Макроэкономикалық өлшемдер

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

МАКРОЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕР

Мақсаты: «Макроэкономика» пәнінің мазмұны мен маңызы, макроэкономикалық зерттеулердің методологиясы, тұтастай қоғамның шаруашылық өмірі, макроэкономикалық ресурстардың шектеулігінің пайда болу себептері, түрлері және механизмдері, қоғамға пайдалылық, макроэкономикалық игіліктің жиынтығы, макроэкономикалық мүдделердің әлеуметтік ресімделуін осы тақырыпта біле аласыз.

Макроэкономиканың негізгі ерекше зерттеуі макроэкономикалық біріктіруі, мұны түсіну құбылыс пен процентті біріктіру арқылы бір тұтас тіп қарастыру. Біріктіру шамасы нарықтық коньюктураны сипаттайды және оның өзгеруін (ЖІӨ, ЖҰӨ, баға деңгейі, инфляция, дефицит, мемлекеттік шығындар) .

Макроэкономика макроэкономикалық үлгіні қолданылады -әр түрлі экономикалық қөұбылыстармен үрдіс арасындағы пайда болатын фнукионалдық байланыстарды айқындау мақсатында құрылған жүйеленген сипаттама, сбебі макроэкономикалық зерттеу жүргізілуде. Нақты өмірдің барлық жақтарын бір уақытта қарастыру мүмкін емес. Сондықтан да бірде-бір макроэкономикалық үлгі нақты толыққанды болмайды.

Сондықтан макроэкономика көп түрлі үлгілер кездеседі:

қортындылау үдәрежесі (абстрактілік-теориялық және нақты экономикалық) ;
құрылымдық дәрежеге қарай (аз мөлшер және интер мөлшер) ;
элементтердің өзара байланысы (желілі және желілі емес) ;
қамту дәрежесі бойынша (ашық және жабық) ;
уақытты өлшеу арқылы мәнбе жай үдеріске байланыс (статистикалық және динамикалық факторлар) ;

Макроэкономикалық үлгілерді пайдалану арқылы өндірісті орналастыру, оның тиімділігін арттыруға жағдай жасалынады, макроэкономика құралдарды оптимализациялауға жағдай жасалынады.

Макроэкономика үлгілерді пайдалану Үкімет пен Ұлттық банк экономикадағы циклдік толқуларды реттеуде жүргізетін бюджет- салық, ақша-несие саясаттарының құралдарын тиімді пайдалануға жағдай жасайды.

Шеңберлі ағым үлгісі, «AD-AS», Кейнс қисығы, «IS-LM», Филипс пен Лаффер қисығы, Солау үлгісі сияқты жалпылама макроэкономикалық үлгілер макроэкономикалық талдау жүргізудің негізгі құралдары болып табылады.

Экзогенді айналымдар - алғашқы ақпараттар, «сырттан» ендіріледі, ал эндогенді айналымдар кейінгі ақпараттар, олар үлгінің өзінде қалыптасады. Экзогенді айналымдардың мәні үлгі құрылмай тұрып беріледі, ал эндогенді айналымдар үлгінің ішіндегі есептеулердің нәтижесінде қалыптасады.

ЭНЗОГЕНДІ АЙНЫМАЛЫЛАР > ҮЛГІ > ЭНДОГЕНДІ АЙНЫМАЛЫЛАР

Экономикалық айналымдарды жіктеу эндогенді және экзогендік жіктеуге байланысты, басқа жіктеу үлкен рөл атқарады. Оларды уақыт бойынша экономикалық өлшеу тәсілі арқылы іске асады. Жылдың басында не аяғында есептеліп, көлемі анықталады. Мысалы, жыл ішіндегі инвестицияның мөлшері, тоқсан бйынша жоғалтқан жұмыс уақыты.

Үлгіні құру кезінде 4 түрлі бағынышты функция қолданылады:

а) Дефиництоналдық;

б) тәртіптік;

с) Технологиялық;

д) институционалдық.

Дефиниционалдық (лат. сөзі defenitio) мазмұның және құрылымын зерттеу уақиға мен үдерісті айқымды етіп көрсету. Тәртіптілік экономикалық субьектінің артықшылығын жабу. Тұтыну функциясы С=C(Y) және жинақ функциясы S=S(Y) .

Технологиялық экономикадағы бағыныштылықты сипаттайды, толық ауқымды етіп көрсетеді, өндіріс факторын, өндіргіш күштердің даму үрдістерін көрсетеді STY.

Институционалдық іс-қимылды көрсетеді және мемлекеттік институттарды, экономикалық қызметтерді реттеуді көрсетеді.

Макроэкономика позитивтік және нормативтік талдау. Экономикалық саясаттағы өзгерістерді позитивті талдау өндірісі, сатып алушылар, бағалар немесе жеке табыс секілді құбылыстардың өзгерістерінің әсерін болжауға тырысады. Бұл талдау бойынша экономист «егер . . . онда» деген тұжырымдамалар жасауы мүмкін, ал кейін олар не қабылдануы немесе шегеріліп тасталуы мүмкін. Мысалы, позитивті талдау ауыл шаруашылығын субсидиялар бағалар мен фермерлер табыстарына қалай әсер ететін анықтау үшін қолданылуы мүмкін. Позитивті талдау нәтижесінде не жақсы, не жаман жөнінде шешім қабылдайды.

Нормативтік экономикалық талдау не орындалуы қажет жөнінде ұсыныстар берумен ерекшеленеді. Бұл талдау бойынша мемлкеттік экономикалық саясат жүргізіледі.

Әлемдік шаруашылық - бұл халықаралық еңбекті бөлу негізінде халықаралық экономикалық қатынастармен өзара байланысқан ұлттық шаруашылықтық қайшылықтың тұтастығы жалпы даму жолмен анықтау үшін Ұлттық есеп жүйесі арқылы анықталады.

Ұлттық есеп жүйесі тұңғыш рет Голландияда, Германияда, Англияда пайда болды. Оның негізін салған Кейнс болды. Оны «Ұлттық есеп жүргізудің әкесі» деп атайды. ҰЕШ жүйесінің қазіргі кезендегі талдамалы есеп жүйесінің жетілдіріген, жаңа нұсқасынын жасалуынымен байланысты (бұл басылым 21 тараудан тұратын 700 беттік том) . Қаралып отырған жаңа ҰЕШ өту тәртібі сатылық сипатты көрсетеді және ол жуықтағы 10-жылға есептелген.

ҰЕЖ мақсаттары:

Елдің экономикалық қызметтерінің қорытындыларна шолу (мысалы бір жылға) ;
Макроэкономика субьктілерінің арасындағы өзара байланыс жүйесіне шолу жасау;
Өтіп жатқан құрылымдық өзгерістерге шолу жасау.

Макроэкономиканың маңызды көрсеткіштердің бірі экономикалық көрсеткішке баға беретін, жиынтық ішкі өнім (ЖІӨ) .

ЖІӨ өлшенілуі соңғы өнімнің құнымен сол елдің резиденттері өндірген белгілі уақыт кезеніңде ЖІӨ аралық тауарлар мен қызметті өндіру кезіндегі жұмсалған шығындар есептелмейді (отын, энергия, шикізаттар, қызмет, көлік, шығындар т. б. ) өнімге есептемеген жағдайда екі рет есептеуге тура келеді, сонда аралық өнімге және көрсетілген қызметке жұмсалған құнның бәрі кірер еді.

«Жиынтық» термин ЖІӨ анықтағанда, оны өндіру кезінде қолданылған негізгі капиталдың құны есптелмейді. ЖІӨ ішкі өнім болып есептеледі, себебі сол елдің резиденттері өндіреді. Резидент барлық бірліктер (кәсіпорын, үй шаруашылық) инвестицияның кімге бағыныштылығында емес, сол елдің өнімін өндіруге атсалысқандар, бір жыл қызмет жасағандар болып саналады.

ЖІӨ өлшеудің үш тәсілі бар:

қосымша құн (өндірістік тәсіл) ;
шығынға байланысты (соңғы пайдалану әдісі) ;
табысқа байланысты (бөлу әдісі) .

ЖІӨ өндірістік әдіс арқылы есептеуде құнды қосып, соңғы өнімді өндіру кезінде қосымша құнды қосады. Осылай есептеу арқылы, әрбір өндірушінің қосқан үшін анықтайды және ұлттық өнімді түгендейді.

Қосымша құн - бұл барлық фирманың өнімінен нарықтық бағасынан бастап құның алып тастағанға тең және фирманың сатып алғаны қосалқы материалдары және өнімді өндіру кезіндегі жұмсалғандар. Қосымша құн жұмыс құныңы шамасын анықтайды, кәсіпорнының жұмысшылары жасаған өнім қосымша құнның жалпы соммасы елдің экономикасының жалпы шамасы өндірілген тауар мен көрсетілген қызметтің нарықтық құнына тең (Т+У) . ЖІӨ шығының есептегендесоңғы тұтынылған (Т+У) өнімнің шығының қосады, үй шаруашылығы, мемлекет жиынтықинвестиция, таза экспорт қосуға байланысты бірнеше компоненттерге бөлуге болады.

BBП = G+H-G+X _п

Мында, С- халықтың тұтыну шығыны Тжәне У сатып алудағы, сатып алу шығының қоспағанда;

У - жиынтық инвестиция ақша қаражатын жұмсау немесе негізгі өндірістік қор инвестициясы, үй салу инвестициясы, қор инвестиция.

Жиынтық инвестицияға таза инвестиция және амортизацияны ұсыну.

G - мемлекеттік сатып алу Т+У, құрылыс шығын армия, мемлекеттік басқару аппараттарының шығындары;

Х _п - таза экспорт Т және У шет елге, экспорт пен импорт айырмашылығы арқылы есептелген.

ЖІӨ табыс бойынша есептеу барлық фактілерді қосу арқылы есептеледі (жұмыс ақы, силық, пайда, пайыз, ренталық келісімдер) қосындысы. Екі компоненті табыс болып есептелмейді амортизация, бизнестік жанама таза салық.

Ақшалық табыс, сол жылғы өндірілген өніммен алынған. ЖІӨ сатып алынған шығын көлемі Тжәне У, сол жылғы өндірілген

У = C+Y+G+XN

(табыс тең шығын соммасына)

Осы теңдеуді макроэкономиканың негізгі

Резиденттердің сол елден алатын барлық бірінші қорларын өндіріске қатысуына байланысты есептеу және ЖІӨ сол елдің сонымен бірге ЖІӨ белдерде жасалған көрсеткіштерді пайдалану арқылы жиынтық ұлттық табыс (ЖҰТ) анықтайды.

ЖІӨ мен ЖҰТ арасындағы көрсеткіштік айырмашылық сапа жағынан, оның мәні ЖІӨ соңғы ағынымен өлшенеді. Т және У сол елдің резиденттері арқылы жасалынған, ал ЖҰТ - бірінші табыс ағынымен олардың резиденттері сан жағынан ЖҰТ айырмашылығы ЖІӨ шет елден алынған бірінші табыстық сальдосы арқылы. ЖҰТ = ЖІӨ + сальдо бірінші табыс шет мемлекеттен алынған. Қорытынды біріншісі шығарумен өлшенеді, екіншісі табыспен (ЖҰТ) . ЖҰТ - бұл бірінші табыстық жиынтығы, резиденттердің алған өндіріске қатысуға байланысты және меншік ретінде.

Негізгі әдебиеттер:

Н. Назарбаев ҚР Президенті жаңа кезең-жаңа экономика Е. Қ. 16 желтоқсан 2004 жыл.
Р. Дорнбуш және С. Фишер Макроэкономика Алматы «Білім» 1997.
Н. Қ. Мамыров М. Ә. Тілеужанова макроэкономика «экономика» баспана, 2003
Агапова Т. А., Серегина С. Ф. Макроэкономика м. : ДиС, 1997 11 тарау.
Мэнькью Н. Г, . Макроэкономика М. : МГУ, 1994 4 тарау
Ивашковский С. Н. Макроэкономика М. : Дело 2000 15, 16 тарау.

Қосымша әдебиеттер :

Чепурин М. Н., Киселев Е. А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
Костюк В. Н. Макроэкономика М. : «Центр» 1998 8 тарау.
Вечеконов Г. С. Вечников Г. Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.

Қайталауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

Макроэкономика пәні микроэкономикаға пәнінің ерекшеліктері неде?
Макроэкономикаға байланысты қандай сектор өзара әсер етеді және қандай рөл атқарады?
СЭ нарық занының мәні неде, одан қандай қорытынды жасады классиктер?
Қандай ғалымдар және экономикалық мектептер макроэкономиканың дамуына үлес қосты?
ҰЕШ қнадай рөл атқарады және қандай көрсеткіштерді пайдаланады?
ЖІӨ және ЖҰТ анықтама беріңіз және олардың арасындағы айырмашылығы қандай?
Соңғы өнім дегеніміз не және қосымша құн және ЖІӨ соңғы өнімге есептелінген шамасын түсіндіріңдер?
Неге мемлекеттік трансферт ЖІӨ құның көбейтпейді?
Қай жағдайда ЖІӨ номиналдық және нақты бір-біріне теңделеді?
Таза ішкі өнімге анықтам беріңіз және ұлттық табысқа (ҰТ), оларды қалай есептейді?

тапсырма

Елдің экономикасында жазылған мынандай деректер: ЖІӨ-960; жиынтық инвестиция көлемі -210; таза инвестиция көлемі-140; үй шаруашылығының тұтынған көлемі-590; мемлекеттік шығын-130; мемлекеттік бюджеттің артылуы-10. Анықтау керек: ТІӨ, Хп, ЛРД Уп, жинақтау көлемін S.