Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму эволюциясы
1. Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму эволюциясы
2. Қазақстанның рыноктық экономикаға көшуі
2. Қазақстанның рыноктық экономикаға көшуі
Қазір ғалымдар мойындаған экономикалық ілімдер тарихын зерттеу реті-халықтың шаруашылық типінің пайда болуы, содан кейін шаруашылықты ұйымдастырудың механизімін, ең соңында халықтың, елдің экономикалық өсуі туралы ой-пікірлердің және теориялық таластардың эволюциясын көрсету.
Міне, осы тұрғыдан алғанда қазақ халқының, Қазақстанның экономикалық тарихын, оның ілімі мен ғылымынның қалыптасуын шынайы зерделеуде айтарлықтай үлес қосқан, мұның басы-қасында болып қалың бұқараға жеткілікті насихаттауда үлкен еңбек сіңірген зиялы –экономист ғалымдар болды.
Қазақстанның тарихында қазақ халқына оң әсерінен гөрі шын мәнінде ұлттық дамуымызға біраз кедергі жасаған 6 империялық қысымның болғаны дәлелденеді. Кітаптағы 11 тарихи кезең мен 6 империяалық қысымның бәріне тоқталмай, экономикалық жөн-жосыққа, шаруашылык және эволюцияға қатысты бірнешеуіне тоқталаиық.
Экономикалық ілімдер тарихының қайнар көзі, бастауы – халықтың, ұлттық шаруашылық жүргізу түрінің, оның аяғынан тік тұрып, үлес салмағының артуы, мұндағы еңбектің басты негізге айналуында жатыр.
Әсіресе, тарих толқынының бесінші кезеңңі қазақ халқы үшін маңызды. Бұл бұдан 13600-1100 жылдары, Орхон-Енисей тіршілігінің қан тамырының соғысын білдіреді. Тоныкөк, Күлтегіннің руникалық жазбаларында, «Манас»эпосында қазақ халқының да шаруашылық өмірі, тіршілік түзеудің жолы, мақсаты жазылған.
Әлемдік маңызы бар Ұлы Жібек жолының Қазақстан Республикасы территориясынан өтуі біздің елімізде жаңа экономикалық ой-сананың қалыптасуына, жаңа халықаралық қарым-қатынастардың орнауына әкелді.
Әсіресе, Әбу Насыр әл-Фараби Орта Азияның ойшылдары және басқа да қатарластары сияқты өз заманының энциклопедиялық көлеміндегі ғалымы еді. «Ізгілікті қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактаттары» тұжырымдарының ғылыми негізделгені жағынан экономикалық теорияға өте жақын. Мұнда адамдардың бір-біріне көмегі, бірінің қажетін екіншінің қанағаттандырылуы оларды қоғамдық тұтастыққа әкеледі, сөйтіп адамдардың өзара қарым-қатынастарыжетіліп, адамзат қоғамын құруға әкеледі. Әл-Фарабидің бұл тұжырымы ғаламға қосылған жаңа ұғым, категория десек артық емес. Өйткені, ол қала тұрғындарын жай ғана адамдар тобы емес, өндіргіш күш үшін де актуальдығын келтіреді. Алайда шығыстың Аристотелі атанған Әл-Фараби алдында отандық экономистер өте қарыздар оның жоғарыда аталған және басқа шығармаларына ғылыми талдау, зерттеу жүргізілмей келеді.
Міне, осы тұрғыдан алғанда қазақ халқының, Қазақстанның экономикалық тарихын, оның ілімі мен ғылымынның қалыптасуын шынайы зерделеуде айтарлықтай үлес қосқан, мұның басы-қасында болып қалың бұқараға жеткілікті насихаттауда үлкен еңбек сіңірген зиялы –экономист ғалымдар болды.
Қазақстанның тарихында қазақ халқына оң әсерінен гөрі шын мәнінде ұлттық дамуымызға біраз кедергі жасаған 6 империялық қысымның болғаны дәлелденеді. Кітаптағы 11 тарихи кезең мен 6 империяалық қысымның бәріне тоқталмай, экономикалық жөн-жосыққа, шаруашылык және эволюцияға қатысты бірнешеуіне тоқталаиық.
Экономикалық ілімдер тарихының қайнар көзі, бастауы – халықтың, ұлттық шаруашылық жүргізу түрінің, оның аяғынан тік тұрып, үлес салмағының артуы, мұндағы еңбектің басты негізге айналуында жатыр.
