Мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік қызметтің құрылуын талдау
Кіріспе
1 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуының теориялық негіздері
1.1 Мемлекеттік қызмет түсінігі, мәні мен принциптері
1.2 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет қағидалары мен өкілеттіліктері
1.3 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің мақсаты мен міндеттері
2 Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызмет ерекшелігін талдау
2.1 Қазақстандағы мемлекеттік қызметшілердің оң имиджін қалыптастыру ерекшелігі
2.2 Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметшінің оң имиджін қалыптастыруға бағытталған іс шаралар
2.3 Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметшілердің жағымды сипатты қалыптастыруды талдау
3 Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметтің даму тенденциясы
3.1 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің позитивті имиджін қалыптастыру және күшейту
3.2 Қазақстан Республикасының 2015.2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуының теориялық негіздері
1.1 Мемлекеттік қызмет түсінігі, мәні мен принциптері
1.2 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет қағидалары мен өкілеттіліктері
1.3 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің мақсаты мен міндеттері
2 Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызмет ерекшелігін талдау
2.1 Қазақстандағы мемлекеттік қызметшілердің оң имиджін қалыптастыру ерекшелігі
2.2 Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметшінің оң имиджін қалыптастыруға бағытталған іс шаралар
2.3 Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметшілердің жағымды сипатты қалыптастыруды талдау
3 Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметтің даму тенденциясы
3.1 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің позитивті имиджін қалыптастыру және күшейту
3.2 Қазақстан Республикасының 2015.2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстандағы қазіргі заманғы тиімді мемлекеттік басқару жүйесінің дамуы мəселесі ғылыми жəне саяси элитаның назарының объектісі болып келді. Қазақстанның мемлекеттілігінің қалыптастып, тəуелсіздігінің нығаюының басынан бастап мемлекеттік қызмет жүйесі, оның тиімділігін арттыру стратегиялық міндет болып анықталды. Мемлекеттік басқарудың тиімділігі елдің экономикалық жетістіктеріне жетуге тікелей əсер ететіні анық.
Қазақстан халқына Елбасының жолдауы шеңберінде Қазақстанның
əлемнің экономикасы дамыған отыз ел қатарына ену үшін бəсекеге
қабілеттілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қызмет институына, атап айтқанда мемлекеттік органдардың жұмысына жаңа мазұмын мен міндет жүктелді жəне осы міндеттердің орындалуы барысында мемлекеттің саяси-экономикалық үрдістер мен механизімдердің дамуына тигізетін оң əсері де қарастырылды.
Стратегиялық мемлекеттік əлеуметтік-экономикалық жобалар мен бағдарламаларды орындау барысында, əкімшілік алдына стратегиялық жоспар, нақты нəтижелерге жететін мақсаттар қойылды. Қазақстанның əлемнің ең дамыған отыз елінің қатарына кіру тұжырымдасамында ұзақ мерзімді басты көрсеткіштердің бірі ретінде тиімді жəне кəсіби үкіметті құру жəне осы арқылы мемлекеттік басқару мен жемкорлық деңгейі бойынша халықаралық рейтингіндегі дамығандардың қатарына кіруге мүмкіндік туатыны анықталды[1].
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Қазақстан халқына Елбасының жолдауы шеңберінде Қазақстанның
əлемнің экономикасы дамыған отыз ел қатарына ену үшін бəсекеге
қабілеттілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қызмет институына, атап айтқанда мемлекеттік органдардың жұмысына жаңа мазұмын мен міндет жүктелді жəне осы міндеттердің орындалуы барысында мемлекеттің саяси-экономикалық үрдістер мен механизімдердің дамуына тигізетін оң əсері де қарастырылды.
Стратегиялық мемлекеттік əлеуметтік-экономикалық жобалар мен бағдарламаларды орындау барысында, əкімшілік алдына стратегиялық жоспар, нақты нəтижелерге жететін мақсаттар қойылды. Қазақстанның əлемнің ең дамыған отыз елінің қатарына кіру тұжырымдасамында ұзақ мерзімді басты көрсеткіштердің бірі ретінде тиімді жəне кəсіби үкіметті құру жəне осы арқылы мемлекеттік басқару мен жемкорлық деңгейі бойынша халықаралық рейтингіндегі дамығандардың қатарына кіруге мүмкіндік туатыны анықталды[1].
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
1. Қазақстанның əлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатырана кіруі
жөніндегі тұжырымдама, 2013 жылғы 23 желтоқсандағы № 1385
2. ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы, 23.07.1999
3. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің 2011-
2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары - Астана, 2011 жыл
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 ж.
5. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
агенттігі туралы ереже // Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 3 желтоқсандағы N 280 Жарлығымен бекітілген
6. Байменова А.М. Государственная служба в РК. Сборник нормативно-
правовых актов. – Астана, ФОЛИАНТ, 2008 c.54
7. ҚР Президентінің «ҚР мемлекеттік қызметкерлердің қызметтік этикасы
ережесін бекіту туралы» Жарлығы, САПП ҚР, 21 қаңтар 2000 ж. №325
8. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi
төрағасының 1999 жылғы 24 қарашадағы № А-202 бұйрығына өзгертулер енгiзу туралы» Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi төрағасы 2000 жылғы 18 қаңтар № 02-1-7/3 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде 2000 жылғы
7 ақпанда № 1043 тiркелдi).
9. «Бос әкiмшiлiк мемлекеттiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзудiң
Қағидасы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi төрағасының 1999 жылғы 24 қарашадағы № А-202 бұйрығына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi төрағасының 2005 жылғы
21 маусымдағы № 02-01-02/80 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 2005 жылғы 27 маусымда № 3694 тiркелдi).
10. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi
Төрағасының кейбiр бұйрықтарына толықтырулар мен өзгерiстер енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi Төрағасының 2007 жылғы 9 ақпандағы № 02-01-02/113 бұйрығы (Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 2007 жылғы
7 қыркүйекте № 4920 тіркелдi, «Заң газетінде» 2007 жылғы 4 қазандағы № 152 (1355), Қазақстан Республикасының Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттiк органдарының актiлер жинағында, 2007 жылы, шілде-қыркүйек, жарияланған).
11. Государственный служащий: культура поведения и деловой этикет.
Москва.2009 c.25-27
12. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің
тұжырымдамасы // Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 119 Жарлығымен бекітілген
13. Правовое обеспечение создания местного самоуправления в
Республике Казахстан. Материалы международной конференции, 23 июня, 2013г. г. Алматы. .
14. Мацупа Л. Жергілікті өзін-өзі басқару. Оған қоғам пісіп – жетілген
кезде табиғи жолмен келген тиімді // Егемен Қазақстан, 26.05. 2013ж.
15. Жұмағұлов Б. Басқаруды жетілдіру бастаулары // Егемен қазақстан,
7.06.2014ж.
16. Мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттерді ажырату және
бюджетаралық қатынастарды жетілдіру Концепциясы. ҚР Үкіметімен 2003 жылдың 10-шы ақпанында мақұлданды // САПП РК. - 2003. №7.
17. Мемлекеттік қызмет өткеру тәртібі туралы ережені бекіту туралы"
Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 10 наурыздағы N 357 Жарлығы
18. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшiлерiнiң ар-намыс
кодексі
19. О проведении выборов акимов аульных (сельских) округов, аулов
(сел), поселков РК. Постановление Президента РК от 6.12.2004 г. // САПП РК. – 2004. №48.
20. 2015 жылғы мемлекеттік қызмет көрсету саласындағы жұмыстың
нәтижесі туралы есеп . Ақтөбе газеті 6.12.2015 ж.
21. Ақтөбе облысы Мемлекеттік қызмет істері бойынша департаментінің
материалдары. 2015 ж.
22. Мемлекеттік қызмет көрсету есебі. Ақтөбе газеті 9.06.2015
23. Дәулетбаева Б. Жергілікті өзін-өзі басқару // Дала мен қала, 2.06.2013ж.
24. Есали А. Жергілікті өзін-өзі басқару ірі қалаларда қалай шешіледі?//
Егемен Қазақстан, 3.06.2014ж.
25. Ақтөбе облысы тәртіптік кеңес есебі 2015 ж.
26. Жаманқұлов Б. Ауыл әкімі қандай болуы керек? // Егемен Қазақстан.
23.10.2014.
27. Пірназар С. Жергілікті биліктің жауапкершілігі// Егемен Қазақстан,
19.04.2014ж.
28. Сәдірқызы Г. «Жергілікті өзін-өзі басқару...» // Егемен Қазақстан,
21.10.2014ж.
29. Нүкенов А. Жергілікті басқаруды жетілдіру мәселелері // Саясат. –
2014. №7.
30. Бурлаков Л.Н. Басқарудың тиімділігі мен мөлдірлігін арттыру - өмір
талабы // Егемен Қазақстан, 9,06.2014.
31. Мырзагелді Кемел. Әкімшілік реформаларды тереңдете беру – уақыт
талабы. Жергілікті өзін-өзі басқару: бүгін және ертең // Егемен Қазақстан, 16.03.2014.
32. ҚР-ның аудандары, облыстық маңызы бар қалалары әкімдерінің
сайлауын өткізу ережесі // Егемен Қазақстан, 9.06.2013ж.
33. Статистикалық жинақ «Қазақстан өңірлері - 2014», Алматы, 2014ж.
34. Басқаруды жетілдірудің бастаулары // Егемен Қазақстан,7.06.2014ж.
35. Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас
жемқорлыққа қарсы стратегиясы
36. Н.Назарбаев «100 нақты қадам» Ұлт жоспары , Астана мамыр 2015 ж.
жөніндегі тұжырымдама, 2013 жылғы 23 желтоқсандағы № 1385
2. ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы, 23.07.1999
3. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің 2011-
2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспары - Астана, 2011 жыл
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 ж.
5. Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
агенттігі туралы ереже // Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 3 желтоқсандағы N 280 Жарлығымен бекітілген
6. Байменова А.М. Государственная служба в РК. Сборник нормативно-
правовых актов. – Астана, ФОЛИАНТ, 2008 c.54
7. ҚР Президентінің «ҚР мемлекеттік қызметкерлердің қызметтік этикасы
ережесін бекіту туралы» Жарлығы, САПП ҚР, 21 қаңтар 2000 ж. №325
8. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi
төрағасының 1999 жылғы 24 қарашадағы № А-202 бұйрығына өзгертулер енгiзу туралы» Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi төрағасы 2000 жылғы 18 қаңтар № 02-1-7/3 бұйрығы (Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде 2000 жылғы
7 ақпанда № 1043 тiркелдi).
9. «Бос әкiмшiлiк мемлекеттiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзудiң
Қағидасы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi төрағасының 1999 жылғы 24 қарашадағы № А-202 бұйрығына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi төрағасының 2005 жылғы
21 маусымдағы № 02-01-02/80 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 2005 жылғы 27 маусымда № 3694 тiркелдi).
10. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi агенттiгi
Төрағасының кейбiр бұйрықтарына толықтырулар мен өзгерiстер енгiзу туралы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi агенттiгi Төрағасының 2007 жылғы 9 ақпандағы № 02-01-02/113 бұйрығы (Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 2007 жылғы
7 қыркүйекте № 4920 тіркелдi, «Заң газетінде» 2007 жылғы 4 қазандағы № 152 (1355), Қазақстан Республикасының Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттiк органдарының актiлер жинағында, 2007 жылы, шілде-қыркүйек, жарияланған).
11. Государственный служащий: культура поведения и деловой этикет.
Москва.2009 c.25-27
12. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің
тұжырымдамасы // Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 119 Жарлығымен бекітілген
13. Правовое обеспечение создания местного самоуправления в
Республике Казахстан. Материалы международной конференции, 23 июня, 2013г. г. Алматы. .
14. Мацупа Л. Жергілікті өзін-өзі басқару. Оған қоғам пісіп – жетілген
кезде табиғи жолмен келген тиімді // Егемен Қазақстан, 26.05. 2013ж.
15. Жұмағұлов Б. Басқаруды жетілдіру бастаулары // Егемен қазақстан,
7.06.2014ж.
16. Мемлекеттік басқару деңгейлері арасында өкілеттерді ажырату және
бюджетаралық қатынастарды жетілдіру Концепциясы. ҚР Үкіметімен 2003 жылдың 10-шы ақпанында мақұлданды // САПП РК. - 2003. №7.
17. Мемлекеттік қызмет өткеру тәртібі туралы ережені бекіту туралы"
Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 10 наурыздағы N 357 Жарлығы
18. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшiлерiнiң ар-намыс
кодексі
19. О проведении выборов акимов аульных (сельских) округов, аулов
(сел), поселков РК. Постановление Президента РК от 6.12.2004 г. // САПП РК. – 2004. №48.
20. 2015 жылғы мемлекеттік қызмет көрсету саласындағы жұмыстың
нәтижесі туралы есеп . Ақтөбе газеті 6.12.2015 ж.
21. Ақтөбе облысы Мемлекеттік қызмет істері бойынша департаментінің
материалдары. 2015 ж.
22. Мемлекеттік қызмет көрсету есебі. Ақтөбе газеті 9.06.2015
23. Дәулетбаева Б. Жергілікті өзін-өзі басқару // Дала мен қала, 2.06.2013ж.
24. Есали А. Жергілікті өзін-өзі басқару ірі қалаларда қалай шешіледі?//
Егемен Қазақстан, 3.06.2014ж.
25. Ақтөбе облысы тәртіптік кеңес есебі 2015 ж.
26. Жаманқұлов Б. Ауыл әкімі қандай болуы керек? // Егемен Қазақстан.
23.10.2014.
27. Пірназар С. Жергілікті биліктің жауапкершілігі// Егемен Қазақстан,
19.04.2014ж.
28. Сәдірқызы Г. «Жергілікті өзін-өзі басқару...» // Егемен Қазақстан,
21.10.2014ж.
29. Нүкенов А. Жергілікті басқаруды жетілдіру мәселелері // Саясат. –
2014. №7.
30. Бурлаков Л.Н. Басқарудың тиімділігі мен мөлдірлігін арттыру - өмір
талабы // Егемен Қазақстан, 9,06.2014.
31. Мырзагелді Кемел. Әкімшілік реформаларды тереңдете беру – уақыт
талабы. Жергілікті өзін-өзі басқару: бүгін және ертең // Егемен Қазақстан, 16.03.2014.
32. ҚР-ның аудандары, облыстық маңызы бар қалалары әкімдерінің
сайлауын өткізу ережесі // Егемен Қазақстан, 9.06.2013ж.
33. Статистикалық жинақ «Қазақстан өңірлері - 2014», Алматы, 2014ж.
34. Басқаруды жетілдірудің бастаулары // Егемен Қазақстан,7.06.2014ж.
35. Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас
жемқорлыққа қарсы стратегиясы
36. Н.Назарбаев «100 нақты қадам» Ұлт жоспары , Астана мамыр 2015 ж.
Кіріспе
Қазақстандағы қазіргі заманғы тиімді мемлекеттік басқару жүйесінің
дамуы мəселесі ғылыми жəне саяси элитаның назарының объектісі болып келді.
Қазақстанның мемлекеттілігінің қалыптастып, тəуелсіздігінің нығаюының
басынан бастап мемлекеттік қызмет жүйесі, оның тиімділігін арттыру
стратегиялық міндет болып анықталды. Мемлекеттік басқарудың тиімділігі
елдің экономикалық жетістіктеріне жетуге тікелей əсер ететіні анық.
Қазақстан халқына Елбасының жолдауы шеңберінде Қазақстанның
əлемнің экономикасы дамыған отыз ел қатарына ену үшін бəсекеге
қабілеттілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қызмет институына, атап
айтқанда мемлекеттік органдардың жұмысына жаңа мазұмын мен міндет жүктелді
жəне осы міндеттердің орындалуы барысында мемлекеттің саяси-экономикалық
үрдістер мен механизімдердің дамуына тигізетін оң əсері де қарастырылды.
Стратегиялық мемлекеттік əлеуметтік-экономикалық жобалар мен
бағдарламаларды орындау барысында, əкімшілік алдына стратегиялық жоспар,
нақты нəтижелерге жететін мақсаттар қойылды. Қазақстанның əлемнің ең
дамыған отыз елінің қатарына кіру тұжырымдасамында ұзақ мерзімді басты
көрсеткіштердің бірі ретінде тиімді жəне кəсіби үкіметті құру жəне осы
арқылы мемлекеттік басқару мен жемкорлық деңгейі бойынша халықаралық
рейтингіндегі дамығандардың қатарына кіруге мүмкіндік туатыны анықталды[1].
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа
технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын
мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі
қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын
қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша,
кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан
мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Осы заманғы мемлекеттік менеджерлер даярлау үшін Мемлекеттік басқару
академиясынаың негізінде шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары
халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы
қажет. Қазіргі кездегі мемлекеттік қызметтің әдіс-тәсілдеріне, жаңа
құрылымына, жүйелік салаларының жаңа жүйесіне өту керектігімен, дамудың
тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып
табылатындығымен және қоғамдық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері
өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де
түсіндіріледі.
Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейінгі аз ғана уақыт ішіндегі экономиканы
реформалау мен шаруашылық жүргізудің нарықтық моделіне өту жөніндегі кең
көлемді шараларды жүзеге асыру тәжірибесі – мемлекеттің әлеуметтік –
экономикалық процесстерге араласуы - объективті қажеттілік екендігін
түпкілікті түсінуге мәжбүр етті. Оның объективтілігі ұлттық санақ
жүргізудің жаңа жүйесіне өту керектігімен, экономикалық дамудың тепе-
теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып
табылатындығымен және макроэкономикалық үрдістердің сандық-сапалық
көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен
де түсіндіріледі. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет ролінің күшеюі
мемлекетаралық экономикалық интеграциялық объективтілігі және экологияның
кең ауқымды мәселелерін әлемдік деңгейде қажеттілігімен байланысты
екендігін де атап өту керек. Мұның бәрі де жас экономиканы жан-жақты
зерделеу қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібінде қойып отыр. Қазіргі
кезеңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің ғылыми-әдістемелік негіздерімен
қатар тәжірибесін де танып-білу маңызды рөл атқарады.
Сондықтан саяси және мемлекеттік іс-әрекет, әлеуметтік-саяси балансты
бұзбауы үшін, мемлекеттік құрылымдағы қызметкерлердің мемлекеттік және
жергілікті басқарудағы белгіленген стандарттарды орындауды талап етеді.
Жаңа саяси инновациялармен технологияларға қатынасы және қоғамды дамытумен
ондағы басымдылық прогресіне оның мәдениеті, ұлттық дәстүрі және әлеуметтік-
саяси жағдайына тікелей байланысты.
Өкінішке орай, қазіргі қоғамдағы көптеген мемлекеттік мәселелердің
шешімін таппай жатуы мамандардың біліктілік пен іскерлік қабілетінің
төмендігіне байланысты. Оның өзіндік тарихи себептері бар. Кеңестік
жүйедегі кадрлар дайындау мәселесі көбіне сан жағымен шектеліп сапа жағына
көңіл бөлінбеді.
Қазіргі ғаламдану жағдайында мемлекеттік мекеме қызметкерлерінен
қызметке деген талабын жаңаша қарастырады, және төмендегідей талаптарды
міндеттейді. Біріншіден қоғамдағы кенес заманынан мұра болып қалған
әкімшілік –командалық басқару стилінен арылу, екіншіден қоғамдағы саяси
мәдениетті көтеру, үшіншіден қоғам мүшелерінің қоғам мен мемлекет алдындағы
жауапкершілігін арттыру. Міне осы мәселелер толық шешімін тапқанда ғана
қоғамда тұрақтылық, үйлесімділік және болашаққа деген сенім арта түседі.
Қазіргі заманның басты талабы бізден, мемлекеттік қызметтегі,
корпорациядағы және топтық ұжымдағы білімсіздікті жоюмен қатар білімді,
біліктілік пен шеберлікті талап етеді. Мұндағы басты рөлді басқарушылық
мәдениет атқарады. Осы тұрғыдан алғанда, бітіру жұмысының өзекті екендігі
дау туғызбайды.
Мемлекеттік басқару жүйесін реформалау, жаңа бастамалар бойынша
мемлекеттік қызмет институты жетілдіру транзиттік мемлекеттер үшін
транзиттік кезеңнен сəйкесінше шығуға мүмкіндік береді. Осы ретте
мемлекеттік қызмет институтын жоспарланған түрде, қоғамдық өмірдің түрлі
салаларында қалыптасқан жағдайлардың ескерілуімен оны модернизациялау
мəселесі өзекті болып қала береді.
Мемлекеттік қызметшілердің əлеуметтік жəне адамгершілік-этикалық
жағдайымен байланысты мəселелер тобын шешу де өзектілігі жағынан кем
түспейді. Бұл мемлекеттік қызметшілердің қоғамдағы мəртебісі, сəйкесінше
əлеуметтік қорғалуы сияқты мəселелрді қамтиды. Осымен бірге, мемлекеттік
қызмет саласындағы саясат қажетті деңгейінде жүріп жатқанымен, жаңа саяси
жəне құқықтық толтыруды қажет етеді. Сондықтан осы саладағы ғылыми
зерттеулер аталған мəселелердің практикалық тұстарын қамтып, мемлекеттік
қызмет жəне мемлекеттік басқару саласындағы саясатты жетілдірудің жаңа
механизмдерін дамытуға мүмкіндік береді.
Тақырыптың өзектілігі мемлекеттік қызметтің, оның қоғамдағы орнын
анықтаулағы жаңа тəсілдеме мемлекеттік қызмет институтының дамуын, оның
əлеуетінің артуын талдауды қажет етеді. Осыған байланысты басқару жүйесінің
субъективті факторы – басқару мəдениеті, мемлекеттік қызметшілердің
профессионалдылығына көңіл бөлу қажет.
Қазақстанның мемлекеттік қызметтің қазіргі кедегі жағдайына,
мемлекеттік қызмет жүйесін қалыптастыру бойынша инновациялық шараларды
əзірлеудің қажеттілігі, осы маңызды институттың қызмет етуі мен реттеудің
сапасын арттырудың өзектілігі осы тақырыпты таңдауға əсер етті.
Дипломдық жұмыс мақсаты мен міндеттері – мемлекеттік басқару
органдарындағы мемлекеттік қызметтің құрылуын талдау.
Аталған мақсатқа сай мынадай міндеттер қарастырылды:
- мемлекеттік қызметтің теориясы, және оның принциптерін анықтау;
- мемлекеттік қызмет және оның құрылымын зерттеу;
- Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің қалыптасуы және
қазіргі ахуалын зерттеу;
- Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметтің дамуын талдау;
- Мемлекеттік қызмет саласындағы мәселерді шешу жолдарын саралау;
- Мемлекеттік қызметті арттырудың негізгі бағыттарын айқындау.
- мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік қызметті жетілдіруді
нақты ұсыныстар жасау.
Зерттеу объектісі – Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің
жалпы жүйесі
Дипломдық жұмыстың теориялық және практикалық маңызы :отандық ғылымның
теориялық жəне қолданбалы əлеуетін дамытуына үлес қосуына, мемлекеттік
басқару жүйесін реформалау мен əрі қарай жетілдіру, мемлекеттік қызмет
мəселелері бойынша ұлттық жəне мемлекеттік бағдарламаларды даярлау кезінде
қызығушылық тудыруы мүмкін.
Теориялық және методологиялық зерттеулердің негізі болып менеджмент
теориясы мен практикасы, ұйымдық теория, сондай – ақ, негізгі және қосымша
зерттеулердің мәдениетінің эффективті(нәтижелі) мемлекеттік басқару
органдарындағы қызметті жоғарылату, отандық және шетелдік құрылыми
проблемалары, қолдау корсету мен структураның кәсіби – басқарушылық
мәдениетін өзгерту секілді ғылыми басылымдар мебеп болды.
Дипломдық дұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тізімінен, бес қосымша жазбадан тұрады.
1 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуының теориялық негіздері
1.1 Мемлекеттік қызмет түсінігі, мәні мен принциптері
Ғылыми және оқулық құқықтық әдебиеттерде мемлекеттік қызметті кең және
қысаң мағынада түсінеді. Мемлекеттік қызмет кең мағынада кызметшілердің
өздерінің міндеттерін (жұмысын) мемлекеттік ұйымдарда: мемлекеттік өкімет
органдарында, кәсіпорындарда, мекемелерде, өзге де ұйымдарда орындауға
саяды; қысаң мағынада — бұл қызметшілердің өздерінің міндеттерін
мемлекеттік органдарда орындаулары.
Мемлекеттік қызмет туралы Қазакстан Республикасының 1999 жылғы 23
шілдедегі заңында мемлекеттік қызметтің ұғымы қысаң мағынада берілген. Онда
мемлекеттік қызмет,— делінген,— мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік
органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға
бағытталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі.[2]
Ал, лауазымдық өкілеттікі заңдарда белгіленген құқықтары мен негізгі
міндеттері бар мемлекеттік қызметшілердің өз қызметін жүзеге асыратын
мемлекеттік органдардың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттерге жауап
беретін, нақты мемлекеттік лауазыммен көзделген өкілеттік ұғынылады.
Мемлекеттік кызметтің құқықтық негізіне Қазақстан Республикасының
Конституциясы, жоғарыдағы аталған Заң, Қазақстан Республикасы
Президентінің Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
агенттігінің мәселелері туралы 1998 жылғы 12 қарашадағы №4141 және
Мемлекеттік қызмет кадрларымен жұмысты жетілдіру мәселелері туралы 1999
жылғы 24 акдандағы №13 өкімдері, республиканың өзге де нормативтік-құкықтық
актілері жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңмен реттелмеген мемлекеттік қызметпен
байланысты қатынастар республиканын еңбек, зейнетақы туралы және өзге де
зандармен реттеледі.
Мемлекеттік қызмет Қазақстан Республикасы заңдарынан, соларға сәйкес
қабылданған занға тәуелді актілерден, сондай-ақ құкықтык ғылым мен басқару
ғылымы тұжырымдаған нақты негізге алынатын принциптерге негізделеді.
Олардың түрлері мемлекеттік кызмет туралы Занда нақтыланған. Оларға мына
төмендегі принциптер жатады.[3]
1. Заңдылық. Бұл ешкімді де тыс қалдырмайтын әмбебап принцип болып
табылады. Мемлекеттік өкімет органдары, лауазымды адамдар Қазақстан
Республикасының Конституциясы мен зандарын сақтауға міндетті.
2. Қазақстандық патриотизм (Отанға деген сүйіспеншілік).
3. Мемлекеттік өкіметгің заң шығарушылық, атқарушылық және сот
тармақтарына бөлінуіне карамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің
біртұтастығы.
4. Азаматтар құықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерінің
мемлекет мүдделері аддындағы басымдығы.
5. Мемлекеттік қызметтің жалпыға ашықтығы, яғни Республика
азаматтарының өз кабілеттері мен кәсіби даярлығына сәйкес мемлекеттік
қызметке кіруге және мемлекеттік қызмет бойынша жоғарылатуға тең құқылығы.
6. Жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар өз
өкілеттігі шегінде кабылдаған шешімдерді орындаудың бағынышты мемлекеттік
қызметшілер мен төменгі мемлекеттік органдардың қызметшілері үшін
міндеттілігі.
7. Мемлекеттік кызметшілердің бақылуда болуы және есептілігі.
8. Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық және әлеуметтік қорғалуы. Бұл
кызметке кіретін азаматтардың алдындағы мемлекеттің өзіне алған
міндеттемелерін сөзсіз орындау және мемлекеттік қызметшіге заңсыз тиіспеуге
құкыктық кепілдіктерді қамтамасыз ету болып түсініледі.
9. Мемлекеттік қызметшілердің міндеттерін адал, ынталы аткарғаны,
ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды орындағаны үшін көтермелеу.
10. Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік міндеттерін орындамағаны не
тиісінше орындамағаны және өздерінің өкілеттігін асыра пайдаланғаны үшін
жеке жауаптылығы.
Аталған Занда және оқулық заң әдебиеттерінде мемлекеттік қызметті
ұйымдастырудың бұлардан өзге де принциптері айтылған. Олардың ішінде,
мысалы, коғамдық пікір мен жариялылықты ескеру; мемлекеттік кызметшілердін,
кәсібилігі мен жоғары біліктілігі және басқалар.
Мемлекеттік қызмет туралы Занда мемлекеттік органдарда саяси
партиялардың ұйымдарын құруға жол берілмейтіндігі ерекше атап айтылған.
Мемлекеттік қызметшілер лауазымдық міндеттерін атқарған кезде зандардың
талаптарын басшылықка алуға тиіс және саяси партиялардың, қоғамдық
бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты болмауы керек.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда мемлекеттік лауазым нормативтік-
кұқықтық актілермен белгіленген лауазымдық өкілеттіктер мен лауазымдык
міндеттердің белгілі тобы жүктелген мемлекеттік органның кұрылымдық бөлігі
делінген.
Мемлекеттік лауазым — оны атқаратын адамнын өкілеттігінің мазмұны мен
көлемін қамтып көрсетеді.
Лауазым мемлекелік қызметштің қызметтік міндеттерінін, құкықтарының
көлемін және жауапкершілігінің шеңберін, оның кәсіби-мамандық даярлығына
қойылатын талаптарды белгілейді. Ол қызметшінің атқаратын жұмысының
мазмұнын көрсетеді, оның құқыктық жағдайын анықтайды.
Әрбір лауазым өкімдік тәртіппен құрылады, ол басқару органының штат
кестесіне енгізіледі және тиісті мамандарға орналастыруға жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Занда мемлекеттік кызметші ұғымы берілген.
Ол бойынша мемлекеттік қызметші болып заңдарда белгіленген тәртіппен
республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қазакстан Республикасы Ұлттық
банкінің қаржысынан акы төленетін қызметті мемлекеттік органда атқаратын
және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақсатында
лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы
табылады.
Заңда мемлекеттік қызметшілерді екі топқа бөліп, түсініктеме берген.
Бұлардың бірі мемлекеттік әкімшілік қызметші деп аталады. Оған
мемлекеттік саяси қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда
тұрақты кәсіби негізде лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекеттік
кызметші жатады.
Енді бір тобы — мемлекеттік саяси қызметші. Мұндай қызметші болып
тағайындалуы (сайлануы), босатылуы және қызметі саяси — айқындаушы сипатта
болатын және саяси мак-саттар мен міндеттерді іске асыру үшін жауап беретін
мемлекеттік қызметші табылады.
Жалпы алғанда құкықтық мәртебелерінің ерекшеліктеріне қарай мемлекеттік
кызметшілер әр алуан түрлерге бөлінуі мүмкін.
Ең алдымен: а)мемлекеттік органдардың, ә) мемлекеттік кәсіпорындардың,
мекемелердің және ұйымдардың қызметшілері бөлінеді.
Мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілері мемлекеттің қоғамға
басшылық жасау жөніндегі міндеттері мен функцияларын жүзеге асыруға
шоғырланған.
Ал, мемлекеттік кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдар қызметшілерінің
функционалдық міндеттері өзгеше. Олардын қызметі тиісті өндірістік,
әлеуметтік-мәдени жене өзге де қызмет процестерін, яғни кәсіпорындардың,
мекемелердін және ұйымдардың мақсаттары мен атқаратын жұмыстарына орай
негізгі міндеттерін орындауды ұйымдастырумен байланысты.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда осы заңның барлық мемлекеттік
қызметшілерге колданылатындығы, бұған Қазақстан Республикасының
Конституциясымен конституциялық зандармен немесе өзге заң актілерімен олар
үшін басқадай құқықтық мәртебе белгіленген жағдайлар қосылмайтындығы
айтылған.[4]
Техникалык қызмет керсетуді жүзеге асыратын және
мемлекеттік органдардың жүмыс істеуін қамтамасыз ететін адамдар
мемлекеттік қызметшіге жатаайды. Мұндай адамдардың тізбесін республика
Үкіметі бекітеді.
Жүйелеу мәселесін зерттегенде әкімшілік құқық ғылымында ең алдымен
құқықтық жағы ескеріледі.
Қызметшілерді, олардың жүзеге асыратын функцияларының сипатына
байланысты үш жүйеге: лауазымды адамдарға, жедел құрамға, көмекші
персоналға; немесе бес топқа: басшыларға, жауапты мамандарға, техникалық
персоналға (техникалық орындаушылар) және көмекші қызмет көрсететін персо-
налға бөлуге болады.
Лауазымды адам,— делінген Мемлекеттік қызмет туралы Занда,— ұдайы,
уақытша немесе арнайы өкілеттік бойынша өкімет өкілінін міндеттерін жүзеге
асыратын не мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық-өкім етушілік немесе
әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын адам.
Зад әдебиеттерінде лауазымды адам деп өз құзыретінің шеңберінде заңдық
салдар туғызатын биліктік іс-әрекет жасауға құқығы бар мемлекеттік
қызметшіні айтады (мысалы, басқарудың құқықтық актілерін шығаратын, ақша
кұжаттарына қол қоятын, тіркеу іс-қызметтерін жасайтын т. с. с).
Қазіргі кезеңнін. талаптарына сәйкес аталған заңда мемлекеттік
қызметшілер лауазымдарын жаңадан жүйелеу енгізілген. Ол бойынша жүйелеу
негізгі белгілеріне қызметшілердің мемлекеттік қызметті жүзеге асыратын
органнын ұйымдык-құкықтық деңгейі, олардың нақты лауазымдағы құзыретінің
көлемі мен сипаты, лауазымның мемлекеттік орган құрылымындағы рөлі мен орны
жатады.
Осыған ораймемлекеттік қызметшілердін лауазымдары саяси және әкімшілік
лауазымдарға бөлінеді. Саяси лауазымдарға:
1) Қазакстан Республикасының Президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси
қызметшілер, олардын орынбасарлары;
2) Қазақстан Республикасы Парламентінің палаталары және Парламент-
палаталарының Төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттік саяси
қызметшілер, олардың орынбасарлары;
3) Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдері болып
табылатын мемлекеттік саяси қызметшілер;
4) орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын мемлекеттік
саяси қызметшілер (басшылар), олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар
жатады.
Мемлекеттік кызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси
қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби
негізде лауазымдык өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер
жатады.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси
қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби
негізде лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекетті қызметшілер.
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін санаттар белгіленеді.
Мемлекеттік саяси қызметшілер үшін лауазым санаттары белгіленбейді.
1.2 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет қағидалары мен
өкілеттіліктері
Қазақстан Республикасында мемлекеттiк қызмет:
1) заңдылық;
2) қазақстандық патриотизм;
3) мемлекеттiк өкiметтiң заң шығарушылық, атқарушылық және сот
тармақтарына бөлiнуiне қарамастан, мемлекеттiк қызмет жүйесiнiң
бiртұтастығы;
4) азаматтар құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерiнiң
мемлекет мүдделерi алдындағы басымдығы;
5) жалпы қол жетiмдiлiк, яғни Республика азаматтарының мемлекеттiк
қызметке қол жеткiзуге және өз қабiлеттерi мен кәсіби даярлығына сәйкес
мемлекеттiк қызмет бойынша жоғарылатылуға тең құқығы;
6) азаматтардың мемлекеттiк қызметке кiруiнiң ерiктiлiгi;
7) мемлекеттiк қызметшiлердiң кәсiбилiгi мен жоғары бiліктiлiгi;
8) мәнi бiрдей жұмыстарды орындағаны үшiн еңбекке ақыны тең төлеу;
9) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар өз
өкiлеттiгi шегiнде қабылдаған шешiмдердi орындаудың бағынысты мемлекеттiк
қызметшiлер мен төменгi мемлекеттiк органдардың қызметшілерi үшiн
мiндеттiлiгi;
10) мемлекеттiк қызметшiлердiң бақылауда болуы және есептiлiгi;
11) мемлекеттiк құпиялар немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып
есептелетiн қызметтi қоспағанда, қоғамдық пiкiр мен жариялылықты ескеру;
12) мемлекеттiк қызметшiлердiң құқықтық және әлеуметтiк қорғалуы;
13)мемлекеттiк қызметшiлердi қызметтiк мiндеттерiн адал, ынталы
атқарғаны, ерекше маңызды және күрделi тапсырмаларды орындағаны үшiн
көтермелеу;
14) мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк мiндеттерiн орындамағаны не
тиiсiнше орындамағаны және өздерiнiң өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны үшiн
жеке жауаптылығы;
15) мемлекеттiк қызметшілердiң бiлiктiлiгiн арттыруды үздiксiз жүргiзу
принциптерiне негiзделедi.[5]
Мемлекеттiк органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол
берiлмейдi. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн атқарған кезде
заңдардың талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық
бiрлестiктер мен олардың органдарының шешiмдерiне байланысты болмайды.
Мемлекеттiк органдардың кадр қызметi өз құзыретi шегiнде:
1) мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк
қызмет өткеруiне байланысты шешiмдерiн ресiмдейдi, қызметшiлердiң жеке
iстерiн жүргiзедi, мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбек кiтапшаларына (қызмет
ету тiзiмдерiне) қажеттi жазбалар енгiзедi;
2) мемлекеттiк қызметшiлердiң заңда белгiленген шектеулердi қабылдауы
туралы келiсiмін жазбаша нысанда белгiлейдi (өзiне қабылдаған шектеулердi
бұзған жағдайда құқықтық салдарлар туралы хабардар етедi);
3) мемлекеттiк қызметшiлерге олардың құқықтық жағдайының мәселелерi
жөнiнде ақыл-кеңес бередi, мемлекеттiк қызметте болумен байланысты
шектеулердiң сақталуын бақылайды;
4) уәкiлеттi органға ұсыну үшiн бос лауазымдар тiзiмiн, бос
лауазымдарды толтыру жөнiнде өтiнiмдер және өзге де қажеттi ақпарат
дайындайды;
5) мемлекеттiк қызметшiлердi оқытуды, қайта даярлауды (қайта
мамандандыруды) және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;
6) заңдарда белгiленген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық жағдайы
Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдарының құрамына мемлекеттiк
қызметшiлердiң саяси және әкiмшiлiк лауазымдары кіредi.
Саяси лауазымдарға:
1) Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын мемлекеттiк саяси
қызметшiлер, олардың орынбасарлары;
2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Палаталары және Парламент
Палаталарының Төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттiк саяси
қызметшiлер, олардың орынбасарлары; Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
аппаратын басқаратын мемлекеттік саяси қызметші, оның орынбасарлары;
3) Конституцияға сәйкес Президент пен Үкiметтiң өкiлдерi болып
табылатын мемлекеттiк саяси қызметшiлер;
4) орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын мемлекеттiк
саяси қызметшiлер (басшылар) олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар
жатады.
Саяси лауазымдарға Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін
өзге лауазымдар да жатқызылуы мүмкін.[6]
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін лауазымдар санаттары
белгіленеді. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының санаттар
бойынша тізілімін уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан
Республикасының Президенті бекітеді.
Мемлекеттiк саяси қызметшілер үшiн лауазым санаттары белгiленбейдi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң:
1)Республиканың азаматтарына Қазақстан Республикасының
Конституциясымен және заңдарымен кепiлдiк берiлетiн құқықтар мен
бостандықтарды пайдалануға;
2) өз өкiлеттiгi шегiнде мәселелердi қарауға және олар бойынша
шешiмдер қабылдауға қатысуға, тиiстi органдар мен лауазымды адамдардың
оларды орындауын талап етуге;
3) белгiленген тәртiппен лауазымдық мiндеттердi орындау үшiн қажеттi
ақпарат пен материалдар алуға;
4) лауазымдық мiндеттердi атқару үшiн белгiленген тәртiппен меншiк
нысандарына қарамастан, ұйымдарда болуға;
5) басшыдан мемлекеттiк қызметшiнiң атқаратын лауазымына сәйкес
қызметтiк өкiлеттiк мiндеттерi мен көлемiн дәл белгiлеудi талап етуге;
6) жеке басының қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне, басшылар, өзге де
лауазымды адамдар және азаматтар тарапынан өзiне әдiл және құрметпен
көзқарас жасалуына;
7) өзi атқаратын лауазымға жұмыс сапасына, тәжiрибесiне және
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда (әрі қарай Осы Заңда) белгiленген өзге де
негiздерге қарай ынталандырылуына және еңбегiне ақы төленуiне;
8) тиiстi бюджет қаражаты есебiнен қайта даярлануға (қайта
мамандануға) және бiлiктiлiгiн арттыруға;
9) өзiнiң мемлекеттiк қызмет өткеруiне қатысты материалдармен
кедергiсiз танысуға, қажет болған жағдайларда жеке түсiнiктеме беруге;
10) бiлiктiлiгi мен қабілетi, өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн адал
орындауы ескеріле отырып, қызметi бойынша жоғарылауға;
11) қызметшiнiң пiкiрiнше негiзсiз айып тағылған жағдайда қызметтiк
тексеру жүргiзiлуiн талап етуге;
12) еңбегiнiң қорғалуына, денсаулығының сақталуына, қауiпсiз және
жоғары өнiмдi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi еңбек жағдайына;
13) әлеуметтiк және құқықтық қорғалуға;
14) мемлекеттiк қызметтен өз қалауы бойынша босауға;
15) зейнетақымен және әлеуметтiк қамсыздандырылуға;
16) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдарға
мемлекеттiк қызметтi жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар енгізуге құқығы бар.
Мемлекеттiк қызметшiлер:
1) Республиканың Конституциясы мен заңдарын сақтауға;
2) Қазақстан Республикасының Президентi бекiткен тәртiппен мемлекеттiк
қызметшiнiң антын беруге;
3) азаматтар мен заңды тұлғалар құқықтарының, бостандықтары мен заңды
мүдделерiнiң сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, заңдарда
белгiленген тәртiп пен мерзiмде азаматтардың өтiнiштерiн қарауға, олар
бойынша қажеттi шаралар қолдануға;
4) өзiне берiлген құқықтар шегiнде және қызмет мiндеттерiне сәйкес
өкiлеттiгiн жүзеге асыруға;
5) мемлекеттiк тәртiп пен еңбек тәртiбiн сақтауға;
6) өзiне заңда белгiленген шектеулердi қабылдауға;
7) заңдарда белгiленген қызметтiк әдеп нормаларын сақтауға;
8) басшылардың бұйрықтары мен өкiмдерiн, жоғары тұрған органдар мен
лауазымды адамдардың өз өкiлеттiгi шегiнде шығарған шешiмдерi мен
нұсқауларын орындауға;
9) мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны
сақтауға, оның iшiнде мемлекеттiк қызметтi тоқтатқаннан кейiн де, заңмен
белгiленген белгiлi бiр уақыт iшiнде, ол жөнiнде қолхат бере отырып
сақтауға;
10) қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде алған, азаматтардың жеке
өмiрiн, ар-намысын және қадiр-қасиетiн қозғайтын мәлiметтердi құпия
сақтауға және олардан, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мұндай
ақпарат берудi талап етпеуге;
11) мемлекеттiк меншiктiң сақталуын қамтамасыз етуге;
12) мемлекеттiк қызметшiнiң жеке мүдделерi оның өкiлеттiгінен түйiсетiн
немесе қайшы келетiн жағдайларда, оларды тағайындауға құқығы бар лауазымды
адамды дереу хабардар етуге;
13) қызметтiк міндеттерін тиiмдi атқару үшiн өзiнiң кәсiби деңгейi мен
біліктiлiгiн арттыруға мiндеттi.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң осы Заңда белгiленген негiзгi мiндеттерiнен
туындайтын нақты мiндеттерi үлгi бiлiктiлiк талаптар негiзiнде айқындалады
және тиiстi мемлекеттiк органдардың басшылары бекiтетiн қызметтiк
нұсқаулықтарда көрсетiледi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң:
1) өкiлдi органдардың депутаты және жергiлiктi өзiн-өзi басқару
органдарының мүшесi болуға;
2) педагогтiк, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтi қоспағанда,
басқа да ақылы қызметпен айналысуға;
3) кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға, соның iшiнде, егер коммерциялық
ұйымды басқаруға тiкелей қатысу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
оның қызметтiк мiндетiне кiрмейтiн болса, ұйымдық-құқықтық нысанына
қарамастан, коммерциялық ұйымды басқаруға қатысуға;
4) үшiншi тұлғалардың істерi бойынша өзi қызмет iстейтiн не өзiне
тiкелей бағынысты немесе өзiнiң бақылауындағы мемлекеттік органда өкiл
болуға;
5) өзiнiң қызметтiк iс-әрекетiн материалдық-техникалық, қаржылық және
ақпараттық қамтамасыз ету құралдарын, басқа да мемлекеттiк мүлiк пен
қызметтiк ақпаратты қызметтiк емес мақсатта пайдалануға;
6) ереуiлдердi қоса алғанда, мемлекеттiк органдардың қалыпты жұмыс
iстеуiне және қызметтiк мiндеттердi орындауға кедергi келтiретiн
әрекеттерге қатысуға;
7) лауазымдық өкiлеттiгiн орындауға байланысты азаматтар мен заңды
тұлғалар көрсететiн қызметтi жеке мақсатына пайдалануға құқығы жоқ.
Мемлекеттiк қызметшi белгiленген тәртiпке және заңдарға сәйкес,
қызметке кiргеннен кейiн бiр ай iшiнде мемлекеттiк қызмет өткеру уақытына
өзiнiң меншiгiндегi коммерциялық ұйымдардың жарғылық капиталындағы үлестi
(акциялар пакеттерiн) және осы адамдарға заңды тиесiлi ақшаны, сондай-ақ
мүлiктiк жалға берілген өзге де мүлiктi қоспағанда, пайдалану табыс алуға
әкеп соғатын өзге де мүлiктi сенiм бiлдiрiлген басқаруға беруге
мiндеттi.[6]
Мемлекеттiк қызметшiнiң сенiм бiлдiрiлген басқаруға берiлген мүлiктен,
соның iшiнде сыйақы, дивидендтер, ұтыстар, мүлiктi жалға беруден және басқа
да заңды көздерден түскен табыс нысанында табыс алуға құқығы бар.
Заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк қызметшiге
өзiнiң жақын туыстары ата-аналары, балалары, бала асырап алушылар, асырап
алған балалар, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi мен апа-
сiңлiлерi, аталары, әжелерi, немерелерi) немесе ерi (зайыбы) атқаратын
қызметке тiкелей бағынысты лауазым атқаруына болмайды.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң жақын туыстары мен жекжаттарына (жұбайлардың
аға-iнiлерiне, апа-сiңлiлерiне, ата-аналары мен балаларына) қатысты
лауазымдық өкiлеттiктерiн жүзеге асыруына Қазақстан Республикасының заң
актiлерiмен шектеулер көзделуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметке:
1) белгiленген тәртiппен әрекетке қабілетсiз немесе әрекетке қабiлетi
шектеулi деп танылған;
2) сот белгiлi бiр мерзiм iшiнде мемлекеттiк лауазымдар атқару
құқығынан айырған;
3) бiлiктiлiк талаптарында тиiстi қызметтердi атқару үшiн денсаулық
жағдайына арнаулы талаптар белгiленген реттерде медициналық мекеменiң
қорытындысына сәйкес лауазымдық өкiлеттiктi орындауға кедергi келтiретiн
науқасы бар;
4) өзiнiң мәртебесiн және соған негізделген беделiн жеке басылық,
топтық және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға алып келуi
ықтимал әрекеттерге жол бермеу мақсатында өзiне заңмен белгiленген
шектеулердi қабылдаудан бас тартқан;
5) мемлекеттiк қызметке кiрер алдында екi жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық
құқық бұзушылығы үшiн тәртiптiк жауапкершiлiкке тартылған;
6) мемлекеттiк қызметке кiрер алдында бiр жыл iшiнде қасақана құқық
бұзушылығы үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза қолданылған;
6-1) мемлекеттiк қызметке кiргенге дейiн үш жыл iшiнде сыбайлас
жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза
қолданылған;
6-2) сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған;
7) мемлекеттiк қызметке кiру уақытына өтелмеген немесе заңда
белгiленген тәртiппен алынбаған соттылығы бар адамдарды қабылдауға
болмайды.
Аталған мәлiметтердi табыс етпеу немесе бұрмалау мемлекеттiк қызметке
қабылдаудан бас тарту үшiн негiз болып табылады.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң мемлекеттiк қызметке кiруi тағайындау
не сайлау негiзiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген басқа да реттерде, тәртiп пен жағдайларда жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметке кiру құқығы
Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға
орналасуға құқығы бар.
Мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасу, осы Заңда көзделген
жағдайларды қоспағанда, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуы ол
тиісті бос тұрған лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сай келген
жағдайда, мемлекеттік қызметшінің және уәкілетті органның немесе оның
аумақтық бөлімшесінің келісімімен конкурстық іріктеусіз ауысу тәртібімен
жүзеге асырылуы мүмкін.
Мемлекеттiк қызметшiнiң сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны
үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен алынбаған
тәртіптiк жазасы болған жағдайда, мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға ауысу
тәртiбiмен орналасуына жол берiлмейдi.
Өз өкiлеттiгiн доғарған, терiс себептермен доғарғандарын қоспағанда,
және қойылатын бiлiктiлiк талаптарына сай келетiн Парламент депутаттарының,
тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн мәслихат депутаттарының, мемлекеттiк саяси
қызметшiлердiң, судьялардың мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға конкурстық
iрiктеусiз орналасу құқығы бар. Парламент депутаттарының, тұрақты негiзде
жұмыс iстейтiн мәслихат депутаттарының, мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң,
судьялардың мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасу тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Президентi айқындайды.
Мемлекеттiк қызметке кiру кезiнде жынысына, нәсiлiне, қай ұлтқа
жататынына, тiлiне, әлеуметтiк тегiне, мүлiктiк жағдайына, тұрғылықты
жерiне, дiнге қатынасына, сенiмiне, қоғамдық бiрлестiктерге қатыстылығына
және кез келген өзге де мән-жайларға қарай қандай да болсын тiкелей немесе
жанама шектеулер белгілеуге жол берiлмейдi.
Осы Заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, конкурстық iрiктеуден
өтпеген азаматтарды мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметке қабылдаған лауазымды
адам осы Заңның 28-бабында белгiленген тәртiппен жауапқа тартылады.
Мемлекеттiк қызметке кiретiн адамдар мынадай талаптарға:
1) Қазақстан Республикасының азаматы болуға;
2) егер Республиканың заңдарында тиiстi лауазымдар жөнiнде өзгеше
белгiленбесе, жасы он сегiз жастан кем болмауға;
3) қажеттi бiлiмi, кәсiби даярлық деңгейi болуға және белгіленген
бiлiктiлiк талаптарына сәйкес келуге тиiс.
Азамат мемлекеттiк қызметке кiрген кезде салық қызметi органдарына өзi
алған табысы мен өзiне меншiк құқығымен тиесiлi, салық салу объектiсi болып
табылатын мүлкi туралы мәлiметтердi табыс етуге мiндеттi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасу азаматтар мiндеттi арнайы
тексеруден өткеннен кейiн жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк саяси қызметке кiру үшiн қойылатын қосымша талаптарды
Қазақстан Республикасының Президентi айқындайды.
Мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын
мемлекеттік органдар лауазымдар санаттарына қойылатын үлгі біліктілік
талаптары негізінде әзірлейді және бекітеді.[7]
Мемлекеттiк әкiмшілiк лауазымға орналасуға арналған конкурс
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасуға арналған конкурс Қазақстан
Республикасы азаматтарының мемлекеттiк қызметке тең қол жеткiзу құқығын
қамтамасыз етедi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасуға арналған конкурсты өткiзудiң
шарттары мен тәртiбiн, оның iшiнде конкурстық комиссия құру тәртiбiн
уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Конкурсты бос лауазымдар бар мемлекеттік орган не Қазақстан
Республикасы Президентінің шешімі бойынша уәкілетті орган конкурс өткізу
туралы мемлекеттік тілде және орыс тілінде хабарландыру жарияланғаннан
кейін өткізеді.
Конкурс орталық мемлекеттік органдар мен олардың аумақтық
бөлімшелерінде және ведомстволарда өткізілген кезде хабарландырулар
Қазақстан Республикасының бүкіл аумағына таралатын мерзімді баспасөз
басылымдарында жарияланады. Жергілікті мемлекеттік органдарда конкурс
өткізу туралы хабарландырулар тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік аумағына
таралатын мерзімді баспасөз басылымдарында жарияланады.
Егер конкурс белгілі бір жұмыс мерзімімен бос тұрған орынға өткізілетін
болса, онда жасалғалы отырған еңбек шартының жағдайы конкурсты өткізу
туралы хабарландыруда көрсетілуге тиіс.
Конкурсқа Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының қатысуға
құқығы бар.
Конкурстық комиссияның шешiмi мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға
орналасуға не мұндай лауазымға кiруге бас тартылуға негiз болып табылады.
Конкурстық комиссияның оң қорытындысын алған конкурсқа қатысушылардың
мемлекеттiк әкiмшілiк лауазымға орналасуға құқығы бар.
Мемлекеттiк органның басшысы жарияланған лауазымға конкурстық
комиссияның оң қорытындысын алған қатысушыны қабылдауға мiндеттi. Бұл
орайда мемлекеттiк қызметке кiру үшiн заңдарда көзделген талаптар сақталуға
тиiс.
Конкурстық комиссияның оң қорытындысын алмаған, бiрақ ол мемлекеттiк
қызмет үшiн ұсынған конкурсқа қатысушылар уәкiлеттi орган және оның
аумақтық бөлiмшелерi құратын кадрлар резервiне тiркелуi мүмкiн.
Кадрлар резервiне тiркелген конкурсқа қатысушылар оларды тiркеу күнiнен
бастап бiр жыл iшiнде қосымша конкурстан өтпестен тиiстi мемлекеттiк
әкiмшiлiк лауазымға орналаса алады.
Конкурстық комиссияның шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiппен шағым жасауға болады.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға кiру кезiндегi сынақ
Мемлекеттiк әкiмшілік қызметке алғаш рет немесе қызметiн тоқтатқаннан
кейiн жаңадан қабылданған, сондай-ақ жоғары дәрежелi санаттағы мемлекеттiк
әкiмшiлiк лауазымға қабылданған азамат үшiн үш айға дейiнгi мерзiмге сынақ
белгіленуi мүмкiн.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi дәлелдi себептермен қызметте болмаған
кезең сынақ мерзiмiне есептелмейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi сынақ нәтижесi қанағаттанғысыз болған
жағдайда уәкiлеттi органмен немесе оның аумақтық бөлiмшесiмен келiсе
отырып, сынақ, мерзiмiнен өтпеген адам ретiнде жұмыстан шығарылуы мүмкiн.
Егер сынақ мерзiмi өтiп, мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi мемлекеттiк
қызметтi жалғастыра берсе, ол сынақтан өткен болып саналады және сынақ
мерзiмi мемлекеттiк қызмет стажына есептеледi. Одан кейiнгi жұмыстан
босатуға Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негiздер бойынша
ғана жол берiледi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлер олардың кәсiби даярлығы, құқықтық
мәдениетi, азаматтармен жұмыс iстеу қабiлетi деңгейiн анықтау мақсатында
аттестаттаудан өтедi. Мемлекеттiк органдарда кемiнде 20 жыл жұмыс стажы бар
мемлекеттік әкiмшілік қызметшiлер тестiлеуге жатпайды. Мемлекеттiк
әкiмшiлiк қызметшiлердi аттестаттауды жүргiзудiң тәртiбi мен талаптарын
уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Республика Президентi бекiтедi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жұмыс уақытының ұзақтығы осы Заңда
көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып, Қазақстан Республикасының еңбек
заңдарына сәйкес белгiленедi.
Тұтас алғанда мемлекеттiк органның немесе оның жекелеген бөлiмшелерiнiң
қалыпты (үздiксiз) жұмысы әрi қарай жедел атқарылуына байланысты болатын
шұғыл және күнi бұрын болжанбаған жұмысты орындау үшiн орган басшысының
жазбаша өкiмi бойынша жұмысы Республиканың еңбек заңдарына сәйкес өтелетiн,
демалыс және мереке күндерi қызметке келуге мiндеттi жекелеген мемлекеттiк
әкiмшiлiк қызметшiлер тартылуы мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшілерге Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн
тәртiппен қызметтiк, оның iшiнде шет мемлекеттерге, iссапарларға арналған
шығындары өтеледi.
Мемлекеттiк қызметшілерге Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген iссапарда болған уақытына тәулікақы алуға, көздеген жерiне барып-
қайту жөнiндегi шығындарға, тұрғын үй-жай жалдау жөнiндегi шығындарға
кепiлдiктер мен құқығы тиесiлi болады.
Iссапарға жiберiлген мемлекеттiк қызметшілердiң iссапардың бүкiл
уақыты бойы жұмыс орны (қызметi) мен орташа жалақысы сақталады.
Мемлекеттiк қызметте мемлекеттiк саяси қызметшiлердi ротациялау жүзеге
асырылуы мүмкiн. Мемлекеттiк саяси қызметшiлердi ротациялаудың тәртiбi мен
шарттарын уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының
Президентi айқындайды.
Мемлекеттiк қызметтен өтудiң осы Заңмен реттелмеген өзге де мәселелерi
Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен, уәкiлеттi органның ұсынуы
бойынша Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетiн Мемлекеттiк қызмет
өткеру тәртібi туралы ережемен реттеледi.
Мемлекеттiк саяси және әкiмшiлiк лауазымдарға орналасу үшiн
мемлекеттiк қызметтiң кадрлар резервi қалыптастырылады.
Кадрлар резервiн қалыптастыру және олармен жұмысты ұйымдастыру тәртiбi
уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi
бекiтетiн Мемлекеттiк қызметтiң кадрлар резервi туралы ережемен реттеледi.
Мемлекеттік қызметшілерді қамсыздандыру
Мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбегiне төленетiн ақы қызметтiк мiндеттерiн
сөзсiз және тиянақты атқаруы үшiн жеткiлiктi материалдық жағдайды
қамтамасыз етуге, мемлекеттiк органдарды бiлiктi және тәжiрибелi кадрлармен
жасақтауға жәрдемдесуге, олардың адал да бастамашыл еңбегiн ынталандыруға
тиiс.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу жүйесiн Қазақстан
Республикасының Президентi белгiлейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу Қазақстан
Республикасының Президентi бекiтетiн Еңбекке ақы төлеудiң бiрыңғай жүйесi
негiзiнде жүзеге асырылады.[8]
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жалақысы республикалық және
жергiлiктi бюджеттердiң қаржылары есебiнен не Ұлттық Банк қаржысынан
төленедi.
Бюджет қаржысының қысқаруы жалақыны, сондай-ақ осы Заңда көзделген өзге
де кепiлдiктердi, жеңiлдiктердi және өтемақыларды қаржыландыруды азайту
үшiн негiз бола алмайды.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жалақысы мен оларға төленетiн
басқа да төлемдер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
тәртiппен индекстелуге тиiс.
Мемлекеттiк қызметшiлерге сауықтыру үшiн екi лауазымдық айлықақысы
мөлшерiнде жәрдемақы төленiп, ұзақтығы отыз күнтiзбелiк күнге ақы төленетiн
жыл сайынғы демалыс берiледi.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң қалауы бойынша жыл сайынғы ақы төленетiн
демалыс оларға бөлiп-бөлiп берiлуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшiге жалақысы сақталмайтын демалыс берiлуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшiлер мемлекеттiк орган басшысының шешiмi бойынша жыл
сайынғы немесе қосымша демалыстан шақыртылып алынуы мүмкiн. Пайдаланылмаған
демалыстың қалған бөлiгi мемлекеттiк қызметшiге тиiстi жылдың басқа кез
келген уақытында берiледi не келесi жылғы демалысына қосылады.
Мемлекеттік әкімшілік қызметші ауыстырылған жағдайда не мемлекеттік
саяси қызметшінің басқа мемлекеттік лауазымға тағайындалуына байланысты,
егер мемлекеттік қызметші бұрынғы жұмыс орнында демалысын пайдаланбаған
болса, жаңа жұмыс орнындағы ақы төленетін жыл сайынғы демалысы Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген мерзімі аяқталғанға дейін берілуі
мүмкін.
Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн үлгiлi орындағаны,
мiнсiз мемлекеттiк қызметi, ерекше маңызды және күрделi тапсырмаларды
орындағаны үшiн және жұмыстағы басқа да жетiстiктерi үшiн:
1) бiржолғы ақшалай сыйақы беру;
2) алғыс жариялау;
3) бағалы сыйлықтармен марапаттау;
4) сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген
көтермелеудiң өзге де нысандары арқылы көтермеленуi мүмкiн.[9]
Мемлекеттiк қызметшiлер ерекше еңбек сiңiргенi үшiн Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк наградаларымен марапатталады.
Мемлекеттiк қызметшiлер Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiп бойынша тұрғын үймен қамтамасыз етіледi.
Тұрғын үй жағдайын жақсартуға мұқтаж мемлекеттiк қызметшiлерге жеке
тұрғын үй құрылысы үшiн жер учаскесi тегiн берiледi. Жер учаскесiн беру
шарттарын Республика Үкiметi белгiлейдi.
Мемлекеттiк қызметшiлер және олармен бiрге тұратын отбасы мүшелерi
белгiленген тәртiппен тиiстi мемлекеттiк денсаулық сақтау мекемелерiнде
медициналық қызмет көрсетуді пайдаланады.
Мемлекеттік орган таратылған немесе қайта ұйымдастырылған жағдайда
мемлекеттік әкімшілік қызметшілер жаңадан құрылған не басқа мемлекеттік
органда өздерінің біліктілігіне сай жұмыспен қамтамасыз етіледі.
Мемлекеттік әкімшілік қызметші жұмысқа орналасудан бас тартқан жағдайда, ол
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жұмыстан
босатылады. Бұл орайда мемлекеттік органдарда кемінде үш жыл жұмыс стажы
бар мемлекеттік әкімшілік қызметшілерге төрт орташа айлық жалақысы
мөлшерінде жұмыстан шығу жәрдемақысы төленеді.
Мемлекеттiк органның штаты (саны) қысқарған жағдайда мемлекеттiк
қызметшiге мемлекеттiк органдардағы жұмыс стажы үш жылдан кем болмаған
кезде төрт орташа айлық жалақысы мөлшерiнде шығу жәрдемақысын төлеу
жүргiзiледi.
Мемлекеттiк қызметшi қайтыс болған жағдайда оның отбасы мүшелерiне
мемлекеттiк органдағы соңғы қызмет орны бойынша үш орташа жалақысы
мөлшерiнде бiржолғы жәрдемақы төленедi, бұл орайда жәрдемақының мөлшерi
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленгеннен төмен болмауы керек.
Мемлекеттiк қызметшiлердi зейнетақымен және әлеуметтiк қамсыздандыру
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
Отставка дегенiмiз мемлекеттiк саяси қызметшiнiң тиiстi мемлекеттiк
лауазымдағы мiндеттерiн атқаруды тоқтатуы, ол оның жазбаша арызы негiзiнде
жүзеге асырылады.
Отставканы мемлекеттiк саяси қызметшiнi осы лауазымға тағайындаған
(сайлаған) мемлекеттiк орган немесе лауазымды адам қабылдайды немесе одан
дәлелдi бас тартылады. Отставканы қабылдау немесе одан бас тартылу туралы
шешiм жазбаша арыз берiлген күннен бастап бiр ай мерзiмде қабылданады.
Саяси қызметшi отставкадан бас тартылған жағдайда қызметтiк өкілеттiгiн
атқаруды жалғастыруға тиiс және оның Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген тәртiппен қызметтен босауға құқығы бар.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер Конституцияда, осы Заңда және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарында белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша
отставкаға шығады.
Лауазымдық өкiлеттiгiн өрескел бұзу, мемлекеттiк қызметте болуға
лайықсыз қылықтар жасау мемлекеттiк саяси қызметшiнiң отставкаға шығуы үшiн
негiз бола алмайды, қайта жұмыстан босату үшiн негiз болады. Мемлекеттiк
саяси қызметшiлердi қызметтен босатудың негiздерi мен тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Президентi белгiлейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң мемлекеттiк қызметтi тоқтатуы
үшiн:
1) олардың өз тiлегi бойынша жұмыстан босату туралы арыз беруi;
тараптардың өзара келісуі бойынша мерзімді еңбек шартын жасасу жолымен
олардың мемлекеттік қызметте болу мерзімін бір жылға ұзарту құқығымен
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген зейнеткерлік жасқа толуы;
2) келiсiм-шарт мерзiмiнiң бiтуi не Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген негiздер бойынша келiсiм-шарттың бұзылуы;
3) мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң өз табысы мен мүлкi туралы
көрiнеу жалған мәлiмет беруi;
4) осы Заңда белгiленген мiндеттер мен шектеулердi сақтамауы;
5) меншiк құқығымен тиесiлi мүлiктi сенiм бiлдiрiлген басқаруға
бермеуi;
6) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтуы;
7) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылығын жасауы;
7-1) соттың айыптау үкiмiнің заңды күшіне енуi;
8) осы Заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк әкiмшiлiк
лауазымды конкурстан тыс атқаруы;
9) аттестаттаудың терiс нәтижелерi;
10) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздемелер
негіз болып табылады.[10]
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердi босатуды мемлекеттiк органның
мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға қабылдауға құқығы бар тиiстi лауазымды
адамы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүргiзедi.
Қызметтен заңсыз босатылған жағдайда мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiнiң
уәкiлеттi органға шағымдануға, сондай-ақ өзiнiң құқықтары мен
бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң ауысуы мемлекеттiк әкiмшiлiк
қызметшілердiң жаңадан тағайындалған мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң
бастамасы бойынша атқарып отырған лауазымдағы мемлекеттiк қызметтi тоқтатуы
үшiн негiз бола алмайды.
Мемлекеттік қызмет туралы заңдарды бұзу үшін жауаптылық
Мемлекеттiк қызметшiлердiң өзiне жүктелген мiндеттердi орындамағаны
және тиiсiнше орындамағаны, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны,
лауазымдық өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны, мемлекеттiк және еңбек тәртiбiн
бұзғаны үшiн, сондай-ақ осы Заңда белгiленген, мемлекеттiк қызметте болуға
байланысты шектеулердi сақтамағаны үшiн мемлекеттiк қызметшiге тәртiптiк
жазалар:
1) ескерту;
2) сөгiс;
3) қатаң сөгiс;
4) қызметке сәйкес еместiгi туралы ескерту;
5) атқаратын қызметiнен босату қолданылуы мүмкiн.
Тәртiптiк жазаны:
1) лауазымдық өкiлеттiгiне сәйкес осындай құқығы бар адамдар
қолданады;
2) жасағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңында өзгедей жауаптылық
көзделген әрекет үшiн қолдануға болмайды;
3) Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен
белгiленетiн тәртiппен қолданады.
Тәртiптiк лайықсыз әрекетке жол берген мемлекеттiк әкiмшiлiк
қызметшiнi оны тағайындаған басшы белгiленген тәртiппен жауаптылығы туралы
мәселе шешiлгенге дейiн лауазымдық мiндеттерiн атқарудан уақытша шеттетуi
мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшi өз iс-әрекетiнiң заңсыздығы үшiн жауап бередi.
Атқару үшiн алынған өкiмнiң заңдылығына күмәнданған жағдайда бұл жөнiнде ол
өзiнiң тiкелей басшысына және өкiмдi берген басшыға жазбаша нысанда дереу
хабарлауға тиiс. Лауазымы бойынша жоғары тұрған басшы аталған өкiмдi
жазбаша растаған жағдайда мемлекеттiк қызметшi, егер оны орындау қылмыстық
жазалануға тиiс әрекеттерге әкеп соқпайтын болса, оны орындауға мiндеттi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң заңсыз өкiмдi орындауының салдары үшiн осы өкiмдi
растаған басшы жауап бередi.
Мемлекеттiк қызметшiлер қылмыс және өзге де құқық бұзушылықтар жасаған
жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген негіздер мен
тәртiп бойынша тиiсiнше қылмыстық, әкiмшiлiк, материалдық жауапты болады.
Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды немесе сыбайлас жемқорлыққа
жағдай туғызатын құқық бұзушылықтарды жасағаны үшiн тәртiптік жаза терiс
қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей қолданылады және
жазаны терiс қылық жасалған күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп қолдануға
болмайды.
Қылмыстық iс қозғаудан бас тартқан не қылмыстық iстi қысқартқан
жағдайда, бiрақ адамның әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық тәртiптiк терiс
қылық белгiлерi болған кезде, тәртiптiк жаза қылмыстық iс қозғаудан бас
тарту не оны қысқарту туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш айдан
кешiктiрiлмей қолданылуы мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшi өзiн тәртiптiк жауапқа тартуға байланысты барлық
материалдармен таныстырылуға мiндеттi.
Жауапқа тартылушы мемлекеттiк қызметшiлер мемлекеттiк органның немесе
лауазымды адамның iс-әрекетi мен шешiмдерiне уәкiлеттi орган белгілеген
тәртiппен не сотқа шағым жасай алады.
1.3 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің
мақсаты мен міндеттері
Қазақстан – 2050 стратегиясында айқындалған мемлекеттік қызметті
дамытудың басымдықтары: кадрларды жалдау, даярлау және жоғарылату жүйесін
жақсарту; мемлекеттік қызмет – ұлтқа қызмет ету; мемлекеттік қызметтің
жоғары абыройын қалыптастыру және қолдау осы тұжырымдамамен Қазақстан
Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастыру негізіне
алынған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі бірінші кезекте мемлекеттік қызмет
ұғымын жаңғыртуды көздейді. Мемлекеттік қызмет ұлтқа (қоғамға) қызмет ету
ұғымының синонимі болуға және мемлекеттік қызметтерді тұтынушы болып
табылатын халыққа бағытталуға тиіс.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі оны кәсібилендірудің басты факторы
болып табылатын адами фактордың маңыздылығын тануға және тиімді кадр
жұмысын жүргізуге бағдарланған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі тиімді кадр тетіктерін – мемлекеттік
қызметке кірудің тиімді әрі айқын тәртібін, үздіксіз кәсіби даму
мүмкіндігін, жұмыс нәтижелері мен ынталандыру жүйесінің өзара байланысын
қалыптастыруға бағытталған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік саясаттың тиімді іске
асырылуын кәсіби тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер корпусы қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны
атқару тетіктері түбегейлі жетілдірілетін болады.[11]
Осылайша, Қазақстан – 2050 Стратегиясының ережелері негізге алына
отырып:
1) мемлекеттік қызмет жүйесіндегі тиімді кадр саясаты және адами
капиталды басқару жүйесі;
2) мемлекеттік қызметтер көрсетудің жоғары сапасы және мемлекеттік
органдар қызметінің тиімділігі;
3) мемлекеттік қызметшілердің оң имиджі және мінез-құлық этикасы
мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастырудың үш тұғырлы мақсаты болып
табылады.
Үш тұғырлы мақсатқа сәйкес:
1) мемлекеттік қызмет жүйесінде жаңа кадр тетіктерін қалыптастыру және
қолданыстағыларын жетілдіру;
2) мемлекеттік қызметшілердің жұмысын мемлекеттік қызметтердің сапасы
мен қолжетімділігін арттыру және мемлекеттік қызметшілердің жұмысын
мемлекеттік қызметтерді тұтынушы ретінде халыққа бағдарлау;
3) мемлекеттік қызметтің жоғары мәртебесі мен беделін қамтамасыз ету,
мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының этикалық нормаларын қалыптастыру
мемлекеттік қызметтің жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстандағы қазіргі заманғы тиімді мемлекеттік басқару жүйесінің
дамуы мəселесі ғылыми жəне саяси элитаның назарының объектісі болып келді.
Қазақстанның мемлекеттілігінің қалыптастып, тəуелсіздігінің нығаюының
басынан бастап мемлекеттік қызмет жүйесі, оның тиімділігін арттыру
стратегиялық міндет болып анықталды. Мемлекеттік басқарудың тиімділігі
елдің экономикалық жетістіктеріне жетуге тікелей əсер ететіні анық.
Қазақстан халқына Елбасының жолдауы шеңберінде Қазақстанның
əлемнің экономикасы дамыған отыз ел қатарына ену үшін бəсекеге
қабілеттілікті арттыру мақсатында мемлекеттік қызмет институына, атап
айтқанда мемлекеттік органдардың жұмысына жаңа мазұмын мен міндет жүктелді
жəне осы міндеттердің орындалуы барысында мемлекеттің саяси-экономикалық
үрдістер мен механизімдердің дамуына тигізетін оң əсері де қарастырылды.
Стратегиялық мемлекеттік əлеуметтік-экономикалық жобалар мен
бағдарламаларды орындау барысында, əкімшілік алдына стратегиялық жоспар,
нақты нəтижелерге жететін мақсаттар қойылды. Қазақстанның əлемнің ең
дамыған отыз елінің қатарына кіру тұжырымдасамында ұзақ мерзімді басты
көрсеткіштердің бірі ретінде тиімді жəне кəсіби үкіметті құру жəне осы
арқылы мемлекеттік басқару мен жемкорлық деңгейі бойынша халықаралық
рейтингіндегі дамығандардың қатарына кіруге мүмкіндік туатыны анықталды[1].
Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа
технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын
мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі
қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын
қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша,
кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан
мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.
Осы заманғы мемлекеттік менеджерлер даярлау үшін Мемлекеттік басқару
академиясынаың негізінде шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары
халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы
қажет. Қазіргі кездегі мемлекеттік қызметтің әдіс-тәсілдеріне, жаңа
құрылымына, жүйелік салаларының жаңа жүйесіне өту керектігімен, дамудың
тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып
табылатындығымен және қоғамдық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері
өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де
түсіндіріледі.
Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейінгі аз ғана уақыт ішіндегі экономиканы
реформалау мен шаруашылық жүргізудің нарықтық моделіне өту жөніндегі кең
көлемді шараларды жүзеге асыру тәжірибесі – мемлекеттің әлеуметтік –
экономикалық процесстерге араласуы - объективті қажеттілік екендігін
түпкілікті түсінуге мәжбүр етті. Оның объективтілігі ұлттық санақ
жүргізудің жаңа жүйесіне өту керектігімен, экономикалық дамудың тепе-
теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып
табылатындығымен және макроэкономикалық үрдістердің сандық-сапалық
көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен
де түсіндіріледі. Сонымен қатар мемлекеттік қызмет ролінің күшеюі
мемлекетаралық экономикалық интеграциялық объективтілігі және экологияның
кең ауқымды мәселелерін әлемдік деңгейде қажеттілігімен байланысты
екендігін де атап өту керек. Мұның бәрі де жас экономиканы жан-жақты
зерделеу қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібінде қойып отыр. Қазіргі
кезеңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің ғылыми-әдістемелік негіздерімен
қатар тәжірибесін де танып-білу маңызды рөл атқарады.
Сондықтан саяси және мемлекеттік іс-әрекет, әлеуметтік-саяси балансты
бұзбауы үшін, мемлекеттік құрылымдағы қызметкерлердің мемлекеттік және
жергілікті басқарудағы белгіленген стандарттарды орындауды талап етеді.
Жаңа саяси инновациялармен технологияларға қатынасы және қоғамды дамытумен
ондағы басымдылық прогресіне оның мәдениеті, ұлттық дәстүрі және әлеуметтік-
саяси жағдайына тікелей байланысты.
Өкінішке орай, қазіргі қоғамдағы көптеген мемлекеттік мәселелердің
шешімін таппай жатуы мамандардың біліктілік пен іскерлік қабілетінің
төмендігіне байланысты. Оның өзіндік тарихи себептері бар. Кеңестік
жүйедегі кадрлар дайындау мәселесі көбіне сан жағымен шектеліп сапа жағына
көңіл бөлінбеді.
Қазіргі ғаламдану жағдайында мемлекеттік мекеме қызметкерлерінен
қызметке деген талабын жаңаша қарастырады, және төмендегідей талаптарды
міндеттейді. Біріншіден қоғамдағы кенес заманынан мұра болып қалған
әкімшілік –командалық басқару стилінен арылу, екіншіден қоғамдағы саяси
мәдениетті көтеру, үшіншіден қоғам мүшелерінің қоғам мен мемлекет алдындағы
жауапкершілігін арттыру. Міне осы мәселелер толық шешімін тапқанда ғана
қоғамда тұрақтылық, үйлесімділік және болашаққа деген сенім арта түседі.
Қазіргі заманның басты талабы бізден, мемлекеттік қызметтегі,
корпорациядағы және топтық ұжымдағы білімсіздікті жоюмен қатар білімді,
біліктілік пен шеберлікті талап етеді. Мұндағы басты рөлді басқарушылық
мәдениет атқарады. Осы тұрғыдан алғанда, бітіру жұмысының өзекті екендігі
дау туғызбайды.
Мемлекеттік басқару жүйесін реформалау, жаңа бастамалар бойынша
мемлекеттік қызмет институты жетілдіру транзиттік мемлекеттер үшін
транзиттік кезеңнен сəйкесінше шығуға мүмкіндік береді. Осы ретте
мемлекеттік қызмет институтын жоспарланған түрде, қоғамдық өмірдің түрлі
салаларында қалыптасқан жағдайлардың ескерілуімен оны модернизациялау
мəселесі өзекті болып қала береді.
Мемлекеттік қызметшілердің əлеуметтік жəне адамгершілік-этикалық
жағдайымен байланысты мəселелер тобын шешу де өзектілігі жағынан кем
түспейді. Бұл мемлекеттік қызметшілердің қоғамдағы мəртебісі, сəйкесінше
əлеуметтік қорғалуы сияқты мəселелрді қамтиды. Осымен бірге, мемлекеттік
қызмет саласындағы саясат қажетті деңгейінде жүріп жатқанымен, жаңа саяси
жəне құқықтық толтыруды қажет етеді. Сондықтан осы саладағы ғылыми
зерттеулер аталған мəселелердің практикалық тұстарын қамтып, мемлекеттік
қызмет жəне мемлекеттік басқару саласындағы саясатты жетілдірудің жаңа
механизмдерін дамытуға мүмкіндік береді.
Тақырыптың өзектілігі мемлекеттік қызметтің, оның қоғамдағы орнын
анықтаулағы жаңа тəсілдеме мемлекеттік қызмет институтының дамуын, оның
əлеуетінің артуын талдауды қажет етеді. Осыған байланысты басқару жүйесінің
субъективті факторы – басқару мəдениеті, мемлекеттік қызметшілердің
профессионалдылығына көңіл бөлу қажет.
Қазақстанның мемлекеттік қызметтің қазіргі кедегі жағдайына,
мемлекеттік қызмет жүйесін қалыптастыру бойынша инновациялық шараларды
əзірлеудің қажеттілігі, осы маңызды институттың қызмет етуі мен реттеудің
сапасын арттырудың өзектілігі осы тақырыпты таңдауға əсер етті.
Дипломдық жұмыс мақсаты мен міндеттері – мемлекеттік басқару
органдарындағы мемлекеттік қызметтің құрылуын талдау.
Аталған мақсатқа сай мынадай міндеттер қарастырылды:
- мемлекеттік қызметтің теориясы, және оның принциптерін анықтау;
- мемлекеттік қызмет және оның құрылымын зерттеу;
- Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің қалыптасуы және
қазіргі ахуалын зерттеу;
- Ақтөбе облысындағы мемлекеттік қызметтің дамуын талдау;
- Мемлекеттік қызмет саласындағы мәселерді шешу жолдарын саралау;
- Мемлекеттік қызметті арттырудың негізгі бағыттарын айқындау.
- мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік қызметті жетілдіруді
нақты ұсыныстар жасау.
Зерттеу объектісі – Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің
жалпы жүйесі
Дипломдық жұмыстың теориялық және практикалық маңызы :отандық ғылымның
теориялық жəне қолданбалы əлеуетін дамытуына үлес қосуына, мемлекеттік
басқару жүйесін реформалау мен əрі қарай жетілдіру, мемлекеттік қызмет
мəселелері бойынша ұлттық жəне мемлекеттік бағдарламаларды даярлау кезінде
қызығушылық тудыруы мүмкін.
Теориялық және методологиялық зерттеулердің негізі болып менеджмент
теориясы мен практикасы, ұйымдық теория, сондай – ақ, негізгі және қосымша
зерттеулердің мәдениетінің эффективті(нәтижелі) мемлекеттік басқару
органдарындағы қызметті жоғарылату, отандық және шетелдік құрылыми
проблемалары, қолдау корсету мен структураның кәсіби – басқарушылық
мәдениетін өзгерту секілді ғылыми басылымдар мебеп болды.
Дипломдық дұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тізімінен, бес қосымша жазбадан тұрады.
1 Мемлекеттік қызметтің қалыптасуының теориялық негіздері
1.1 Мемлекеттік қызмет түсінігі, мәні мен принциптері
Ғылыми және оқулық құқықтық әдебиеттерде мемлекеттік қызметті кең және
қысаң мағынада түсінеді. Мемлекеттік қызмет кең мағынада кызметшілердің
өздерінің міндеттерін (жұмысын) мемлекеттік ұйымдарда: мемлекеттік өкімет
органдарында, кәсіпорындарда, мекемелерде, өзге де ұйымдарда орындауға
саяды; қысаң мағынада — бұл қызметшілердің өздерінің міндеттерін
мемлекеттік органдарда орындаулары.
Мемлекеттік қызмет туралы Қазакстан Республикасының 1999 жылғы 23
шілдедегі заңында мемлекеттік қызметтің ұғымы қысаң мағынада берілген. Онда
мемлекеттік қызмет,— делінген,— мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік
органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға
бағытталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі.[2]
Ал, лауазымдық өкілеттікі заңдарда белгіленген құқықтары мен негізгі
міндеттері бар мемлекеттік қызметшілердің өз қызметін жүзеге асыратын
мемлекеттік органдардың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттерге жауап
беретін, нақты мемлекеттік лауазыммен көзделген өкілеттік ұғынылады.
Мемлекеттік кызметтің құқықтық негізіне Қазақстан Республикасының
Конституциясы, жоғарыдағы аталған Заң, Қазақстан Республикасы
Президентінің Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі
агенттігінің мәселелері туралы 1998 жылғы 12 қарашадағы №4141 және
Мемлекеттік қызмет кадрларымен жұмысты жетілдіру мәселелері туралы 1999
жылғы 24 акдандағы №13 өкімдері, республиканың өзге де нормативтік-құкықтық
актілері жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңмен реттелмеген мемлекеттік қызметпен
байланысты қатынастар республиканын еңбек, зейнетақы туралы және өзге де
зандармен реттеледі.
Мемлекеттік қызмет Қазақстан Республикасы заңдарынан, соларға сәйкес
қабылданған занға тәуелді актілерден, сондай-ақ құкықтык ғылым мен басқару
ғылымы тұжырымдаған нақты негізге алынатын принциптерге негізделеді.
Олардың түрлері мемлекеттік кызмет туралы Занда нақтыланған. Оларға мына
төмендегі принциптер жатады.[3]
1. Заңдылық. Бұл ешкімді де тыс қалдырмайтын әмбебап принцип болып
табылады. Мемлекеттік өкімет органдары, лауазымды адамдар Қазақстан
Республикасының Конституциясы мен зандарын сақтауға міндетті.
2. Қазақстандық патриотизм (Отанға деген сүйіспеншілік).
3. Мемлекеттік өкіметгің заң шығарушылық, атқарушылық және сот
тармақтарына бөлінуіне карамастан, мемлекеттік қызмет жүйесінің
біртұтастығы.
4. Азаматтар құықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерінің
мемлекет мүдделері аддындағы басымдығы.
5. Мемлекеттік қызметтің жалпыға ашықтығы, яғни Республика
азаматтарының өз кабілеттері мен кәсіби даярлығына сәйкес мемлекеттік
қызметке кіруге және мемлекеттік қызмет бойынша жоғарылатуға тең құқылығы.
6. Жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар өз
өкілеттігі шегінде кабылдаған шешімдерді орындаудың бағынышты мемлекеттік
қызметшілер мен төменгі мемлекеттік органдардың қызметшілері үшін
міндеттілігі.
7. Мемлекеттік кызметшілердің бақылуда болуы және есептілігі.
8. Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық және әлеуметтік қорғалуы. Бұл
кызметке кіретін азаматтардың алдындағы мемлекеттің өзіне алған
міндеттемелерін сөзсіз орындау және мемлекеттік қызметшіге заңсыз тиіспеуге
құкыктық кепілдіктерді қамтамасыз ету болып түсініледі.
9. Мемлекеттік қызметшілердің міндеттерін адал, ынталы аткарғаны,
ерекше маңызды және күрделі тапсырмаларды орындағаны үшін көтермелеу.
10. Мемлекеттік қызметшілердің қызметтік міндеттерін орындамағаны не
тиісінше орындамағаны және өздерінің өкілеттігін асыра пайдаланғаны үшін
жеке жауаптылығы.
Аталған Занда және оқулық заң әдебиеттерінде мемлекеттік қызметті
ұйымдастырудың бұлардан өзге де принциптері айтылған. Олардың ішінде,
мысалы, коғамдық пікір мен жариялылықты ескеру; мемлекеттік кызметшілердін,
кәсібилігі мен жоғары біліктілігі және басқалар.
Мемлекеттік қызмет туралы Занда мемлекеттік органдарда саяси
партиялардың ұйымдарын құруға жол берілмейтіндігі ерекше атап айтылған.
Мемлекеттік қызметшілер лауазымдық міндеттерін атқарған кезде зандардың
талаптарын басшылықка алуға тиіс және саяси партиялардың, қоғамдық
бірлестіктер мен олардың органдарының шешімдеріне байланысты болмауы керек.
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда мемлекеттік лауазым нормативтік-
кұқықтық актілермен белгіленген лауазымдық өкілеттіктер мен лауазымдык
міндеттердің белгілі тобы жүктелген мемлекеттік органның кұрылымдық бөлігі
делінген.
Мемлекеттік лауазым — оны атқаратын адамнын өкілеттігінің мазмұны мен
көлемін қамтып көрсетеді.
Лауазым мемлекелік қызметштің қызметтік міндеттерінін, құкықтарының
көлемін және жауапкершілігінің шеңберін, оның кәсіби-мамандық даярлығына
қойылатын талаптарды белгілейді. Ол қызметшінің атқаратын жұмысының
мазмұнын көрсетеді, оның құқыктық жағдайын анықтайды.
Әрбір лауазым өкімдік тәртіппен құрылады, ол басқару органының штат
кестесіне енгізіледі және тиісті мамандарға орналастыруға жатады.
Мемлекеттік қызмет туралы Занда мемлекеттік кызметші ұғымы берілген.
Ол бойынша мемлекеттік қызметші болып заңдарда белгіленген тәртіппен
республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қазакстан Республикасы Ұлттық
банкінің қаржысынан акы төленетін қызметті мемлекеттік органда атқаратын
және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақсатында
лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы
табылады.
Заңда мемлекеттік қызметшілерді екі топқа бөліп, түсініктеме берген.
Бұлардың бірі мемлекеттік әкімшілік қызметші деп аталады. Оған
мемлекеттік саяси қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда
тұрақты кәсіби негізде лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекеттік
кызметші жатады.
Енді бір тобы — мемлекеттік саяси қызметші. Мұндай қызметші болып
тағайындалуы (сайлануы), босатылуы және қызметі саяси — айқындаушы сипатта
болатын және саяси мак-саттар мен міндеттерді іске асыру үшін жауап беретін
мемлекеттік қызметші табылады.
Жалпы алғанда құкықтық мәртебелерінің ерекшеліктеріне қарай мемлекеттік
кызметшілер әр алуан түрлерге бөлінуі мүмкін.
Ең алдымен: а)мемлекеттік органдардың, ә) мемлекеттік кәсіпорындардың,
мекемелердің және ұйымдардың қызметшілері бөлінеді.
Мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілері мемлекеттің қоғамға
басшылық жасау жөніндегі міндеттері мен функцияларын жүзеге асыруға
шоғырланған.
Ал, мемлекеттік кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдар қызметшілерінің
функционалдық міндеттері өзгеше. Олардын қызметі тиісті өндірістік,
әлеуметтік-мәдени жене өзге де қызмет процестерін, яғни кәсіпорындардың,
мекемелердін және ұйымдардың мақсаттары мен атқаратын жұмыстарына орай
негізгі міндеттерін орындауды ұйымдастырумен байланысты.
Мемлекеттік қызмет туралы заңда осы заңның барлық мемлекеттік
қызметшілерге колданылатындығы, бұған Қазақстан Республикасының
Конституциясымен конституциялық зандармен немесе өзге заң актілерімен олар
үшін басқадай құқықтық мәртебе белгіленген жағдайлар қосылмайтындығы
айтылған.[4]
Техникалык қызмет керсетуді жүзеге асыратын және
мемлекеттік органдардың жүмыс істеуін қамтамасыз ететін адамдар
мемлекеттік қызметшіге жатаайды. Мұндай адамдардың тізбесін республика
Үкіметі бекітеді.
Жүйелеу мәселесін зерттегенде әкімшілік құқық ғылымында ең алдымен
құқықтық жағы ескеріледі.
Қызметшілерді, олардың жүзеге асыратын функцияларының сипатына
байланысты үш жүйеге: лауазымды адамдарға, жедел құрамға, көмекші
персоналға; немесе бес топқа: басшыларға, жауапты мамандарға, техникалық
персоналға (техникалық орындаушылар) және көмекші қызмет көрсететін персо-
налға бөлуге болады.
Лауазымды адам,— делінген Мемлекеттік қызмет туралы Занда,— ұдайы,
уақытша немесе арнайы өкілеттік бойынша өкімет өкілінін міндеттерін жүзеге
асыратын не мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық-өкім етушілік немесе
әкімшілік-шаруашылық қызметтерді орындайтын адам.
Зад әдебиеттерінде лауазымды адам деп өз құзыретінің шеңберінде заңдық
салдар туғызатын биліктік іс-әрекет жасауға құқығы бар мемлекеттік
қызметшіні айтады (мысалы, басқарудың құқықтық актілерін шығаратын, ақша
кұжаттарына қол қоятын, тіркеу іс-қызметтерін жасайтын т. с. с).
Қазіргі кезеңнін. талаптарына сәйкес аталған заңда мемлекеттік
қызметшілер лауазымдарын жаңадан жүйелеу енгізілген. Ол бойынша жүйелеу
негізгі белгілеріне қызметшілердің мемлекеттік қызметті жүзеге асыратын
органнын ұйымдык-құкықтық деңгейі, олардың нақты лауазымдағы құзыретінің
көлемі мен сипаты, лауазымның мемлекеттік орган құрылымындағы рөлі мен орны
жатады.
Осыған ораймемлекеттік қызметшілердін лауазымдары саяси және әкімшілік
лауазымдарға бөлінеді. Саяси лауазымдарға:
1) Қазакстан Республикасының Президенті тағайындайтын мемлекеттік саяси
қызметшілер, олардын орынбасарлары;
2) Қазақстан Республикасы Парламентінің палаталары және Парламент-
палаталарының Төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттік саяси
қызметшілер, олардың орынбасарлары;
3) Конституцияға сәйкес Президент пен Үкіметтің өкілдері болып
табылатын мемлекеттік саяси қызметшілер;
4) орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын мемлекеттік
саяси қызметшілер (басшылар), олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар
жатады.
Мемлекеттік кызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси
қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби
негізде лауазымдык өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекеттік қызметшілер
жатады.
Мемлекеттік қызметшілердің әкімшілік лауазымдарына мемлекеттік саяси
қызметшілердің құрамына кірмейтін, мемлекеттік органда тұрақты кәсіби
негізде лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын мемлекетті қызметшілер.
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін санаттар белгіленеді.
Мемлекеттік саяси қызметшілер үшін лауазым санаттары белгіленбейді.
1.2 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызмет қағидалары мен
өкілеттіліктері
Қазақстан Республикасында мемлекеттiк қызмет:
1) заңдылық;
2) қазақстандық патриотизм;
3) мемлекеттiк өкiметтiң заң шығарушылық, атқарушылық және сот
тармақтарына бөлiнуiне қарамастан, мемлекеттiк қызмет жүйесiнiң
бiртұтастығы;
4) азаматтар құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерiнiң
мемлекет мүдделерi алдындағы басымдығы;
5) жалпы қол жетiмдiлiк, яғни Республика азаматтарының мемлекеттiк
қызметке қол жеткiзуге және өз қабiлеттерi мен кәсіби даярлығына сәйкес
мемлекеттiк қызмет бойынша жоғарылатылуға тең құқығы;
6) азаматтардың мемлекеттiк қызметке кiруiнiң ерiктiлiгi;
7) мемлекеттiк қызметшiлердiң кәсiбилiгi мен жоғары бiліктiлiгi;
8) мәнi бiрдей жұмыстарды орындағаны үшiн еңбекке ақыны тең төлеу;
9) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар өз
өкiлеттiгi шегiнде қабылдаған шешiмдердi орындаудың бағынысты мемлекеттiк
қызметшiлер мен төменгi мемлекеттiк органдардың қызметшілерi үшiн
мiндеттiлiгi;
10) мемлекеттiк қызметшiлердiң бақылауда болуы және есептiлiгi;
11) мемлекеттiк құпиялар немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып
есептелетiн қызметтi қоспағанда, қоғамдық пiкiр мен жариялылықты ескеру;
12) мемлекеттiк қызметшiлердiң құқықтық және әлеуметтiк қорғалуы;
13)мемлекеттiк қызметшiлердi қызметтiк мiндеттерiн адал, ынталы
атқарғаны, ерекше маңызды және күрделi тапсырмаларды орындағаны үшiн
көтермелеу;
14) мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк мiндеттерiн орындамағаны не
тиiсiнше орындамағаны және өздерiнiң өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны үшiн
жеке жауаптылығы;
15) мемлекеттiк қызметшілердiң бiлiктiлiгiн арттыруды үздiксiз жүргiзу
принциптерiне негiзделедi.[5]
Мемлекеттiк органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол
берiлмейдi. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн атқарған кезде
заңдардың талаптарын басшылыққа алады және саяси партиялардың, қоғамдық
бiрлестiктер мен олардың органдарының шешiмдерiне байланысты болмайды.
Мемлекеттiк органдардың кадр қызметi өз құзыретi шегiнде:
1) мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк
қызмет өткеруiне байланысты шешiмдерiн ресiмдейдi, қызметшiлердiң жеке
iстерiн жүргiзедi, мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбек кiтапшаларына (қызмет
ету тiзiмдерiне) қажеттi жазбалар енгiзедi;
2) мемлекеттiк қызметшiлердiң заңда белгiленген шектеулердi қабылдауы
туралы келiсiмін жазбаша нысанда белгiлейдi (өзiне қабылдаған шектеулердi
бұзған жағдайда құқықтық салдарлар туралы хабардар етедi);
3) мемлекеттiк қызметшiлерге олардың құқықтық жағдайының мәселелерi
жөнiнде ақыл-кеңес бередi, мемлекеттiк қызметте болумен байланысты
шектеулердiң сақталуын бақылайды;
4) уәкiлеттi органға ұсыну үшiн бос лауазымдар тiзiмiн, бос
лауазымдарды толтыру жөнiнде өтiнiмдер және өзге де қажеттi ақпарат
дайындайды;
5) мемлекеттiк қызметшiлердi оқытуды, қайта даярлауды (қайта
мамандандыруды) және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;
6) заңдарда белгiленген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық жағдайы
Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдарының құрамына мемлекеттiк
қызметшiлердiң саяси және әкiмшiлiк лауазымдары кіредi.
Саяси лауазымдарға:
1) Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтын мемлекеттiк саяси
қызметшiлер, олардың орынбасарлары;
2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Палаталары және Парламент
Палаталарының Төрағалары тағайындайтын және сайлайтын мемлекеттiк саяси
қызметшiлер, олардың орынбасарлары; Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
аппаратын басқаратын мемлекеттік саяси қызметші, оның орынбасарлары;
3) Конституцияға сәйкес Президент пен Үкiметтiң өкiлдерi болып
табылатын мемлекеттiк саяси қызметшiлер;
4) орталық атқарушы органдар мен ведомстволарды басқаратын мемлекеттiк
саяси қызметшiлер (басшылар) олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар
жатады.
Саяси лауазымдарға Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін
өзге лауазымдар да жатқызылуы мүмкін.[6]
Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер үшін лауазымдар санаттары
белгіленеді. Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының санаттар
бойынша тізілімін уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан
Республикасының Президенті бекітеді.
Мемлекеттiк саяси қызметшілер үшiн лауазым санаттары белгiленбейдi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң:
1)Республиканың азаматтарына Қазақстан Республикасының
Конституциясымен және заңдарымен кепiлдiк берiлетiн құқықтар мен
бостандықтарды пайдалануға;
2) өз өкiлеттiгi шегiнде мәселелердi қарауға және олар бойынша
шешiмдер қабылдауға қатысуға, тиiстi органдар мен лауазымды адамдардың
оларды орындауын талап етуге;
3) белгiленген тәртiппен лауазымдық мiндеттердi орындау үшiн қажеттi
ақпарат пен материалдар алуға;
4) лауазымдық мiндеттердi атқару үшiн белгiленген тәртiппен меншiк
нысандарына қарамастан, ұйымдарда болуға;
5) басшыдан мемлекеттiк қызметшiнiң атқаратын лауазымына сәйкес
қызметтiк өкiлеттiк мiндеттерi мен көлемiн дәл белгiлеудi талап етуге;
6) жеке басының қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне, басшылар, өзге де
лауазымды адамдар және азаматтар тарапынан өзiне әдiл және құрметпен
көзқарас жасалуына;
7) өзi атқаратын лауазымға жұмыс сапасына, тәжiрибесiне және
Мемлекеттік қызмет туралы Заңда (әрі қарай Осы Заңда) белгiленген өзге де
негiздерге қарай ынталандырылуына және еңбегiне ақы төленуiне;
8) тиiстi бюджет қаражаты есебiнен қайта даярлануға (қайта
мамандануға) және бiлiктiлiгiн арттыруға;
9) өзiнiң мемлекеттiк қызмет өткеруiне қатысты материалдармен
кедергiсiз танысуға, қажет болған жағдайларда жеке түсiнiктеме беруге;
10) бiлiктiлiгi мен қабілетi, өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн адал
орындауы ескеріле отырып, қызметi бойынша жоғарылауға;
11) қызметшiнiң пiкiрiнше негiзсiз айып тағылған жағдайда қызметтiк
тексеру жүргiзiлуiн талап етуге;
12) еңбегiнiң қорғалуына, денсаулығының сақталуына, қауiпсiз және
жоғары өнiмдi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi еңбек жағдайына;
13) әлеуметтiк және құқықтық қорғалуға;
14) мемлекеттiк қызметтен өз қалауы бойынша босауға;
15) зейнетақымен және әлеуметтiк қамсыздандырылуға;
16) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдарға
мемлекеттiк қызметтi жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар енгізуге құқығы бар.
Мемлекеттiк қызметшiлер:
1) Республиканың Конституциясы мен заңдарын сақтауға;
2) Қазақстан Республикасының Президентi бекiткен тәртiппен мемлекеттiк
қызметшiнiң антын беруге;
3) азаматтар мен заңды тұлғалар құқықтарының, бостандықтары мен заңды
мүдделерiнiң сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, заңдарда
белгiленген тәртiп пен мерзiмде азаматтардың өтiнiштерiн қарауға, олар
бойынша қажеттi шаралар қолдануға;
4) өзiне берiлген құқықтар шегiнде және қызмет мiндеттерiне сәйкес
өкiлеттiгiн жүзеге асыруға;
5) мемлекеттiк тәртiп пен еңбек тәртiбiн сақтауға;
6) өзiне заңда белгiленген шектеулердi қабылдауға;
7) заңдарда белгiленген қызметтiк әдеп нормаларын сақтауға;
8) басшылардың бұйрықтары мен өкiмдерiн, жоғары тұрған органдар мен
лауазымды адамдардың өз өкiлеттiгi шегiнде шығарған шешiмдерi мен
нұсқауларын орындауға;
9) мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны
сақтауға, оның iшiнде мемлекеттiк қызметтi тоқтатқаннан кейiн де, заңмен
белгiленген белгiлi бiр уақыт iшiнде, ол жөнiнде қолхат бере отырып
сақтауға;
10) қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде алған, азаматтардың жеке
өмiрiн, ар-намысын және қадiр-қасиетiн қозғайтын мәлiметтердi құпия
сақтауға және олардан, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мұндай
ақпарат берудi талап етпеуге;
11) мемлекеттiк меншiктiң сақталуын қамтамасыз етуге;
12) мемлекеттiк қызметшiнiң жеке мүдделерi оның өкiлеттiгінен түйiсетiн
немесе қайшы келетiн жағдайларда, оларды тағайындауға құқығы бар лауазымды
адамды дереу хабардар етуге;
13) қызметтiк міндеттерін тиiмдi атқару үшiн өзiнiң кәсiби деңгейi мен
біліктiлiгiн арттыруға мiндеттi.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң осы Заңда белгiленген негiзгi мiндеттерiнен
туындайтын нақты мiндеттерi үлгi бiлiктiлiк талаптар негiзiнде айқындалады
және тиiстi мемлекеттiк органдардың басшылары бекiтетiн қызметтiк
нұсқаулықтарда көрсетiледi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң:
1) өкiлдi органдардың депутаты және жергiлiктi өзiн-өзi басқару
органдарының мүшесi болуға;
2) педагогтiк, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтi қоспағанда,
басқа да ақылы қызметпен айналысуға;
3) кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға, соның iшiнде, егер коммерциялық
ұйымды басқаруға тiкелей қатысу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
оның қызметтiк мiндетiне кiрмейтiн болса, ұйымдық-құқықтық нысанына
қарамастан, коммерциялық ұйымды басқаруға қатысуға;
4) үшiншi тұлғалардың істерi бойынша өзi қызмет iстейтiн не өзiне
тiкелей бағынысты немесе өзiнiң бақылауындағы мемлекеттік органда өкiл
болуға;
5) өзiнiң қызметтiк iс-әрекетiн материалдық-техникалық, қаржылық және
ақпараттық қамтамасыз ету құралдарын, басқа да мемлекеттiк мүлiк пен
қызметтiк ақпаратты қызметтiк емес мақсатта пайдалануға;
6) ереуiлдердi қоса алғанда, мемлекеттiк органдардың қалыпты жұмыс
iстеуiне және қызметтiк мiндеттердi орындауға кедергi келтiретiн
әрекеттерге қатысуға;
7) лауазымдық өкiлеттiгiн орындауға байланысты азаматтар мен заңды
тұлғалар көрсететiн қызметтi жеке мақсатына пайдалануға құқығы жоқ.
Мемлекеттiк қызметшi белгiленген тәртiпке және заңдарға сәйкес,
қызметке кiргеннен кейiн бiр ай iшiнде мемлекеттiк қызмет өткеру уақытына
өзiнiң меншiгiндегi коммерциялық ұйымдардың жарғылық капиталындағы үлестi
(акциялар пакеттерiн) және осы адамдарға заңды тиесiлi ақшаны, сондай-ақ
мүлiктiк жалға берілген өзге де мүлiктi қоспағанда, пайдалану табыс алуға
әкеп соғатын өзге де мүлiктi сенiм бiлдiрiлген басқаруға беруге
мiндеттi.[6]
Мемлекеттiк қызметшiнiң сенiм бiлдiрiлген басқаруға берiлген мүлiктен,
соның iшiнде сыйақы, дивидендтер, ұтыстар, мүлiктi жалға беруден және басқа
да заңды көздерден түскен табыс нысанында табыс алуға құқығы бар.
Заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк қызметшiге
өзiнiң жақын туыстары ата-аналары, балалары, бала асырап алушылар, асырап
алған балалар, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi мен апа-
сiңлiлерi, аталары, әжелерi, немерелерi) немесе ерi (зайыбы) атқаратын
қызметке тiкелей бағынысты лауазым атқаруына болмайды.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң жақын туыстары мен жекжаттарына (жұбайлардың
аға-iнiлерiне, апа-сiңлiлерiне, ата-аналары мен балаларына) қатысты
лауазымдық өкiлеттiктерiн жүзеге асыруына Қазақстан Республикасының заң
актiлерiмен шектеулер көзделуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметке:
1) белгiленген тәртiппен әрекетке қабілетсiз немесе әрекетке қабiлетi
шектеулi деп танылған;
2) сот белгiлi бiр мерзiм iшiнде мемлекеттiк лауазымдар атқару
құқығынан айырған;
3) бiлiктiлiк талаптарында тиiстi қызметтердi атқару үшiн денсаулық
жағдайына арнаулы талаптар белгiленген реттерде медициналық мекеменiң
қорытындысына сәйкес лауазымдық өкiлеттiктi орындауға кедергi келтiретiн
науқасы бар;
4) өзiнiң мәртебесiн және соған негізделген беделiн жеке басылық,
топтық және өзге де қызметтiк емес мүдделерге пайдалануға алып келуi
ықтимал әрекеттерге жол бермеу мақсатында өзiне заңмен белгiленген
шектеулердi қабылдаудан бас тартқан;
5) мемлекеттiк қызметке кiрер алдында екi жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық
құқық бұзушылығы үшiн тәртiптiк жауапкершiлiкке тартылған;
6) мемлекеттiк қызметке кiрер алдында бiр жыл iшiнде қасақана құқық
бұзушылығы үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза қолданылған;
6-1) мемлекеттiк қызметке кiргенге дейiн үш жыл iшiнде сыбайлас
жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза
қолданылған;
6-2) сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған;
7) мемлекеттiк қызметке кiру уақытына өтелмеген немесе заңда
белгiленген тәртiппен алынбаған соттылығы бар адамдарды қабылдауға
болмайды.
Аталған мәлiметтердi табыс етпеу немесе бұрмалау мемлекеттiк қызметке
қабылдаудан бас тарту үшiн негiз болып табылады.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң мемлекеттiк қызметке кiруi тағайындау
не сайлау негiзiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген басқа да реттерде, тәртiп пен жағдайларда жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметке кiру құқығы
Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға
орналасуға құқығы бар.
Мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасу, осы Заңда көзделген
жағдайларды қоспағанда, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуы ол
тиісті бос тұрған лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сай келген
жағдайда, мемлекеттік қызметшінің және уәкілетті органның немесе оның
аумақтық бөлімшесінің келісімімен конкурстық іріктеусіз ауысу тәртібімен
жүзеге асырылуы мүмкін.
Мемлекеттiк қызметшiнiң сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны
үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен алынбаған
тәртіптiк жазасы болған жағдайда, мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға ауысу
тәртiбiмен орналасуына жол берiлмейдi.
Өз өкiлеттiгiн доғарған, терiс себептермен доғарғандарын қоспағанда,
және қойылатын бiлiктiлiк талаптарына сай келетiн Парламент депутаттарының,
тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн мәслихат депутаттарының, мемлекеттiк саяси
қызметшiлердiң, судьялардың мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға конкурстық
iрiктеусiз орналасу құқығы бар. Парламент депутаттарының, тұрақты негiзде
жұмыс iстейтiн мәслихат депутаттарының, мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң,
судьялардың мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасу тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Президентi айқындайды.
Мемлекеттiк қызметке кiру кезiнде жынысына, нәсiлiне, қай ұлтқа
жататынына, тiлiне, әлеуметтiк тегiне, мүлiктiк жағдайына, тұрғылықты
жерiне, дiнге қатынасына, сенiмiне, қоғамдық бiрлестiктерге қатыстылығына
және кез келген өзге де мән-жайларға қарай қандай да болсын тiкелей немесе
жанама шектеулер белгілеуге жол берiлмейдi.
Осы Заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, конкурстық iрiктеуден
өтпеген азаматтарды мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметке қабылдаған лауазымды
адам осы Заңның 28-бабында белгiленген тәртiппен жауапқа тартылады.
Мемлекеттiк қызметке кiретiн адамдар мынадай талаптарға:
1) Қазақстан Республикасының азаматы болуға;
2) егер Республиканың заңдарында тиiстi лауазымдар жөнiнде өзгеше
белгiленбесе, жасы он сегiз жастан кем болмауға;
3) қажеттi бiлiмi, кәсiби даярлық деңгейi болуға және белгіленген
бiлiктiлiк талаптарына сәйкес келуге тиiс.
Азамат мемлекеттiк қызметке кiрген кезде салық қызметi органдарына өзi
алған табысы мен өзiне меншiк құқығымен тиесiлi, салық салу объектiсi болып
табылатын мүлкi туралы мәлiметтердi табыс етуге мiндеттi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасу азаматтар мiндеттi арнайы
тексеруден өткеннен кейiн жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк саяси қызметке кiру үшiн қойылатын қосымша талаптарды
Қазақстан Республикасының Президентi айқындайды.
Мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын
мемлекеттік органдар лауазымдар санаттарына қойылатын үлгі біліктілік
талаптары негізінде әзірлейді және бекітеді.[7]
Мемлекеттiк әкiмшілiк лауазымға орналасуға арналған конкурс
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасуға арналған конкурс Қазақстан
Республикасы азаматтарының мемлекеттiк қызметке тең қол жеткiзу құқығын
қамтамасыз етедi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға орналасуға арналған конкурсты өткiзудiң
шарттары мен тәртiбiн, оның iшiнде конкурстық комиссия құру тәртiбiн
уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Конкурсты бос лауазымдар бар мемлекеттік орган не Қазақстан
Республикасы Президентінің шешімі бойынша уәкілетті орган конкурс өткізу
туралы мемлекеттік тілде және орыс тілінде хабарландыру жарияланғаннан
кейін өткізеді.
Конкурс орталық мемлекеттік органдар мен олардың аумақтық
бөлімшелерінде және ведомстволарда өткізілген кезде хабарландырулар
Қазақстан Республикасының бүкіл аумағына таралатын мерзімді баспасөз
басылымдарында жарияланады. Жергілікті мемлекеттік органдарда конкурс
өткізу туралы хабарландырулар тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік аумағына
таралатын мерзімді баспасөз басылымдарында жарияланады.
Егер конкурс белгілі бір жұмыс мерзімімен бос тұрған орынға өткізілетін
болса, онда жасалғалы отырған еңбек шартының жағдайы конкурсты өткізу
туралы хабарландыруда көрсетілуге тиіс.
Конкурсқа Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының қатысуға
құқығы бар.
Конкурстық комиссияның шешiмi мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға
орналасуға не мұндай лауазымға кiруге бас тартылуға негiз болып табылады.
Конкурстық комиссияның оң қорытындысын алған конкурсқа қатысушылардың
мемлекеттiк әкiмшілiк лауазымға орналасуға құқығы бар.
Мемлекеттiк органның басшысы жарияланған лауазымға конкурстық
комиссияның оң қорытындысын алған қатысушыны қабылдауға мiндеттi. Бұл
орайда мемлекеттiк қызметке кiру үшiн заңдарда көзделген талаптар сақталуға
тиiс.
Конкурстық комиссияның оң қорытындысын алмаған, бiрақ ол мемлекеттiк
қызмет үшiн ұсынған конкурсқа қатысушылар уәкiлеттi орган және оның
аумақтық бөлiмшелерi құратын кадрлар резервiне тiркелуi мүмкiн.
Кадрлар резервiне тiркелген конкурсқа қатысушылар оларды тiркеу күнiнен
бастап бiр жыл iшiнде қосымша конкурстан өтпестен тиiстi мемлекеттiк
әкiмшiлiк лауазымға орналаса алады.
Конкурстық комиссияның шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiппен шағым жасауға болады.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға кiру кезiндегi сынақ
Мемлекеттiк әкiмшілік қызметке алғаш рет немесе қызметiн тоқтатқаннан
кейiн жаңадан қабылданған, сондай-ақ жоғары дәрежелi санаттағы мемлекеттiк
әкiмшiлiк лауазымға қабылданған азамат үшiн үш айға дейiнгi мерзiмге сынақ
белгіленуi мүмкiн.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi дәлелдi себептермен қызметте болмаған
кезең сынақ мерзiмiне есептелмейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi сынақ нәтижесi қанағаттанғысыз болған
жағдайда уәкiлеттi органмен немесе оның аумақтық бөлiмшесiмен келiсе
отырып, сынақ, мерзiмiнен өтпеген адам ретiнде жұмыстан шығарылуы мүмкiн.
Егер сынақ мерзiмi өтiп, мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшi мемлекеттiк
қызметтi жалғастыра берсе, ол сынақтан өткен болып саналады және сынақ
мерзiмi мемлекеттiк қызмет стажына есептеледi. Одан кейiнгi жұмыстан
босатуға Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негiздер бойынша
ғана жол берiледi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлер олардың кәсiби даярлығы, құқықтық
мәдениетi, азаматтармен жұмыс iстеу қабiлетi деңгейiн анықтау мақсатында
аттестаттаудан өтедi. Мемлекеттiк органдарда кемiнде 20 жыл жұмыс стажы бар
мемлекеттік әкiмшілік қызметшiлер тестiлеуге жатпайды. Мемлекеттiк
әкiмшiлiк қызметшiлердi аттестаттауды жүргiзудiң тәртiбi мен талаптарын
уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Республика Президентi бекiтедi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жұмыс уақытының ұзақтығы осы Заңда
көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып, Қазақстан Республикасының еңбек
заңдарына сәйкес белгiленедi.
Тұтас алғанда мемлекеттiк органның немесе оның жекелеген бөлiмшелерiнiң
қалыпты (үздiксiз) жұмысы әрi қарай жедел атқарылуына байланысты болатын
шұғыл және күнi бұрын болжанбаған жұмысты орындау үшiн орган басшысының
жазбаша өкiмi бойынша жұмысы Республиканың еңбек заңдарына сәйкес өтелетiн,
демалыс және мереке күндерi қызметке келуге мiндеттi жекелеген мемлекеттiк
әкiмшiлiк қызметшiлер тартылуы мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшілерге Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн
тәртiппен қызметтiк, оның iшiнде шет мемлекеттерге, iссапарларға арналған
шығындары өтеледi.
Мемлекеттiк қызметшілерге Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген iссапарда болған уақытына тәулікақы алуға, көздеген жерiне барып-
қайту жөнiндегi шығындарға, тұрғын үй-жай жалдау жөнiндегi шығындарға
кепiлдiктер мен құқығы тиесiлi болады.
Iссапарға жiберiлген мемлекеттiк қызметшілердiң iссапардың бүкiл
уақыты бойы жұмыс орны (қызметi) мен орташа жалақысы сақталады.
Мемлекеттiк қызметте мемлекеттiк саяси қызметшiлердi ротациялау жүзеге
асырылуы мүмкiн. Мемлекеттiк саяси қызметшiлердi ротациялаудың тәртiбi мен
шарттарын уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының
Президентi айқындайды.
Мемлекеттiк қызметтен өтудiң осы Заңмен реттелмеген өзге де мәселелерi
Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен, уәкiлеттi органның ұсынуы
бойынша Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетiн Мемлекеттiк қызмет
өткеру тәртібi туралы ережемен реттеледi.
Мемлекеттiк саяси және әкiмшiлiк лауазымдарға орналасу үшiн
мемлекеттiк қызметтiң кадрлар резервi қалыптастырылады.
Кадрлар резервiн қалыптастыру және олармен жұмысты ұйымдастыру тәртiбi
уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi
бекiтетiн Мемлекеттiк қызметтiң кадрлар резервi туралы ережемен реттеледi.
Мемлекеттік қызметшілерді қамсыздандыру
Мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбегiне төленетiн ақы қызметтiк мiндеттерiн
сөзсiз және тиянақты атқаруы үшiн жеткiлiктi материалдық жағдайды
қамтамасыз етуге, мемлекеттiк органдарды бiлiктi және тәжiрибелi кадрлармен
жасақтауға жәрдемдесуге, олардың адал да бастамашыл еңбегiн ынталандыруға
тиiс.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу жүйесiн Қазақстан
Республикасының Президентi белгiлейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу Қазақстан
Республикасының Президентi бекiтетiн Еңбекке ақы төлеудiң бiрыңғай жүйесi
негiзiнде жүзеге асырылады.[8]
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жалақысы республикалық және
жергiлiктi бюджеттердiң қаржылары есебiнен не Ұлттық Банк қаржысынан
төленедi.
Бюджет қаржысының қысқаруы жалақыны, сондай-ақ осы Заңда көзделген өзге
де кепiлдiктердi, жеңiлдiктердi және өтемақыларды қаржыландыруды азайту
үшiн негiз бола алмайды.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң жалақысы мен оларға төленетiн
басқа да төлемдер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
тәртiппен индекстелуге тиiс.
Мемлекеттiк қызметшiлерге сауықтыру үшiн екi лауазымдық айлықақысы
мөлшерiнде жәрдемақы төленiп, ұзақтығы отыз күнтiзбелiк күнге ақы төленетiн
жыл сайынғы демалыс берiледi.
Мемлекеттiк қызметшiлердiң қалауы бойынша жыл сайынғы ақы төленетiн
демалыс оларға бөлiп-бөлiп берiлуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшiге жалақысы сақталмайтын демалыс берiлуi мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшiлер мемлекеттiк орган басшысының шешiмi бойынша жыл
сайынғы немесе қосымша демалыстан шақыртылып алынуы мүмкiн. Пайдаланылмаған
демалыстың қалған бөлiгi мемлекеттiк қызметшiге тиiстi жылдың басқа кез
келген уақытында берiледi не келесi жылғы демалысына қосылады.
Мемлекеттік әкімшілік қызметші ауыстырылған жағдайда не мемлекеттік
саяси қызметшінің басқа мемлекеттік лауазымға тағайындалуына байланысты,
егер мемлекеттік қызметші бұрынғы жұмыс орнында демалысын пайдаланбаған
болса, жаңа жұмыс орнындағы ақы төленетін жыл сайынғы демалысы Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген мерзімі аяқталғанға дейін берілуі
мүмкін.
Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн үлгiлi орындағаны,
мiнсiз мемлекеттiк қызметi, ерекше маңызды және күрделi тапсырмаларды
орындағаны үшiн және жұмыстағы басқа да жетiстiктерi үшiн:
1) бiржолғы ақшалай сыйақы беру;
2) алғыс жариялау;
3) бағалы сыйлықтармен марапаттау;
4) сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген
көтермелеудiң өзге де нысандары арқылы көтермеленуi мүмкiн.[9]
Мемлекеттiк қызметшiлер ерекше еңбек сiңiргенi үшiн Қазақстан
Республикасының мемлекеттiк наградаларымен марапатталады.
Мемлекеттiк қызметшiлер Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiп бойынша тұрғын үймен қамтамасыз етіледi.
Тұрғын үй жағдайын жақсартуға мұқтаж мемлекеттiк қызметшiлерге жеке
тұрғын үй құрылысы үшiн жер учаскесi тегiн берiледi. Жер учаскесiн беру
шарттарын Республика Үкiметi белгiлейдi.
Мемлекеттiк қызметшiлер және олармен бiрге тұратын отбасы мүшелерi
белгiленген тәртiппен тиiстi мемлекеттiк денсаулық сақтау мекемелерiнде
медициналық қызмет көрсетуді пайдаланады.
Мемлекеттік орган таратылған немесе қайта ұйымдастырылған жағдайда
мемлекеттік әкімшілік қызметшілер жаңадан құрылған не басқа мемлекеттік
органда өздерінің біліктілігіне сай жұмыспен қамтамасыз етіледі.
Мемлекеттік әкімшілік қызметші жұмысқа орналасудан бас тартқан жағдайда, ол
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жұмыстан
босатылады. Бұл орайда мемлекеттік органдарда кемінде үш жыл жұмыс стажы
бар мемлекеттік әкімшілік қызметшілерге төрт орташа айлық жалақысы
мөлшерінде жұмыстан шығу жәрдемақысы төленеді.
Мемлекеттiк органның штаты (саны) қысқарған жағдайда мемлекеттiк
қызметшiге мемлекеттiк органдардағы жұмыс стажы үш жылдан кем болмаған
кезде төрт орташа айлық жалақысы мөлшерiнде шығу жәрдемақысын төлеу
жүргiзiледi.
Мемлекеттiк қызметшi қайтыс болған жағдайда оның отбасы мүшелерiне
мемлекеттiк органдағы соңғы қызмет орны бойынша үш орташа жалақысы
мөлшерiнде бiржолғы жәрдемақы төленедi, бұл орайда жәрдемақының мөлшерi
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленгеннен төмен болмауы керек.
Мемлекеттiк қызметшiлердi зейнетақымен және әлеуметтiк қамсыздандыру
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
Отставка дегенiмiз мемлекеттiк саяси қызметшiнiң тиiстi мемлекеттiк
лауазымдағы мiндеттерiн атқаруды тоқтатуы, ол оның жазбаша арызы негiзiнде
жүзеге асырылады.
Отставканы мемлекеттiк саяси қызметшiнi осы лауазымға тағайындаған
(сайлаған) мемлекеттiк орган немесе лауазымды адам қабылдайды немесе одан
дәлелдi бас тартылады. Отставканы қабылдау немесе одан бас тартылу туралы
шешiм жазбаша арыз берiлген күннен бастап бiр ай мерзiмде қабылданады.
Саяси қызметшi отставкадан бас тартылған жағдайда қызметтiк өкілеттiгiн
атқаруды жалғастыруға тиiс және оның Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген тәртiппен қызметтен босауға құқығы бар.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер Конституцияда, осы Заңда және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарында белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша
отставкаға шығады.
Лауазымдық өкiлеттiгiн өрескел бұзу, мемлекеттiк қызметте болуға
лайықсыз қылықтар жасау мемлекеттiк саяси қызметшiнiң отставкаға шығуы үшiн
негiз бола алмайды, қайта жұмыстан босату үшiн негiз болады. Мемлекеттiк
саяси қызметшiлердi қызметтен босатудың негiздерi мен тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Президентi белгiлейдi.
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң мемлекеттiк қызметтi тоқтатуы
үшiн:
1) олардың өз тiлегi бойынша жұмыстан босату туралы арыз беруi;
тараптардың өзара келісуі бойынша мерзімді еңбек шартын жасасу жолымен
олардың мемлекеттік қызметте болу мерзімін бір жылға ұзарту құқығымен
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген зейнеткерлік жасқа толуы;
2) келiсiм-шарт мерзiмiнiң бiтуi не Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген негiздер бойынша келiсiм-шарттың бұзылуы;
3) мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердiң өз табысы мен мүлкi туралы
көрiнеу жалған мәлiмет беруi;
4) осы Заңда белгiленген мiндеттер мен шектеулердi сақтамауы;
5) меншiк құқығымен тиесiлi мүлiктi сенiм бiлдiрiлген басқаруға
бермеуi;
6) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтуы;
7) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылығын жасауы;
7-1) соттың айыптау үкiмiнің заңды күшіне енуi;
8) осы Заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк әкiмшiлiк
лауазымды конкурстан тыс атқаруы;
9) аттестаттаудың терiс нәтижелерi;
10) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де негіздемелер
негіз болып табылады.[10]
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлердi босатуды мемлекеттiк органның
мемлекеттiк әкiмшiлiк лауазымға қабылдауға құқығы бар тиiстi лауазымды
адамы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүргiзедi.
Қызметтен заңсыз босатылған жағдайда мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiнiң
уәкiлеттi органға шағымдануға, сондай-ақ өзiнiң құқықтары мен
бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң ауысуы мемлекеттiк әкiмшiлiк
қызметшілердiң жаңадан тағайындалған мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң
бастамасы бойынша атқарып отырған лауазымдағы мемлекеттiк қызметтi тоқтатуы
үшiн негiз бола алмайды.
Мемлекеттік қызмет туралы заңдарды бұзу үшін жауаптылық
Мемлекеттiк қызметшiлердiң өзiне жүктелген мiндеттердi орындамағаны
және тиiсiнше орындамағаны, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны,
лауазымдық өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны, мемлекеттiк және еңбек тәртiбiн
бұзғаны үшiн, сондай-ақ осы Заңда белгiленген, мемлекеттiк қызметте болуға
байланысты шектеулердi сақтамағаны үшiн мемлекеттiк қызметшiге тәртiптiк
жазалар:
1) ескерту;
2) сөгiс;
3) қатаң сөгiс;
4) қызметке сәйкес еместiгi туралы ескерту;
5) атқаратын қызметiнен босату қолданылуы мүмкiн.
Тәртiптiк жазаны:
1) лауазымдық өкiлеттiгiне сәйкес осындай құқығы бар адамдар
қолданады;
2) жасағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңында өзгедей жауаптылық
көзделген әрекет үшiн қолдануға болмайды;
3) Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен
белгiленетiн тәртiппен қолданады.
Тәртiптiк лайықсыз әрекетке жол берген мемлекеттiк әкiмшiлiк
қызметшiнi оны тағайындаған басшы белгiленген тәртiппен жауаптылығы туралы
мәселе шешiлгенге дейiн лауазымдық мiндеттерiн атқарудан уақытша шеттетуi
мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшi өз iс-әрекетiнiң заңсыздығы үшiн жауап бередi.
Атқару үшiн алынған өкiмнiң заңдылығына күмәнданған жағдайда бұл жөнiнде ол
өзiнiң тiкелей басшысына және өкiмдi берген басшыға жазбаша нысанда дереу
хабарлауға тиiс. Лауазымы бойынша жоғары тұрған басшы аталған өкiмдi
жазбаша растаған жағдайда мемлекеттiк қызметшi, егер оны орындау қылмыстық
жазалануға тиiс әрекеттерге әкеп соқпайтын болса, оны орындауға мiндеттi.
Мемлекеттiк қызметшiнiң заңсыз өкiмдi орындауының салдары үшiн осы өкiмдi
растаған басшы жауап бередi.
Мемлекеттiк қызметшiлер қылмыс және өзге де құқық бұзушылықтар жасаған
жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген негіздер мен
тәртiп бойынша тиiсiнше қылмыстық, әкiмшiлiк, материалдық жауапты болады.
Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды немесе сыбайлас жемқорлыққа
жағдай туғызатын құқық бұзушылықтарды жасағаны үшiн тәртiптік жаза терiс
қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей қолданылады және
жазаны терiс қылық жасалған күннен бастап бiр жылдан кешiктiрiп қолдануға
болмайды.
Қылмыстық iс қозғаудан бас тартқан не қылмыстық iстi қысқартқан
жағдайда, бiрақ адамның әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық тәртiптiк терiс
қылық белгiлерi болған кезде, тәртiптiк жаза қылмыстық iс қозғаудан бас
тарту не оны қысқарту туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш айдан
кешiктiрiлмей қолданылуы мүмкiн.
Мемлекеттiк қызметшi өзiн тәртiптiк жауапқа тартуға байланысты барлық
материалдармен таныстырылуға мiндеттi.
Жауапқа тартылушы мемлекеттiк қызметшiлер мемлекеттiк органның немесе
лауазымды адамның iс-әрекетi мен шешiмдерiне уәкiлеттi орган белгілеген
тәртiппен не сотқа шағым жасай алады.
1.3 Қазақстан Республикасында мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің
мақсаты мен міндеттері
Қазақстан – 2050 стратегиясында айқындалған мемлекеттік қызметті
дамытудың басымдықтары: кадрларды жалдау, даярлау және жоғарылату жүйесін
жақсарту; мемлекеттік қызмет – ұлтқа қызмет ету; мемлекеттік қызметтің
жоғары абыройын қалыптастыру және қолдау осы тұжырымдамамен Қазақстан
Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастыру негізіне
алынған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі бірінші кезекте мемлекеттік қызмет
ұғымын жаңғыртуды көздейді. Мемлекеттік қызмет ұлтқа (қоғамға) қызмет ету
ұғымының синонимі болуға және мемлекеттік қызметтерді тұтынушы болып
табылатын халыққа бағытталуға тиіс.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі оны кәсібилендірудің басты факторы
болып табылатын адами фактордың маңыздылығын тануға және тиімді кадр
жұмысын жүргізуге бағдарланған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі тиімді кадр тетіктерін – мемлекеттік
қызметке кірудің тиімді әрі айқын тәртібін, үздіксіз кәсіби даму
мүмкіндігін, жұмыс нәтижелері мен ынталандыру жүйесінің өзара байланысын
қалыптастыруға бағытталған.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік саясаттың тиімді іске
асырылуын кәсіби тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік
қызметшілер корпусы қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны
атқару тетіктері түбегейлі жетілдірілетін болады.[11]
Осылайша, Қазақстан – 2050 Стратегиясының ережелері негізге алына
отырып:
1) мемлекеттік қызмет жүйесіндегі тиімді кадр саясаты және адами
капиталды басқару жүйесі;
2) мемлекеттік қызметтер көрсетудің жоғары сапасы және мемлекеттік
органдар қызметінің тиімділігі;
3) мемлекеттік қызметшілердің оң имиджі және мінез-құлық этикасы
мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастырудың үш тұғырлы мақсаты болып
табылады.
Үш тұғырлы мақсатқа сәйкес:
1) мемлекеттік қызмет жүйесінде жаңа кадр тетіктерін қалыптастыру және
қолданыстағыларын жетілдіру;
2) мемлекеттік қызметшілердің жұмысын мемлекеттік қызметтердің сапасы
мен қолжетімділігін арттыру және мемлекеттік қызметшілердің жұмысын
мемлекеттік қызметтерді тұтынушы ретінде халыққа бағдарлау;
3) мемлекеттік қызметтің жоғары мәртебесі мен беделін қамтамасыз ету,
мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының этикалық нормаларын қалыптастыру
мемлекеттік қызметтің жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz