Ақша нарығы

ДӘРІС ЖОСПАРЫ:

1. Ақша функциясы. Ақша агрегаты.
2. Ақшаға сұраныс. Ақшаның классикалық сандық теориясы.
3. Ақшаға сұраныстағы Кейнс теориясы. Сұраныс функциясы. Боумоль.Тобин моделі.
4. Ақшаға ұсыныс. Ақша мультипликаторы.
5. Ақша нарығындағы тепе.теңдік. Хансен моделі (модель LM).

АҚША НАРЫҒЫ.
ДӘРІС ЖОСПАРЫ:
1. Ақша функциясы. Ақша агрегаты.
2. Ақшаға сұраныс. Ақшаның классикалық сандық теориясы.
3. Ақшаға сұраныстағы Кейнс теориясы. Сұраныс функциясы. Боумоль-Тобин моделі.
4. Ақшаға ұсыныс. Ақша мультипликаторы.
5. Ақша нарығындағы тепе-теңдік. Хансен моделі (модель LM).

СЕМИНАР ЖОСПАРЫ:
1 сабақ
1. Ақша және оның функциясы.
2. Негізгі ақшы агрегаттары.
2 сабақ
1. Ақшаға сұраныс.
2. Ақшаға сұраныстың классикалық және кейнстік теориялары.
3. Нақты және номиналды пайыз мөлшерлемесі.
3 сабақ
1. Боумоль -Тобин моделі.
2. Ақша ұсынысының моделі. Ақша мультипликаторы.
3. Ақша нарығындағы тепе-теңдік. Өтімділік тор.

Ақша функциясы. Ақша агрегаты.
Ақша дегеніміз – тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, құнның эквиваленттік формасы мен тұтыну құны біте қайнасқан ерекше тауар. Яғни ақша-тауар өндіру мен оны айырбастау үрдісінде басқа тауарлардан бөлініп шыққан ерекше тауар, оның айрықша қызметі – барлық тауарларға ортақ балама (эквивалент) рөлін атқару. Ақшаның қоғамдағы мәнін К.Маркс «жеке адам өзінің қоғамдық билігін де, қоғаммен байланысын да өзінің қалтасына салып жүреді», - деген афоризммен сипаттады. Ақшаның ең ықтимал сипаты – оның жоғары өтімділігі. Қазіргі экономикалық әдебиеттерде ақшаның 3 қызметін бөліп көрсетеді:
1) айналыс құралы;
2) құн өлшемі;
3) төлем құралы.
Үш функцияның жиынтығы ақшаның басқа активтен айырмашылығын көрсетеді. Ақша көлемін мемлекет Қазақстан Ұлттық Банкі арқылы бақылайды. Ақша көлемін бақылауға байланысты экономикадағы тұрақтылықты іске асырады, осыған байланысты ақша шамасын есептеу негізгі рөл атқарады.
Ақша шамасын өлшеу үшін ақша агрегаттар жиынтығын пайдаланады.

Ақша агрегаты Құрамы
М0 банктік емес жүйедегі айналыста жүрмейтін банкноттар мен монеталар, яғни қолма-қол ақша
М1 М0+ коммерциялық банктердегі қысқа мерзімді салымдар талап етуге дейінгі, коммерциялық банктердегі халықтық, кәсіпорындық салымдар
М2 М1+ коммерциялық банктегі қысқа мерзімдік салымдар
М3 М2+ ұзақ мерзімді салымдар (депозитті сертификаттар, мемлекеттік қарыз облигациялары)
Ақшаға сұранысы. Ақшаның классикалық сандық теориясы.
Ақша сұранысы – ақша қорының айқын қажеттілігі. Ол анықталады, қаржының төлем санымен, халық және фирмалар өтемпаздық форма ретінде ұстайды. Ақшаға сұранысты түсіндірудің теориялық ыңғайын табу.












Ақшаның сандық теориясы – ақшаға сұранысты айырбас теңдеуін шешуге байланысты анықтайды:
MV=PY
M – айналыстағы ақша суммасы,
V – ақшаның жылдамдық айналысы,
P – баға деңгейі (баға индексі),
Y – шығару көлемі.
Болжасақ, ақшаның айналыс жылдамдығы - V – шамасы тұрақты, бұл жағдай экономиканың тұрақты байланыста болуында, табиғи жағдайға байланысты, уақыттың жылжуына қарай ақшаның жылдамдығы өзгеруі ықтимал (банк жүйесіне жаңа технологияны қолдануға байланысты т.с.с.).
Ақша айналымының тұрақтылығына байланысты теңдеу келесі түрде болады:
MV=PV
Бұл жағдайда айналыстағы ақша шамасының өзгеруі ЖҰӨ пропорционалды номиналды өзгереді. Классикалық концепциясы бойынша нақты ЖҰӨ өте баяу өзгереді, өндіріс факторына жаңа

НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Н.Назарбаев ҚР Президенті жаңа кезең-жаңа экономика Е.Қ. 16 желтоқсан 2004 жыл.
1. Р. Дорнбуш және С. Фишер Макроэкономика Алматы «Білім» 1997.
2. Н.Қ. Мамыров М.Ә. Тілеужанова макроэкономика «экономика» баспана ,2003
3. Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика м.: ДиС, 1997 11 тарау.
4. Мэнькью Н.Г,. Макроэкономика М.: МГУ , 1994 4 тарау
5. Ивашковский С.Н. Макроэкономика М.: Дело 2000 15,16 тарау.
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Чепурин М.Н., Киселев Е.А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
2. Костюк В.Н. Макроэкономика М.: «Центр» 1998 8 тарау.
3. Вечеконов Г.С. Вечников Г.Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.
СӨЖ АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР:
1. Сұрақтарды ауызша талқылауға дайындау.
2. Өзін-өзі бақылауға дайындау.
3. Тестіге жауап дайындау.
4. Есепті шығару.
5. Тақырыпқа жеке проекті дайындау:
• Ақшаға сұраныс
• Өтімділік қақпаны
• Орталық ақша шамасын реттеу операциясы.
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАР:
1. Ақшаның функциясын атаңдар.
2. Ақша шамасы деген не, бұған қандай агрегаттар кіреді?
3. Ақша базасына анықтама беріңіз, оның айырмашылығы ақша шамасынан?
4. Ақшаның сандық теориясының теңдеуіне талдау жасаңыз.
5. Кейнс теориясындағы ақшаны сақтау мотивін атаңыз
6. Фишер теңдеуін түсіндіріңіздер.
7. Баумоль-Тобин үлгісінің мәні неде?
8. Ақша мультипликаторының мәні неде?