Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру
Кіріспе ... ... ... ... ... ..3
1. Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы..5
1.1.Дамушы елдер тобы ... ... ... ... ... 5
1.2. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары ... ... ... ... 6
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру...10
2.1. Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері және негізгі нысандары ... ... ... ... ... ... ... .10
2.2. Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.3. Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... .17
3. Қазақстанның халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары ... ... ... ... .19
3.1.Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру ... ...19
Қорытынды ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ...27
1. Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы..5
1.1.Дамушы елдер тобы ... ... ... ... ... 5
1.2. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары ... ... ... ... 6
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру...10
2.1. Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері және негізгі нысандары ... ... ... ... ... ... ... .10
2.2. Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.3. Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... .17
3. Қазақстанның халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары ... ... ... ... .19
3.1.Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру ... ...19
Қорытынды ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ...27
Қазіргі уақытта әлемнің көптеген мемлекеттерін дамушы елдер құрайды, оларда планета халқының үлкен бөлігі тұрады, бірақ олардың экономикалық дамуы артта қалып қойған, сол себепті олардың экономикалық даму деңгейін көтеру үшін халықаралық несиелендіру және қаржыландыру ең өзекті мәселелердің бірі болып келеді.
Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастар – нарықтық шаруашылықтың құрамдас бөлігі және ең күрделі салаларының бірі. Оларда дамуы тарихи тұрғыдан қатар және тығыз шырмаланып келе жатқан ұлттық және әлемдік экономиканың проблемалары жинақталады. Шаруашылық байланыстарды интернационалдандыруға қарай тауарлардың, қызметтердің және әсіресе капиталдар мен несиелердің халықаралық ағындары ұлғаюда. Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарға үлкен әсерді серіктес-қарсыластар ретінде көрінетін жетекші өнеркәсіптік дамыған елдер көрсетеді. Соңғы онжылдықта дамушы елдердің осы саладағы жандандырылуы атап өтіледі.
Жаңа факторлардың әсерінен халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың жұмыс істеуі қиындады және жиі өзгерістермен сипатталады.Сондықтан, әлемдік тәжірибені зерттеу қалыптасқан Қазақстан және нарықтық экономиканың басқа да ТМД елдері үшін үлкен қызығушылық танытуда.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының және өзге де дамушы елдердің халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары.
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру. Олардың сыртқы экономикалық байланыстарын қарастыру. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру мәселесін зерттеп, ашып көрсету. Және де Қазақстан Республикасының халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарына тоқталу.
Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастар – нарықтық шаруашылықтың құрамдас бөлігі және ең күрделі салаларының бірі. Оларда дамуы тарихи тұрғыдан қатар және тығыз шырмаланып келе жатқан ұлттық және әлемдік экономиканың проблемалары жинақталады. Шаруашылық байланыстарды интернационалдандыруға қарай тауарлардың, қызметтердің және әсіресе капиталдар мен несиелердің халықаралық ағындары ұлғаюда. Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарға үлкен әсерді серіктес-қарсыластар ретінде көрінетін жетекші өнеркәсіптік дамыған елдер көрсетеді. Соңғы онжылдықта дамушы елдердің осы саладағы жандандырылуы атап өтіледі.
Жаңа факторлардың әсерінен халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың жұмыс істеуі қиындады және жиі өзгерістермен сипатталады.Сондықтан, әлемдік тәжірибені зерттеу қалыптасқан Қазақстан және нарықтық экономиканың басқа да ТМД елдері үшін үлкен қызығушылық танытуда.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының және өзге де дамушы елдердің халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары.
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру. Олардың сыртқы экономикалық байланыстарын қарастыру. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру мәселесін зерттеп, ашып көрсету. Және де Қазақстан Республикасының халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарына тоқталу.
1.Халықаралық қатынастар теориясы:оқу құралы. А. Б. Азаматова, Г. Ж. Бақтыбаева, «Экономика», 2011 ж. – 140 бет
2.Жалпы экономикалық теория. Оқулық. Шеденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Н.С., Ақтөбе, «А-Полиграфия», 2012 ж. – 455 бет
3.Құлпыбаев С., Ынтыкбаева С.Ж., Мельников В.Д. Қаржы: Оқулық / - Алматы. Экономика, 2010- 522 бет
4.Ильясов.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Жоғарғы оқу орнына арналған оқулық. - Алматы, 2010ж. – 265 бет
5. Мировая экономика и международные экономические отношения
Николаева И.П.; «Дашков и К», 2013 г. – 242 стр.
6.Халықаралық экономика:экономика мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік құралы. Ш. А. Трушева, «Кереку», 2011 – 95 бет
7. Иностранные инвестиции Зубченко Л.А.; «Книгодел», 2010 г. – 184 стр.
8.Мельников В.Д. Основы финансов: Учебник. – Алматы: ТОО «Издательство LEM», 2010. – 560 стр.
9.Рынок ценных бумаг / Под ред. В.И.Галанова, А.И.Басова. М.: «Финансы и статистика», 2010 г. – 169 стр.
10.www.studfiles.ru
11.Фреймер П. Страхование жизни: перспективы развития. - М.: Изд. МЭУ, 2013. – 116 стр.
12.Шахов В.В. Введение в страхование. Изд. 2-ое. Учебн.пособие. - М: «Финансы и статистика», 2010 г. - стр.
13.Бабичева А.Ю. Финансово-кредитный словарь - М: 2012 г. – 156 стр.
14.Баянов А.К. О состоянии финансового рынка и финансовых организаций. «Банки Казахстана» , 2011 г. – 245 стр.
15.www.finance.nur.kz
16.Халықаралық экономика:Электронды оқу құралы., А. А. Нургалиева, «С. Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік университетінің ақпараттандыру орталығы», 2014 – 125 бет
17.Жүнісов Б.,Мәмбетов Ұ.,Байжомартов У., "Нарықтық экономика негіздері" 2010 ж. – 210 бет
18. Мадешев Б., "Нарықтық экономикалық теорияға кіріспе", 2011ж. – 127 бет
19.www.stud.kz
20.Д.М. Мадиярова., "Сыртқы экономика саясаты және экономикалық қауіпсіздік ", 2009ж. - 115 бет
21.Абрамова И. О. Глобальный экономический кризис и страны Африки. // Мировая экономика и международные отношения – 2010 г. – 105 стр.
22.Абрамова И. О. Экономическая глобализация и проблемы национальной и международной безопасности. // Проблемы современной экономики – 2011г. – 370 стр.
23.Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения: Учебник. – М.: Юрист, 2010 г. – 356 стр.
24.Баликоев В.З., «Общая экономическая теория» – М.: Омега, 2011 г. – 731 стр.
25.www.szh.kz
2.Жалпы экономикалық теория. Оқулық. Шеденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Н.С., Ақтөбе, «А-Полиграфия», 2012 ж. – 455 бет
3.Құлпыбаев С., Ынтыкбаева С.Ж., Мельников В.Д. Қаржы: Оқулық / - Алматы. Экономика, 2010- 522 бет
4.Ильясов.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Жоғарғы оқу орнына арналған оқулық. - Алматы, 2010ж. – 265 бет
5. Мировая экономика и международные экономические отношения
Николаева И.П.; «Дашков и К», 2013 г. – 242 стр.
6.Халықаралық экономика:экономика мамандықтарының студенттеріне арналған оқу-әдістемелік құралы. Ш. А. Трушева, «Кереку», 2011 – 95 бет
7. Иностранные инвестиции Зубченко Л.А.; «Книгодел», 2010 г. – 184 стр.
8.Мельников В.Д. Основы финансов: Учебник. – Алматы: ТОО «Издательство LEM», 2010. – 560 стр.
9.Рынок ценных бумаг / Под ред. В.И.Галанова, А.И.Басова. М.: «Финансы и статистика», 2010 г. – 169 стр.
10.www.studfiles.ru
11.Фреймер П. Страхование жизни: перспективы развития. - М.: Изд. МЭУ, 2013. – 116 стр.
12.Шахов В.В. Введение в страхование. Изд. 2-ое. Учебн.пособие. - М: «Финансы и статистика», 2010 г. - стр.
13.Бабичева А.Ю. Финансово-кредитный словарь - М: 2012 г. – 156 стр.
14.Баянов А.К. О состоянии финансового рынка и финансовых организаций. «Банки Казахстана» , 2011 г. – 245 стр.
15.www.finance.nur.kz
16.Халықаралық экономика:Электронды оқу құралы., А. А. Нургалиева, «С. Торайғыров атындағы Павлодар Мемлекеттік университетінің ақпараттандыру орталығы», 2014 – 125 бет
17.Жүнісов Б.,Мәмбетов Ұ.,Байжомартов У., "Нарықтық экономика негіздері" 2010 ж. – 210 бет
18. Мадешев Б., "Нарықтық экономикалық теорияға кіріспе", 2011ж. – 127 бет
19.www.stud.kz
20.Д.М. Мадиярова., "Сыртқы экономика саясаты және экономикалық қауіпсіздік ", 2009ж. - 115 бет
21.Абрамова И. О. Глобальный экономический кризис и страны Африки. // Мировая экономика и международные отношения – 2010 г. – 105 стр.
22.Абрамова И. О. Экономическая глобализация и проблемы национальной и международной безопасности. // Проблемы современной экономики – 2011г. – 370 стр.
23.Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения: Учебник. – М.: Юрист, 2010 г. – 356 стр.
24.Баликоев В.З., «Общая экономическая теория» – М.: Омега, 2011 г. – 731 стр.
25.www.szh.kz
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы..5
1.1.Дамушы елдер тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары ... ... ... ... 6
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру...10
2.1. Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері
және негізгі нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2. Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.3. Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ..17
3. Қазақстанның халықаралық несиелік және қаржылық
қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
3.1.Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және
қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру. Жұмыс барысында дамушы елдерді және Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру сипатталады.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі уақытта әлемнің көптеген мемлекеттерін дамушы елдер құрайды, оларда планета халқының үлкен бөлігі тұрады, бірақ олардың экономикалық дамуы артта қалып қойған, сол себепті олардың экономикалық даму деңгейін көтеру үшін халықаралық несиелендіру және қаржыландыру ең өзекті мәселелердің бірі болып келеді.
Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастар - нарықтық шаруашылықтың құрамдас бөлігі және ең күрделі салаларының бірі. Оларда дамуы тарихи тұрғыдан қатар және тығыз шырмаланып келе жатқан ұлттық және әлемдік экономиканың проблемалары жинақталады. Шаруашылық байланыстарды интернационалдандыруға қарай тауарлардың, қызметтердің және әсіресе капиталдар мен несиелердің халықаралық ағындары ұлғаюда. Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарға үлкен әсерді серіктес-қарсыластар ретінде көрінетін жетекші өнеркәсіптік дамыған елдер көрсетеді. Соңғы онжылдықта дамушы елдердің осы саладағы жандандырылуы атап өтіледі.
Жаңа факторлардың әсерінен халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың жұмыс істеуі қиындады және жиі өзгерістермен сипатталады.Сондықтан, әлемдік тәжірибені зерттеу қалыптасқан Қазақстан және нарықтық экономиканың басқа да ТМД елдері үшін үлкен қызығушылық танытуда.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының және өзге де дамушы елдердің халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары.
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру. Олардың сыртқы экономикалық байланыстарын қарастыру. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру мәселесін зерттеп, ашып көрсету. Және де Қазақстан Республикасының халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарына тоқталу.
Курстық жұмыстың міндеті:
* Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру.
* Дамушы елдері даму деңгейіне байланысты топтарға бөліп қарастыру.
* Дамушы елдері халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері мен формаларын ашып көрсету.
* Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыруды толықтай зерттеу.
* Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру мәселесін қарастыру.
* Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыруды зерттеу.
* Курстық жұмыстың тақырыбына талдау жасап, қортыныды жасау.
Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру курстық жұмысында экономикалық категориялар, дамудың заңдылықтары, осы қатынастардың негізгі қағидалары және ұйымның нысандары зерттелінеді.
Курстық жұмыс халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың қалыптасуының және дамуының тарихи сипаттамасының алдында олардың бірлігін сақтай отырып логикалық мазмұндаудың басымдылығында негізделген. Осы ретте экономикалық санаттардың, әлемдік валюта және несие жүйелерінің құрылымдық қағидаларының, халықаралық валюталық, несиелік-қаржылық ұйымдарының салттарының, есептік операциялардың тарихи сабақтастығы байқалады.
Әлемдік тәжірибені баяндау кезінде көп көңіл әлемдік валюталық нарықтың, ссудалық капиталдар нарығының, бағалы қағаздардың, алтынның, еуронарықтың жұмыс істеуінің практикалық аспектілеріне бөлінген.
Сыртқы экономикалық мәмілелер және халықаралық несиелердің валюта-қаржы және төлем шарттары, халықаралық есеп айырысу және халықаралық несиенің ұғымдары мен нысандары қарастырылады. Халықаралық несиелік қарым-қатынастар және сыртқы борышты реттеудің әлемдік тәжірибесі жинақталған. Ерекше назар ссудалық капиталдардың әлемдік нарығына, валюталық нарыққа, еуровалюта нарықтарына, алтынға, бағалы қағаздарға, сондай-ақ осы саладағы компьютерлік технологияларға бөлінген. Валюталық және кредиттік тәуекелдердің, сақтандырудың қазіргі заманғы әдістері талданады. Жетекші халықаралық валюта-несие және қаржы ұйымдарының қызметі айтылады.
Курстық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, зерттеу объектісі, жұмыстың мақсаты мен міндеттері берілген.
Бірінші тарауда, дамушы елдерге жалпы сипаттама беріледі және даму деңгейіне байланысты топтарға бөліп көрсетіледі. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары қарастырылады.
Екінші тарауда, дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру туралы айтылады және оның негізгі ерекшеліктері мен формалары талданады.
Үшінші тарауда, Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру туралы жазылады.
Қорытынды бөлімінде жалпы курстық жұмысқа қорытынды ой - толғау жазылады.
1.Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы
1.1.Дамушы елдер тобы
Қазіргі заман елінің басым бөлігін Азияны, Африка, Латын Американы қосқанда дамушы елдер құрайды. Оның көпшілігі империялық державалардың колониясында болған және сол себептен олардың экономикасының даму дәрежесі төмен.
Дамушы елдерге, әдетте, өндіргіш күштердің дамуының салыстырмалы төмен деңгейі, көп жосықты (укладты) экономика, онда патриархаттық және ұсақ тауарлық шаруашылық жөн-жосықтың жоғары үлесі, әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің аяқталмауы тән. "Дамушы елдер" терминін халықаралық қолданысқа 1960-шы жылдары аргентиналық экономист Р. Пербиш енгізді.
Дамушы елдер әлемінде жан басына шаққанда ЖҰӨ көрсеткіші бойынша әсіресе ОПЕК елдері ерекше жағдайға иеленді. Кувейт, Катар, Біріккен Араб Эмираттары, Бахрейн, Сауд Арабиясы сияқты елдерде жан басына шаққандағы ЖҰӨ өндірісі жоғары деңгейден ел өндірісіне жуықтады. Дамушы елдер арасында экономикалық тұрғыдан алғанда кейбір ел тобы ерекшеленді. Бұл атап айтқанда көп көрсеткіш бойынша экономикалық даму деңгейінен жоғары және орта елдерге жуық Аргентина, Бразилия, Мексика сияқты Латын Америкасының бірінші қатар елдеріне кірді. Бұл елдерде өнеркәсіп өндірісінің жылдамдығы мен ұлттық табыстағы үлесі ұлғаяды.
Дамушы елдер әдетте географиялық орналасуына байланысты аумақтар бойынша топтастырылады. Елдердің бұл тобында экономиканың дифференциалдану процестері жалғасып келе жатыр.
а) Өнеркәсібі ең жоғары дамыған дамушы елдер ЖИЕ тобын құрайды: Аргентина, Бразилия, Сянган, Корея Республикасы, Мексика, Сингапур, Тайланд, Турция.
б) Аралық топ - өндірістің жалпы және едәуір адамға шаққан көлемі бойынша ЖИЕ едәуір артта қалған елдер. Бұл топтың елдері Таяу Шығыс елдері, салалық құрылымдарының, халқының әлеуметтік қабаттарының және олардың қоғамдағы орындарының едәуір дифференциясымен сипатталады.
в) Ең төмен дамыған елдер тобына шамамен 50 - ге жуық дамушы елдер жатады. Олар шарттарының тар типті бір өсімдікке негізделген құрылымын әлеуметтік экономика саласындағы шараларды қаржыландырудың сыртқы көздерімен тәуелсіздіктің жоғары деңгейімен сипатталады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы елдерді бұл топқа жатқызудың 3 көрсеткішін қолданады.
1. Жалпы ішкі өнімнің бір адамға шаққандағы көлемі АҚШ долларында 350 доллардан аспайды.
2. Сауатты ересек халықтың үлесі 20 пайыздан аспауы.
3. Өңдеу өнеркәсібінің үлесі жалпы ішкі өнімнің 10 пайыздан аспауы.
Бұл топқа Азияның 8, Африканың 28, Латын Америка мен Океанияның 5 мемлекеті кіреді.
Латын Америка, Африка мен Азиядан 30 - дан астам еркін сауда аумақтары кедендік және Экономикалық одақтар пайда болды.
1. Андылық пакт - Боливия, Венесуэлла, Колумбия, Эквадор, Перу.
2. Орта Америкалық жалпы нарық Гватема, Гондурас, Коста - Рика, Никарагуа, Сальвадор.
3. Азия Тынық Мұхит экономикалық ынтымақтастығы - 14 дамушы мемлекет және Жапония, АҚШ, Канада.
4. Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттерінің АТЭС (АСЕАН) - Бурней, Вьетнам, Индонезия, Малайзия, Сингапур, Тайланд, Филиппин.
5. МЕРКОСУР - Аргентина, Бразилия, Парагвай, Уругвай.
6. Оңтүстік Африкалық даму комитеті - Ангола, Ботсвана, Лесото, Малави, Мозамбик, Маврикий, Налибия, О.А.Р., Свазиленд, Танзания, Зимбабве, Ирак, Йемен, Мавритания, Сирия.
Дамушы елдердің негізгі белгілері болып мыналар табылады:
oo отарлық және жартылай отарлық өткені
oo экономиканың аграрлық - шикізаттық бағыттылығы
oo экономиканың көпсалалығы
oo қоғамның әлеуметтік құрылымының әртектілігі
oo жұмыс күші сапасының төмендігі
oo әлеуметтік шиеленіс
oo нарықтық экономикасы дамыған елдерге тәуелділік, әсіресе шетелдік несиелерге
1.2.Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары
Негізінен кедейліктің тұйық шеңберінен шығуға ұмтылуға, алдыңғы қатарлы экономика салаларын дамытуды ынталандыруға, тұтастай экономикаға қарқын беруге белсенді түрде шетелдік капиталдарды тарту үшін дамушы елдер түрткі болады. Осы мақсаттарда шетелдік кәсіпкерлік капитал үшін инвестициялық климат жетілдіріледі, қажетті инфрақұрылым құрылады, ерекше жеңілдікті шарттармен арнайы экономикалық аймақтар ұйымдастырылады. Көптеген дамушы елдердің күш жігері босқа кеткен жоқ. Әлемдік банктің мәліметтері бойынша, дамушы елдердің экономикасына жекеменшік капиталдың ағыны 2012 жылы айтарлықтай күшейді және 1 трлн. доллардан асты. Шамамен осы үлестің жартысы тікелей инвестицияларға келеді. Жекеменшік капиталға инвестициялардың ең үлкен көлемі - кіріс деңгейі орташа 12 елге тиесілі (жан басына шаққанда кемінде 9385 долл.). Бұл тізімді 2079 млрд. доллармен Қытай бастап тұр.
Американдық консалтингтік фирма Эрнст және Янг бағалауы бойынша, таяу жылдарда капитал салынушы, ең тартымды дамушы елдерге: Қытай, Үндістан, Индонезия, сондай - ақ Мексика және Бразилия жатады.