Әсіресе, тарих толқынының бесінші кезеңңі қазақ халқы үшін маңызды. Бұл бұдан 13600-1100 жылдары, Орхон-Енисей тіршілігінің қан тамырының соғысын білдіреді. Тоныкөк, Күлтегіннің руникалық жазбаларында, «Манас»эпосында қазақ халқының да шаруашылық өмірі, тіршілік түзеудің жолы, мақсаты жазылған.
Әлемдік маңызы бар Ұлы Жібек жолының Қазақстан Республикасы территориясынан өтуі біздің елімізде жаңа экономикалық ой-сананың қалыптасуына, жаңа халықаралық қарым-қатынастардың орнауына әкелді.
Әсіресе, Әбу Насыр әл-Фараби Орта Азияның ойшылдары және басқа да қатарластары сияқты өз заманының энциклопедиялық көлеміндегі ғалымы еді. «Ізгілікті қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактаттары» тұжырымдарының ғылыми негізделгені жағынан экономикалық теорияға өте жақын. Мұнда адамдардың бір-біріне көмегі, бірінің қажетін екіншінің қанағаттандырылуы оларды қоғамдық тұтастыққа әкеледі, сөйтіп адамдардың өзара қарым-қатынастарыжетіліп, адамзат қоғамын құруға әкеледі. Әл-Фарабидің бұл тұжырымы ғаламға қосылған жаңа ұғым, категория десек артық емес. Өйткені, ол қала тұрғындарын жай ғана адамдар тобы емес, өндіргіш күш үшін де актуальдығын келтіреді. Алайда шығыстың Аристотелі атанған Әл-Фараби алдында отандық экономистер өте қарыздар оның жоғарыда аталған және басқа шығармаларына ғылыми талдау, зерттеу жүргізілмей келеді.
Пайдаланылған әдебиеттер
1)Ө.Қ.Шеденов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Ғ.М.Мүсіров – «Экономикалық ілімдер тарихы»,Алматы-Ақтөбе,2006.
2)Интернет жүйесі
1)Ө.Қ.Шеденов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Ғ.М.Мүсіров – «Экономикалық ілімдер тарихы»,Алматы-Ақтөбе,2006.
2)Интернет жүйесі
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму
эволюциясы
Қабылдаған: э.ғ.к.,доцент.Қалтаева.С.
Орындаған: Серикбаева Ж.
Тобы: МЭК-911
Түркістан -2010
Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму эволюциясы
Қазір ғалымдар мойындаған экономикалық ілімдер тарихын зерттеу реті-
халықтың шаруашылық типінің пайда болуы, содан кейін шаруашылықты
ұйымдастырудың механизімін, ең соңында халықтың, елдің экономикалық өсуі
туралы ой-пікірлердің және теориялық таластардың эволюциясын көрсету.
Міне, осы тұрғыдан алғанда қазақ халқының, Қазақстанның экономикалық
тарихын, оның ілімі мен ғылымынның қалыптасуын шынайы зерделеуде
айтарлықтай үлес қосқан, мұның басы-қасында болып қалың бұқараға жеткілікті
насихаттауда үлкен еңбек сіңірген зиялы –экономист ғалымдар болды.
Қазақстанның тарихында қазақ халқына оң әсерінен гөрі шын мәнінде
ұлттық дамуымызға біраз кедергі жасаған 6 империялық қысымның болғаны
дәлелденеді. Кітаптағы 11 тарихи кезең мен 6 империяалық қысымның бәріне
тоқталмай, экономикалық жөн-жосыққа, шаруашылык және эволюцияға қатысты
бірнешеуіне тоқталаиық.
Экономикалық ілімдер тарихының қайнар көзі, бастауы – халықтың, ұлттық
шаруашылық жүргізу түрінің, оның аяғынан тік тұрып, үлес салмағының артуы,
мұндағы еңбектің басты негізге айналуында жатыр.
Әсіресе, тарих толқынының бесінші кезеңңі қазақ халқы үшін маңызды. Бұл
бұдан 13600-1100 жылдары, Орхон-Енисей тіршілігінің қан тамырының соғысын
білдіреді. Тоныкөк, Күлтегіннің руникалық жазбаларында, Манасэпосында
қазақ халқының да шаруашылық өмірі, тіршілік түзеудің жолы, мақсаты
жазылған.
