Экономикалық өсу
Мақсаты: Төлем балансы, сауда тапшылығы. Валюта бағамы: еркін және тағайындалатын валюта бағамдары. Баға мен ақша көлемінің тепе-теңдігі қарастырылады.
1. Экономикалық өсімнің түсінігі мен факторлары
Экономикалық өсімде экономика масштабының ұзақ мерзімді тұрақты өсуі түсіндіріледі, яғни ЖҰӨ, ІЖӨ немесе ҰТ түсім өсімінің процесі қалай абсолютті болса, солай жергілікті жерді ұзақ мерзімді кезеңге ешқандай бұзушылықсыз тең салмақты қалыпты қысқа мерзімді аралықта. Ол тең салмақты ІЖӨ және оны құрайтындарды сандық өсіммен түсіндіреді. Осыған сәйкес экономикалық өсімді өлшеу үшін абсолютті өсімнің көрсеткіштері немесе шығудың шынайы көлем өсімінің жылдамдығы толық немесе жергілікті жердің жаны қолданылады. Мысалы: ∆Yt = Yt – Yt-1 немесе y = ∆ Yt / Yt-1 , мұнда t-уақыт индексі.
Экономикалық өсім анализінде нақты және әлеуетті өсімді айыра білу қажет.
Нақты өсім – нақты ЖҰӨ жыл сайын өсімі немесе басқа макроэкономикалық көрсеткіштер. Бұлар кезең сайын статистикалық органдарымен жарықтандырылады.
Әлеуетті өсім – бұл экономиканың мүмкіндігінен өсу алу жылдамдығы.
Әлеуетті өсімді қамсыздандыра алатын негізгі факторларға:
- ресурстардың көбеюі – табиғи ресурстар, сондай-ақ еңбекті және капиталды;
- нәтижеліктің көбеюі, бұнымен қосатехнологиялық прогресттің ресурстары қолданылады, жұмыс күші квалификациясының жоғарлауы немесе өнеркәсіп кәсіпорындарының жақсаруы.
2. Р. Солоудың өсім неоклассикалық моделі
Неоклассикалық модель өсімі кейнсиандық модердердің шектеулі қатарын иелендіріп, макроэкономиканың процестердің ерекшеліктерін нақты сипаттауына рұқсатын берді. Ең алғашқы өндірістік функция базасындағы әр факторлық модель 1957 жылы Роберт Солоумен жалғастырылған болатын модельдің негізін Э.Филипстің «алтын жинақтама ережесі» құрайды. Р.Солоудың көрсететді, кейнсиандық модельдердің тепе-теңдік динамикасының тұрақсыздығы өндірістік факторлардың тепе-тең ауысымсыздықтың ізгесушілігі болды. Леонтьевтің функциясының орнына ол өз моделінде Кобба-Дугластың өндірістік функциясын қолданды. Бұнда еңбек пен капитал
1. Экономикалық өсімнің түсінігі мен факторлары
Экономикалық өсімде экономика масштабының ұзақ мерзімді тұрақты өсуі түсіндіріледі, яғни ЖҰӨ, ІЖӨ немесе ҰТ түсім өсімінің процесі қалай абсолютті болса, солай жергілікті жерді ұзақ мерзімді кезеңге ешқандай бұзушылықсыз тең салмақты қалыпты қысқа мерзімді аралықта. Ол тең салмақты ІЖӨ және оны құрайтындарды сандық өсіммен түсіндіреді. Осыған сәйкес экономикалық өсімді өлшеу үшін абсолютті өсімнің көрсеткіштері немесе шығудың шынайы көлем өсімінің жылдамдығы толық немесе жергілікті жердің жаны қолданылады. Мысалы: ∆Yt = Yt – Yt-1 немесе y = ∆ Yt / Yt-1 , мұнда t-уақыт индексі.
Экономикалық өсім анализінде нақты және әлеуетті өсімді айыра білу қажет.
Нақты өсім – нақты ЖҰӨ жыл сайын өсімі немесе басқа макроэкономикалық көрсеткіштер. Бұлар кезең сайын статистикалық органдарымен жарықтандырылады.
Әлеуетті өсім – бұл экономиканың мүмкіндігінен өсу алу жылдамдығы.
Әлеуетті өсімді қамсыздандыра алатын негізгі факторларға:
- ресурстардың көбеюі – табиғи ресурстар, сондай-ақ еңбекті және капиталды;
- нәтижеліктің көбеюі, бұнымен қосатехнологиялық прогресттің ресурстары қолданылады, жұмыс күші квалификациясының жоғарлауы немесе өнеркәсіп кәсіпорындарының жақсаруы.