Шетелдік капиталда дамушы елдердің қажеттіліктерінің жалпы көлемі 2013 - 2014 жылдар аралығына Дүниежүзілік банкпен 2,5 - 3 трлн. АҚШ долларына бағаланды.
Жеке капитал дамушы елдерге ене отырып, әдеттегідей ырғақты, өрлемелі, келешекті экономикасы бар елдерге қарай бара жатыр. Жеке инвестициялардың 80 пайызы бар болғаны 20 пайыз дамушы елдерге түседі, көбінесе Шығыс Азия мен Латын Америкасы елдеріне. Экономикасы артта қалған және әсіресе саяси тұрақсыз жағдайдағы нашар дамыған елдер іс жүзінде өнеркәсібі дамыған елдерден кәсіпкерлерді тартпайды.
Батыстық сарапшылардың болжамы бойынша негізгі әлеуметтік қызметтер таяудағы он жыл ішінде дамушы елдердің тұрғындары үшін жалпыға бірдей қол жетімді болуы мүмкін. Бұны қамтамасыз ету үшін 40 млрд. АҚШ доллары қажет. Тағы 40 млрд. АҚШ доллары әлемдегі кедейлікті толық еңсеруге көмектеседі. Жалпы сомасы 80 млрд. АҚШ долларын немесе әлемдік табыстың 0,5% құрайды (25 трлн. АҚШ доллары), бұған саяси ерік болған жағдайда, қазіргі әлемдік қоғамдастықтың толықтай күші жетеді.
Білім беру және кәсіби дағдыларын таратуға келетін болсақ, онда бұл дамушы елдерге қатысты, Батыс елдерінің саясатында техникалық көмек деп аталады. Техникалық көмекке - дамушы елдерге бастауыш, орта мектептердің және жоғары оқу орындарының оқытушыларын жіберу, оқу орындарын материалдық қамтамасыз ету, дамушы елдердің азаматтарын донор елдерде оқыту және тәжірибеден өткізу жатады. Бұл ретте техникалық көмекке жұмсалатын қаражаттардың басым бөлігі іс жүзінде донор елдің шегінен шықпайды. Тек, тиісті мемлекеттік мекемелердің шотынан донор елдің мамандарының шотына белгілі бір соманы аудару бойынша, бухгалтерлік операция жүргізіледі. Кейбір деректер бойынша техникалық көмекке жұмсалған әрбір 100 доллардың 20 доллары өз алдына алушы елдерге түскен шетелдік валютадағы нақты қаражаттарды білдіреді.
Қазіргі әлемдік экономикада жаңа халықаралық еңбек бөлінісі неғұрлым жоғары дәрежеде трансұлттық корпорациялармен (ТҰК) қалыптасады. Олар дамушы елдерді өз қызығушылықтарының аймақтары ретінде белгілеп өзінің өндірісін сол жерге ауыстырады, себебі онда экономикалық жағынан да және технологиялық жағынан да ұйымдастыру тиімді.
ТҰК мен дамушы елдер арасындағы қарым - қатынасты жақсарту 80 - ші жылдары басталды. Бұған, көбінесе, бірқатар дамушы мемлекеттердің тікелей шетелдік инвестициялау туралы заңнамаларын қайта қарауы ықпал етті. Осы жылдары ТҰК және дамушы елдердің үкіметтері арасындағы даулы жағдайлардың, сот талқылауларының санын арттыру және ұлттандыру жағдайларының санын азайту байқалады .
Көптеген дамушы елдермен ТҰК рөлін қайта ой елегінен өткізу, негізінен, бұл корпорациялар құрылымдық өзгерістер және ішкі факторларды ынталандыру үшін техникалық прогрестер бере алады деген түсінікті өзгерту болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей ТҰК үшінші әлем елдерінің дамуына зор үлес қосады. Бұл үлес өрнектеледі:
oo кейбір салаларда озық, өндірістік технологияларды беруде (тоқыма, тігін, электронды өнеркәсіп);
oo дамушы елдерді шикізат экспорттаушылардан дайын өнімді сатушыларға айналдыру ықпалында. Бұл дамушы елдердің құрылымдық өзгерістеріне тікелей үлес, тікелей инвестициялар бағыты бойынша қаржылық ресурстардың жай ғана орнын ауыстыруға қарағанда аса маңызды;
oo ТҰК инновациялар процесін жеделдетуге ықпалында. Технологиялық инновациялар негізінен өнеркәсіптік дамыған елдерде шоғырланған, бірақ соңғы онжылдықта олар басқа да кейбір елдерге көбірек ауысуда, бірінші кезекте Ұлттық инновациялық жүйеге. Алайда, технологияларды берумен қоршаған ортаға күтпеген қолайсыз әсерлер байланысты болуы мүмкін. ТҰК филиалдарының қызметі қабылдаушы елдердің табиғатына теріс әсер етеді.
ТҰК дамушы елдерде жұмыспен қамтылу жағдайын жақсартады.
Халықаралық ұйымдар дамушы елдерге техникалық көмекті жүзеге асыру кезінде ТҰК қолдануды ұсынады, ал осы елдердің үкіметтері өз кезегінде өз экономикасына ТҰК - ны тартумен күреседі.
Халықаралық экономикалық байланыстарды дамытудың объективті заңдарына бағына отырып, дамушы елдер өз мақсаттары арасында, әлеуметтік - экономикалық даму мәселелері арасында және елдерінің экономикасындағы ТҰК мүдделері арасында қажетті тепе - теңдікті іздеп табады.
Дамушы елдерді интернационалдандыру және әлемдік экономиканы жаһандандыру процестеріне енгізу бойынша жалпы жағдайды бағалай келе, дамушы елдердің жеке бөліктері әлемдік шаруашылықтың және халықаралық экономикалық қатынастардың елеусіз жерінде тұр деп айтуға болады. Өндірісті және капиталды интернационализациялау процестері іс жүзінде дамушы елдердің едәуір бөлігін қозғаған жоқ немесе жеткілікті формальды түрде қозғаған.
Интернационалдандыру және жаһандану процестері әлемдік шаруашылықты орталық және шеткі аймақтарға бөлуді жоюы екіталай. Олар дамушы халықаралық еңбек бөлінісі процесінің нәтижесінде, жаңа деңгейде пайда болып қызмет етеді. Дәл осы процестің әсерінен, дамудың әртүрлі деңгейлерінде тұрған және ғаламдық, континенттік, елдік, жергілікті деңгейлерде әртүрлі функцияларды орындайтын әлемдік шаруашылықтың жекелеген бөліктері жақын болашақта сақталады.
Кесте №1 Сыртқы экономикалық байланыстардың мүмкіндіктері
Сыртқы экономикалық байланыстар
негізгі капиталды кеңейтуге және жаңғыртуға жәрдемдеседі
дәстүрлі экономикалық құрылымдар барысында туындайтын экономикалық және әлеуметтік теңсіздікті жеңілдетуге ықпал етеді
экономикалық дамудың қажетті факторы болып табылатын жаңа технологияларды алуға мүмкіндік береді
ішкі нарықтың шеңберін кеңейте отырып экономикалық өсуді жеделдетуге мүмкіндік береді
Сыртқы экономикалық байланыстарға мыналар жатады:
1. сыртқы сауда;
2. шетелдердің инвестициялауы;
3. халықаралық қаржы-несие ұйымдарына қатысу;
4. ғылым, техника, мәдениет, туризм саласындағы ынтымақтастық;
5. шетелдердегі елшіліктерді, консулдықтарды және өзге қызметкерлерді ұстап тұру бойынша есеп айырысулар жүргізу.
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің аса маңызды аспектісі - республика экономикасын тұрақтандыру үшін шетел инвесторларының қатысуы және шетел несиелерін тарту болып табылады. Бұл қаражат халық шаруашылығының құрылымдарын жетілдірудің басым міндеттерін шешу, нарықты тұтыну тауарларымен толтыру және экспорт әлеуетін кеңейту үшін мақсатты бағытталған түрде және тиімді пайдалануы тиіс.
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру
2.1.Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері және негізгі нысандары
Біріншіден, шетелдік ресурстардың айтарлықтай бөлігін дамушы елдер халықаралық қаржылық институттардың және үкіметаралық келісімдердің негізінде ( Дамуды ресми қаржыландыру), жеңілдетілген несиелер мен қайтарымсыз субсидиялар түрінде алады. Жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды алуға үміткер бола алатын елдерді іріктеп алу көбінесе экономикалық даму деңгейіне байланысты жүзеге асырылады. Дегенмен оларға жеңілдетілген несиелер саяси және әскери-стратегиялық факторларға да сүйене отырып беріледі. Ең көп жеңілдіктерді аз дамыған елдер категориясы пайдаланады және керісінше, қарқынды дамушы, жаңа индустриялық елдерді несиелендіру батыстық қарыз алушылардың несиелендіруіне қарағанда, өзінің едәуір аз дәрежедегі талаптары бойынша ерекшеленеді.
Екіншіден, әркелкі дамушы мемлекеттерді халықаралық несиелендірудің әмбебап жүйесі жоқ. Әрбір ел үшін оның даму деңгейіне, экономикалық конъюнктурасына (әсіресе, төлем қабілеттілігіне), жетекші донор елдермен және халықаралық валюта-несиелік және қаржылық институттармен қарым-қатынасына, ссудалық капиталдардың әлемдік нарығындағы беделіне және т.б. байланысты халықаралық несиелендірудің тетігі қалыптастырылады.
Дамушы елдер екі санатқа бөлінеді. Бірінші (нашар дамушы) - сыртқы ресурстарды көбінесе ресми көздерден тартады. Жеке меншік ресурстар қатаң шарттарына байланыста оларға қол жетімді емес. Сонымен қатар мұндай елдер жеке инвесторлар үшін тартымды емес.
Екінші (біршама дамушы) - көбінесе жеке меншік ресурстарды тартады. Бұл дамушы қаржы нарықтары бар елдер. Мұндай елдерде ішкі қаржы нарықтары дамудың белгілі бір деңгейіне жетеді және олар несие және қор нарығының әлемдік жүйесіне біріге бастайды.
Үшіншіден, қазіргі әлемдік несие жүйесі әлемдік шаруашылыққа біріктірілген дамушы елдердің айрықша шарттарына бейімделген. Бұл тек ресми несиелендіруге (екіжақты және көпжақты) және субсидиялауға ғана емес, жеке меншік банктердің несиелеріне де қатысты.
Төртіншіден, дамушы елдер несиелер мен субсидиялардың негізгі массасын тікелей өнеркәсіптік дамыған елдерден, негізгі донорлар дамыған мемлекеттер болып келетін халықаралық валюта-несиелік және қаржылық институттардан, сондай-ақ ссудалық капиталдардың әлемдік нарығынан алады. Сондықтан дамушы елдерді халықаралық несиелендіру көбінесе әлемдік шаруашылықтың орталығы мен шеткі аймақтарының арасындағы қарым-қатынастарға алып келеді. Халықаралық несиелер мен субсидиялардың шағын бөлігі ғана, дамушы елдердің өзара ынтымақтастық шеңберінде беріледі.
Дамушы елдердің экономикалық дамуы үшін сыртқы ресурстардың рөлі біржақты емес бағаланады. Экономикалық табыстарға қол жеткізген елдердің көпшілігі сыртқы ресурстарды белсенді тартады. Алайда, бірқатар елдер ірі сыртқы салымдарға қарамастан әлеуметтік - экономикалық прогресс жолында айтарлықтай алға жылжи алмады. Сыртқы ресурстарды пайдалану тиімділігі көбінесе қарыз алушының жүріс - тұрысына байланысты анықталады (мемлекеттік институттардың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің). Сонымен қатар қарыз берушінің де жүріс - тұрысы маңызды.
Дамушы елдерді несиелендірудің нысандары негізінен ЭЫДҰ-ға кіретін елдерді дамытуға жәрдемдесу Комитетімен қабылданған сызбамен анықталады. Дамудың кооперативтік қызметі жетекші донор елдердің несиелік саясатын және дамушы елдерге қатысты кредиторларды үйлестіреді. Бұл ұйым дамушы елдерді халықаралық несиелендіру бойынша статистикалық мәліметтерді жинауды және жариялауды жүзеге асырады.
Дамушы елдерге несиелерді және субсидияларды жіктеу:
I.Дамуды ресми қаржыландыру (ДРҚ).
1.Дамуға ресми көмек (ДРК), оның ішінде екі жақты және көпжақты.
2.Дамуды өзге де ресми қаржыландыру, оның ішінде екі жақты және көпжақты.
II.Экспорттық несиелер.
III.Жеке несиелер мен субсидиялар.
1.Халықаралық банктік несиелеу.
2.Бағалы қағаздардың эмиссиясы.
3.Үкіметтік емес ұйымдардың қайтарымсыз субсидиялары.
Ресми ресурстар қаржы ағындарының қарапайым үлесін алады. Алайда, көптеген жеке меншік капиталды тарту мүмкіндігінен айырылған, нашар дамыған мемлекеттер үшін олар сыртқы қаржыландырудың жалғыз көзі болып табылады. Субсидиялар көбінесе екіжақты тәртіппен бөлінеді. Көпжақты несиелер негізінен халықаралық қаржы институттарынан түседі.
Дамуды ресми қаржыландырудың негізгі массасы субсидиялар мен жеңілдетілген несиелерге тиесілі. Бұл қаржыландыру түрі дамуға ресми көмек (ДРК) деп аталады.
Банктік несиелеу. Ұзақ уақыт бойы дамушы елдер дамуды ресми қаржыландыруды және тікелей жобалық инвестицияларды пайдалана отырып әлемдік несиелік және қор нарықтарымен әлсіз байланыста болды. 70 - жылдардың басына дейін экспорттық несиелер дамушы елдерді ссудалық капиталдардың әлемдік нарығымен байланыстырушы негізгі, бірақ әлсіз жіп болды.
Экспорттық несиелеу негізінен оған жеке субъектілер (негізінен коммерциялық банктер), сондай-ақ әдетте экспорттық - импорттық банктер атынан мемлекеттер қатысқандықтан аралас категорияға жатады.
Дамушы елдерді ұзақ мерзімді бірлескен несиелер нысанында банктік несиелеу дамушы елдерге іс жүзінде тек 70-ші жылдары қолжетімді болды.
Бұл несиелерді жылына 50-ге жуық дамушы елдер пайдаланды. Алайда, олардың көпшілігінде қарызға алу аз болды. Несиелердің басым массасы ондықта ең дамыған Латын Америкасы, Оңтүстік-Шығыс және Шығыс Азия елдеріне берілді.
Кесте №2. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру
2011ж.
2013ж.
2015ж.
Ұзақ мерзімді несиелер
+597,3 млрд.долл.
+1642,2 млрд.долл.
+2710,9 млрд.долл.
Қысқа мерзімді несиелер
+302,5 млрд.долл.
+657,8 млрд.долл.
+1289,1 млрд.долл.
Барлығы
+900,0 млрд.долл.
+2,3 трлн.долл.
+4 трлн.долл
Бағалы қағаздар эмиссиясы. Дамушы елдердің қарыздық міндеттемелерінің ең көп тараған эмиссия құралы, 70-80% дейін доллармен орналастырылған, елдің валютасында номинацияланған еурооблигациялар (еуробондтар) болып табылады. Олар әдетте 5-12 жылға белгіленген төлеммен шығарылады. Дамушы елдердің бағалы қағаздар нарығына шетелдік капиталды тартудың ауқымы осы нарықтардың даму дәрежесіне байланысты.
Кейбір дамушы елдер облигациялар нарығында резидент еместерге қатысты шектеу қолданады.
2.2.Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру
Дамуды ресми қаржыландыру несиелендіру мен субсидиялаудың екі түрін қамтиды: дамуға ресми көмек және дамуды өзге де ресми қаржыландыру.
Олардың арасындағы негізгі айырмашылық ресурстарды ұсыну шартында болып табылады. Егер несие шарттары (мерзімі, жеңілдік кезеңі, пайыз деңгейі) жеңілдетілген несиелендірудің белгіленген нормаларына сәйкес болса, онда ол Дамуға ресми көмекке (ДРК) жатады, ал егер сәйкес болмаса, онда Дамуды өзге де ресми қаржыландыруға жатады. Дамуға ресми көмекке барлық қайтарымсыз субсидиялар жатқызылған. Дамуға ресми көмек шеңберінде орташа несие шарттары мынадай: несие мерзімі 25-30 жыл, жеңілдік кезеңі - шамамен 10 жыл, Дамуды өзге де ресми қаржыландыруға жататын несиелердің құны қатаң, бірақ әдетте дамушы елдермен алынған ссудалық капиталдардың әлемдік нарығындағы несиелерге қарағанда едәуір тиімді.
Әдетте дамуға ресми көмекке дамуды ресми қаржыландыру желісі бойынша, донор-елдермен бөлінетін қаражаттардың 45-тен астамы келеді. Барлық ірі кредитор елдерде дамуға ресми көмек саясатына маманданған тиісті институттар жұмыс істейді. Осы мақсаттарға қаражаттар бюджеттен бөлінеді және донор-елдердің парламенттерімен қатаң бақыланады. Несиелер әдетте байланысты сипатқа ие, яғни алдын ала белгіленген тауарларды жеткізуге тәуелді. Бұл несиені пайдалану шеңберін қатаң шектейді, алушы елдің ептілігін тарылтады. Дамуға ресми көмек шеңберінде жеткізілетін тауарлардың бағасы жиі көтеріледі.
Дамуға ресми көмек шотына бөлінген ресурстардың басым бөлігі нақты объектілерді қаржыландыруға тіркелген. Бұл әдіс реципиенттерге ұнамайтын, донордың тарапынан қаражаттарды қолдануға байланысты қатаң бақылауды көрсетеді.
Кейінгілері ресурстарды неғұрлым икемді қолдануға мүмкіндік беретін бағдарламалық қөмекті ұлғайтуға тырысады. Бірақ бұл донорлардың тарапынан бақылаудың әлсіреуі дамушы елдердің ресурстарды пайдалануында жиі тиімсіздікке әкелетіндіктен, экономикалық жағынан әрқашан айқындалмайтын.
Дамуды ресми қаржыландыру және Дамуға ресми көмек - қазіргі уақытта тек дамушы елдерге қатысты ғана қолданылатын айрықша несие - қаржылық механизм. Жеңілдетілген несиелер және қайтарымсыз субсидиялар жүйесі сондай-ақ соғыстан кейінгі Еуропаны қайта қалпына келтіру кезіндегі несиелендіру және қаржыландыру үшін де қолданылды. Бірақ ол кезде олардың шектелген мақсаттары мен мерзімдері болды. Дамушы елдерге қатысты Дамуды ресми қаржыландыру жаһандық проблемалардың бірі - артта қалудың жойылуын шешуге бағытталған. Дамуға ресми көмектің алғашқы стратегиялық мақсаттары 1949 жылы сол кездегі АҚШ президенті Г.Трумэннің сөз сөйлеуінде жарияланды (оның сыртқы саяси бағдарламасының төртінші тармағы). Сол уақытта АҚШ дамушы елдерге жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды ұсыну міндетін өзіне алған жалғыз ел болды. Бастапқыда Дамуға ресми көмектің саясатын жүргізу кезінде есепке ең алдымен саяси және әскери - стратегиялық принциптері алынды. Алайда бірте - бірте Дамуға ресми көмектің стратегиясы көмек алушы елдердің әлеуметтік - экономикалық дамуының терең процестеріне әсер ету жағына ауысты. Егер бастапқыда жеңілдікті несиелер мен субсидияларды беру көбінесе жинақтау нормасының артуы мен экономикалық өсуді жеделдету мақсатымен байланыстырылса, онда бұл стратегия 70 - ші жылдардың ортасынан бастап күрт өзгерді. Жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды бөлу кезінде қанағаттандыру мүмкіндігі деп аталатын негізгі қажеттіліктер, яғни тамаққа, суға, тұрғын үйге, медициналық қызмет көрсетуге, білімге сұраныс есепке алынды.
Стратегиялық мақсаттармен Дамуға ресми көмекті салалар және қызмет түрлерін несиелеу бойынша бөлу анықталады. Дәстүрлі түрде жеңілдетілген несиелер мен субсидиялардың басым бөлігі инфрақұрылымдық объектілердің құрылысын несиелендіруге бағытталады (көлік, байланыс, энергетика). Бұл төмен рентабелді салаларды тек мемлекет қана дамыта алады дегенге негізделген.
Сонымен қатар, мұнай бағасын көтеру кезінде көптеген дамушы елдер энергетиканы дамытудың қымбат бағдарламасын қабылдауға мәжбүр болды.
Дегенмен инфрақұрылым Дамуға ресми көмек шеңберінде қаржыландыру мен несиелендірудің негізгі саласы болып қалса да, ерекше назар әлеуметтік проблемаларды шешуге бөлінді. 80-ші жылдардың ортасында білім беруді, денсаулық сақтауды, басқа да әлеуметтік және басқарушылық қажеттіліктерді қаражаттандыру, инфрақұрылымды жеңілдетілген несиелендірумен байланысты шығындарды біршама асырды. Сондай - ақ кедейліктің негізгі ошағы ауылдық жерлерде шоғырландырылғандықтан ауыл шаруашылығына несиелер мен субсидиялар өсті. Өнеркәсіпке келетін болсақ, ол әрқашанда Дамуға ресми көмекте орташа орында алатын (жалпы соманың шамамен 5% - ы). Бұл өнеркәсіпті қаржыландыру капиталдардың әлемдік нарығында жұмылдырылған қаражаттар есебінен жүргізілуі тиіс деп қорытындыланған Дамуға ресми көмектің стратегиялық желісіне сәйкес келеді, өйткені жеңілдетілген қаражаттарды пайдалану өнеркәсіптік өндірістің тиімділігіне кері әсерін тигізуі мүмкін.
Маңызды рөлді әдетте қауіпті әлеуметтік - саяси жағдай қойылған, аса мұқтаж елдерге жіберілетін азық - түліктік көмек атқарады. 50 - 60 - шы жылдары азық - түліктік көмекті негізінен Оңтүстік Азияның елдері алды. Алайда қазіргі уақытта кейбіреулері азық - түлікті әдеттегі нарықтық жағдайда сатып алады.
Азық - түліктік көмек қазіргі уақытта көбінесе Африка елдеріне көрсетіледі.
Алғаш рет азық - түліктік көмек бағдарламасы 1954 жылы АҚШ - та ауылшаруашылық артықшылықтарымен сауданы және көмекті дамыту туралы заң қабылданғанда жарияланды. Бұл заңның қабылдануына себеп болған дамушы елдердегі азық - түлік қиындықтары ғана емес, АҚШ - тағы астықтың аса үлкен артықшылығы болды. Осы қорларды азайту үшін Американдық үкімет тауарларды бюджет есебінен сатып алып оларды дамушы елдерге жергілікті валютада төленетін несиеге өткізді. Бұл қаражаттар жергілікті валютада несиелер мен субсидиялар бөлінген баламалы шоттарға аударылды. Ұзақ уақыт бойы АҚШ мәні бойынша азық - түліктік көмек көрсететін бағдарламалардың жалғыз доноры болды. Алайда ауыл шаруашылық артықшылықтарының таусылуына қарай және басқа да батыс елдерінің ауыл шаруашылығының жылдам дамуына байланысты донор-мемлекеттердің саны 25 - тен асып түсті және АҚШ - тің үлесі шамамен 13 дейін азайды.
50-ші жылдардың бірінші жартысында іс жүзінде барлық көмек үш мемлекеттен - АҚШ - тан, Франциядан, Англиядан келіп түсті. Қазіргі уақытта оның ағындары донор елдер бойынша айтарлықтай сараланған. Дамушы елдерге көмек көрсетуде барлық өнеркәсіптік дамыған елдер қатысады. АҚШ жетекші донор болып саналады. Франция өзінің, негізгі донорлардың бірі рөлін сақтайды, бірақ оның бұл саладағы несиелік - қаржылық қатынастары франк аймағына кіретін Африка елдерінің тобында топтастырылады. Ұлыбританияның ұстанымдары күрт төмендеді, өйткені ол ескі тығыз байланыстарын өзінің бұрынғы колонияларымен жоғалтып алды, ал стерлинг аймағы ыдырады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы..5
1.1.Дамушы елдер тобы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары ... ... ... ... 6
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру...10
2.1. Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері
және негізгі нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2. Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.3. Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ..17
3. Қазақстанның халықаралық несиелік және қаржылық
қатынастары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
3.1.Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және
қаржыландыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру. Жұмыс барысында дамушы елдерді және Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру сипатталады.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі уақытта әлемнің көптеген мемлекеттерін дамушы елдер құрайды, оларда планета халқының үлкен бөлігі тұрады, бірақ олардың экономикалық дамуы артта қалып қойған, сол себепті олардың экономикалық даму деңгейін көтеру үшін халықаралық несиелендіру және қаржыландыру ең өзекті мәселелердің бірі болып келеді.
Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастар - нарықтық шаруашылықтың құрамдас бөлігі және ең күрделі салаларының бірі. Оларда дамуы тарихи тұрғыдан қатар және тығыз шырмаланып келе жатқан ұлттық және әлемдік экономиканың проблемалары жинақталады. Шаруашылық байланыстарды интернационалдандыруға қарай тауарлардың, қызметтердің және әсіресе капиталдар мен несиелердің халықаралық ағындары ұлғаюда. Халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарға үлкен әсерді серіктес-қарсыластар ретінде көрінетін жетекші өнеркәсіптік дамыған елдер көрсетеді. Соңғы онжылдықта дамушы елдердің осы саладағы жандандырылуы атап өтіледі.
Жаңа факторлардың әсерінен халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың жұмыс істеуі қиындады және жиі өзгерістермен сипатталады.Сондықтан, әлемдік тәжірибені зерттеу қалыптасқан Қазақстан және нарықтық экономиканың басқа да ТМД елдері үшін үлкен қызығушылық танытуда.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Қазақстан Республикасының және өзге де дамушы елдердің халықаралық несиелік және қаржылық қатынастары.
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру. Олардың сыртқы экономикалық байланыстарын қарастыру. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру мәселесін зерттеп, ашып көрсету. Және де Қазақстан Республикасының халықаралық несиелік және қаржылық қатынастарына тоқталу.
Курстық жұмыстың міндеті:
* Дамушы елдерге жалпы сипаттама беру.
* Дамушы елдері даму деңгейіне байланысты топтарға бөліп қарастыру.
* Дамушы елдері халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері мен формаларын ашып көрсету.
* Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыруды толықтай зерттеу.
* Дамуды көпжақты негізде ресми қаржыландыру мәселесін қарастыру.
* Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыруды зерттеу.
* Курстық жұмыстың тақырыбына талдау жасап, қортыныды жасау.
Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру курстық жұмысында экономикалық категориялар, дамудың заңдылықтары, осы қатынастардың негізгі қағидалары және ұйымның нысандары зерттелінеді.
Курстық жұмыс халықаралық несиелік және қаржылық қатынастардың қалыптасуының және дамуының тарихи сипаттамасының алдында олардың бірлігін сақтай отырып логикалық мазмұндаудың басымдылығында негізделген. Осы ретте экономикалық санаттардың, әлемдік валюта және несие жүйелерінің құрылымдық қағидаларының, халықаралық валюталық, несиелік-қаржылық ұйымдарының салттарының, есептік операциялардың тарихи сабақтастығы байқалады.
Әлемдік тәжірибені баяндау кезінде көп көңіл әлемдік валюталық нарықтың, ссудалық капиталдар нарығының, бағалы қағаздардың, алтынның, еуронарықтың жұмыс істеуінің практикалық аспектілеріне бөлінген.
Сыртқы экономикалық мәмілелер және халықаралық несиелердің валюта-қаржы және төлем шарттары, халықаралық есеп айырысу және халықаралық несиенің ұғымдары мен нысандары қарастырылады. Халықаралық несиелік қарым-қатынастар және сыртқы борышты реттеудің әлемдік тәжірибесі жинақталған. Ерекше назар ссудалық капиталдардың әлемдік нарығына, валюталық нарыққа, еуровалюта нарықтарына, алтынға, бағалы қағаздарға, сондай-ақ осы саладағы компьютерлік технологияларға бөлінген. Валюталық және кредиттік тәуекелдердің, сақтандырудың қазіргі заманғы әдістері талданады. Жетекші халықаралық валюта-несие және қаржы ұйымдарының қызметі айтылады.
Курстық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Жұмыстың кіріспесінде тақырыптың өзектілігі, зерттеу объектісі, жұмыстың мақсаты мен міндеттері берілген.
Бірінші тарауда, дамушы елдерге жалпы сипаттама беріледі және даму деңгейіне байланысты топтарға бөліп көрсетіледі. Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары қарастырылады.
Екінші тарауда, дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру туралы айтылады және оның негізгі ерекшеліктері мен формалары талданады.
Үшінші тарауда, Қазақстан Республикасын халықаралық несиелендіру және қаржыландыру туралы жазылады.
Қорытынды бөлімінде жалпы курстық жұмысқа қорытынды ой - толғау жазылады.
1.Дамушы елдерге жалпы сипаттама және олардың топтастырылуы
1.1.Дамушы елдер тобы
Қазіргі заман елінің басым бөлігін Азияны, Африка, Латын Американы қосқанда дамушы елдер құрайды. Оның көпшілігі империялық державалардың колониясында болған және сол себептен олардың экономикасының даму дәрежесі төмен.
Дамушы елдерге, әдетте, өндіргіш күштердің дамуының салыстырмалы төмен деңгейі, көп жосықты (укладты) экономика, онда патриархаттық және ұсақ тауарлық шаруашылық жөн-жосықтың жоғары үлесі, әлеуметтік-экономикалық өзгерістердің аяқталмауы тән. "Дамушы елдер" терминін халықаралық қолданысқа 1960-шы жылдары аргентиналық экономист Р. Пербиш енгізді.
Дамушы елдер әлемінде жан басына шаққанда ЖҰӨ көрсеткіші бойынша әсіресе ОПЕК елдері ерекше жағдайға иеленді. Кувейт, Катар, Біріккен Араб Эмираттары, Бахрейн, Сауд Арабиясы сияқты елдерде жан басына шаққандағы ЖҰӨ өндірісі жоғары деңгейден ел өндірісіне жуықтады. Дамушы елдер арасында экономикалық тұрғыдан алғанда кейбір ел тобы ерекшеленді. Бұл атап айтқанда көп көрсеткіш бойынша экономикалық даму деңгейінен жоғары және орта елдерге жуық Аргентина, Бразилия, Мексика сияқты Латын Америкасының бірінші қатар елдеріне кірді. Бұл елдерде өнеркәсіп өндірісінің жылдамдығы мен ұлттық табыстағы үлесі ұлғаяды.
Дамушы елдер әдетте географиялық орналасуына байланысты аумақтар бойынша топтастырылады. Елдердің бұл тобында экономиканың дифференциалдану процестері жалғасып келе жатыр.
а) Өнеркәсібі ең жоғары дамыған дамушы елдер ЖИЕ тобын құрайды: Аргентина, Бразилия, Сянган, Корея Республикасы, Мексика, Сингапур, Тайланд, Турция.
б) Аралық топ - өндірістің жалпы және едәуір адамға шаққан көлемі бойынша ЖИЕ едәуір артта қалған елдер. Бұл топтың елдері Таяу Шығыс елдері, салалық құрылымдарының, халқының әлеуметтік қабаттарының және олардың қоғамдағы орындарының едәуір дифференциясымен сипатталады.
в) Ең төмен дамыған елдер тобына шамамен 50 - ге жуық дамушы елдер жатады. Олар шарттарының тар типті бір өсімдікке негізделген құрылымын әлеуметтік экономика саласындағы шараларды қаржыландырудың сыртқы көздерімен тәуелсіздіктің жоғары деңгейімен сипатталады.
Біріккен Ұлттар Ұйымы елдерді бұл топқа жатқызудың 3 көрсеткішін қолданады.
1. Жалпы ішкі өнімнің бір адамға шаққандағы көлемі АҚШ долларында 350 доллардан аспайды.
2. Сауатты ересек халықтың үлесі 20 пайыздан аспауы.
3. Өңдеу өнеркәсібінің үлесі жалпы ішкі өнімнің 10 пайыздан аспауы.
Бұл топқа Азияның 8, Африканың 28, Латын Америка мен Океанияның 5 мемлекеті кіреді.
Латын Америка, Африка мен Азиядан 30 - дан астам еркін сауда аумақтары кедендік және Экономикалық одақтар пайда болды.
1. Андылық пакт - Боливия, Венесуэлла, Колумбия, Эквадор, Перу.
2. Орта Америкалық жалпы нарық Гватема, Гондурас, Коста - Рика, Никарагуа, Сальвадор.
3. Азия Тынық Мұхит экономикалық ынтымақтастығы - 14 дамушы мемлекет және Жапония, АҚШ, Канада.
4. Оңтүстік Шығыс Азия мемлекеттерінің АТЭС (АСЕАН) - Бурней, Вьетнам, Индонезия, Малайзия, Сингапур, Тайланд, Филиппин.
5. МЕРКОСУР - Аргентина, Бразилия, Парагвай, Уругвай.
6. Оңтүстік Африкалық даму комитеті - Ангола, Ботсвана, Лесото, Малави, Мозамбик, Маврикий, Налибия, О.А.Р., Свазиленд, Танзания, Зимбабве, Ирак, Йемен, Мавритания, Сирия.
Дамушы елдердің негізгі белгілері болып мыналар табылады:
oo отарлық және жартылай отарлық өткені
oo экономиканың аграрлық - шикізаттық бағыттылығы
oo экономиканың көпсалалығы
oo қоғамның әлеуметтік құрылымының әртектілігі
oo жұмыс күші сапасының төмендігі
oo әлеуметтік шиеленіс
oo нарықтық экономикасы дамыған елдерге тәуелділік, әсіресе шетелдік несиелерге
1.2.Дамушы елдердің сыртқы экономикалық байланыстары
Негізінен кедейліктің тұйық шеңберінен шығуға ұмтылуға, алдыңғы қатарлы экономика салаларын дамытуды ынталандыруға, тұтастай экономикаға қарқын беруге белсенді түрде шетелдік капиталдарды тарту үшін дамушы елдер түрткі болады. Осы мақсаттарда шетелдік кәсіпкерлік капитал үшін инвестициялық климат жетілдіріледі, қажетті инфрақұрылым құрылады, ерекше жеңілдікті шарттармен арнайы экономикалық аймақтар ұйымдастырылады. Көптеген дамушы елдердің күш жігері босқа кеткен жоқ. Әлемдік банктің мәліметтері бойынша, дамушы елдердің экономикасына жекеменшік капиталдың ағыны 2012 жылы айтарлықтай күшейді және 1 трлн. доллардан асты. Шамамен осы үлестің жартысы тікелей инвестицияларға келеді. Жекеменшік капиталға инвестициялардың ең үлкен көлемі - кіріс деңгейі орташа 12 елге тиесілі (жан басына шаққанда кемінде 9385 долл.). Бұл тізімді 2079 млрд. доллармен Қытай бастап тұр.
Американдық консалтингтік фирма Эрнст және Янг бағалауы бойынша, таяу жылдарда капитал салынушы, ең тартымды дамушы елдерге: Қытай, Үндістан, Индонезия, сондай - ақ Мексика және Бразилия жатады.
Шетелдік капиталда дамушы елдердің қажеттіліктерінің жалпы көлемі 2013 - 2014 жылдар аралығына Дүниежүзілік банкпен 2,5 - 3 трлн. АҚШ долларына бағаланды.
Жеке капитал дамушы елдерге ене отырып, әдеттегідей ырғақты, өрлемелі, келешекті экономикасы бар елдерге қарай бара жатыр. Жеке инвестициялардың 80 пайызы бар болғаны 20 пайыз дамушы елдерге түседі, көбінесе Шығыс Азия мен Латын Америкасы елдеріне. Экономикасы артта қалған және әсіресе саяси тұрақсыз жағдайдағы нашар дамыған елдер іс жүзінде өнеркәсібі дамыған елдерден кәсіпкерлерді тартпайды.
Батыстық сарапшылардың болжамы бойынша негізгі әлеуметтік қызметтер таяудағы он жыл ішінде дамушы елдердің тұрғындары үшін жалпыға бірдей қол жетімді болуы мүмкін. Бұны қамтамасыз ету үшін 40 млрд. АҚШ доллары қажет. Тағы 40 млрд. АҚШ доллары әлемдегі кедейлікті толық еңсеруге көмектеседі. Жалпы сомасы 80 млрд. АҚШ долларын немесе әлемдік табыстың 0,5% құрайды (25 трлн. АҚШ доллары), бұған саяси ерік болған жағдайда, қазіргі әлемдік қоғамдастықтың толықтай күші жетеді.
Білім беру және кәсіби дағдыларын таратуға келетін болсақ, онда бұл дамушы елдерге қатысты, Батыс елдерінің саясатында техникалық көмек деп аталады. Техникалық көмекке - дамушы елдерге бастауыш, орта мектептердің және жоғары оқу орындарының оқытушыларын жіберу, оқу орындарын материалдық қамтамасыз ету, дамушы елдердің азаматтарын донор елдерде оқыту және тәжірибеден өткізу жатады. Бұл ретте техникалық көмекке жұмсалатын қаражаттардың басым бөлігі іс жүзінде донор елдің шегінен шықпайды. Тек, тиісті мемлекеттік мекемелердің шотынан донор елдің мамандарының шотына белгілі бір соманы аудару бойынша, бухгалтерлік операция жүргізіледі. Кейбір деректер бойынша техникалық көмекке жұмсалған әрбір 100 доллардың 20 доллары өз алдына алушы елдерге түскен шетелдік валютадағы нақты қаражаттарды білдіреді.
Қазіргі әлемдік экономикада жаңа халықаралық еңбек бөлінісі неғұрлым жоғары дәрежеде трансұлттық корпорациялармен (ТҰК) қалыптасады. Олар дамушы елдерді өз қызығушылықтарының аймақтары ретінде белгілеп өзінің өндірісін сол жерге ауыстырады, себебі онда экономикалық жағынан да және технологиялық жағынан да ұйымдастыру тиімді.
ТҰК мен дамушы елдер арасындағы қарым - қатынасты жақсарту 80 - ші жылдары басталды. Бұған, көбінесе, бірқатар дамушы мемлекеттердің тікелей шетелдік инвестициялау туралы заңнамаларын қайта қарауы ықпал етті. Осы жылдары ТҰК және дамушы елдердің үкіметтері арасындағы даулы жағдайлардың, сот талқылауларының санын арттыру және ұлттандыру жағдайларының санын азайту байқалады .
Көптеген дамушы елдермен ТҰК рөлін қайта ой елегінен өткізу, негізінен, бұл корпорациялар құрылымдық өзгерістер және ішкі факторларды ынталандыру үшін техникалық прогрестер бере алады деген түсінікті өзгерту болып табылады. Тәжірибе көрсеткендей ТҰК үшінші әлем елдерінің дамуына зор үлес қосады. Бұл үлес өрнектеледі:
oo кейбір салаларда озық, өндірістік технологияларды беруде (тоқыма, тігін, электронды өнеркәсіп);
oo дамушы елдерді шикізат экспорттаушылардан дайын өнімді сатушыларға айналдыру ықпалында. Бұл дамушы елдердің құрылымдық өзгерістеріне тікелей үлес, тікелей инвестициялар бағыты бойынша қаржылық ресурстардың жай ғана орнын ауыстыруға қарағанда аса маңызды;
oo ТҰК инновациялар процесін жеделдетуге ықпалында. Технологиялық инновациялар негізінен өнеркәсіптік дамыған елдерде шоғырланған, бірақ соңғы онжылдықта олар басқа да кейбір елдерге көбірек ауысуда, бірінші кезекте Ұлттық инновациялық жүйеге. Алайда, технологияларды берумен қоршаған ортаға күтпеген қолайсыз әсерлер байланысты болуы мүмкін. ТҰК филиалдарының қызметі қабылдаушы елдердің табиғатына теріс әсер етеді.
ТҰК дамушы елдерде жұмыспен қамтылу жағдайын жақсартады.
Халықаралық ұйымдар дамушы елдерге техникалық көмекті жүзеге асыру кезінде ТҰК қолдануды ұсынады, ал осы елдердің үкіметтері өз кезегінде өз экономикасына ТҰК - ны тартумен күреседі.
Халықаралық экономикалық байланыстарды дамытудың объективті заңдарына бағына отырып, дамушы елдер өз мақсаттары арасында, әлеуметтік - экономикалық даму мәселелері арасында және елдерінің экономикасындағы ТҰК мүдделері арасында қажетті тепе - теңдікті іздеп табады.
Дамушы елдерді интернационалдандыру және әлемдік экономиканы жаһандандыру процестеріне енгізу бойынша жалпы жағдайды бағалай келе, дамушы елдердің жеке бөліктері әлемдік шаруашылықтың және халықаралық экономикалық қатынастардың елеусіз жерінде тұр деп айтуға болады. Өндірісті және капиталды интернационализациялау процестері іс жүзінде дамушы елдердің едәуір бөлігін қозғаған жоқ немесе жеткілікті формальды түрде қозғаған.
Интернационалдандыру және жаһандану процестері әлемдік шаруашылықты орталық және шеткі аймақтарға бөлуді жоюы екіталай. Олар дамушы халықаралық еңбек бөлінісі процесінің нәтижесінде, жаңа деңгейде пайда болып қызмет етеді. Дәл осы процестің әсерінен, дамудың әртүрлі деңгейлерінде тұрған және ғаламдық, континенттік, елдік, жергілікті деңгейлерде әртүрлі функцияларды орындайтын әлемдік шаруашылықтың жекелеген бөліктері жақын болашақта сақталады.
Кесте №1 Сыртқы экономикалық байланыстардың мүмкіндіктері
Сыртқы экономикалық байланыстар
негізгі капиталды кеңейтуге және жаңғыртуға жәрдемдеседі
дәстүрлі экономикалық құрылымдар барысында туындайтын экономикалық және әлеуметтік теңсіздікті жеңілдетуге ықпал етеді
экономикалық дамудың қажетті факторы болып табылатын жаңа технологияларды алуға мүмкіндік береді
ішкі нарықтың шеңберін кеңейте отырып экономикалық өсуді жеделдетуге мүмкіндік береді
Сыртқы экономикалық байланыстарға мыналар жатады:
1. сыртқы сауда;
2. шетелдердің инвестициялауы;
3. халықаралық қаржы-несие ұйымдарына қатысу;
4. ғылым, техника, мәдениет, туризм саласындағы ынтымақтастық;
5. шетелдердегі елшіліктерді, консулдықтарды және өзге қызметкерлерді ұстап тұру бойынша есеп айырысулар жүргізу.
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің аса маңызды аспектісі - республика экономикасын тұрақтандыру үшін шетел инвесторларының қатысуы және шетел несиелерін тарту болып табылады. Бұл қаражат халық шаруашылығының құрылымдарын жетілдірудің басым міндеттерін шешу, нарықты тұтыну тауарларымен толтыру және экспорт әлеуетін кеңейту үшін мақсатты бағытталған түрде және тиімді пайдалануы тиіс.
2.Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру және қаржыландыру
2.1.Дамушы елдерді халықаралық несиелендірудің ерекшеліктері және негізгі нысандары
Біріншіден, шетелдік ресурстардың айтарлықтай бөлігін дамушы елдер халықаралық қаржылық институттардың және үкіметаралық келісімдердің негізінде ( Дамуды ресми қаржыландыру), жеңілдетілген несиелер мен қайтарымсыз субсидиялар түрінде алады. Жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды алуға үміткер бола алатын елдерді іріктеп алу көбінесе экономикалық даму деңгейіне байланысты жүзеге асырылады. Дегенмен оларға жеңілдетілген несиелер саяси және әскери-стратегиялық факторларға да сүйене отырып беріледі. Ең көп жеңілдіктерді аз дамыған елдер категориясы пайдаланады және керісінше, қарқынды дамушы, жаңа индустриялық елдерді несиелендіру батыстық қарыз алушылардың несиелендіруіне қарағанда, өзінің едәуір аз дәрежедегі талаптары бойынша ерекшеленеді.
Екіншіден, әркелкі дамушы мемлекеттерді халықаралық несиелендірудің әмбебап жүйесі жоқ. Әрбір ел үшін оның даму деңгейіне, экономикалық конъюнктурасына (әсіресе, төлем қабілеттілігіне), жетекші донор елдермен және халықаралық валюта-несиелік және қаржылық институттармен қарым-қатынасына, ссудалық капиталдардың әлемдік нарығындағы беделіне және т.б. байланысты халықаралық несиелендірудің тетігі қалыптастырылады.
Дамушы елдер екі санатқа бөлінеді. Бірінші (нашар дамушы) - сыртқы ресурстарды көбінесе ресми көздерден тартады. Жеке меншік ресурстар қатаң шарттарына байланыста оларға қол жетімді емес. Сонымен қатар мұндай елдер жеке инвесторлар үшін тартымды емес.
Екінші (біршама дамушы) - көбінесе жеке меншік ресурстарды тартады. Бұл дамушы қаржы нарықтары бар елдер. Мұндай елдерде ішкі қаржы нарықтары дамудың белгілі бір деңгейіне жетеді және олар несие және қор нарығының әлемдік жүйесіне біріге бастайды.
Үшіншіден, қазіргі әлемдік несие жүйесі әлемдік шаруашылыққа біріктірілген дамушы елдердің айрықша шарттарына бейімделген. Бұл тек ресми несиелендіруге (екіжақты және көпжақты) және субсидиялауға ғана емес, жеке меншік банктердің несиелеріне де қатысты.
Төртіншіден, дамушы елдер несиелер мен субсидиялардың негізгі массасын тікелей өнеркәсіптік дамыған елдерден, негізгі донорлар дамыған мемлекеттер болып келетін халықаралық валюта-несиелік және қаржылық институттардан, сондай-ақ ссудалық капиталдардың әлемдік нарығынан алады. Сондықтан дамушы елдерді халықаралық несиелендіру көбінесе әлемдік шаруашылықтың орталығы мен шеткі аймақтарының арасындағы қарым-қатынастарға алып келеді. Халықаралық несиелер мен субсидиялардың шағын бөлігі ғана, дамушы елдердің өзара ынтымақтастық шеңберінде беріледі.
Дамушы елдердің экономикалық дамуы үшін сыртқы ресурстардың рөлі біржақты емес бағаланады. Экономикалық табыстарға қол жеткізген елдердің көпшілігі сыртқы ресурстарды белсенді тартады. Алайда, бірқатар елдер ірі сыртқы салымдарға қарамастан әлеуметтік - экономикалық прогресс жолында айтарлықтай алға жылжи алмады. Сыртқы ресурстарды пайдалану тиімділігі көбінесе қарыз алушының жүріс - тұрысына байланысты анықталады (мемлекеттік институттардың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің). Сонымен қатар қарыз берушінің де жүріс - тұрысы маңызды.
Дамушы елдерді несиелендірудің нысандары негізінен ЭЫДҰ-ға кіретін елдерді дамытуға жәрдемдесу Комитетімен қабылданған сызбамен анықталады. Дамудың кооперативтік қызметі жетекші донор елдердің несиелік саясатын және дамушы елдерге қатысты кредиторларды үйлестіреді. Бұл ұйым дамушы елдерді халықаралық несиелендіру бойынша статистикалық мәліметтерді жинауды және жариялауды жүзеге асырады.
Дамушы елдерге несиелерді және субсидияларды жіктеу:
I.Дамуды ресми қаржыландыру (ДРҚ).
1.Дамуға ресми көмек (ДРК), оның ішінде екі жақты және көпжақты.
2.Дамуды өзге де ресми қаржыландыру, оның ішінде екі жақты және көпжақты.
II.Экспорттық несиелер.
III.Жеке несиелер мен субсидиялар.
1.Халықаралық банктік несиелеу.
2.Бағалы қағаздардың эмиссиясы.
3.Үкіметтік емес ұйымдардың қайтарымсыз субсидиялары.
Ресми ресурстар қаржы ағындарының қарапайым үлесін алады. Алайда, көптеген жеке меншік капиталды тарту мүмкіндігінен айырылған, нашар дамыған мемлекеттер үшін олар сыртқы қаржыландырудың жалғыз көзі болып табылады. Субсидиялар көбінесе екіжақты тәртіппен бөлінеді. Көпжақты несиелер негізінен халықаралық қаржы институттарынан түседі.
Дамуды ресми қаржыландырудың негізгі массасы субсидиялар мен жеңілдетілген несиелерге тиесілі. Бұл қаржыландыру түрі дамуға ресми көмек (ДРК) деп аталады.
Банктік несиелеу. Ұзақ уақыт бойы дамушы елдер дамуды ресми қаржыландыруды және тікелей жобалық инвестицияларды пайдалана отырып әлемдік несиелік және қор нарықтарымен әлсіз байланыста болды. 70 - жылдардың басына дейін экспорттық несиелер дамушы елдерді ссудалық капиталдардың әлемдік нарығымен байланыстырушы негізгі, бірақ әлсіз жіп болды.
Экспорттық несиелеу негізінен оған жеке субъектілер (негізінен коммерциялық банктер), сондай-ақ әдетте экспорттық - импорттық банктер атынан мемлекеттер қатысқандықтан аралас категорияға жатады.
Дамушы елдерді ұзақ мерзімді бірлескен несиелер нысанында банктік несиелеу дамушы елдерге іс жүзінде тек 70-ші жылдары қолжетімді болды.
Бұл несиелерді жылына 50-ге жуық дамушы елдер пайдаланды. Алайда, олардың көпшілігінде қарызға алу аз болды. Несиелердің басым массасы ондықта ең дамыған Латын Америкасы, Оңтүстік-Шығыс және Шығыс Азия елдеріне берілді.
Кесте №2. Дамушы елдерді халықаралық несиелендіру
2011ж.
2013ж.
2015ж.
Ұзақ мерзімді несиелер
+597,3 млрд.долл.
+1642,2 млрд.долл.
+2710,9 млрд.долл.
Қысқа мерзімді несиелер
+302,5 млрд.долл.
+657,8 млрд.долл.
+1289,1 млрд.долл.
Барлығы
+900,0 млрд.долл.
+2,3 трлн.долл.
+4 трлн.долл
Бағалы қағаздар эмиссиясы. Дамушы елдердің қарыздық міндеттемелерінің ең көп тараған эмиссия құралы, 70-80% дейін доллармен орналастырылған, елдің валютасында номинацияланған еурооблигациялар (еуробондтар) болып табылады. Олар әдетте 5-12 жылға белгіленген төлеммен шығарылады. Дамушы елдердің бағалы қағаздар нарығына шетелдік капиталды тартудың ауқымы осы нарықтардың даму дәрежесіне байланысты.
Кейбір дамушы елдер облигациялар нарығында резидент еместерге қатысты шектеу қолданады.
2.2.Дамуды екіжақты негізде ресми қаржыландыру
Дамуды ресми қаржыландыру несиелендіру мен субсидиялаудың екі түрін қамтиды: дамуға ресми көмек және дамуды өзге де ресми қаржыландыру.
Олардың арасындағы негізгі айырмашылық ресурстарды ұсыну шартында болып табылады. Егер несие шарттары (мерзімі, жеңілдік кезеңі, пайыз деңгейі) жеңілдетілген несиелендірудің белгіленген нормаларына сәйкес болса, онда ол Дамуға ресми көмекке (ДРК) жатады, ал егер сәйкес болмаса, онда Дамуды өзге де ресми қаржыландыруға жатады. Дамуға ресми көмекке барлық қайтарымсыз субсидиялар жатқызылған. Дамуға ресми көмек шеңберінде орташа несие шарттары мынадай: несие мерзімі 25-30 жыл, жеңілдік кезеңі - шамамен 10 жыл, Дамуды өзге де ресми қаржыландыруға жататын несиелердің құны қатаң, бірақ әдетте дамушы елдермен алынған ссудалық капиталдардың әлемдік нарығындағы несиелерге қарағанда едәуір тиімді.
Әдетте дамуға ресми көмекке дамуды ресми қаржыландыру желісі бойынша, донор-елдермен бөлінетін қаражаттардың 45-тен астамы келеді. Барлық ірі кредитор елдерде дамуға ресми көмек саясатына маманданған тиісті институттар жұмыс істейді. Осы мақсаттарға қаражаттар бюджеттен бөлінеді және донор-елдердің парламенттерімен қатаң бақыланады. Несиелер әдетте байланысты сипатқа ие, яғни алдын ала белгіленген тауарларды жеткізуге тәуелді. Бұл несиені пайдалану шеңберін қатаң шектейді, алушы елдің ептілігін тарылтады. Дамуға ресми көмек шеңберінде жеткізілетін тауарлардың бағасы жиі көтеріледі.
Дамуға ресми көмек шотына бөлінген ресурстардың басым бөлігі нақты объектілерді қаржыландыруға тіркелген. Бұл әдіс реципиенттерге ұнамайтын, донордың тарапынан қаражаттарды қолдануға байланысты қатаң бақылауды көрсетеді.
Кейінгілері ресурстарды неғұрлым икемді қолдануға мүмкіндік беретін бағдарламалық қөмекті ұлғайтуға тырысады. Бірақ бұл донорлардың тарапынан бақылаудың әлсіреуі дамушы елдердің ресурстарды пайдалануында жиі тиімсіздікке әкелетіндіктен, экономикалық жағынан әрқашан айқындалмайтын.
Дамуды ресми қаржыландыру және Дамуға ресми көмек - қазіргі уақытта тек дамушы елдерге қатысты ғана қолданылатын айрықша несие - қаржылық механизм. Жеңілдетілген несиелер және қайтарымсыз субсидиялар жүйесі сондай-ақ соғыстан кейінгі Еуропаны қайта қалпына келтіру кезіндегі несиелендіру және қаржыландыру үшін де қолданылды. Бірақ ол кезде олардың шектелген мақсаттары мен мерзімдері болды. Дамушы елдерге қатысты Дамуды ресми қаржыландыру жаһандық проблемалардың бірі - артта қалудың жойылуын шешуге бағытталған. Дамуға ресми көмектің алғашқы стратегиялық мақсаттары 1949 жылы сол кездегі АҚШ президенті Г.Трумэннің сөз сөйлеуінде жарияланды (оның сыртқы саяси бағдарламасының төртінші тармағы). Сол уақытта АҚШ дамушы елдерге жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды ұсыну міндетін өзіне алған жалғыз ел болды. Бастапқыда Дамуға ресми көмектің саясатын жүргізу кезінде есепке ең алдымен саяси және әскери - стратегиялық принциптері алынды. Алайда бірте - бірте Дамуға ресми көмектің стратегиясы көмек алушы елдердің әлеуметтік - экономикалық дамуының терең процестеріне әсер ету жағына ауысты. Егер бастапқыда жеңілдікті несиелер мен субсидияларды беру көбінесе жинақтау нормасының артуы мен экономикалық өсуді жеделдету мақсатымен байланыстырылса, онда бұл стратегия 70 - ші жылдардың ортасынан бастап күрт өзгерді. Жеңілдетілген несиелер мен субсидияларды бөлу кезінде қанағаттандыру мүмкіндігі деп аталатын негізгі қажеттіліктер, яғни тамаққа, суға, тұрғын үйге, медициналық қызмет көрсетуге, білімге сұраныс есепке алынды.
Стратегиялық мақсаттармен Дамуға ресми көмекті салалар және қызмет түрлерін несиелеу бойынша бөлу анықталады. Дәстүрлі түрде жеңілдетілген несиелер мен субсидиялардың басым бөлігі инфрақұрылымдық объектілердің құрылысын несиелендіруге бағытталады (көлік, байланыс, энергетика). Бұл төмен рентабелді салаларды тек мемлекет қана дамыта алады дегенге негізделген.
Сонымен қатар, мұнай бағасын көтеру кезінде көптеген дамушы елдер энергетиканы дамытудың қымбат бағдарламасын қабылдауға мәжбүр болды.
Дегенмен инфрақұрылым Дамуға ресми көмек шеңберінде қаржыландыру мен несиелендірудің негізгі саласы болып қалса да, ерекше назар әлеуметтік проблемаларды шешуге бөлінді. 80-ші жылдардың ортасында білім беруді, денсаулық сақтауды, басқа да әлеуметтік және басқарушылық қажеттіліктерді қаражаттандыру, инфрақұрылымды жеңілдетілген несиелендірумен байланысты шығындарды біршама асырды. Сондай - ақ кедейліктің негізгі ошағы ауылдық жерлерде шоғырландырылғандықтан ауыл шаруашылығына несиелер мен субсидиялар өсті. Өнеркәсіпке келетін болсақ, ол әрқашанда Дамуға ресми көмекте орташа орында алатын (жалпы соманың шамамен 5% - ы). Бұл өнеркәсіпті қаржыландыру капиталдардың әлемдік нарығында жұмылдырылған қаражаттар есебінен жүргізілуі тиіс деп қорытындыланған Дамуға ресми көмектің стратегиялық желісіне сәйкес келеді, өйткені жеңілдетілген қаражаттарды пайдалану өнеркәсіптік өндірістің тиімділігіне кері әсерін тигізуі мүмкін.
Маңызды рөлді әдетте қауіпті әлеуметтік - саяси жағдай қойылған, аса мұқтаж елдерге жіберілетін азық - түліктік көмек атқарады. 50 - 60 - шы жылдары азық - түліктік көмекті негізінен Оңтүстік Азияның елдері алды. Алайда қазіргі уақытта кейбіреулері азық - түлікті әдеттегі нарықтық жағдайда сатып алады.
Азық - түліктік көмек қазіргі уақытта көбінесе Африка елдеріне көрсетіледі.
Алғаш рет азық - түліктік көмек бағдарламасы 1954 жылы АҚШ - та ауылшаруашылық артықшылықтарымен сауданы және көмекті дамыту туралы заң қабылданғанда жарияланды. Бұл заңның қабылдануына себеп болған дамушы елдердегі азық - түлік қиындықтары ғана емес, АҚШ - тағы астықтың аса үлкен артықшылығы болды. Осы қорларды азайту үшін Американдық үкімет тауарларды бюджет есебінен сатып алып оларды дамушы елдерге жергілікті валютада төленетін несиеге өткізді. Бұл қаражаттар жергілікті валютада несиелер мен субсидиялар бөлінген баламалы шоттарға аударылды. Ұзақ уақыт бойы АҚШ мәні бойынша азық - түліктік көмек көрсететін бағдарламалардың жалғыз доноры болды. Алайда ауыл шаруашылық артықшылықтарының таусылуына қарай және басқа да батыс елдерінің ауыл шаруашылығының жылдам дамуына байланысты донор-мемлекеттердің саны 25 - тен асып түсті және АҚШ - тің үлесі шамамен 13 дейін азайды.
50-ші жылдардың бірінші жартысында іс жүзінде барлық көмек үш мемлекеттен - АҚШ - тан, Франциядан, Англиядан келіп түсті. Қазіргі уақытта оның ағындары донор елдер бойынша айтарлықтай сараланған. Дамушы елдерге көмек көрсетуде барлық өнеркәсіптік дамыған елдер қатысады. АҚШ жетекші донор болып саналады. Франция өзінің, негізгі донорлардың бірі рөлін сақтайды, бірақ оның бұл саладағы несиелік - қаржылық қатынастары франк аймағына кіретін Африка елдерінің тобында топтастырылады. Ұлыбританияның ұстанымдары күрт төмендеді, өйткені ол ескі тығыз байланыстарын өзінің бұрынғы колонияларымен жоғалтып алды, ал стерлинг аймағы ыдырады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz