауц Р. Среди киргизов и туркменов на Мангышлаке.1910. С. 37.