2. Р. Солоудың өсім неоклассикалық моделі
Неоклассикалық модель өсімі кейнсиандық модердердің шектеулі қатарын иелендіріп, макроэкономиканың процестердің ерекшеліктерін нақты сипаттауына рұқсатын берді. Ең алғашқы өндірістік функция базасындағы әр факторлық модель 1957 жылы Роберт Солоумен жалғастырылған болатын модельдің негізін Э.Филипстің «алтын жинақтама ережесі» құрайды. Р.Солоудың көрсететді, кейнсиандық модельдердің тепе-теңдік динамикасының тұрақсыздығы өндірістік факторлардың тепе-тең ауысымсыздықтың ізгесушілігі болды. Леонтьевтің функциясының орнына ол өз моделінде Кобба-Дугластың өндірістік функциясын қолданды. Бұнда еңбек пен капитал
ҚОСЫМША ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Чепурин М.Н., Киселев Е.А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
2. Костюк В.Н. Макроэкономика М.: «Центр» 1998 8 тарау.
3. Вечеконов Г.С. Вечников Г.Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.
ӨЗІ - ӨЗІН БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАРЫ:
1. Келесі тіркестерді түсіндіріндер: «Халықтың сауда ұзақуақытты экономикалық жағдайға әсер етеді; ол қаншалықты технологиялық жаңашылды енгізуді қабылдайды.»
2. елде қор жинау деңгейі төмендейді дейік. Егер елдің экономикасы алғашқыда тұрақты жағдайда Солау моделінің рамкасында орналасса, онда «еңбек – капитал» қатынасы қалай өзгерер еді, жанға шеккендегі табыс және шығару жылдамдығы қалай болады ?
3. Экономикалық фактордың өсуі. Жаңа экономикалық сапаның өсуі. Экономикалық өсу және өндіру мүмкіншілігінің қисығы.
1. Чепурин М.Н., Киселев Е.А. Экономикалық терия Киров «Аса» 2001ж. 25 тарау.
2. Костюк В.Н. Макроэкономика М.: «Центр» 1998 8 тарау.
3. Вечеконов Г.С. Вечников Г.Р. Макроэкономика. С-П 2002 10 тарау.
ӨЗІ - ӨЗІН БАҚЫЛАУ ҮШІН СҰРАҚТАРЫ:
1. Келесі тіркестерді түсіндіріндер: «Халықтың сауда ұзақуақытты экономикалық жағдайға әсер етеді; ол қаншалықты технологиялық жаңашылды енгізуді қабылдайды.»
2. елде қор жинау деңгейі төмендейді дейік. Егер елдің экономикасы алғашқыда тұрақты жағдайда Солау моделінің рамкасында орналасса, онда «еңбек – капитал» қатынасы қалай өзгерер еді, жанға шеккендегі табыс және шығару жылдамдығы қалай болады ?
3. Экономикалық фактордың өсуі. Жаңа экономикалық сапаның өсуі. Экономикалық өсу және өндіру мүмкіншілігінің қисығы.
экономикалық өсу
Мақсаты: Төлем балансы, сауда тапшылығы. Валюта бағамы: еркін және
тағайындалатын валюта бағамдары. Баға мен ақша көлемінің тепе-теңдігі
қарастырылады.
1. Экономикалық өсімнің түсінігі мен факторлары
Экономикалық өсімде экономика масштабының ұзақ мерзімді тұрақты өсуі
түсіндіріледі, яғни ЖҰӨ, ІЖӨ немесе ҰТ түсім өсімінің процесі қалай
абсолютті болса, солай жергілікті жерді ұзақ мерзімді кезеңге ешқандай
бұзушылықсыз тең салмақты қалыпты қысқа мерзімді аралықта. Ол тең салмақты
ІЖӨ және оны құрайтындарды сандық өсіммен түсіндіреді. Осыған сәйкес
экономикалық өсімді өлшеу үшін абсолютті өсімнің көрсеткіштері немесе
шығудың шынайы көлем өсімінің жылдамдығы толық немесе жергілікті жердің
жаны қолданылады. Мысалы: ∆Yt = Yt – Yt-1 немесе y = ∆ Yt Yt-1 , мұнда t-
уақыт индексі.
Экономикалық өсім анализінде нақты және әлеуетті өсімді айыра білу
қажет.
Нақты өсім – нақты ЖҰӨ жыл сайын өсімі немесе басқа макроэкономикалық
көрсеткіштер. Бұлар кезең сайын статистикалық органдарымен
жарықтандырылады.
Әлеуетті өсім – бұл экономиканың мүмкіндігінен өсу алу жылдамдығы.
Әлеуетті өсімді қамсыздандыра алатын негізгі факторларға:
- ресурстардың көбеюі – табиғи ресурстар, сондай-ақ еңбекті және
капиталды;
- нәтижеліктің көбеюі, бұнымен қосатехнологиялық прогресттің
ресурстары қолданылады, жұмыс күші квалификациясының жоғарлауы
немесе өнеркәсіп кәсіпорындарының жақсаруы.
2. Р. Солоудың өсім неоклассикалық моделі
Неоклассикалық модель өсімі кейнсиандық модердердің шектеулі қатарын
иелендіріп, макроэкономиканың процестердің ерекшеліктерін нақты сипаттауына
рұқсатын берді. Ең алғашқы өндірістік функция базасындағы әр факторлық
модель 1957 жылы Роберт Солоумен жалғастырылған болатын модельдің негізін
Э.Филипстің алтын жинақтама ережесі құрайды. Р.Солоудың көрсететді,
кейнсиандық модельдердің тепе-теңдік динамикасының тұрақсыздығы өндірістік
факторлардың тепе-тең ауысымсыздықтың ізгесушілігі болды. Леонтьевтің
функциясының орнына ол өз моделінде Кобба-Дугластың өндірістік функциясын
қолданды. Бұнда еңбек пен капитал субститут болады. Басқа да Солоу
моделінің алғы шарттар анализіне: өндірістік капиталыдың шекті кетімі;
үнемі масштабтан қайтарма, үнемі келу нормасы. Екі жақты факторлар (капитал
қарулықтың өзгеруі) тек технологиялық шарттарды ғана түсіндірмейді, сондай-
ақ факторлар нарығындағы жасалған бәсеке жөніндегі неоклассикалық хаттама.
Р.Солоу моделін қарастыру үшін мынандай белгілерді еңгіземіз.
Q – Жалпы өнім (ЖҰӨ немесе ІЖӨ);
Y – Таза өнім немесе ұлттық табыс;
I – Инвестиция;
S – Жинақтаушы;
L – Еңбек ресурсы;
g – Еңбек шығын өсімінің жылдамдығы.
Алғы шарттарды талдауы болып табылады:
1. S және L арасындағы теңдік, осыдан SQ және IQ теңдігі туындайды.
2. Экономика капиталының қоры (К) мен ЖҰӨ (Q) көлемі арасындағы
пропорциясы 10:3 немесе 3 теңдігімен қабылданады.
3. Өнім өсімі – капитал қаруының көтерме ізгесушілігі болады.
4. Факторлар нарығының өндірісінде жасалған бәсекенің орны бар.
Солоу моделіне сәйкесінше, еңбек шығының тұрақты өсімінде жинақтау
соммасы мен капитал қорының арасында тікелей тәуелділік бар. Бұл жылдық
өнімге жатады. Осы тәуелділікті келесі формуламен түсіндіреді.
S = gx (KQ);
g = S (KQ)
3% 3=10% g = 3% еңбек күшінің 1% жетуі қосымша қызушылының еңсесінен
жетеді және де еңбек өндірісінің 2% арқасында жетеді.
Э.Филипстің алтын ережесіне келісті:
1. Капиталдың түсімі функционалдық капиталмен құралған шекті өнімнен көп
болмауы керек.
2. Капиталдың түсімі инвестицияға шекті иілімінен көп болмауы керек.
Алтын ереже былай анықталады:
1. Капитал құруының деңгейі оптималды берілген шарттарда қолдану үшін:
max;
2. Капитал қоры экономиканың тұрақты жағдайын еңжоғарғы деңгейін
қолданады.
3. Оптималды қолдану (С) бар функция.Оптимумға жету үшін инвестиция мен
мемлекеттік стимулятор қажет.
4. S = gx (KQ) формуласын қолдануға болады.
Еңбек шығынның өсімі шектен жоғарлатуы қажет, S және Q. Жергілікті
жердің өсімі қаншалықты жоғарласа, соншалықты Q төмендейді.
5. Қолдану өсімі инвестицмя үшін қолданбау қажет себебі келешекте бұл
көбею жылдамдығын Q азаюын білдіреді. Яғни ең жоғарғы қолдану капиталдың
үлкендігінен емес, оның оптималды көлемімен анықталады. Шынайы экономикада
кейбір Солоу моделінің алғы шарттары бұзылады.
Ол, мысалға, 8=I теңсіздікке бағынады. Берілген жағдай 8 анықтайтын
факторлар I –ге әсерін тигізетін факторға сәйкес келмеуі керек.
Экономикалық өсім, шынайы өнімнің көлемінің үлкейгенің қайталайды.
Экономикалық өсім қайталайтын шынайы өнімнің көлемін үдкейгені екі
факторға байланысты капитал және еңбек. Яғни, өндіріс көлемі капитал
функциясы еңбекпен анықталады.
Y=F (K,L)
келесі теңдікті мына түрмен жазайық:
Y=F (K,Lε)
ε – еңбек тиімділігі, өндірілген өнімнің бірімен анықталады. Оның
өсімі технологиялық прогреспен анықтал,ан
Lε – еңбек тиімділігі, яғни өндірілген өнімнің белсендісіне,
еңбеккерлердің санына көбейтеді.
Өндірілген өнім өсім жылдамдығы жоғарлаған сайын, соғұрлым өндіріс
көлемінің белгілі өсіміне жету еңбек бірлігі қажеттенеді. Өндіріс
факторының өзгеруі еңбек және капитал шығымына әсерін көрсету үшін, келесі
формулалар қолданылады.
∆YY = L*∆ KK + (1-a)*∆ LL
a - өндірілген өнімдегі капитал бөлігі;
(1-a) - өндірілген өнімдегі еңбек бөлігі;
∆ KK – капитал өсімінің жылдамдығы;
∆ LL – еңбек өсімінің жылдамдығы;
∆ YY – (табыс) өнім өсімінің жылдамдығы.
Берілген теңдік өзімен өндіріс функциясымен қоса үнемі бергіштік
масштабын көрсетеді. Теңдіктің екінші жақ бөлігіндегі екі көбейтіндінің
соммасы бірлікке тең.
Дамыған елдерде, мысалы АҚШ-та, капитал табысының бөлігі 30 % құрайды,
ал еңбек бөлігі сәйкесінше 70 % (немесе 0,7).
Егер ойласақ, капитал өнімінің жылдамдығы 10 % болса, онда капитал
өсімінің еңсесіне құралған өнім шығымының өсімі мынаны құрайды:
Y=а=0, 10*0,3=0,03 немесе 3 %
Егер, мысалы, еңбек шығының өсім жылдамдығы 10 % болса, онда еңбек
өсімінің еңсесіндегі өнім шығымының өсімі мынаған тең.
Y= x (1-L) = 0,1*0,7= 0,07 (немесе 7%)
Енді технологиялық өндіріспен қосып формуланы кеңейтеміз:
∆YY= а*∆KK+(1-а)*∆LL+∆AA
Мұндағы, А – технология деңгейінің өлшем ағымы немес өндірістік
факторлары. Берілген жазу мынаны көрсетеді: өндіріс өсімі тек капитал мен
еңбек өсіміне тәуелді емес, сондай-ақ өндіріс факторының өсімініде тәуелді
болады.
Егер шығын көлемі өзгермесе, ал өндіріс факторы 1 %-ға өссе, онда
өндіріс көлемі 1 %-ға көбееді.
Берілге формулада үш айнымалы капитал кірісін, жалпы өндіріс көлемінің
өсімі жылдамдығындағы өндірістік факторларының еңбек кірісі мен өсім
кірісін көрсетеді.
Өндірісті келесі түрде өлшеуге болады: шығару өсімі арасындағы
айырмашылық пен еңбек және капитал еңсесіне өсім соммасымен:
∆AA=∆YY – а*∆KK – (1-а)*∆LL
Үлкендікті Солоу қалдығымен әлі де атайды. Осы қалдық өзімен қоса
өндірістік көлемінің арасындағы қатынасты өзгертуді қосады.
Солоу моделінің негізгі қорытындысы: егер нарықта капитал кіріс алып,
өндірісте оның мағынасы сәйкес болатын болса, онда капиталды іс-жүзінде
жинақтауында варияцияны әлемдік экономикалық өсімнің үлкен бөлігі мен ел
аралық табыстың алуан түрлігінен түсіндеруге болмайды.
Экономикалық өсім мен кіріске қор деңгейнің әсері.
Экономикалық өсімінің жылдамдығын қалған көптеген елдерде қор
деңгейін көтеруге ой салады. Ең жоғары қор деңгейі өте жылдам экономикалық
өсімге сәйкес келеді. Дегенімен Солоу моделіндегі қор деңгейі өсу қарқынына
ешқандай әсер етпейді. Бірақ қор деңгейі қысқа мерзімдегі экономикалық өсім
қарқынына әсер етеді.
Халықтың өсуіне қарқының әсері.
Басқа фактормен айтқанда, экономикалық өсім қарқыны мен орта жан басана
табыстың көлемін анықтайтын халықтың өсу қарқыны болып табылады. Экономика
орнықты жағдайда болғанда, халықтың өсуі екі түрге әсер етеді.
Біріншіден, Халықтың аса жоғары өсу қарқыны экономиканың орнықты
жағдайда экономикалық өсімнің қарқының жоғарлатады. Ұзақ мерзімді тепе-
теңдікте барлық агрегаттық кезендерде (Q,K,L) халықтың өсу қарқынымен тең
жоғарлайды.Екіншіден, халықтың өсу қарқыны капиталды кеңейтуге бағытталған
жинақтың көлемімен анықталады. Еске түсіріңіздер, жұмысшылардың саны ылғи
да жоғарлаған да, жаңа жұмысшылар капиталдың көлеміне байыланысты
орналасады, өндірістегі жұмысшылардың орнына жатады. Бұл жинақтың көлемі
капиталды кеңейтуге бағытталған, nk тең. Халықтың өсу қарқыны жоғарлаған
жағдайда, жаңа жұмысшыларды қажетті капиталмен қамтамасыз ету үшін жинақтың
үлкен көлеміне бағыттауға тура келеді, халықтың жан басындағы табыс
деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Басқа сөзбен айтқанда, халықтың өсу қарқыны
тез болғанда, халықтың жан басындағы табыс деңгейін төмендейді.
Солоу моделдегі технологиялық өзгерістер
Алғашқы да модельге өсудің үш қайнар көзінің ішіндегі екі, яғни еңбек
пен капитал; технологиялық прогресс моделдің шегінде болған. Бірақ оны
Солоудың өсім моделіне кіргізді. Оны істегеннен кейін, экономикалық өсімді
құрайтының анықтауға болатын икемді және күшті талдау әдісінің көмегімен
есептеледі. Технологиялық прогресс шартындағы экономикалық өсімге
байланысты негізгі қортынды айтайық. Негізгісі технологиялық өзгеру моделі
үшін аналитикалық формада көрсетуі болып табылады. Технологиялық өзгеріс
еңбекті үнемдеу болып табылады, яғни әр жұмысшыға бөлінген еңбек көлемін
уақыт өткен сайын жоғарлайды және бұл өсім кәсіпқойлық дағдының дамуның,
білім деңгеінің жоғарлауының және т.б. арқасында болады. Бұл техникалық
прогрестің түрі келесі өндірістік функцияда көруге болады: Q = F (KTL),
техникалық өзгеріс параметрі Т салынған еңбек көлеміне көбейтіледі. Аса
жоғары техникалық прогрестің деңгейі үлкен шамада Т, салым еңбегі L
жоғарлайтының көрсетеді. Жалпы салынған еңбек көлемі,TL сияқты анықталады,
кей кезде тиімді салым еңбегі деп немесе Le анықталатын (е тиімді)
қарапайым тиімді еңбегі деп атайды.
1. Ашық экономикадағы экономикалық өсім
Солоудың экономикалық өсім моделі жабық экономика үшін жасалған, яғни
ішкі инвестиция ішкі жинаққа тең және халықаралық сауда жоқ.Елдегі
экономикалық өсімі халықаралық байланыс арқылы өседі, және ол өсімнің
процесіне маңызды әсер етеді. Біріншіден, өсім процесінде ақшаны алуға
мүмкіндігі бар, яғни ол жабық экономиканың жағдайымен салыстыруға
байланысты ішкі жинақтардың, ішкі инвестициялардың және экономикалық
өсімдердің арасындағы өзара байланыстың өзгеру себептерінің арқасында болуы
мүмкін. Екіншіден, ашық экономикадағы өсім өсім моделі елде моделді
жүргізуі әлемдік сауда процесімен тығыз байланысты, сонымен қатар басқа
әлемдегі елдерден техникалық жетістіктер импорттарын алуға мүмкіндіктері
болады. Ал, қазір ашық экономикадағы экономикалық өсім процесіндегі қаржы,
сауда және техникалық аспектілерін қарастырайық.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мақсаты: Төлем балансы, сауда тапшылығы. Валюта бағамы: еркін және
тағайындалатын валюта бағамдары. Баға мен ақша көлемінің тепе-теңдігі
қарастырылады.
1. Экономикалық өсімнің түсінігі мен факторлары
Экономикалық өсімде экономика масштабының ұзақ мерзімді тұрақты өсуі
түсіндіріледі, яғни ЖҰӨ, ІЖӨ немесе ҰТ түсім өсімінің процесі қалай
абсолютті болса, солай жергілікті жерді ұзақ мерзімді кезеңге ешқандай
бұзушылықсыз тең салмақты қалыпты қысқа мерзімді аралықта. Ол тең салмақты
ІЖӨ және оны құрайтындарды сандық өсіммен түсіндіреді. Осыған сәйкес
экономикалық өсімді өлшеу үшін абсолютті өсімнің көрсеткіштері немесе
шығудың шынайы көлем өсімінің жылдамдығы толық немесе жергілікті жердің
жаны қолданылады. Мысалы: ∆Yt = Yt – Yt-1 немесе y = ∆ Yt Yt-1 , мұнда t-
уақыт индексі.
Экономикалық өсім анализінде нақты және әлеуетті өсімді айыра білу
қажет.
Нақты өсім – нақты ЖҰӨ жыл сайын өсімі немесе басқа макроэкономикалық
көрсеткіштер. Бұлар кезең сайын статистикалық органдарымен
жарықтандырылады.
Әлеуетті өсім – бұл экономиканың мүмкіндігінен өсу алу жылдамдығы.
Әлеуетті өсімді қамсыздандыра алатын негізгі факторларға:
- ресурстардың көбеюі – табиғи ресурстар, сондай-ақ еңбекті және
капиталды;
- нәтижеліктің көбеюі, бұнымен қосатехнологиялық прогресттің
ресурстары қолданылады, жұмыс күші квалификациясының жоғарлауы
немесе өнеркәсіп кәсіпорындарының жақсаруы.
2. Р. Солоудың өсім неоклассикалық моделі
Неоклассикалық модель өсімі кейнсиандық модердердің шектеулі қатарын
иелендіріп, макроэкономиканың процестердің ерекшеліктерін нақты сипаттауына
рұқсатын берді. Ең алғашқы өндірістік функция базасындағы әр факторлық
модель 1957 жылы Роберт Солоумен жалғастырылған болатын модельдің негізін
Э.Филипстің алтын жинақтама ережесі құрайды. Р.Солоудың көрсететді,
кейнсиандық модельдердің тепе-теңдік динамикасының тұрақсыздығы өндірістік
факторлардың тепе-тең ауысымсыздықтың ізгесушілігі болды. Леонтьевтің
функциясының орнына ол өз моделінде Кобба-Дугластың өндірістік функциясын
қолданды. Бұнда еңбек пен капитал субститут болады. Басқа да Солоу
моделінің алғы шарттар анализіне: өндірістік капиталыдың шекті кетімі;
үнемі масштабтан қайтарма, үнемі келу нормасы. Екі жақты факторлар (капитал
қарулықтың өзгеруі) тек технологиялық шарттарды ғана түсіндірмейді, сондай-
ақ факторлар нарығындағы жасалған бәсеке жөніндегі неоклассикалық хаттама.
Р.Солоу моделін қарастыру үшін мынандай белгілерді еңгіземіз.
Q – Жалпы өнім (ЖҰӨ немесе ІЖӨ);
Y – Таза өнім немесе ұлттық табыс;
I – Инвестиция;
S – Жинақтаушы;
L – Еңбек ресурсы;
g – Еңбек шығын өсімінің жылдамдығы.
Алғы шарттарды талдауы болып табылады:
1. S және L арасындағы теңдік, осыдан SQ және IQ теңдігі туындайды.
2. Экономика капиталының қоры (К) мен ЖҰӨ (Q) көлемі арасындағы
пропорциясы 10:3 немесе 3 теңдігімен қабылданады.
3. Өнім өсімі – капитал қаруының көтерме ізгесушілігі болады.
4. Факторлар нарығының өндірісінде жасалған бәсекенің орны бар.
Солоу моделіне сәйкесінше, еңбек шығының тұрақты өсімінде жинақтау
соммасы мен капитал қорының арасында тікелей тәуелділік бар. Бұл жылдық
өнімге жатады. Осы тәуелділікті келесі формуламен түсіндіреді.
S = gx (KQ);
g = S (KQ)
3% 3=10% g = 3% еңбек күшінің 1% жетуі қосымша қызушылының еңсесінен
жетеді және де еңбек өндірісінің 2% арқасында жетеді.
Э.Филипстің алтын ережесіне келісті:
1. Капиталдың түсімі функционалдық капиталмен құралған шекті өнімнен көп
болмауы керек.
2. Капиталдың түсімі инвестицияға шекті иілімінен көп болмауы керек.
Алтын ереже былай анықталады:
1. Капитал құруының деңгейі оптималды берілген шарттарда қолдану үшін:
max;
2. Капитал қоры экономиканың тұрақты жағдайын еңжоғарғы деңгейін
қолданады.
3. Оптималды қолдану (С) бар функция.Оптимумға жету үшін инвестиция мен
мемлекеттік стимулятор қажет.
4. S = gx (KQ) формуласын қолдануға болады.
Еңбек шығынның өсімі шектен жоғарлатуы қажет, S және Q. Жергілікті
жердің өсімі қаншалықты жоғарласа, соншалықты Q төмендейді.
5. Қолдану өсімі инвестицмя үшін қолданбау қажет себебі келешекте бұл
көбею жылдамдығын Q азаюын білдіреді. Яғни ең жоғарғы қолдану капиталдың
үлкендігінен емес, оның оптималды көлемімен анықталады. Шынайы экономикада
кейбір Солоу моделінің алғы шарттары бұзылады.
Ол, мысалға, 8=I теңсіздікке бағынады. Берілген жағдай 8 анықтайтын
факторлар I –ге әсерін тигізетін факторға сәйкес келмеуі керек.
Экономикалық өсім, шынайы өнімнің көлемінің үлкейгенің қайталайды.
Экономикалық өсім қайталайтын шынайы өнімнің көлемін үдкейгені екі
факторға байланысты капитал және еңбек. Яғни, өндіріс көлемі капитал
функциясы еңбекпен анықталады.
Y=F (K,L)
келесі теңдікті мына түрмен жазайық:
Y=F (K,Lε)
ε – еңбек тиімділігі, өндірілген өнімнің бірімен анықталады. Оның
өсімі технологиялық прогреспен анықтал,ан
Lε – еңбек тиімділігі, яғни өндірілген өнімнің белсендісіне,
еңбеккерлердің санына көбейтеді.
Өндірілген өнім өсім жылдамдығы жоғарлаған сайын, соғұрлым өндіріс
көлемінің белгілі өсіміне жету еңбек бірлігі қажеттенеді. Өндіріс
факторының өзгеруі еңбек және капитал шығымына әсерін көрсету үшін, келесі
формулалар қолданылады.
∆YY = L*∆ KK + (1-a)*∆ LL
a - өндірілген өнімдегі капитал бөлігі;
(1-a) - өндірілген өнімдегі еңбек бөлігі;
∆ KK – капитал өсімінің жылдамдығы;
∆ LL – еңбек өсімінің жылдамдығы;
∆ YY – (табыс) өнім өсімінің жылдамдығы.
Берілген теңдік өзімен өндіріс функциясымен қоса үнемі бергіштік
масштабын көрсетеді. Теңдіктің екінші жақ бөлігіндегі екі көбейтіндінің
соммасы бірлікке тең.
Дамыған елдерде, мысалы АҚШ-та, капитал табысының бөлігі 30 % құрайды,
ал еңбек бөлігі сәйкесінше 70 % (немесе 0,7).
Егер ойласақ, капитал өнімінің жылдамдығы 10 % болса, онда капитал
өсімінің еңсесіне құралған өнім шығымының өсімі мынаны құрайды:
Y=а=0, 10*0,3=0,03 немесе 3 %
Егер, мысалы, еңбек шығының өсім жылдамдығы 10 % болса, онда еңбек
өсімінің еңсесіндегі өнім шығымының өсімі мынаған тең.
Y= x (1-L) = 0,1*0,7= 0,07 (немесе 7%)
Енді технологиялық өндіріспен қосып формуланы кеңейтеміз:
∆YY= а*∆KK+(1-а)*∆LL+∆AA
Мұндағы, А – технология деңгейінің өлшем ағымы немес өндірістік
факторлары. Берілген жазу мынаны көрсетеді: өндіріс өсімі тек капитал мен
еңбек өсіміне тәуелді емес, сондай-ақ өндіріс факторының өсімініде тәуелді
болады.
Егер шығын көлемі өзгермесе, ал өндіріс факторы 1 %-ға өссе, онда
өндіріс көлемі 1 %-ға көбееді.
Берілге формулада үш айнымалы капитал кірісін, жалпы өндіріс көлемінің
өсімі жылдамдығындағы өндірістік факторларының еңбек кірісі мен өсім
кірісін көрсетеді.
Өндірісті келесі түрде өлшеуге болады: шығару өсімі арасындағы
айырмашылық пен еңбек және капитал еңсесіне өсім соммасымен:
∆AA=∆YY – а*∆KK – (1-а)*∆LL
Үлкендікті Солоу қалдығымен әлі де атайды. Осы қалдық өзімен қоса
өндірістік көлемінің арасындағы қатынасты өзгертуді қосады.
Солоу моделінің негізгі қорытындысы: егер нарықта капитал кіріс алып,
өндірісте оның мағынасы сәйкес болатын болса, онда капиталды іс-жүзінде
жинақтауында варияцияны әлемдік экономикалық өсімнің үлкен бөлігі мен ел
аралық табыстың алуан түрлігінен түсіндеруге болмайды.
Экономикалық өсім мен кіріске қор деңгейнің әсері.
Экономикалық өсімінің жылдамдығын қалған көптеген елдерде қор
деңгейін көтеруге ой салады. Ең жоғары қор деңгейі өте жылдам экономикалық
өсімге сәйкес келеді. Дегенімен Солоу моделіндегі қор деңгейі өсу қарқынына
ешқандай әсер етпейді. Бірақ қор деңгейі қысқа мерзімдегі экономикалық өсім
қарқынына әсер етеді.
Халықтың өсуіне қарқының әсері.
Басқа фактормен айтқанда, экономикалық өсім қарқыны мен орта жан басана
табыстың көлемін анықтайтын халықтың өсу қарқыны болып табылады. Экономика
орнықты жағдайда болғанда, халықтың өсуі екі түрге әсер етеді.
Біріншіден, Халықтың аса жоғары өсу қарқыны экономиканың орнықты
жағдайда экономикалық өсімнің қарқының жоғарлатады. Ұзақ мерзімді тепе-
теңдікте барлық агрегаттық кезендерде (Q,K,L) халықтың өсу қарқынымен тең
жоғарлайды.Екіншіден, халықтың өсу қарқыны капиталды кеңейтуге бағытталған
жинақтың көлемімен анықталады. Еске түсіріңіздер, жұмысшылардың саны ылғи
да жоғарлаған да, жаңа жұмысшылар капиталдың көлеміне байыланысты
орналасады, өндірістегі жұмысшылардың орнына жатады. Бұл жинақтың көлемі
капиталды кеңейтуге бағытталған, nk тең. Халықтың өсу қарқыны жоғарлаған
жағдайда, жаңа жұмысшыларды қажетті капиталмен қамтамасыз ету үшін жинақтың
үлкен көлеміне бағыттауға тура келеді, халықтың жан басындағы табыс
деңгейінің төмендеуіне әкеледі. Басқа сөзбен айтқанда, халықтың өсу қарқыны
тез болғанда, халықтың жан басындағы табыс деңгейін төмендейді.
Солоу моделдегі технологиялық өзгерістер
Алғашқы да модельге өсудің үш қайнар көзінің ішіндегі екі, яғни еңбек
пен капитал; технологиялық прогресс моделдің шегінде болған. Бірақ оны
Солоудың өсім моделіне кіргізді. Оны істегеннен кейін, экономикалық өсімді
құрайтының анықтауға болатын икемді және күшті талдау әдісінің көмегімен
есептеледі. Технологиялық прогресс шартындағы экономикалық өсімге
байланысты негізгі қортынды айтайық. Негізгісі технологиялық өзгеру моделі
үшін аналитикалық формада көрсетуі болып табылады. Технологиялық өзгеріс
еңбекті үнемдеу болып табылады, яғни әр жұмысшыға бөлінген еңбек көлемін
уақыт өткен сайын жоғарлайды және бұл өсім кәсіпқойлық дағдының дамуның,
білім деңгеінің жоғарлауының және т.б. арқасында болады. Бұл техникалық
прогрестің түрі келесі өндірістік функцияда көруге болады: Q = F (KTL),
техникалық өзгеріс параметрі Т салынған еңбек көлеміне көбейтіледі. Аса
жоғары техникалық прогрестің деңгейі үлкен шамада Т, салым еңбегі L
жоғарлайтының көрсетеді. Жалпы салынған еңбек көлемі,TL сияқты анықталады,
кей кезде тиімді салым еңбегі деп немесе Le анықталатын (е тиімді)
қарапайым тиімді еңбегі деп атайды.
1. Ашық экономикадағы экономикалық өсім
Солоудың экономикалық өсім моделі жабық экономика үшін жасалған, яғни
ішкі инвестиция ішкі жинаққа тең және халықаралық сауда жоқ.Елдегі
экономикалық өсімі халықаралық байланыс арқылы өседі, және ол өсімнің
процесіне маңызды әсер етеді. Біріншіден, өсім процесінде ақшаны алуға
мүмкіндігі бар, яғни ол жабық экономиканың жағдайымен салыстыруға
байланысты ішкі жинақтардың, ішкі инвестициялардың және экономикалық
өсімдердің арасындағы өзара байланыстың өзгеру себептерінің арқасында болуы
мүмкін. Екіншіден, ашық экономикадағы өсім өсім моделі елде моделді
жүргізуі әлемдік сауда процесімен тығыз байланысты, сонымен қатар басқа
әлемдегі елдерден техникалық жетістіктер импорттарын алуға мүмкіндіктері
болады. Ал, қазір ашық экономикадағы экономикалық өсім процесіндегі қаржы,
сауда және техникалық аспектілерін қарастырайық.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz