Тауарлар мен ақша нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдік. «IS-LM»үлгісі (Дәріс материалы)

Дәріс мақсаты
1.Тауарлық және ақша нарығындағы тепе.теңдік. «IS.LM» моделі
2.Бюджетті.салықтық және ақша.несие саясатының салыстырмалы тиімділігі
Ақша . несие экспансиясы.
Фискалды саясатты салыстырмалы тиімді ынталандыруы
Монетарлық саясаттың салыстымалы ынталандыру тиімділігі
Баға деңгейінің өзгеруіндегі бюджетті.салықтық саясатты ынталандыру
Баға деңгейінің өзгеруіндегі ақша.несие саясатын ынталандыру
НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР
ӨЗІН.ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР
СӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

ТАУАРЛАР МЕН АҚША НАРЫҒЫНДАҒЫ МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕПЕ-ТЕҢДІК.«IS-LM»үлгісі
Мақсаты: нақты экрнрмика секторының (тауар нарығының) және ақша нарығының өзара әсерінің тереңдетілген талдауын көрсету. Тауар нарығы түсінігінде қызмет көрсету мен тұтыну тауарлары нарығы да қарастырылатынын біле аласыз.

1. Тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдік. «IS-LM» моделі
«AD-AS» моделінде және Кейнсиандық пайыздың нарықтық мөлшерлеме моделінде сыртқы ауыспалы және ақша нарығында тауарлық нарығының тепе-теңдігінен тәуелсіздігі салыстырмалы түрде бекітілуі болып табылады.
Макроэкономикалық әдебиеттерде жеке және жалпы тепе-теңдік деп бөледі. Жеке тепе-теңдік бөлек алынған нарықта түсіндіріледі. Жалпы бір уақыттағы тепе-теңдік барлық нарықтарда, тұтас экономикалық жүйедегі тепе-теңдік немесе макроэкономикалық тепе-теңдік. Бұл жерде қаражат активтер мен игіліктер нарығындағы біріккен тепе-теңдігі қарастырылады.
«IS-LM» моделінің көмегі арқылы экономиканың талдаудың негізгі мақсаты бір тұтас жүйеге тауарлық және ақша нарығының бірлестігі болып табылады. «IS-LM» моделі (инвестиция – жинақ, өтімділігінің артықшылығы – ақша) – тауарлы-ақша тепе-теңдігінің моделі, экономикалық факторларды анықтауға рұқсат береді және жиынтық сұраныстың қызметін анықтайды. Бұл модель тауарлық және ақша нарығындағы тепе-теңдікті уақыт бойынша жеткізетін, У табысы мен R пайыздық нарықтық мөлшерлемесі қиылысуын табады.Сондықтан «IS-LM» моделі «AD-AS» моделінің нақтылығы.
«IS-LM» моделі - теориялық тұрғызу, экономиканың нақты және ақша секторын біріктіру. «IS-LM» моделі «кейнсиандық кресі» элементтерінен және Дж.М.Кейнстің өтімділігінің артықшылығынан тұрады.А.Хансеннің «Ақша теориясы мен фискальдық саясат» (1949) атты кітабі кең таралған кейін, Дж.Р.Хикстің 1937 жылы. «Кейнс мистері және классиктер» шығармасы бірінші рет ұсынды. Қазіргі уақыттағы экономисттер қаражат нырығын тұтастығымен қосады, яғни ақша және бағалы қағаздар нарығын.
«IS-LM» моделінің екі бөлімі – бұл IS қисығы «инвестиция» (ағылшын.investment), «жинақтау» (ағылшын.saving) және LM қисығы – «өтімділік» (ағылшын.tiguadity), ақша (ағылшын.money). Бұл моделдің екі бөлімі пайыздық мөлшерлеме мен ақша және тауарлық нарықтағы экономикалық процестердің динамикасын көрсетін тепе-теңдік шамасын байланыстырады.
IS қисығы – тауарлық нарықтағы тепе-теңдіктің қисығы. Ол табыстың теңдігін, тұтынудың функцияларын, таза экспорт пен инвестицияның бір уақытта қанағаттандыратын, барлық У және R комбинацияларын сипаттайтын геометриялық орынды көрсетеді. IS қисығының барлық нүктелеріндегі инвестиция мен жинақтаудың тепе-теңдігін сақтайды. IS термині бұл тепе-теңдікті көрсетеді (Investment=Savings).
Қысқа мерзім кезенде баға деңгейі тұрақты болғанда маңызы номиналды және нақты болып, жиынтық табыстың (У) шамасы және пайздың мөлшерлемесіның (R) қозғалысы барлық кезенде сәйкес келеді.
IS қисығын тұрғызу ( 1 суретте)
а) инвестициялардың функциялары
б) «Кейнсиандық кресі»
с) IS қисығы
А квандрантта инвестицияның функциясы көрсетілген. Пайыздың мөлщерлемесі – бұл инвестициялық жобаларды қаржыландыру үшін несиені алғандағы шығындар, онда жоспарланған инвестицияның пайыздың мөлшерлеме өсімі төмендейді, яғни R1-ден R2 дейін пайыздың мөлшерлеме өсімі I (R1)-ден I (R2) дейін жоспарлаған инвестицияны төмендетеді.
В квадрантта «кейнсиандық кресі» көрсетілген: жоспарлаған инвестицияның төмендеуі I(R1)ден І(R2) дейін табысты қысқартадыY1 ден Y2 дейін.
В квадрантта IS қисығы табыс пен пайыз мөлшерлеме арасындағы өзара байланыстың нәтижесі ретінде көрсетеді.
IS қисығының қозғалысы, игіліктер нарығындағы тепе-теңдіктің сақталуы үшін пайыз мөлшерлеме деңгейінің өзгеру кезінде ұлттық табыстың деңгейі өзгеру керек екенің көрсетеді.

НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Н.Назарбаев ҚР Президенті жаңа кезең-жаңа экономика Е.Қ. 16 желтоқсан 2004 жыл.
2. Р. Дорнбуш және С. Фишер Макроэкономика Алматы «Білім» 1997.
3. Н.Қ. Мамыров М.Ә. Тілеужанова макроэкономика «экономика» баспана ,2003
4. Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика м.: ДиС, 1997 11 тарау.
5. Мэнькью Н.Г,. Макроэкономика М.: МГУ , 1994 4 тарау
6. Ивашковский С.Н. Макроэкономика М.: Дело 2000 15,16 тарау.
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Чепурин М.Н., Киселев Е.А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
2. Костюк В.Н. Макроэкономика М.: «Центр» 1998 8 тарау.
3. Вечеконов Г.С. Вечников Г.Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР:
1. Тауарлық нарықтар дегеніміз не және олардың функциясы?
2. Ақша нарығына анықтама беріңіздер және ол экономикада қандай рөл атқаратын түсіндіріндер?
3. Қандай теориялық алғы шарттарда IS-LM моделін құрылады?
4. Неге сіздің ойыңызша тауарлық нарық,ақша және бағалы қағаздар нарықтардың процестері өзара байланысты деп оқытылады?
5. Экономика үшін ақша-несие және фискальдық саясаттың зардаптары қандай?
6. Меншік инвстицияның «тиімді ығыстыру» ұғымын қалай түсінесіз?
7. Экономика қашан инвестицияға, қашан өтімділік тұзағына түседі, түсіндіріңіздер?
8. Табыстың деңгейінің тепе-теңдігі үшін бағаның өсуі (төмендеуі) зардаптарын айтыңыз?
9. Тауарлар нарығы мен ақша нырғының процесінің өзара байланысты деп не үшін оқытады?
10. IS-LM моделінің практикалық мәні неден тұрады?



СӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР:
1. Үй жұмысы: семинар сабағының жоспары бойынша дайындалу
2. Әр семинарлық сабаққа глосарии құру
3. Есептерді шешіндер:
C = 300+0,8Yd;
I = 200-1500R;
Xn = 100-0,04Y-500R;
Md = (0,5Y-2000R)P.
Егер:
G-200(мемлекеттік шығындар);
t =0,2 (салық салу мөлшері);
M = 550 (ақшаның номиналдық ұсынысы);
P =1 (берілген баға деңгейі).
Табыс пен пайыз мөлшерлеме деңгеінің тепе-теңдігін есептеңіздер.