Әлемдік маңызы бар Ұлы Жібек жолының Қазақстан Республикасы
территориясынан өтуі біздің елімізде жаңа экономикалық ой-сананың
қалыптасуына, жаңа халықаралық қарым-қатынастардың орнауына әкелді.
Әсіресе, Әбу Насыр әл-Фараби Орта Азияның ойшылдары және басқа да
қатарластары сияқты өз заманының энциклопедиялық көлеміндегі ғалымы еді.
Ізгілікті қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактаттары
тұжырымдарының ғылыми негізделгені жағынан экономикалық теорияға өте жақын.
Мұнда адамдардың бір-біріне көмегі, бірінің қажетін екіншінің
қанағаттандырылуы оларды қоғамдық тұтастыққа әкеледі, сөйтіп адамдардың
өзара қарым-қатынастарыжетіліп, адамзат қоғамын құруға әкеледі. Әл-
Фарабидің бұл тұжырымы ғаламға қосылған жаңа ұғым, категория десек артық
емес. Өйткені, ол қала тұрғындарын жай ғана адамдар тобы емес, өндіргіш күш
үшін де актуальдығын келтіреді. Алайда шығыстың Аристотелі атанған Әл-
Фараби алдында отандық экономистер өте қарыздар оның жоғарыда аталған және
басқа шығармаларына ғылыми талдау, зерттеу жүргізілмей келеді.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының шартты түрдегі 8-10
кезеңдері ХII-XIII ғғ.Шыңғыс хан,жоңғар шабуылы және XVII-XIX ғасырлардағы
Абылай хан, Жәнібек-Керей хандарының қазақ мемлекетінің негізін қалаған
дәуір еді. Халықтың даму эволюциясында дәстүрлі диханшылық пен мал бағудың
санада сақталған сырларын ұрпақтан ұрпаққа жеткізу кезеңі болды. Сол
кезеңде қасірет, тіршілік тауқымет, әділетсіздік, Шыңғыс хан әулетінің
қысымы Майқы би, Асан қайғы, Бұқар жырау шығармаларынан анық көрінді.
Жеті жарғы шын мәнінде қазақ халқының саяси, құқықтық экономикалық
тарихындағы маңызды ғылыми оқиға. Бұл құжат тарихшылар мен заңгерлердің
еншісіне тиіп, экономистер үшін, жоғарыда айтқанымыздай, игерілмеген тың
болып тұр. Сондықтан бұл шығарма әдейі зерделеуді қажет етеді. Қазақ
университеті баспасынан алғаш рет ана тілімізде жарық көрген Экономикалық
ілімдер тарихы (1997ж) атты оқу құралында аталған проблеманың экономикалық
жақтары біршама қарастырылады.
Әлемдік экономикалық ілімде көшпелі халықтар-номадтардың шаруашылық
жүргізу тәсілдері, олардың ерекшеліктері туралы ғалымдар түрлі көзқарастар,
пікірлер ұсынуда. Осымен байланысты К.Маркстің азиаттық өндіріс әдісі
деген терминнің төңірегінде ғылыми талас толастамай келді. Біздің ойымызша,
азиаттық өндіріс тәсілінің мәні бұл халықтардың тұрмыс тіршілігінің
сипатын, меншік иеленуінің обьектісі мен субьектісін қамтитын, осылардың
негізінде талдануы ақылға қонымды келетін сияқты.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының 10-шы кезеңінде оның
Ресеймен тығыз сауда-шаруашылық байланыстары ұлғайды. Әсіресе, осы кезде
рыноктық экономиканың белгілері анық көрініп, кәсіпкерлік ой сана
тереңдеді. Мұны қазақ халқының жарық жұлдыздары – ғалым Шоқан Уалиханов,
Ыбырай Алтынсарин, Абай Құананбаевөз шығармаларында барынша жан-жақты
сипаттады.
Ал шынында ғылыми экономикалық ілімнің тарихы қазақстанда Кеңес Одағы
кезінде болды. Өйткені бұл дәуірде жоғарыдағы теориялар елес емес, қоғамдық
әлеуметтік көзқарас өмірлік қағида ретінде таптық сипат алды.
Экономикалық тарих сахнасына шығу кезінде марксизм-ленинизм теориясына
арқа сүйеп, тап тартысының нәтежиесінде төңкеріс арқылы барлық ұлттарға
теңдік беріледі, халықтың әл-ауқаты жақсарады деген ұрандармен жұмыс-шаруа
бұқарасының сеніміне енген Коммунистік партия билікті қолына алып, қоғамдық
меншік, жоспарлы экономика құруды бастады.
Осы және басқа да социализм экономиканың кезеңдерін, қайта құрылыс пен
рынокқа өтудің заңдылықтарын ашуға Орталықтың , Ұлттық Ғылым Академиясы мен
жоғары оқу орындарының оқытушы –профессорлары ат салысты.
Қазақстан ғалымдарының интеллект білім қуатттары жоспарлы экономиканы
теориялық негіздеуге, мемлекеттік социализмнің методологиясын айқындауға
жұмсалады. Ғылым Академиасының экономика институтындағы С. Бәйішев, Г.
Ууланов, Т, Әшңмбаев, А. Қошанов, М. Исаева, Т. Чечелева - экономика
салаларын, өндіргіш күштерді орналастыруды, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы,
ғылыми-техникалық прогресс және өндіріс тиімділігі проблемаларын зерттеді.
Отандық экономист ғалымдар өндіргіш күштердің территориялық жағынан
оптимальді орналасуын, оның тиімді математикалық үлгілерін ұсынды.
Қазақстан Республикасының егемендік алуы елімізде экономикалық
реформаны жедел жүргізуге, мемлекеттік меншікті жекешелендірудің ұлттық
бағдарламасын жасап, жүзеге асыруға жол ашты. Рыноктық экономикаға көшуді
жақтаған шет елдің әлемдік институттарының қаржылық техникалық көмектерінен
де бас тартқанымыз жоқ. Трансформациялық көшу барысында әлеуметтік-
экономикалық дағдарыс қатар жүрді. Осыған қарамастан ұлттық валютамыз
енгізілді.
Нарықтық инфақұрылымдар құрылып, үлкен кемшіліктермен жекешелендіруді
жүргізді. Экономиканы тұрақтандырып, инфляцияны ауыздықтау арқылы, дұрыс
инвестициялық саясат жүргізудің негізінде, шетелдермен сыртқы экономикалық
байланыстарды ұлғайтып, біріккен кәсіпорындар құрылды. Қазақстандықтардың
ой-санасындағы рынок туралы ойлаудың, жалпы рынокқа бейімделу, соған сәйкес
көзқарастардың қалыптасуына экономикалық ғылымның, ілімнің теориясының
ықпалы айтарлықтай. Әсіресе тәуелсіздік жылдарында рынок экономикасы туралы
әдебиеттердің ана тілімізде жарық көруі жоғарыда аталған онды нәтежилердің
қайнар көзі болды.
Нарық қатынастарын меңгеруде әлемдік экономистердің ілімдері мен
теориялары қазақ тіліне аударылды.
Қазақстанның рыноктық экономикаға көшуі және осымен байланысты
трансформациялық қозғалыс пен институционалдық реформалардың ойдағыдай
жүргізілуі халыққа ауырлау тиді. Әсіресе, жекешелендіру процесі көптеген
қиыншылықтарға кездесті.Республикаға белгілі экономист О.Сабденов ХХI
ғасырға қандай экономикамен кіреміз (1999ж) деген көлемді еңбегінде елбасы
Н.Назарбаевтың рынокқа көшу идеясын жан-жақты қолдаған, халық мұның жағымды
нәтежиелерін күтетінін дәлелдей келе, монографияда мына мәселелердің
теориялық жақтарын зерттейді: экономикалық реформаға көзқарастары қандай;
жаңа экономикалық саясат; рыноктық экономиканың жаңа жолдары; шағын бизнес
– экономика тұтқасы; Қазақстанның ХХI ғасырға әлеуметтік-экономикалық
болжамы.
Тағы бір жас ғалым Б.Байжұмаев Өтпелі дәуір – меншік
трансформациясы(1998ж) деген монографиясында меншік қатынастарының
конструкциясына теориялық тұрғыда, методология мен жаңа парадигма негізінде
талдау жасайды. Өтпелі кезеңде жекешелендірудегі корпоративтік
көзқарастарды сынайды, шенеуліктер мен әкімшілдік-әміршілдіктің меншік
қатынастарына теріс әсеріне өз көзқарасын білдіреді. Жекешелендіру
процесінің ауыл шаруашылығында асығыс жүргізілуін аграр-экономист
Т.Есіркепов қатты сынға алды.
Нарық қатынастарын Қазақстанда қалыптастыру кәсіпкерлікті шағын
бизнесті, агробизнесті дамыту арқылы жүзеге асады. Н.назарбаевтың еңбектері
мен қаулылары, парламент пен үкіметтің заңдары және шешімдері кәсіпкерлікке
жол ашуға, әсіресе салық саясатын ұтымды жүргізуге бағытталды. Бұл
проблемалардың теориясы мен тәжірбиесіне арналған бірнеше республикалық
,халықаралықғылыми конференциялар өткізілді. Тұран университетінде
профессорлар Р.Алшанов, О.Алиев,Қ.Тазабеков, ҚазЭУ-нің профссорлары К.Оқаев
және т.б. кәсіпкерліктің теориялық негіздерін, тарихын, ,шетелдік
тәжірбиесін, меншік қатынастарын, экономикалық теория ғылымының өзін ғылыми
тұрғыда терең зерделеуге ат салысты.
Қазақстанның рыноктық экономикаға өту кезеңінде басқа әлеуметтік
салалармен қатар ғылым саласының да, соның ішінде экономика ғылымының
дағдарысқа ұшырағаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік Университеті
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму
эволюциясы
Қабылдаған: э.ғ.к.,доцент.Қалтаева.С.
Орындаған: Серикбаева Ж.
Тобы: МЭК-911
Түркістан -2010
Қазақстан Республикасындағы экономикалық ілімнің даму эволюциясы
Қазір ғалымдар мойындаған экономикалық ілімдер тарихын зерттеу реті-
халықтың шаруашылық типінің пайда болуы, содан кейін шаруашылықты
ұйымдастырудың механизімін, ең соңында халықтың, елдің экономикалық өсуі
туралы ой-пікірлердің және теориялық таластардың эволюциясын көрсету.
Міне, осы тұрғыдан алғанда қазақ халқының, Қазақстанның экономикалық
тарихын, оның ілімі мен ғылымынның қалыптасуын шынайы зерделеуде
айтарлықтай үлес қосқан, мұның басы-қасында болып қалың бұқараға жеткілікті
насихаттауда үлкен еңбек сіңірген зиялы –экономист ғалымдар болды.
Қазақстанның тарихында қазақ халқына оң әсерінен гөрі шын мәнінде
ұлттық дамуымызға біраз кедергі жасаған 6 империялық қысымның болғаны
дәлелденеді. Кітаптағы 11 тарихи кезең мен 6 империяалық қысымның бәріне
тоқталмай, экономикалық жөн-жосыққа, шаруашылык және эволюцияға қатысты
бірнешеуіне тоқталаиық.
Экономикалық ілімдер тарихының қайнар көзі, бастауы – халықтың, ұлттық
шаруашылық жүргізу түрінің, оның аяғынан тік тұрып, үлес салмағының артуы,
мұндағы еңбектің басты негізге айналуында жатыр.
Әсіресе, тарих толқынының бесінші кезеңңі қазақ халқы үшін маңызды. Бұл
бұдан 13600-1100 жылдары, Орхон-Енисей тіршілігінің қан тамырының соғысын
білдіреді. Тоныкөк, Күлтегіннің руникалық жазбаларында, Манасэпосында
қазақ халқының да шаруашылық өмірі, тіршілік түзеудің жолы, мақсаты
жазылған.
Әлемдік маңызы бар Ұлы Жібек жолының Қазақстан Республикасы
территориясынан өтуі біздің елімізде жаңа экономикалық ой-сананың
қалыптасуына, жаңа халықаралық қарым-қатынастардың орнауына әкелді.
Әсіресе, Әбу Насыр әл-Фараби Орта Азияның ойшылдары және басқа да
қатарластары сияқты өз заманының энциклопедиялық көлеміндегі ғалымы еді.
Ізгілікті қала тұрғындарының көзқарастары туралы трактаттары
тұжырымдарының ғылыми негізделгені жағынан экономикалық теорияға өте жақын.
Мұнда адамдардың бір-біріне көмегі, бірінің қажетін екіншінің
қанағаттандырылуы оларды қоғамдық тұтастыққа әкеледі, сөйтіп адамдардың
өзара қарым-қатынастарыжетіліп, адамзат қоғамын құруға әкеледі. Әл-
Фарабидің бұл тұжырымы ғаламға қосылған жаңа ұғым, категория десек артық
емес. Өйткені, ол қала тұрғындарын жай ғана адамдар тобы емес, өндіргіш күш
үшін де актуальдығын келтіреді. Алайда шығыстың Аристотелі атанған Әл-
Фараби алдында отандық экономистер өте қарыздар оның жоғарыда аталған және
басқа шығармаларына ғылыми талдау, зерттеу жүргізілмей келеді.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының шартты түрдегі 8-10
кезеңдері ХII-XIII ғғ.Шыңғыс хан,жоңғар шабуылы және XVII-XIX ғасырлардағы
Абылай хан, Жәнібек-Керей хандарының қазақ мемлекетінің негізін қалаған
дәуір еді. Халықтың даму эволюциясында дәстүрлі диханшылық пен мал бағудың
санада сақталған сырларын ұрпақтан ұрпаққа жеткізу кезеңі болды. Сол
кезеңде қасірет, тіршілік тауқымет, әділетсіздік, Шыңғыс хан әулетінің
қысымы Майқы би, Асан қайғы, Бұқар жырау шығармаларынан анық көрінді.
Жеті жарғы шын мәнінде қазақ халқының саяси, құқықтық экономикалық
тарихындағы маңызды ғылыми оқиға. Бұл құжат тарихшылар мен заңгерлердің
еншісіне тиіп, экономистер үшін, жоғарыда айтқанымыздай, игерілмеген тың
болып тұр. Сондықтан бұл шығарма әдейі зерделеуді қажет етеді. Қазақ
университеті баспасынан алғаш рет ана тілімізде жарық көрген Экономикалық
ілімдер тарихы (1997ж) атты оқу құралында аталған проблеманың экономикалық
жақтары біршама қарастырылады.
Әлемдік экономикалық ілімде көшпелі халықтар-номадтардың шаруашылық
жүргізу тәсілдері, олардың ерекшеліктері туралы ғалымдар түрлі көзқарастар,
пікірлер ұсынуда. Осымен байланысты К.Маркстің азиаттық өндіріс әдісі
деген терминнің төңірегінде ғылыми талас толастамай келді. Біздің ойымызша,
азиаттық өндіріс тәсілінің мәні бұл халықтардың тұрмыс тіршілігінің
сипатын, меншік иеленуінің обьектісі мен субьектісін қамтитын, осылардың
негізінде талдануы ақылға қонымды келетін сияқты.
Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының 10-шы кезеңінде оның
Ресеймен тығыз сауда-шаруашылық байланыстары ұлғайды. Әсіресе, осы кезде
рыноктық экономиканың белгілері анық көрініп, кәсіпкерлік ой сана
тереңдеді. Мұны қазақ халқының жарық жұлдыздары – ғалым Шоқан Уалиханов,
Ыбырай Алтынсарин, Абай Құананбаевөз шығармаларында барынша жан-жақты
сипаттады.
Ал шынында ғылыми экономикалық ілімнің тарихы қазақстанда Кеңес Одағы
кезінде болды. Өйткені бұл дәуірде жоғарыдағы теориялар елес емес, қоғамдық
әлеуметтік көзқарас өмірлік қағида ретінде таптық сипат алды.
Экономикалық тарих сахнасына шығу кезінде марксизм-ленинизм теориясына
арқа сүйеп, тап тартысының нәтежиесінде төңкеріс арқылы барлық ұлттарға
теңдік беріледі, халықтың әл-ауқаты жақсарады деген ұрандармен жұмыс-шаруа
бұқарасының сеніміне енген Коммунистік партия билікті қолына алып, қоғамдық
меншік, жоспарлы экономика құруды бастады.
Осы және басқа да социализм экономиканың кезеңдерін, қайта құрылыс пен
рынокқа өтудің заңдылықтарын ашуға Орталықтың , Ұлттық Ғылым Академиясы мен
жоғары оқу орындарының оқытушы –профессорлары ат салысты.
Қазақстан ғалымдарының интеллект білім қуатттары жоспарлы экономиканы
теориялық негіздеуге, мемлекеттік социализмнің методологиясын айқындауға
жұмсалады. Ғылым Академиасының экономика институтындағы С. Бәйішев, Г.
Ууланов, Т, Әшңмбаев, А. Қошанов, М. Исаева, Т. Чечелева - экономика
салаларын, өндіргіш күштерді орналастыруды, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы,
ғылыми-техникалық прогресс және өндіріс тиімділігі проблемаларын зерттеді.
Отандық экономист ғалымдар өндіргіш күштердің территориялық жағынан
оптимальді орналасуын, оның тиімді математикалық үлгілерін ұсынды.
Қазақстан Республикасының егемендік алуы елімізде экономикалық
реформаны жедел жүргізуге, мемлекеттік меншікті жекешелендірудің ұлттық
бағдарламасын жасап, жүзеге асыруға жол ашты. Рыноктық экономикаға көшуді
жақтаған шет елдің әлемдік институттарының қаржылық техникалық көмектерінен
де бас тартқанымыз жоқ. Трансформациялық көшу барысында әлеуметтік-
экономикалық дағдарыс қатар жүрді. Осыған қарамастан ұлттық валютамыз
енгізілді.
Нарықтық инфақұрылымдар құрылып, үлкен кемшіліктермен жекешелендіруді
жүргізді. Экономиканы тұрақтандырып, инфляцияны ауыздықтау арқылы, дұрыс
инвестициялық саясат жүргізудің негізінде, шетелдермен сыртқы экономикалық
байланыстарды ұлғайтып, біріккен кәсіпорындар құрылды. Қазақстандықтардың
ой-санасындағы рынок туралы ойлаудың, жалпы рынокқа бейімделу, соған сәйкес
көзқарастардың қалыптасуына экономикалық ғылымның, ілімнің теориясының
ықпалы айтарлықтай. Әсіресе тәуелсіздік жылдарында рынок экономикасы туралы
әдебиеттердің ана тілімізде жарық көруі жоғарыда аталған онды нәтежилердің
қайнар көзі болды.
Нарық қатынастарын меңгеруде әлемдік экономистердің ілімдері мен
теориялары қазақ тіліне аударылды.
Қазақстанның рыноктық экономикаға көшуі және осымен байланысты
трансформациялық қозғалыс пен институционалдық реформалардың ойдағыдай
жүргізілуі халыққа ауырлау тиді. Әсіресе, жекешелендіру процесі көптеген
қиыншылықтарға кездесті.Республикаға белгілі экономист О.Сабденов ХХI
ғасырға қандай экономикамен кіреміз (1999ж) деген көлемді еңбегінде елбасы
Н.Назарбаевтың рынокқа көшу идеясын жан-жақты қолдаған, халық мұның жағымды
нәтежиелерін күтетінін дәлелдей келе, монографияда мына мәселелердің
теориялық жақтарын зерттейді: экономикалық реформаға көзқарастары қандай;
жаңа экономикалық саясат; рыноктық экономиканың жаңа жолдары; шағын бизнес
– экономика тұтқасы; Қазақстанның ХХI ғасырға әлеуметтік-экономикалық
болжамы.
Тағы бір жас ғалым Б.Байжұмаев Өтпелі дәуір – меншік
трансформациясы(1998ж) деген монографиясында меншік қатынастарының
конструкциясына теориялық тұрғыда, методология мен жаңа парадигма негізінде
талдау жасайды. Өтпелі кезеңде жекешелендірудегі корпоративтік
көзқарастарды сынайды, шенеуліктер мен әкімшілдік-әміршілдіктің меншік
қатынастарына теріс әсеріне өз көзқарасын білдіреді. Жекешелендіру
процесінің ауыл шаруашылығында асығыс жүргізілуін аграр-экономист
Т.Есіркепов қатты сынға алды.
Нарық қатынастарын Қазақстанда қалыптастыру кәсіпкерлікті шағын
бизнесті, агробизнесті дамыту арқылы жүзеге асады. Н.назарбаевтың еңбектері
мен қаулылары, парламент пен үкіметтің заңдары және шешімдері кәсіпкерлікке
жол ашуға, әсіресе салық саясатын ұтымды жүргізуге бағытталды. Бұл
проблемалардың теориясы мен тәжірбиесіне арналған бірнеше республикалық
,халықаралықғылыми конференциялар өткізілді. Тұран университетінде
профессорлар Р.Алшанов, О.Алиев,Қ.Тазабеков, ҚазЭУ-нің профссорлары К.Оқаев
және т.б. кәсіпкерліктің теориялық негіздерін, тарихын, ,шетелдік
тәжірбиесін, меншік қатынастарын, экономикалық теория ғылымының өзін ғылыми
тұрғыда терең зерделеуге ат салысты.
Қазақстанның рыноктық экономикаға өту кезеңінде басқа әлеуметтік
салалармен қатар ғылым саласының да, соның ішінде экономика ғылымының
дағдарысқа ұшырағаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz