Көйлек үлгісіне сайкес лекалдарды дайындау
1. Көйлек үлгісіне сайкес лекалдарды дайындау
2. Ерлер айыр қалпағын, белбеуді тігу. Айыр қалпақтың алдыңғы бөлігіне оюды кестелеу немесе жапсыра тігу, алдын ала желімдік қатырманы жапсыру
3. Жеңді жең ойығына көктеп қондыру, манекенге кигізіп қонымдылығын тексеру жең ұзындығын нақтылау
4. Көйлекті лекалдар көмегімен пішу
5. Дайындалған желбірлердің екінші қимасына машина тігісін жүргізу(жиыру үшін)
a. Бұйымды бірінші өлшеуге жасап, белгілеу, нақтылау
6. Қималарын торлау, бүкпелерді, тігістерді үтіктеу екінші өлшемге дайындау
7. Жеңнің шынтақ тігістерін тігу торлау үтіктеу жең доғасына тігіс жүргізу
a. Жеке тапсырыс бойынша модель жобалау, дайындау
8. Жеңді жең ойығына машинада тігіп қондыру, көктеу жібін алып, тігіс енін торлау.
a. Көйлектін етегін, жеңнің ұшын бүгіп тігіп бекіту, үтіктеу
9. Ерлер ұлттық (шапан,шалбар,қалпақ) бұйымын жобалау,
i. ою.өрнегін таңдау, лекалдарын жасау
10. Таңдаған модельге байланысты шапанның алдыңғы өңірінің оюларын кестелеу
11. Оюларды матадан ойып алып, оюды ирек тігісті машинада жиегін жапсыра тігу
12. Жағаның үстіңгісін астыңғысымен қосу,шеттерін қиып,оң жаққа айналдырып жиегін тегістеп көктеп үтіктеу
13. Дайын жағаны мойын ойындысымен қосу, тігісін үтіктеу.Шапан астарының иық, бүйір қималарын дайындау
14. Шапан астарынан жең ойығына жең астарын шапанның жең ұшына қайып тігу
15. Шапан астарын шапанмен айналдыра қосып тігу, етегінен айналдыруға саңылау қалдыру, саңылау арқылы оң жаққа аудару, жиектерін тегістеп, үтіктеу. Саңылауды тігу
16. Қалпақ астарын қалпақпен қосу, екі тігістегі саңлаудан оң жаққа айналдыру. Астарды тігістер тұсынан астармен біріктіріп бекіту
17. Шалбардың балағын өңдедеу,ышқырына созылмалы таңба салып тігу.Дайын шалбарды үтіктеу
18. Ұлттық әйелдер көйлегін моделіне байланысты пішу
19. Желбірлердің жиегін арнаулы ирек тігісті машинада өңдеу
20. Жең, жаға тігілетін желбірлерді жиегін ирек тігісті машинада өңдеу
21. Желбірлерді арнаулы мөлшер жиілігімен жиыру
22. Көйлек етегіне желбірлерін тігу
23. Көйлектің етегінің екінші бүйір тігісін қайып тігу, тігісі енінің жиегін торлау үтіктеу
24. КӨЙЛЕК КЕУДЕСІНДЕГІ БҮКПЕЛЕРІН ТІГУ, ҮТІКТЕУ. КӨЙЛЕК КЕУДЕСІНІҢ БҮЙІР ҚИМАЛАРЫН ҚАЙЫП ТІГУ, ТОРЛАУ, ҮТІКТЕУ
25. Көйлек жеңіне желбірлерді тігу.Жеңнің шынтақ тігісін қайып тігу,торлау,үтіктеу
2. Ерлер айыр қалпағын, белбеуді тігу. Айыр қалпақтың алдыңғы бөлігіне оюды кестелеу немесе жапсыра тігу, алдын ала желімдік қатырманы жапсыру
3. Жеңді жең ойығына көктеп қондыру, манекенге кигізіп қонымдылығын тексеру жең ұзындығын нақтылау
4. Көйлекті лекалдар көмегімен пішу
5. Дайындалған желбірлердің екінші қимасына машина тігісін жүргізу(жиыру үшін)
a. Бұйымды бірінші өлшеуге жасап, белгілеу, нақтылау
6. Қималарын торлау, бүкпелерді, тігістерді үтіктеу екінші өлшемге дайындау
7. Жеңнің шынтақ тігістерін тігу торлау үтіктеу жең доғасына тігіс жүргізу
a. Жеке тапсырыс бойынша модель жобалау, дайындау
8. Жеңді жең ойығына машинада тігіп қондыру, көктеу жібін алып, тігіс енін торлау.
a. Көйлектін етегін, жеңнің ұшын бүгіп тігіп бекіту, үтіктеу
9. Ерлер ұлттық (шапан,шалбар,қалпақ) бұйымын жобалау,
i. ою.өрнегін таңдау, лекалдарын жасау
10. Таңдаған модельге байланысты шапанның алдыңғы өңірінің оюларын кестелеу
11. Оюларды матадан ойып алып, оюды ирек тігісті машинада жиегін жапсыра тігу
12. Жағаның үстіңгісін астыңғысымен қосу,шеттерін қиып,оң жаққа айналдырып жиегін тегістеп көктеп үтіктеу
13. Дайын жағаны мойын ойындысымен қосу, тігісін үтіктеу.Шапан астарының иық, бүйір қималарын дайындау
14. Шапан астарынан жең ойығына жең астарын шапанның жең ұшына қайып тігу
15. Шапан астарын шапанмен айналдыра қосып тігу, етегінен айналдыруға саңылау қалдыру, саңылау арқылы оң жаққа аудару, жиектерін тегістеп, үтіктеу. Саңылауды тігу
16. Қалпақ астарын қалпақпен қосу, екі тігістегі саңлаудан оң жаққа айналдыру. Астарды тігістер тұсынан астармен біріктіріп бекіту
17. Шалбардың балағын өңдедеу,ышқырына созылмалы таңба салып тігу.Дайын шалбарды үтіктеу
18. Ұлттық әйелдер көйлегін моделіне байланысты пішу
19. Желбірлердің жиегін арнаулы ирек тігісті машинада өңдеу
20. Жең, жаға тігілетін желбірлерді жиегін ирек тігісті машинада өңдеу
21. Желбірлерді арнаулы мөлшер жиілігімен жиыру
22. Көйлек етегіне желбірлерін тігу
23. Көйлектің етегінің екінші бүйір тігісін қайып тігу, тігісі енінің жиегін торлау үтіктеу
24. КӨЙЛЕК КЕУДЕСІНДЕГІ БҮКПЕЛЕРІН ТІГУ, ҮТІКТЕУ. КӨЙЛЕК КЕУДЕСІНІҢ БҮЙІР ҚИМАЛАРЫН ҚАЙЫП ТІГУ, ТОРЛАУ, ҮТІКТЕУ
25. Көйлек жеңіне желбірлерді тігу.Жеңнің шынтақ тігісін қайып тігу,торлау,үтіктеу
Киім бөлшектері лекалосының сызбасын жасауға арналған бастапқы мәліметтер ретінде бұйымның модельдік конструкциясының сызбасын, бұйымды дайындауға ұсынылатын материалдардың қасиеттері мен таңдалған технологиялық өңдеу әдістерін айтуға болады. Қиық сызықтары бойынша жинақтау кертпелерінің орналасу орны белгілейді. Тігістің 40см асу мөлшері жағыдайында, жинақтау кертпелері жоғарғы және төменгі қиықтардан 10cм арақашықтықта қойылады. Негізгі бөлшектердің қима үлгілері ішкі контур сызықтарымен қиылады және қиықтарды біріктіру жолмен қиықтар ұзындығын, кертпелер орналасуын, технологиялық өңдеу мөлшерін тексереді. Сызба конструкциясына өзгерістер енгізеді. Негізгі бөлшектерді өңдеу есебімен олардың лекалосы негізінде жасалатын туынды лекалолаорға;
-негізгі матадан жасалатын лекало-өңір асты,жаға,белдік және т.б;
-астарлық матадан жасалатын лекало-алдынғы бой, артқы бой, жең, қалта қапшықтары;
-қатырғылайтын іштік матадан жасалатын лекало-қолтық ойындысы мен мойын ойындысының, жең түбінің, жағаның қақпақшаларының және т.б. жатады;
Қосымша лекалолар негізгі лекало және туынды бөлшектер базасында сызық белгілерінің максималдық дәлдігін сақтау мен пайдалану ыңғайлығын ескере отырып құрылады.
-негізгі матадан жасалатын лекало-өңір асты,жаға,белдік және т.б;
-астарлық матадан жасалатын лекало-алдынғы бой, артқы бой, жең, қалта қапшықтары;
-қатырғылайтын іштік матадан жасалатын лекало-қолтық ойындысы мен мойын ойындысының, жең түбінің, жағаның қақпақшаларының және т.б. жатады;
Қосымша лекалолар негізгі лекало және туынды бөлшектер базасында сызық белгілерінің максималдық дәлдігін сақтау мен пайдалану ыңғайлығын ескере отырып құрылады.
Көйлек үлгісіне сайкес лекалдарды дайындау
Киім бөлшектері лекалосының сызбасын жасауға арналған бастапқы мәліметтер ретінде бұйымның модельдік конструкциясының сызбасын, бұйымды дайындауға ұсынылатын материалдардың қасиеттері мен таңдалған технологиялық өңдеу әдістерін айтуға болады. Қиық сызықтары бойынша жинақтау кертпелерінің орналасу орны белгілейді. Тігістің 40см асу мөлшері жағыдайында, жинақтау кертпелері жоғарғы және төменгі қиықтардан 10cм арақашықтықта қойылады. Негізгі бөлшектердің қима үлгілері ішкі контур сызықтарымен қиылады және қиықтарды біріктіру жолмен қиықтар ұзындығын, кертпелер орналасуын, технологиялық өңдеу мөлшерін тексереді. Сызба конструкциясына өзгерістер енгізеді. Негізгі бөлшектерді өңдеу есебімен олардың лекалосы негізінде жасалатын туынды лекалолаорға;
-негізгі матадан жасалатын лекало-өңір асты,жаға,белдік және т.б;
-астарлық матадан жасалатын лекало-алдынғы бой, артқы бой, жең, қалта қапшықтары;
-қатырғылайтын іштік матадан жасалатын лекало-қолтық ойындысы мен мойын ойындысының, жең түбінің, жағаның қақпақшаларының және т.б. жатады;
Қосымша лекалолар негізгі лекало және туынды бөлшектер базасында сызық белгілерінің максималдық дәлдігін сақтау мен пайдалану ыңғайлығын ескере отырып құрылады.
Ерлер айыр қалпағын, белбеуді тігу. Айыр қалпақтың алдыңғы бөлігіне оюды кестелеу немесе жапсыра тігу, алдын ала желімдік қатырманы жапсыру
Шапандар мен куртка-бешпенттерге қосымша ерлер бас киімдерінің бірнеше нұсқалары ұсынылады: Тақия, бөрік, тымақ, айыр қалпақ т.б.
Тақия- екі бқлшектен ғана құралуы мүмкін. Кейбір жағдайларда тақия төбесі бірдей бірнеше қималардан (әдетте 6 дана) тұрады.
Тақия- Азия елдері бас киімінің бір түрі. Тақияның көптеген түрлері бар: зерленген тақия, асыл тастармен безендірілген тақия, кестелі тақия, т.б.
Ер адамдар немесе ер балалар киетін тақия. Ер балалар киетін тақияның айырмашылығы тана, моншақ, теңге, т.б. әшекейлік заттар бастырылып тігілмейді. Ерлер тақиясы қатипадан, пүліштен, т.б. сондай тыстық маталардан, қалың тығыз маталардан тігіледі. Сырма, кестелі тақияларды кейінгі кезде ақ бәтестен немесе гипюрден киіп жүр.
Бөрік- ұлттық бас киімдердің бара - бөрік. Бөрікті әйел де, ер адамда киеді. Оның мынадай түрлері бар: құндыз бөрік, қама бөрік, жанат бөрік, сусар бөрік, былғары бөрік, пұшпақ бөрік, т.б. Аса шеберлікті талап ететін ұсақ бөлшектерден тұратын пұшпақтар - түлкінің пұшпақтары. Түлкі пұшпағынан пұшпақ ішіктер, кеудешелер жасалады. Тонның да кеудешелердің де сырты құралып, бидайланып, тысталған. Егер осы пұшпақтан бас киім тігілсе, осы пұшпақпен жұрындалған бөрік тіккен. Мұндай бөрікті, пұшпақ бөрік деп аталған.
Тымақ- ер адамдардың қысты күндері киетін бас киімі. Оны түлкі мен елтіріден тіккен. Тымақ негізінен төрт сайдан, екі құлақ, бір артқы құлақ бойдан тұрады.
Тігу технологиясы. Бас өлшемін алып тымаққа керекті үлгі қағазын дайындаймыз. Дайындаоған үлгіні керекті тымақ бөлңктерінің үстіне қойып пішеміз. Үлгі дайындау барысында төбе биіктігі 20 см болады, ал ені киетін адамның басының өлшеміне байланысты болады.
Тымақтың төбесіне негізінен шымыр жұқа киіз немесе күспе сырып дайындаймыз.
Тымақ құлақтары, маңдай асты күспесінің екі жағы арзан матамен бидайланады. Төрт бөлікті жеке-жеке белгілеп алып, бір жағына төбе астарын, екінші жағына төбенің бидайын салып, жиілеп сырамыз.
Жеңді жең ойығына көктеп қондыру, манекенге кигізіп қонымдылығын тексеру жең ұзындығын нақтылау
Бұйымның сыртқы көрінісінің әдемі болуы, оның киюге ыңғайлылығы, қолдың еркін қозғалысы жеңді қолтық ойындысына дұрыс біріктіруге байланысты. Жеңді бұйыммен біріктіру әдістері бұйымның түріне, моделіне және қолданылатын мата ерекшелігіне байланысты. Тігін өндірісінде жеңді қолтық ойындысына арнайы машинада қондырады. Ол жең түбін ір түрлі бөліктерде қажетіне қарай іркеді. Жеңді ірку мөлшері және оны қолтық ойындысы бөліктеріне бөлу, бұйымның конструкциясы мен мата түріне тікелей байланысты. Ірку мөлшері әр түрлі маталарға 10 мм-75 мм дейін.
Қолдың еркін қимылдауын қамтамасыз ету үшін жең иілімінің іркілуін ойма ұзындығы бойынша, белгілі бір бөлікте қойылатын талаптарға байланысты әр түрлі етіп орналастырады.
Көктеудің дұрыстығы манекенге кигізіліп тексеріледі, жеңді қолтық ойындысына мынадай сыртқы белгілеріне қарай дұрыс қондырылған деп санауға болады: жең еркін салбырап қалта аузының үштен екі бөлігін жауып тұрады, арқау жібі жеңнің сырт бөлігінде көлденең орналасады.
Оң жақ жеңді қондырып көктеуді қолтық ойындысы иілісінің жоғарғы нүктесіне бағыттай отырып, шынтақ иіліс тігісінен бастайды. Жең жағынан қиығынан 8-9 мм қашықтықтан көктейді. Тігісті тіке қол инешаншыммен бекітеді. Сол жақ жеңін қолтық ойындысына біріктіруді оң жақ жеңін біріктіргендей етіп атқарады, бірақ көктеуді алдыңғы иіліс тігісінен бастайды.
Қондырып тігер алдында жең иілісіндегі іркуді арнайы қалыпқа салып жия үтіктейді, бұл кезде үтік иіліс қиықтарынан 20-25 мм әрі кетпеу тиіс. Жеңді қолтық ойындысына жең жағынан 10 мм қондырады, тігісті төменгі бөлігінен бастап, тігіс соңын бекітеді. Жең қондырудағы ақаулар мен өңдеу сапасы тексеріледі. Жеңді қондыру тігісін арнайы қалыпта немесе престе жия үтіктейді.
Көйлекті лекалдар көмегімен пішу
Қазіргі кезде матаны түрліше әдістермен пішеді. Әуелі төсемді бөліктерге бөледі және ең ірі бөліктерін вертикаль пышағы бар жылжымалы пішу машинасымен ойып алады. Бөліктерді дәл ойып алу үшін лентаны стационарлы пішу машинасын қолданады. Жұқа маталардың пішілуін дискілі пышағы бар машинамен жүргізеді.
Жеке заказдар бойынша бұйымдарды пішкен кезде электірлік - пішу қайшыларын қолданады.
Кездеменің ығысуын азайту үшін қыспаларды, қанылтырмен жиектелген қатаң лекал мен лекалды қолданады. Бөліктерді қиып болған соң пішудің сапасын төсемнің үстіңгі астыңғы және орта кездемелерінің бөліктерін сәйкес бақылау лекалдарына салып тексереді. Пішімнің сапасын тексерумен бір мезгілде кейбір жағдайларда бөліктерде бүкепе сызықтарын, қалталарының орналасу орнын бомен белгілейді және қақпақтарындағы, жапырақтарындағы және жапсырма қалталарындағы суреттеріне қиыстыру жасайды.
Пішудің сапасы қиятын аспапты дұрыс қайрауға байланысты (қайрау бұрышынан). Қиятын аспапты дұрыс қайрамаған кезде бөлік пішімінің жиектері жалбыр-жалбыр болуы мүмкін.
Материялды пішу заказ берушіден өлшеп алынған өлшеулер мен алынған модельге сәйкес орындалады.
Пішуші пішкен кезде модель жасаушы мекемелердің мода бағытына сәйкес жасаған киімнің негізгі конструкциясының лекалдарын пайдаланады. Әрбір өлшемнің лекал комплектісіне сырт киімнің бөліктері (артқы бойы, алды, жеңдерін және жағасын), сондай-ақ қосымша бөліктер лекалдары енеді, мысалы жапсырма қалталардың.
Лекалдарда арқау жіптің бағытын және негізгі конструкциялық учаскелердің өзгеру орындарын көрсетеді, олардың пішу процесінде заказ берушінің өлшеулеріне сәйкес дәлдеп түзеткен жөн.
Дайын бұйымдарда әйел көйлектері мен блузкаларында тігіске арналған әдіптер мен пішім запасы төменде көрсетілген шамаларға сәйкес болуға тиіс.
Дайындалған желбірлердің екінші қимасына машина тігісін жүргізу(жиыру үшін)
Қыз бала мен жас әйелдердің көйлегін өңдеуде бүрме, қатпар, желбір, желбіршек, желбезек, қосетек тек қана әрлеп-безендіру мақсатын ғана емес, сонымен қатар эксплуатациялық талабын да қанағаттандырған. Киімдердің бөлшектерінің жиектерін, жең аузы мен етегін жиектеу әдісіне арнайы сәндік материалдар, не өзі түстес мата қолданылған.
Желбіршектер менжелбірлермен көйлектің, блузкалардың мойын ойындысын, көйлек етегін және жеңдерді өңдейді. Желбіршектер мен желбірлердің ені мен олардың қатар саны моделіне байланысты әр түрлі болуы мүскін. Желбіршектер мен желбірлер негізгі немесе әрлеуші маталардан дайындалуы мүмкін.
Желбірлер шеңбер бойынша пішіледі. Жолақты ішкі қиығының ұзындығы оның қосып тігу сызығының ұзындығына тең болуы тиіс.
Желбірлер мен желбіршектердің жиек қиықтарын машинамен ирек тігім арқылы, сырып тігетін машинамен жабық қиықты енсіз бүгіп тігумен, жиектеу тігісімен өңдейді.
Желбір немесе желбіршектердің жиек қиықтарын өңдеудің тәсәлә моделі мен матасына байланысты. Бөлшектің жиектерін ирек тігісті машинаның арнайы жабдығына енгізіп бағыттайды және жабық қиықты тігіспен бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда тігісті бүгілген жиек жағынан жүргізеді, ал тігіс жағындағы тігім қосымшасын дәлдеп қияды.
Желбіршектің жиегі қосымшасын жиектеумен ңдеген кезде, жиектеу үшін керек жолақшаны желі жіпке немесе арқау жіпке 45º бұрышпен пішеді. Матаны үнемді шығындау мақсатында жиектеуге қажетті жолақша бірнеше бөліктен түруы мүмкін. Жолақтың бөліктерін өң жағын ішіне қаратып салады да тігіс желі жіп бойынша өтетіндей етіп сырып тігеді. Бөлшектің жиегін арнайы жабдығы бар машинамен жолақша қиықтарын ішіне қарай бүге отырып өңдейді.
Жеке тапсырыс бойынша бұйым дайындағанда желбіршектің жиегін жолақпен көмкерме ені бойынша тігіссіз-ақ өңдеуге болады. Бұл жағдайда көмкеру үшін керекті желбіршектің өң жағына жолақтың өң бетін төмен қаратып жаяды, қиықтарын теңестіреді, көмкерменің еніне байланысты қашықтықта қосып өктейді және қосып тігеді. Тігіс қиығын айналдыра отырып, жлоақты теріс бетіне бүгеді, ішкі қиығын ішіне қарай бүккенде жиек қосып тіккен тігісті 1-2 мм жауып тұратындай етіп қайырады, бүгіп көктейді және өң бет жағынан машина тігісімен жолақты қосып тігу тігісіне бекітеді немесе жасырын қол инешаншымы арқылы жапсырып тігеді. Инешаншым жиілігі 10 мм-де үш-төрт рет. Көктеген жіптерді сөгіп алып тастайды, желбіршек жиегін баса үтіктейді.
Қосып тігетін қиықты арнайы машинада торлайды. Содан соң осы жиек бойымен арнайы табаншасы бар бір немесе қос инелі машинамен бүрмелер дайында үшін екі тігіс жүргізеді, арнайы табанша болмаса әлсіз керілген инешаншымдармен параллель жатқан қос тігіс екінші тігімге дейінгісі 5-10мм. Төменгі тігімдері тартып жияды. Бөлшекте пайда болған бүрмелерді ұзына бойына бірдей етіп бөледі. Бүрме жасағаннан кейінгі жиектің ұзындығы белгіленеген сызықтың немесе желбіршек қосып тігілетін бөлшектің ұзындығына сәйкес болуы керек.
Моделі бойынша біріктіру тігісіне желбіршек немесе желбір салынатын негізгі бөлшек екі бөлшектен тұруы мүмкін. Желбіршекті не желбірді бөлшектің бір бөлігінің үстіне өң жағымен төмен қаратып, қиықтарды теңңестіріп , бүрмелер дайындалған екінші тігім бойымен желбіршек немесе желбір жағынан қосып тігеді. Соның өзіпде бүрмелердің біркелкі орналасуын және бөлшектің қатпармен жабылып қалмауын қадағалайды. Тігістің ені 10 мм.
Бұйымды бірінші өлшеуге жасап, белгілеу, нақтылау
Киімді өлшеуге дайындауды жеке немесе киім дайындалатын бригада орындайды, бірақ мұнда киімді өлшеуге дайындау жұмысын 4 немесе 5 - разряды бар бір адам орындайды. Киімді тапсырыс берушінің тұлғасына қонымды ету үшін негізгі бөліктерді пішкен кезде қиықтары бойынша қосымша ен жасайды. Пішкен кезде әдіптерді бормен белгілейді. Түрлі қиықтардың қосымша шамасы түрліше.
Бел сызығы бойынша қырқылған көйлектерге келесі қосымшалар жасалады: артқы бойында - мойын ойындысы, иық, жан қиықтары және бел қиығы бойынша.
Тұтас жеңді бел қиығынан қосып тігілген көйлектерде келесі қосымшаларды жасайды: артқы бойында - мойын ойындысының және иық қиықтары, жеңнің орта және астыңғы қиықтары, жан қиығы және бел қиығы; алдыңғы бойында - мойын ойындысы және бел қиығы; алдыңғы бойында - мойын ойындысы және иық қиықтары, жеңдерінің орта астыңғы қиықтары, жан қиықтары және бел қиығы бойынша.
Қималарын торлау, бүкпелерді, тігістерді үтіктеу екінші өлшемге дайындау
Киімді тапсырыс берушінің түлғасына өлшенгеннен кейін барлық дәлденген сызықтар бойынша жіп салады. Жіпті киім етегін бүктеу сызығы және жең аузы, түбі мен қолтық ойындысы және т.б. бойынша көктейді.
Егер киім өлшеу кезінде әжептәуір өзгерістеге ұшыраса, көктелген жіптерін тігістерінен алып тастайды және көктеуді барлық тігістері, қатпарлары және бүкпелері бойынша жүргізеді.
Пішушінің тәжіпибелік деңгейіне, сондай - ақ тапсырыс берушінің тұлғасына және киімнің моделіне байланысты, киім бірінші рет өлшеуден кейін дайындалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда конструкциясына өзгерістерді енгізгеннен кейін киімді одан әрі өңдеу үшін бригадаға немесе шеберге, ал киімді екінші рет өлшегеннен кейін дайындағанда, киімді бригадаға немесе шеберге екінші рет өлшеуге дайындауға береді.
Жеңнің шынтақ тігістерін тігу торлау үтіктеу жең доғасына тігіс жүргізу
Шынтақ сызығы .А нүктесінен төмен қарай АН сызығына ,жеңнің шынтаққа дейінгі ұзындығына 2см қосып Л нүктесін белгілйміз А=Ұ +2=32+2=34. ОО сызығын тең 6бөлікке бөліп,бөлу нүктелерін О2,O3,O4,O5,O6 деп белгілейміз.Осы бөлу нүктелерінен жоғары қарай АВ сызығына қиылысқанша тік сызықтар жүргізіп қиылысқан жерлерді А1,А2,А3,А4,А5нүктелері деп белгілейміз.
Қолдың төменгі буынының сызығынан тордың ені мен жоғарғы қарай 3см өлшеп көмекші нүкте мен қолтық ойындысының сызығы аралығын екіге бөліп ол нүктені тігіс сызығына көлденең сызықпне қосамыз Бұл-шынтақ сызығы.
Тігіс сызығы мен тордың енінің аралығын иық сызығымен екіге бөліп оны қолдың төменгі буынының сызығына тік пунктир сызықпен қосамыз.Жеңнің алдынғы жағының сызығы дөңес сызықтың жоғарғы нүктесімен тордың енінің аралығын екіге бөліп ол нүктені қолдын төменгі буынның сызығымен қосамыз.Бұл жеңнің артқы шынтақ сызығы.
Тігіс сызықтарынан оңға және солға қарай қолтық ойындысы сызығын екіден 5см-ге дейін ұзартамыз. Ол нүктелерден төмен қарай 0,5см түсіреміз.Барлық табылған нүктелерден дөңес ойық сызық жүргіземіз Дөңес сызықтың оң және сол жақтарынан шынтақ сызығы мен тор сызығының әрі қолдың төменгі буынының сызығына дейін тік сызық түсіреміз.Төменгі сызықтан жоғарғы қарай алдыңғы сызықпен 2см көтереміз,ал артқы сызығынан 2см төмен түсіреміз. Табылған нүктелерден дөнес ойық сызық жүргіземіз.
Жеке тапсырыс бойынша модель жобалау, дайындау
Жеке тапсырыстар бойынша киімді дайындайтын кәсіпорынның негізгі өндірстік бөлмелері болып салон өндіріске жіберу учаскесі, пішу цехы, шикізат пен фурниктура қоймасы тігін цехы дайын өнім қоймасы т.б. есептеледі. мұндай пункттердің мақсаты функциясы қызыметін атқару халықа қызымет көрсетудің жаңа түрлері қабылдау пунктіне кездемелердің жаңа мадельдерінің түсуі шала фабрикат-киімдердің жаңа модельдері туралы жүйелі түрде информация беру қызмет көрсетудің түрліше түрлерін е халықтың сұранымның өзгеруі туралы кәсіпорындар үшін хабарлама дайындау т.б елді мекендерге дала қостарына, фермаларға жоспарлы түрде қызмет көрсету. Модельдері таңдап алу жөнінде кеңес беретін аймақта суретші - кеңесшісінің жұмыс орны орналасады Ол тасымал көшіргі өндіріске жіберу учаскесінде негізгі жұмыста диспечер тапсырмаларды пішушілерге таратады пішушілердің жұмыс графигін заказдардың өндіріске жіберілуні заказдарды өлшеу және орындау мерзімдерін тағайындайды заказ топтарының орындалуына бақылау жасайды заказ берушілер берген бағалау есебінің қарталарын толтырады айдың аяғында кәсіпорынның жұмысты орындау сапасы туралы қортындысы шығарады.Пішу цехнда жаймалардың және метериалдардың жалаң қабат кездемелері пішеді шала дайындамаларды тігу үшін кездеме материалдарын.
Жеңді жең ойығына машинада тігіп қондыру, көктеу жібін алып, тігіс енін торлау.
Көйлектер мен жейделердің жеңдері қондырмалы, реглан, алдыңғы және артқы бойымен тұтас пішілген, қиыстырылған болуы мүмкін. Анағұрым кең тарағаны - қондырма жең. Олар құрылымы бойынша бір тігісті немесе екі тігісті, тік, жең ауызына қарай кеңейтілген немесе тарылтылған, үстінде немесе астында бүрмелері бар, түрлі қатпарлары, бүктесіндері, кесінділері, бүрдіктері және бедерлі сызықтары бар болуы мүмкін. Қондырма жеңдері бар бұйымдардың жең ойығы төмен түсірілген, шаршы және т.б болуы мүмкін.
Жеңдердегі бүкпелері, қатпарлар, бүктесіндер, бүрмелер, кесінділер мен бүрдіктер басқа бөлшектердегі сияқты өңделеді.
Жеңнің бөліктерін өң жағын ішіне қаратып жайып салады, қиықтарын теңестіріп, сырып тігеді. Тігіс ені - 1,2-1,5см. Жеке тапсырыс бойынша бұйым дайындағанда сырып тігуді алдын ала көктеп орындайды.
Жаппай өндірісте сырып тігіп торлайтын машинамен іске асырады. Тігіс ені- 0,7-0,8см. Жеңдердің алдыңғы қиықтарын жеңнің жоғарғы бөлігі жағынан сырып тігеді, ал шынтақ қиықтарын жеңнің төменгі бөлігі жағынан сырып тігеді. Кертпелер арасындағы шынтақ бөлігінде жоғарғы бөлігін отырғызады. Жүн, жібек маталар және синтетикалық талшықтары бар мата бұйымдарының тігістерін моделіне байланысты айыра немесе жатқыза үтіктейді,ал мақта-мата бұйымдарында бір жағына қарай бүгеді. Тігістердің қиықтарын арнайы машинамен торлайды. Тігістерді айыра үтіктеу арқылы өңдегенде, қиықтарды сырып тікпес бұрын торлау ұсынылады.
Жең аузын әдіптермен, жиектермен, көмкермелермен жеңдердің қиықтарын біріктіргенге дейін өңделуі мүмкін. Жеі аузы тұйықталған сызықтар бойынша өңделген жеңдердің қиықтарын өңделген төменгі жиектері тігісте бір-бірімен ұштасатындай етіп біріктіреді. Жеңнің астындағы тігіс қосымшасын жңеге ұзындығы 0,7-1см қосарланған қайырма тігіспен бекітеді. Тігісті жеңдердің қиықтарынан 0,3-0,4см қашықтықта жиекке кесе көлденең орналастырады. Тігіс қосымшасы өң жағынан көрінбейтін болуы тиіс.
Көйлектін етегін, жеңнің ұшын бүгіп тігіп бекіту, үтіктеу
Бұйымдардың етектері бойынша жан тігістерінде немесе артқы бойдың орта тігісінде жарма өңделуі мүмкін. Ол алдымен негізгі бөлшектерді сырып тігеді, жарманың ұзындығын анықтайтын кертпелер арасындағы бөлікте тігісте орындалмайды. Етектің бүгу бөлігіндегі жармаларды бөлшектерді біріктіретін негізгі тігістердің жалғасы етіп жөрмеу тігісімен өңдейді. Жөрмеуді жармалардың енін айқындайтын кертпелер арасындағы бөлікте жүргізеді. Жармаеығ бұрыштарын сыртына айналдырады. Негізгі бөлшектерді біріктірген тігістерді айыра үтіктейді.
Ұзындығы етекті бүгу еніндегі артқы жармаларды, оларды өңдеуге қажетті негізгі бөлшектердің қосымшасымен өңдейді. Жармаларды өңдеуге қажетті қосымшалардың ішкі жиектері, бүгу тігісінде өңделуі керек немесе арнайы машинамен торлануы қажет. Жармалардың астыңғы ұштарын етекті төмен бүгу белгіленген сызықтары бойынша жөрмейді. Егер жарма жатқыза үтіктелген тігісте орналасқан болса, жарманың үстіңгі жағын тқмен бүгу тігісімен өңдейді,ал төменгі жағын әдіппен өңдейді.
Жарманың жиектерін өңдегеннен кейін негізгі бөлшектерді өң жақтарын ішіне қарата жатқызып салады, жарманың жоғағы ұшын жарма қосымшасының ені бойынша қосарланған тігіммен бекітеді, бөлшектерінің бөліктерін сонымен бір мезгілде сырып тігеді,яғни жарма орналасқан тігісті өңдейді. Содан соң бұйымның етегін дәлдеп қияды, оны белгіленген сызық бойынша теріс жағына қарай бүгеді, қиықты ішіне қарата бүгіп сырып тігетін машинамен бүгіп тігеді. Мақта-мата, зығыр және штапель мата бұйымдарында инешаншымды машинамен торлап, жапсырып тігеді. Жеке тапсырыс бойынша әзірлегенде бұйым етегінің қиығы көмкерілуі мүмкін. Кейбір модельдерде бұйым етегін ызба қолдана отырып, арнайы машинамен өңдейді.
Етек қиығы жалаң немесе қосарланған жиекпен өңделуі де мүмкін немесе көмкермелі тігіспен. Әйел жейдесінің етегі белбеумен өңделуі мүмкін.
Ерлер ұлттық (шапан,шалбар,қалпақ) бұйымын жобалау,
ою-өрнегін таңдау, лекалдарын жасау
Ұлттық киім үлгілерінің бірі - шапан. Шапанның бірнеше түрлері бар, мысалы, қаптал шапан - ішкі жағын астармен бидалап, иректеп сырып, сыртын бос жабады. Бұл шапан түрін қонаққа барғанда киеді. Екінші - сырма шапан. Бұл бидайсыз, сырты мен астарын қосып сыриды. Сырма шапанды шаруаға ыңғайлы деп санаған.
Біздің тігетініміз жадағай шапан. Бұл шапанды сыйлы адамдарға сыйға тартады. Шапан жаға, жеңдерін жас мөлшеріне байланысты өрнектеп жасаған. Беріліп отырған шапан өлшемі - 52.
Жұмсалатын мата көлемі егер мата ені 140 см болса, 4м. өңір жағалары мен жең аузына 1 м қатырма тігеді. Шапанды №90 машина инесімен және қол тігістерін №7 инемен тігеді. Шапанды көктеуге №50 ақ жіп керек.
Астарлық мата ені 140 см болса, 3 м 50см мата алынады.
Тігу технологиясы. Шапан өлшемін алып, үлгісін қағазға дайындаймыз. Жасалынған үлгі бойынша, мата бетіне мата үлгіні қойып сызамыз. Шапанның басқа киімнен ерекшелігі, жотасы кең, арты түзу қиылған, иығы жеңге қарай түсіңкі, кең қолтық, жең мөлшері де мол алынады.
шапан ұзындығы - 140 см
иық түспесі - 22 см
жең ұзындығы - 46 см
жең кеңдігі - 40 см
кеуде өлшемі - 26 см
артқы мойын ойындысын орама жағамен бірге пішеміз
арқаның алдыңғы бөлігі - 42 см
арқаның артқы бөлігі - 44см
Ою - өрнектерді кестелеу техникасының ең кең тараған түрі - біз кесте мен тығыз кесте. Кестелеу барысында алуан түсті жібек және жүнді жіптер қолданылды. Біз кесте техникасы арқылы сырт бұйымдарға және бас киімдерге ою - өрнектер әшекейленді. Тығыз кесте техникасы әйелдердің киімін және әйелдердің киімін әйелдердің бас киімін әшекейлеу барысында жиі қолданылады және ерлердің шұғадан жасалатын шалбарларын кестелеуде пайдаланылды. Қымбат салтанатты киімдер алтын тігістермен әшекейленді. Сәндеу барысында оқалар, ызбалар, шашақ баулар қолданылды.
Таңдаған модельге байланысты шапанның алдыңғы өңірінің оюларын кестелеу
Шапанды пішуге алынған өлшем бойынша орама жағамен бірге пішілген алдыңғы екі өңірін түзулеп өлшеп, 3 см әдібін белгілеп алып, алдыңғы боймен бірдей етіп жағамен қоса алдыңғы әдібін пішеміз. Алдыңғы өңірдің қайырмасымен бірге тұтас пішілген жағаның астына қатырма қағазды өте дәлдікпен қызған үтік көмегімен мұқият тегістеп жапсырамыз. Қатырманы жапсырып болған соң , тегістелген өңірге қалаған ою - өрнекті сызамыз. Оюдың ек ітопқа бөлінетінін еске түсіріп, таңдаймыз. Ою негізінен сызба ою, ойма ою болып екіге бөлінеді. Ойып алып жапсырма ойма ою болады. Ойма оюдың шетін тігін машинасы көмегімен торлауға болады немесе қолмен көркем тігіс түрлерімен торланады. Ал сызба ою болса, оюды сызып алып, сол сызық үстімен машинамен немесе қолмен тігіп шықса, сызба ою өрнегі болады. Сонымен таңдалған өңір өрнегі мен жағасын өрнектеп шығамыз. Енді алдыңғы өңір қайырмасына астар өңірін дәлме - дәл келтіріп түзулеп тігіп шығамыз. Шапанның дайын болған алдыңғы екі өңірін, артқы өңіріне қосамыз. Шапанның алдыңғы өңірдегі астарын жан тігісі үстіне келтіріп белгілейміз. Артқы бойдың астарын алдыңғы бойдың астарына қосып тігеміз. Белгіленген сырттық әдібіне шапанның астарлық әдібін ұшына - ұшын келтіріп, дәлдеп тігеміз. Астар әдібін жасырын бекітеміз. Алдыңғы бой мен артқы бойдың үстіндегі тігісін қосамыз. Тігіс барысында тігін мен артқы бойға 1 см ірікпе жасаймыз. өйткені, адам жотасы дөңес келеді. Ішкі астардың алдыңғы бой мен артқы бойдың иық тігісін қосамыз. Жағаның артқы мойын тігіс түбін тігеміз. Шапанға белбеу жасаймыз. Шапанның жеңі үстіңгі және астыңғы деп екіге бөліктен тұрады. Үстіңгі және астыңғы жеңге дәлдеп астар пішеміз. Үстіңгі жеңге астыңғы жеңге бауыр тігісін қосамыз. Сосын 3 см жең аузы әдібін белгілеп, үтіктеп алып, жең аузына қатырма жапсырамыз. Шапанға қандай өрнек түссе, сондай өрнекті дәл сондай тәсілмен орындаймыз. Үстіңгі, астыңғы жеңді астарымен бірге артқы тігісін қосамыз. Жеңді көктейміз, үтіктейміз. Шапанның тысын тысына, астарын астарына келтіріп жең түбін орнатамыз. Көктеу жіптерін аламыз, үтіктейміз. Жұмысты аяқтаймыз.
Оюларды матадан ойып алып, оюды ирек тігісті машинада жиегін жапсыра тігу
Матанын кез келген жеріне кесте тігуге немесе жапсырма жапсыруға болмайды.Барі ретіне қарай, өз орнымен қолданылып биік талаптың тұрғысынан шығуы тиіс. Ою орнектердін көлемі, түсі киімнің жалпы түсімен, көлемімен және салмағымен сәйкес куелу қажет.Алдымен,Әшекейленетін өрнектің көлемі және орны есептеп алынады.Содан соң сол өрнектің түсі немесе түстері анықталады.Қазақ кесте түсін таңдаған кезде екі бағытта ұсынған Біріншісі-матаның немесе оның кестесінің өңін ашып корсету.Бұл үшін кестенің түсі негізгі матаның түсіне қарама-қарсы болады.Сол себепті көбінесе ақ матаға қара ою,қызывл матаға жапсырма жапсыру содан қалған. Мұндай тәсіл, шынында, тігілген киімнінің өңін ашу керек. Олар бір-біріне қарсы түс болғандықтан да бір-бірінің ажарын ашады.Екінші тәсіл - тектес түрлер арқылы кесте тігу.Қызылдың немесе көктің,яки жасылдың ашық, қалыпты, солғын, көмескі ақшыл түстер арқылы сол боядың бүкіл әлемін көзге елестетуге болады.Тектес бояулар бір-бірін толықтыру үшін қолданылады.Олар жаңағы түсті одан сайын жеңілдете түседі немесе тереңдете түседі. Дұрыс ретін таба білсе,тектес түрлер арқылы қайталанбас түрлердің үйлесімін құру мүмкін. Ол үшін суретші-сәнгер қиялы ұшқыр әрі бай болуы міндеті.Жапсырманың орындаоу техникасының үш түрі бар.Біріншісі - ол бірден драптың үстіне келесі жапсырма матаның қою арқылы жасалады.Алдымен жапсырма ретінде қолданылатын жалтырақ матаны арнайы жұқа желімдегіш матамен желімдеп қояды.Содан кейін оған суретті немесе басқа белгілеу құралмен түсіреді.Содан соң белгіні бойлап машинамен тігіп шығады.Осы тігілген өрнек жалтырақ матадан кесіп бөлініп алынады.Енді суреттің шеттеріне ара тісіндей (зиг-заг) тігіспен тығыз етіп тігіледі.Бұл үшінші матаны кергішке керіп қояды.Өрнек жапсырылған соң, оны үтіктеп жіберсе, ол тырысып бүріспей,біркелкі рең беріп,жайнап тұрады.Жапсырманың екінші орындалу түрінде жұмыстардың реті сәл өзгереді.Алдымен өрнектің өзін алтын не күміс паршадан кесіп алады.Содан кейін ол араның тісіндей,бірақ өте ұсақ тігіспен негізгі матаға тығыз етіп тігіліп шығады.Егер жапсырманың одан да бедерлі болуы тұтылса,оны үстіне басып кестелеп те шығудың қиындығы жоқ.Өрнекті шет-шеті тағы да алтын немесе күміс паршаның жіңішке таспасымен әдіптеледі.Жапсырманың орындалуының үшінші техникалық түрі үнемі болмаса да,кейбір киімдерде кездесіп тұрады.Содан кейін қыздыру тәсілімен негізгі матаға жапсырылады.Қыздыру үшін үтік немесе қысым аппараты қолданылады.
Жағаның үстіңгісін астыңғысымен қосу,шеттерін қиып,оң жаққа айналдырып жиегін тегістеп көктеп үтіктеу
Үстіңгі және астыңғы жағаны біріктірудің ең көп тарағаны үш әдісі бар:
-үстіңгі жағаның жиегін бүгу;
-жөрмеп тігу;
-жиектеу;
Үстіңгі жаға мен астыңғы жағаның жиегін бүгу әдісімен біріктіргенде ирек тігісті арнайы машина, сырып тігетін машина немесе жасырын тігісті арнайы машина қолданылады.Жаға жиегін бүгіп өндеуде,ирек тігісті арнайы машина қолданған кезде белгіленген сызық бойынша қиықтарын үйлестіре отырып, үстіңгі жағаныңжиегінің үстіне саладыда түйістіріп тігеді.Жағаның ұшы сүйірленген емес модельдерде, үстіңгң жағаны бүкіл нұсқа бойынша жаға ұшын қиындысына дейін жиегін 20-30 мм жеткізбей сырып тігеді.Үстіңгі жағаның жиегін жаға ұштары бойынша астыңғы жағаға қарай бүгеді де,астыңғы жаға жағынан арнайы машинамен айналдыра көктеп тігеді.Егер жаға ұштары сырылмаған болса,оны жасырын тігісті машинамен тігеді.
Жасырын тігісті машинаны пайдаланған кезде,үстіңгі жағаны алдымен астыңғы жағаға іле көктейді,жағаның жиектерін және ұштарын бүгілген жиегі бойынша жапсырып,содан соң ғана оларды біріктіреді.
Сырып тігетін машинаны қолданғанда үстіңгі жағаны бүгілген жиегі бойынша алдымен астыңғы жағаға бастыра тігеді,содан соң жаға ұшын орап бүгіп,бастырма тігісінен 1-2мм қашықтықта қиықтарын бастыра тігеді.
Жағаны өңдеу арнайы жартылай автоматтарда атқарылуы мүмкін,олардың бірінде жағаның ұштары бүгілген қиығы бойынша бірдене тігісін тегістеп қырқа отырып,бастыра тігу атқарылады.
Жағаны жөрмеу әдісімен біріктіргенде,астыңғы жағамен үстіңгі жағаны бір біріне алдын ала іле көктеп алып тігеді.Астыңғы мен үстіңгі жағаның өң беттерін беттестіріп,астыңғы жаға жағынан қиықтарын туырлайды.Үстіңгі жаңа ұшын 5-7мм ендіре отырып, астыңғы жаға жағынан жиегі мен ұшынан 15-20 мм қашықтықта іле көктейді.Жағаны жөрмеу астыңғы жаға жағынан 6-7 мм тігіс енінде орындалады.Жаға бұрышын тігістеріне 3-4 мм қалдырып қырқады.Жағаны өң бетіне аударып, астыңғы жаңа жаңынан үстіңгі жағадан 1-2 мм енде шеттік шығарып айналдыра көктейді.Көктеу тігісі жаңа жиегәі жағына 8-10 мм қашықтықта арнайы машина мен жүргізіледі.Қол мен көктеп тіккен кезде оны жаңа жиегіне 5-7 мм қашықтықта тігісін қамтымай ине шаншым аралығына 10-15 мм қиғаш тігіспен атқарады.Көктегеннен кейін бірінші тігіммен қатарластыра шеткі жақтан 15-20 мм қашықтықта ине шаншым аралығы 20-30 мм қиғаш тігісті екінші тігімді жүргізуді ұсынылады.Тігісті үстіңгі жаға жиегінен астыңғы жаға жағынан қарай бірге жүргізеді.Бұл тігіспен жағаның бұрышын біркелкі ендіріп,жаға шеттерін бекітеді.
Дайын жағаны мойын ойындысымен қосу, тігісін үтіктеу.Шапан астарының иық, бүйір қималарын дайындау
Жағаны бұйымға біріктіруден бұрын иық сызығын тігіп айыра үтіктейді.Егер иық сызығы бастыра тігілетін болса,артқы бойға қарай жатқыза үтіктеп,бастыра тігеді.Жағаны мойын ойындысына дұрыс ұондыру және бұйымның адам тұлғасында қонымды болу үшін астыңғы жағаны бұйымға қондырғанда төмендегі талаптарды қамтамасыз ету шарт.
1 бөлік-раскеп бөлігі,жағаны іркімей қондырады;
2 бөлік-адыңғы бойдың мойын ойындысы, алдығы бойдың мойын ойындысына іркеді;
3 бөлік-иық бөлігі, аситыңғы жағына іркеді;
4 бөлік - артқы бойдың мойын ойындысы,жағаны іркімей қондырады:
Астыңғы жаға мойын ойындысымен сырып не үстіне тігу енімен біріктіріледі.Жағаны бұйымға сырып тігу әдісімен біріктіргенде үстіңгі жаға мен астыңғы жағаның қондыру сызығы бойынша туырлап тексеріп артығын қырқады.Өңір қайырмасы мен жағада раскеп сызғын белгілеп, тігіске 8-10 мм қалдырып, артығын қырқып тастайды.Үстіңгі жағаны раскеп сызығы бойынша өңір қайырмасына қондырады.Одан кейін астыңғы жаға мойын ойындысына 10 мм қондырып, тігісті айыра үтіктейді.Егер өңір қатырмасы алдын ала алдыңғы боймен біріктірілмесе,оны алдыңғы бойдың мойын ойындысынан астыңғы жаға жағынан сырып тігетін машинада біріктіреді.Астйңғыжағаны өңір қатырмасымен бірге қондырып, тігістің арты,ын қодырып тастайды.
Үстіңгі жағаны астыңғыға іле көктеп, раскеп тігісін астыңғы жағаның қондыру тігісіне желімдік қабыршық, жіп немесе сырып тігетін машинада біріктіреді.үстіңгі жағаны өңір қайырмасын раскеп сызыңына жіне астыңғы жағаны мойын ойындысына қондыруды тігісті жалғастырып бірден орындауға болад.бұл жағжайда алдымен сол жақт ракептен бастап тігісті жалғастырып астыңғы жағаны қондырады және оң жақ раскепке қондыру арқылы тігісті аяқтайды.бұл әдістің тиімділігі жоғары.
Шапан астарынан жең ойығына жең астарын шапанның жең ұшына қайып тігу
Құшақ-белбеумен белі буылатын астарлы шапан.Алдыңғы бойы тұтас пішіледі.Артқы бойына иықтық бүкпелер түсіріледі.Үлкен тіктемелі қондырма жағасы бар.
Ұзын қондырма жеңді,жең аузы қосып тігілген қаттамамен қайырылады.Бүйір тігістері фигуралы тіліктермен аяқталады.Жаға 9 қатарлы параллельдік тігімдермен тігіледі.Жаға ұшы,өңірлер шеттері,қаттаманың жоғарғы қиығы,етегі,бүйір тіліктері,артқы бой етегі трикотаждық ызбадан жасалған жиектік тігіспен өңделеді.Алдыңғы бойы,қаттамалары,артқы бой етегі біз кесте кестесімен әшекейленеді.Алдыңғы бой және артқы бой етегін,артқы бой мойын ойындысын,өңір астын,қаттаманы өңір астарымен бірге қарастырады.Құшақ-белбеу астарлық матадан жасалған.
Конструкциялық ерекшеліктер
Ерлер шапаны жеңінің пішімі жейде жеңінің пішіміне ұқсас пішіледі.Жейде жеңінің пішімі иығының ұзартылуымен,жеңнің қолтық асты енін үлкейтуге мүмкіндік беру үшін жең түбі мөлшерінің сәл ғана үлкейтілуімен сипатталады.Осының бәрі адамның қимыл-қозғалысына барынша қолайлылық тудыру мақсатында жасалады.Артқы бойдың иық тігісі бойынша бұйымның дене бітімге қонымдылығын қамтамасыз ететін бүкпе жобаланады.Шапан қаусырылады (қапсырма мөлшері 6см) және тізбектен жасалатын құшақ-белбеумен белбеуленеді.
Жиектеуге ыңғайлы болу үшін өңірі және тіліктері бойынша шапанның төменгі қиықтары дөңгелектеп қиылады.
Шапан астарын шапанмен айналдыра қосып тігу, етегінен айналдыруға саңылау қалдыру, саңылау арқылы оң жаққа аудару, жиектерін тегістеп, үтіктеу. Саңылауды тігу
Шапан-құрамы табиғи түйе жүнінен тұратын(95%) жұқа шұғалы матадан жасалады.Қазіргі шапан пішімі ертеден келе жатқан шапан пішіміне ұқсас.Күнделікті киюге арналған шапандардың әшекейі де қарапайым болады.Ою-өрнегі жүннен жасалатын екі түсті жіптермен біз кесте техникасы арқылы орындалады.Астары жылусыз,жібек матадан жасалынады.Белбеуі астар матасынан дайындалады.Белбеу ені өте кең болады және байлау барысында жұмсақ күлтеленеді.Осындай шапандардың түрлері өте көп,олар кестесінің түрлеріне қарай ажыратылады.
Салтанатты шапандардың тобын бөлек бөліп көрсетуге болады.Олар түйе жүнді матадан,сондай-ақ мақпалдан және барқыттан жасалады.Салтанатты шапандар пішімі бойынша күнделікті шапандарға ұқсас,дегенмен олардың әшекейі өте бай.Кестесі күрделі,көбінесе біз кестеде кестелеу техникасының бірнеше түрі қолданылады.Мәселен,аса бай көрінетін кестелі шапанда алтын құмқадан жасалған себілімді жапсырма жапсырылған және алтын жіпті тігіспен біз кесте техникасы арқылы жиектелген.Өңір шеттері,қаттама шеттері және бүйір тіліктері алтын қамқамен немесе ою-өрнектің бір түсімен түстес ызбамен жиектеледі.Салтанатты шапандардың бұдан басқа да түрлері синтетикалық негіздегі барқыттардан жасалады.Осындай шапандарды әшекейлеу барысында алтын және күміс қамқа,сондай-ақ жиектеуге алтын жіпті тігіс қолданылады.Ою-өрнектер шапанның алдыңғы бойына және қаттамаларына салынады.Шапанның артқы бойына салынған солярлық белгі және өңір мен қаттаманы жағалай алтын қамқадан жасалған жапсырмалармен кестеленген ою-өрнектер шапанды өте бай,сәнді етіп көрсетеді.Салтанатты шапанның тағы бір түріне ашық түсті барқыттардан жапсырма жапсырылған және оның шеттері алтын жіппен,ирек тігіспен немесе тығыз тігіспен көмкеріледі.
Қалпақ астарын қалпақпен қосу, екі тігістегі саңлаудан оң жаққа айналдыру. Астарды тігістер тұсынан астармен біріктіріп бекіту
Астарда бұйымды іліп қою үшін ілмек өңделеді. Ілмек әзірлеу үшін арнайы таспа қолдану ұсынылады. Астар матадан әзірленетін ілмек арнайы сайман комегімен әмбебап машинада, кесінділерін ішке қайыра отырып бір тігіспен тіігіледі. Ілмек ені дайын түрде -0,7 см ұзындықта 7-8 см-ді құрайды.
Алдыңғы бойда қолтық ойындыдан, бел сызықтан төмен, ені 1,0 см бүйір бүкпелерінің тігістері біртіндеп кеми түседі де, ұшына қарай жоқ болады.
Кесілген бүкпелер бүктеліп белгіленген сызықтар, белгілер мен түйрегіштер бойынша сырып тігіледі.
Артық бой кесінділері мойын ойындысынан бастап сырып тігіледі.
Қондырмалы жеңді және астары киім етегіне біріктірліп тігілген бұйымдарда артқы бой тігісі мойын ойындысынан ұзындығы 10-15 см тең бөлімінде, ал жылулық аралығы бар бұймдарда астардың артқы бөлігін астарды өңір астына біріктіріп тіккеннен кейін сырып тігуге болады.
Бүйір кесінділері, тілімдері келтіре отырып артқы бой жағынан сырып тігіледі.
Шалбардың балағын өңдедеу,ышқырына созылмалы таңба салып тігу.Дайын шалбарды үтіктеу
Шалбардың балағын және манжетасын дәлдеу үшін столдың үстінде оң бөлігін үстіне қаратып, сирек және бүйір тігістерін сәйкестендіріп түймеліктің жиегін теңеңстіреді. Көмекші лекаламен балағын кесу және манжетасын өңдеу сызықтарын белгілейді.
Жеке заказдар бойынша дайындаған кезде шалбардың оң жақ бөлігін бүктейді, орта тігісті бойынша шалбар ұзындығының өлшемін сирек тігісі бойынша өлшеп салады және шалбар балағын бүктеу сызығын, одан кейін төмен қарай дайын түріндегі манжетаны екі еселенген еніне тең екінші сызықты және одан 1-3 см қашықтықта балағын қосу сызығын жүргізеді.
Шалбардың жоғарғы қиығын қосып тігілетін белдікпен өңдеуде, белдікке арналған бөлшектің өң беттерінен біріктіріп ұштарын тігеді, белдікті өң дағына айналдырады, ұштарын түзеп үтіктеп тегістейді.Шалбардың теріс жағынан белдікті ішкі жағына астарына қаратып келтіреді, қиықтарын теңетіріп қосып тігеді ілгіштерін бір мезгілде орналастыра отырып, белдіктегі кертпелер немесе бормен сызылға бақылау белгілерінғ шалбардағы бүкпклерімен және тігістерермен сәйкестендіреді.Белдікті қайырып тігісін белдік жатқызады.Белдіктің сыртқы бөлігінің қиындысын ішіне қарай 5-7мм бүктейді.
Ұлттық әйелдер көйлегін моделіне байланысты пішу
Пішу бөліктерінің атаулары. Пішу бөліктерінің комплектісіне көптеген бөліктер кіреді, олар тұрақты болмайды және моделіне байланысты өзгереді. Мысалы көйлектің алды тұтас болады не екі не үш бөліктен тұруы мүмкін, жеңі - жалғыз тігісті және қос тігісті т.б.
Көйлекті дайындау үшін келесі бөліетерді пішеді: алды - екеу, артқы бойы - біреу, жең - екеу юбканың алдыңғы құрағы - біреу, юбканың екі бөліктен тұратын артқы құрағы - екеу(тұтас болуы мүмкін), үстіңгі жаға - біреу, астыңғы жаға - біреу екі бөліктен болуы мүмкін, өңірдің астары - екеу, манжета - екеу, жапсырма қалта - біреу, белдік - біреу.
Үлгісіне байланысты алдыңғы бойының орнына тұтас бір бөлік болуы - алдыңғы бойы артқы бойының орта тұсында тігіс болуы мүмкін; алдыңғы және артқы бойлары юбка тұрақтары бар тұтас пінілген болуы мүмкін; жеңі екі бөліктен тұруы, ал жағасы тұтас астыңғы және үстіңгісі бірге болуы мүмкін т.б.
Киім өндірісінің үлгісін жасауда, құрастыруда және технологиясында пішу бөліктерінің қималары мен сызықтарының бірегей атаулары қабылданған.Киімді жаппай дайындаған кезде бір төсемде 40 және одан астам мата болуы мүмкін. Пішілген бөліктерді өңдеген және құрастырған кезде оларды шатастырып алмау үшін , барлық бөліктерге ішкі жағынан қарындашпен бұйымның реттік нөмірін жазады немесе талон тігеді. Талонның арнайы машинамен бөліктің өң жағына тігеді. Бұйымның пішімі бірдей нөмірлі бөліктерден тұруға тиіс.
Желбірлердің жиегін арнаулы ирек тігісті машинада өңдеу
Желбіршектер - әрлеудің өте кең тараған түрі. Олар негізігі немесе әрлеуші маталардан дайындалуы мүмкін. Мәселен, суреті бар матадан тігілген көйлек бірреңкті матадан жасалған желбіршектермен әрлендіруі мүмкін . желбіршектер бұйымға көлденең, тіе, енішті түзу немесе бедерлі сызықтар бойынша орналастыруы мүмкін.
Желбіршектерді желі жіпке 45 Бұрышпен ( кесе көлденең бағытта өте сирек) соделіне байланысты енін 1,5 - 30 см-ге дейін жеткізе пішеді. Желбіршектің пішкен кездегі ұзындығы оның дайын болған кездегі ұзындығынан 1,5 - 2 есе артық болуы керек. Қатпарлармен немесе бүрме түрінде орындалған желбіршектерді оның қосып тігу сызығынан 3 есе ұзын пішеді.
Желбірлер шеңбер бойынша пішіледі. Жолақтың ішкі қиығының ұзындығы оның қосып тігу сызығының ұзындығына тең болуы тиіс.
Желбіршектер мен желбірлердің жиек қиықтарын машинамен ирек тігім арқылы, сырып тігетін машинамен жабық қиықты енсіз бүгіп тігумен, жиектеу тігісімен өңдейді.
Желбіршектер мен желбірлер екі бүкпесін арасына немесе бүктесін қосымшасына қосып тігілген, бастыра тігілген және қондырып тігілген болуы мүмкін.
Желбіршек немесе желбірдің жиек қиықтарын өңдеудің тәсілі моделі мен матасына байланысты. Бөлшектердің жиектерін арнайы машинада қиықтан 0,5 - 0,7 см қашықтықта сәндік тігіс жасай отырып әрлейді, содан соң айшықтың бағаншаларының ортасынан тігіледі.
Бөлшектің жиектерін иректі тігісті машинаның арнайы жабдығына енгізіп бағыттайды және жабық қиықты тігіспен бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда тігісті бүгілген жиек жағынан жүргізеді, ал тігіс жағындағы тігім қосымшасын дәлдеп қияды. Жеңіл созылатын матадан пішілген бедерлі пішіндегі немесе тік бөлшектердің жиектерін бүгіп тігер алдында қиығын 0,5 - 0,7 см бүге отырып және тігісті бүктемеден 0,2 - 0,4 см қашықтықта жүргізе отырып бүгіп көктеу керек немесе жатқыза үтіктеу қажет.
Бөлшектердің жиектерін сырып тігетін машинамен арнайы рублильник - табаншаның көмегімен енсіз бүгілген тігіс арқылы бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда қосарланған тігіммен бүгіп тігеді. Ол үшін бөлшектің қиығын теріс жағына қарай 0,3 - 0,5 см бүгеді, сөйтіп бүктемеден 0,15 - 0,2 см қашықтықта бүгіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Киім бөлшектері лекалосының сызбасын жасауға арналған бастапқы мәліметтер ретінде бұйымның модельдік конструкциясының сызбасын, бұйымды дайындауға ұсынылатын материалдардың қасиеттері мен таңдалған технологиялық өңдеу әдістерін айтуға болады. Қиық сызықтары бойынша жинақтау кертпелерінің орналасу орны белгілейді. Тігістің 40см асу мөлшері жағыдайында, жинақтау кертпелері жоғарғы және төменгі қиықтардан 10cм арақашықтықта қойылады. Негізгі бөлшектердің қима үлгілері ішкі контур сызықтарымен қиылады және қиықтарды біріктіру жолмен қиықтар ұзындығын, кертпелер орналасуын, технологиялық өңдеу мөлшерін тексереді. Сызба конструкциясына өзгерістер енгізеді. Негізгі бөлшектерді өңдеу есебімен олардың лекалосы негізінде жасалатын туынды лекалолаорға;
-негізгі матадан жасалатын лекало-өңір асты,жаға,белдік және т.б;
-астарлық матадан жасалатын лекало-алдынғы бой, артқы бой, жең, қалта қапшықтары;
-қатырғылайтын іштік матадан жасалатын лекало-қолтық ойындысы мен мойын ойындысының, жең түбінің, жағаның қақпақшаларының және т.б. жатады;
Қосымша лекалолар негізгі лекало және туынды бөлшектер базасында сызық белгілерінің максималдық дәлдігін сақтау мен пайдалану ыңғайлығын ескере отырып құрылады.
Ерлер айыр қалпағын, белбеуді тігу. Айыр қалпақтың алдыңғы бөлігіне оюды кестелеу немесе жапсыра тігу, алдын ала желімдік қатырманы жапсыру
Шапандар мен куртка-бешпенттерге қосымша ерлер бас киімдерінің бірнеше нұсқалары ұсынылады: Тақия, бөрік, тымақ, айыр қалпақ т.б.
Тақия- екі бқлшектен ғана құралуы мүмкін. Кейбір жағдайларда тақия төбесі бірдей бірнеше қималардан (әдетте 6 дана) тұрады.
Тақия- Азия елдері бас киімінің бір түрі. Тақияның көптеген түрлері бар: зерленген тақия, асыл тастармен безендірілген тақия, кестелі тақия, т.б.
Ер адамдар немесе ер балалар киетін тақия. Ер балалар киетін тақияның айырмашылығы тана, моншақ, теңге, т.б. әшекейлік заттар бастырылып тігілмейді. Ерлер тақиясы қатипадан, пүліштен, т.б. сондай тыстық маталардан, қалың тығыз маталардан тігіледі. Сырма, кестелі тақияларды кейінгі кезде ақ бәтестен немесе гипюрден киіп жүр.
Бөрік- ұлттық бас киімдердің бара - бөрік. Бөрікті әйел де, ер адамда киеді. Оның мынадай түрлері бар: құндыз бөрік, қама бөрік, жанат бөрік, сусар бөрік, былғары бөрік, пұшпақ бөрік, т.б. Аса шеберлікті талап ететін ұсақ бөлшектерден тұратын пұшпақтар - түлкінің пұшпақтары. Түлкі пұшпағынан пұшпақ ішіктер, кеудешелер жасалады. Тонның да кеудешелердің де сырты құралып, бидайланып, тысталған. Егер осы пұшпақтан бас киім тігілсе, осы пұшпақпен жұрындалған бөрік тіккен. Мұндай бөрікті, пұшпақ бөрік деп аталған.
Тымақ- ер адамдардың қысты күндері киетін бас киімі. Оны түлкі мен елтіріден тіккен. Тымақ негізінен төрт сайдан, екі құлақ, бір артқы құлақ бойдан тұрады.
Тігу технологиясы. Бас өлшемін алып тымаққа керекті үлгі қағазын дайындаймыз. Дайындаоған үлгіні керекті тымақ бөлңктерінің үстіне қойып пішеміз. Үлгі дайындау барысында төбе биіктігі 20 см болады, ал ені киетін адамның басының өлшеміне байланысты болады.
Тымақтың төбесіне негізінен шымыр жұқа киіз немесе күспе сырып дайындаймыз.
Тымақ құлақтары, маңдай асты күспесінің екі жағы арзан матамен бидайланады. Төрт бөлікті жеке-жеке белгілеп алып, бір жағына төбе астарын, екінші жағына төбенің бидайын салып, жиілеп сырамыз.
Жеңді жең ойығына көктеп қондыру, манекенге кигізіп қонымдылығын тексеру жең ұзындығын нақтылау
Бұйымның сыртқы көрінісінің әдемі болуы, оның киюге ыңғайлылығы, қолдың еркін қозғалысы жеңді қолтық ойындысына дұрыс біріктіруге байланысты. Жеңді бұйыммен біріктіру әдістері бұйымның түріне, моделіне және қолданылатын мата ерекшелігіне байланысты. Тігін өндірісінде жеңді қолтық ойындысына арнайы машинада қондырады. Ол жең түбін ір түрлі бөліктерде қажетіне қарай іркеді. Жеңді ірку мөлшері және оны қолтық ойындысы бөліктеріне бөлу, бұйымның конструкциясы мен мата түріне тікелей байланысты. Ірку мөлшері әр түрлі маталарға 10 мм-75 мм дейін.
Қолдың еркін қимылдауын қамтамасыз ету үшін жең иілімінің іркілуін ойма ұзындығы бойынша, белгілі бір бөлікте қойылатын талаптарға байланысты әр түрлі етіп орналастырады.
Көктеудің дұрыстығы манекенге кигізіліп тексеріледі, жеңді қолтық ойындысына мынадай сыртқы белгілеріне қарай дұрыс қондырылған деп санауға болады: жең еркін салбырап қалта аузының үштен екі бөлігін жауып тұрады, арқау жібі жеңнің сырт бөлігінде көлденең орналасады.
Оң жақ жеңді қондырып көктеуді қолтық ойындысы иілісінің жоғарғы нүктесіне бағыттай отырып, шынтақ иіліс тігісінен бастайды. Жең жағынан қиығынан 8-9 мм қашықтықтан көктейді. Тігісті тіке қол инешаншыммен бекітеді. Сол жақ жеңін қолтық ойындысына біріктіруді оң жақ жеңін біріктіргендей етіп атқарады, бірақ көктеуді алдыңғы иіліс тігісінен бастайды.
Қондырып тігер алдында жең иілісіндегі іркуді арнайы қалыпқа салып жия үтіктейді, бұл кезде үтік иіліс қиықтарынан 20-25 мм әрі кетпеу тиіс. Жеңді қолтық ойындысына жең жағынан 10 мм қондырады, тігісті төменгі бөлігінен бастап, тігіс соңын бекітеді. Жең қондырудағы ақаулар мен өңдеу сапасы тексеріледі. Жеңді қондыру тігісін арнайы қалыпта немесе престе жия үтіктейді.
Көйлекті лекалдар көмегімен пішу
Қазіргі кезде матаны түрліше әдістермен пішеді. Әуелі төсемді бөліктерге бөледі және ең ірі бөліктерін вертикаль пышағы бар жылжымалы пішу машинасымен ойып алады. Бөліктерді дәл ойып алу үшін лентаны стационарлы пішу машинасын қолданады. Жұқа маталардың пішілуін дискілі пышағы бар машинамен жүргізеді.
Жеке заказдар бойынша бұйымдарды пішкен кезде электірлік - пішу қайшыларын қолданады.
Кездеменің ығысуын азайту үшін қыспаларды, қанылтырмен жиектелген қатаң лекал мен лекалды қолданады. Бөліктерді қиып болған соң пішудің сапасын төсемнің үстіңгі астыңғы және орта кездемелерінің бөліктерін сәйкес бақылау лекалдарына салып тексереді. Пішімнің сапасын тексерумен бір мезгілде кейбір жағдайларда бөліктерде бүкепе сызықтарын, қалталарының орналасу орнын бомен белгілейді және қақпақтарындағы, жапырақтарындағы және жапсырма қалталарындағы суреттеріне қиыстыру жасайды.
Пішудің сапасы қиятын аспапты дұрыс қайрауға байланысты (қайрау бұрышынан). Қиятын аспапты дұрыс қайрамаған кезде бөлік пішімінің жиектері жалбыр-жалбыр болуы мүмкін.
Материялды пішу заказ берушіден өлшеп алынған өлшеулер мен алынған модельге сәйкес орындалады.
Пішуші пішкен кезде модель жасаушы мекемелердің мода бағытына сәйкес жасаған киімнің негізгі конструкциясының лекалдарын пайдаланады. Әрбір өлшемнің лекал комплектісіне сырт киімнің бөліктері (артқы бойы, алды, жеңдерін және жағасын), сондай-ақ қосымша бөліктер лекалдары енеді, мысалы жапсырма қалталардың.
Лекалдарда арқау жіптің бағытын және негізгі конструкциялық учаскелердің өзгеру орындарын көрсетеді, олардың пішу процесінде заказ берушінің өлшеулеріне сәйкес дәлдеп түзеткен жөн.
Дайын бұйымдарда әйел көйлектері мен блузкаларында тігіске арналған әдіптер мен пішім запасы төменде көрсетілген шамаларға сәйкес болуға тиіс.
Дайындалған желбірлердің екінші қимасына машина тігісін жүргізу(жиыру үшін)
Қыз бала мен жас әйелдердің көйлегін өңдеуде бүрме, қатпар, желбір, желбіршек, желбезек, қосетек тек қана әрлеп-безендіру мақсатын ғана емес, сонымен қатар эксплуатациялық талабын да қанағаттандырған. Киімдердің бөлшектерінің жиектерін, жең аузы мен етегін жиектеу әдісіне арнайы сәндік материалдар, не өзі түстес мата қолданылған.
Желбіршектер менжелбірлермен көйлектің, блузкалардың мойын ойындысын, көйлек етегін және жеңдерді өңдейді. Желбіршектер мен желбірлердің ені мен олардың қатар саны моделіне байланысты әр түрлі болуы мүскін. Желбіршектер мен желбірлер негізгі немесе әрлеуші маталардан дайындалуы мүмкін.
Желбірлер шеңбер бойынша пішіледі. Жолақты ішкі қиығының ұзындығы оның қосып тігу сызығының ұзындығына тең болуы тиіс.
Желбірлер мен желбіршектердің жиек қиықтарын машинамен ирек тігім арқылы, сырып тігетін машинамен жабық қиықты енсіз бүгіп тігумен, жиектеу тігісімен өңдейді.
Желбір немесе желбіршектердің жиек қиықтарын өңдеудің тәсәлә моделі мен матасына байланысты. Бөлшектің жиектерін ирек тігісті машинаның арнайы жабдығына енгізіп бағыттайды және жабық қиықты тігіспен бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда тігісті бүгілген жиек жағынан жүргізеді, ал тігіс жағындағы тігім қосымшасын дәлдеп қияды.
Желбіршектің жиегі қосымшасын жиектеумен ңдеген кезде, жиектеу үшін керек жолақшаны желі жіпке немесе арқау жіпке 45º бұрышпен пішеді. Матаны үнемді шығындау мақсатында жиектеуге қажетті жолақша бірнеше бөліктен түруы мүмкін. Жолақтың бөліктерін өң жағын ішіне қаратып салады да тігіс желі жіп бойынша өтетіндей етіп сырып тігеді. Бөлшектің жиегін арнайы жабдығы бар машинамен жолақша қиықтарын ішіне қарай бүге отырып өңдейді.
Жеке тапсырыс бойынша бұйым дайындағанда желбіршектің жиегін жолақпен көмкерме ені бойынша тігіссіз-ақ өңдеуге болады. Бұл жағдайда көмкеру үшін керекті желбіршектің өң жағына жолақтың өң бетін төмен қаратып жаяды, қиықтарын теңестіреді, көмкерменің еніне байланысты қашықтықта қосып өктейді және қосып тігеді. Тігіс қиығын айналдыра отырып, жлоақты теріс бетіне бүгеді, ішкі қиығын ішіне қарай бүккенде жиек қосып тіккен тігісті 1-2 мм жауып тұратындай етіп қайырады, бүгіп көктейді және өң бет жағынан машина тігісімен жолақты қосып тігу тігісіне бекітеді немесе жасырын қол инешаншымы арқылы жапсырып тігеді. Инешаншым жиілігі 10 мм-де үш-төрт рет. Көктеген жіптерді сөгіп алып тастайды, желбіршек жиегін баса үтіктейді.
Қосып тігетін қиықты арнайы машинада торлайды. Содан соң осы жиек бойымен арнайы табаншасы бар бір немесе қос инелі машинамен бүрмелер дайында үшін екі тігіс жүргізеді, арнайы табанша болмаса әлсіз керілген инешаншымдармен параллель жатқан қос тігіс екінші тігімге дейінгісі 5-10мм. Төменгі тігімдері тартып жияды. Бөлшекте пайда болған бүрмелерді ұзына бойына бірдей етіп бөледі. Бүрме жасағаннан кейінгі жиектің ұзындығы белгіленеген сызықтың немесе желбіршек қосып тігілетін бөлшектің ұзындығына сәйкес болуы керек.
Моделі бойынша біріктіру тігісіне желбіршек немесе желбір салынатын негізгі бөлшек екі бөлшектен тұруы мүмкін. Желбіршекті не желбірді бөлшектің бір бөлігінің үстіне өң жағымен төмен қаратып, қиықтарды теңңестіріп , бүрмелер дайындалған екінші тігім бойымен желбіршек немесе желбір жағынан қосып тігеді. Соның өзіпде бүрмелердің біркелкі орналасуын және бөлшектің қатпармен жабылып қалмауын қадағалайды. Тігістің ені 10 мм.
Бұйымды бірінші өлшеуге жасап, белгілеу, нақтылау
Киімді өлшеуге дайындауды жеке немесе киім дайындалатын бригада орындайды, бірақ мұнда киімді өлшеуге дайындау жұмысын 4 немесе 5 - разряды бар бір адам орындайды. Киімді тапсырыс берушінің тұлғасына қонымды ету үшін негізгі бөліктерді пішкен кезде қиықтары бойынша қосымша ен жасайды. Пішкен кезде әдіптерді бормен белгілейді. Түрлі қиықтардың қосымша шамасы түрліше.
Бел сызығы бойынша қырқылған көйлектерге келесі қосымшалар жасалады: артқы бойында - мойын ойындысы, иық, жан қиықтары және бел қиығы бойынша.
Тұтас жеңді бел қиығынан қосып тігілген көйлектерде келесі қосымшаларды жасайды: артқы бойында - мойын ойындысының және иық қиықтары, жеңнің орта және астыңғы қиықтары, жан қиығы және бел қиығы; алдыңғы бойында - мойын ойындысы және бел қиығы; алдыңғы бойында - мойын ойындысы және иық қиықтары, жеңдерінің орта астыңғы қиықтары, жан қиықтары және бел қиығы бойынша.
Қималарын торлау, бүкпелерді, тігістерді үтіктеу екінші өлшемге дайындау
Киімді тапсырыс берушінің түлғасына өлшенгеннен кейін барлық дәлденген сызықтар бойынша жіп салады. Жіпті киім етегін бүктеу сызығы және жең аузы, түбі мен қолтық ойындысы және т.б. бойынша көктейді.
Егер киім өлшеу кезінде әжептәуір өзгерістеге ұшыраса, көктелген жіптерін тігістерінен алып тастайды және көктеуді барлық тігістері, қатпарлары және бүкпелері бойынша жүргізеді.
Пішушінің тәжіпибелік деңгейіне, сондай - ақ тапсырыс берушінің тұлғасына және киімнің моделіне байланысты, киім бірінші рет өлшеуден кейін дайындалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда конструкциясына өзгерістерді енгізгеннен кейін киімді одан әрі өңдеу үшін бригадаға немесе шеберге, ал киімді екінші рет өлшегеннен кейін дайындағанда, киімді бригадаға немесе шеберге екінші рет өлшеуге дайындауға береді.
Жеңнің шынтақ тігістерін тігу торлау үтіктеу жең доғасына тігіс жүргізу
Шынтақ сызығы .А нүктесінен төмен қарай АН сызығына ,жеңнің шынтаққа дейінгі ұзындығына 2см қосып Л нүктесін белгілйміз А=Ұ +2=32+2=34. ОО сызығын тең 6бөлікке бөліп,бөлу нүктелерін О2,O3,O4,O5,O6 деп белгілейміз.Осы бөлу нүктелерінен жоғары қарай АВ сызығына қиылысқанша тік сызықтар жүргізіп қиылысқан жерлерді А1,А2,А3,А4,А5нүктелері деп белгілейміз.
Қолдың төменгі буынының сызығынан тордың ені мен жоғарғы қарай 3см өлшеп көмекші нүкте мен қолтық ойындысының сызығы аралығын екіге бөліп ол нүктені тігіс сызығына көлденең сызықпне қосамыз Бұл-шынтақ сызығы.
Тігіс сызығы мен тордың енінің аралығын иық сызығымен екіге бөліп оны қолдың төменгі буынының сызығына тік пунктир сызықпен қосамыз.Жеңнің алдынғы жағының сызығы дөңес сызықтың жоғарғы нүктесімен тордың енінің аралығын екіге бөліп ол нүктені қолдын төменгі буынның сызығымен қосамыз.Бұл жеңнің артқы шынтақ сызығы.
Тігіс сызықтарынан оңға және солға қарай қолтық ойындысы сызығын екіден 5см-ге дейін ұзартамыз. Ол нүктелерден төмен қарай 0,5см түсіреміз.Барлық табылған нүктелерден дөңес ойық сызық жүргіземіз Дөңес сызықтың оң және сол жақтарынан шынтақ сызығы мен тор сызығының әрі қолдың төменгі буынының сызығына дейін тік сызық түсіреміз.Төменгі сызықтан жоғарғы қарай алдыңғы сызықпен 2см көтереміз,ал артқы сызығынан 2см төмен түсіреміз. Табылған нүктелерден дөнес ойық сызық жүргіземіз.
Жеке тапсырыс бойынша модель жобалау, дайындау
Жеке тапсырыстар бойынша киімді дайындайтын кәсіпорынның негізгі өндірстік бөлмелері болып салон өндіріске жіберу учаскесі, пішу цехы, шикізат пен фурниктура қоймасы тігін цехы дайын өнім қоймасы т.б. есептеледі. мұндай пункттердің мақсаты функциясы қызыметін атқару халықа қызымет көрсетудің жаңа түрлері қабылдау пунктіне кездемелердің жаңа мадельдерінің түсуі шала фабрикат-киімдердің жаңа модельдері туралы жүйелі түрде информация беру қызмет көрсетудің түрліше түрлерін е халықтың сұранымның өзгеруі туралы кәсіпорындар үшін хабарлама дайындау т.б елді мекендерге дала қостарына, фермаларға жоспарлы түрде қызмет көрсету. Модельдері таңдап алу жөнінде кеңес беретін аймақта суретші - кеңесшісінің жұмыс орны орналасады Ол тасымал көшіргі өндіріске жіберу учаскесінде негізгі жұмыста диспечер тапсырмаларды пішушілерге таратады пішушілердің жұмыс графигін заказдардың өндіріске жіберілуні заказдарды өлшеу және орындау мерзімдерін тағайындайды заказ топтарының орындалуына бақылау жасайды заказ берушілер берген бағалау есебінің қарталарын толтырады айдың аяғында кәсіпорынның жұмысты орындау сапасы туралы қортындысы шығарады.Пішу цехнда жаймалардың және метериалдардың жалаң қабат кездемелері пішеді шала дайындамаларды тігу үшін кездеме материалдарын.
Жеңді жең ойығына машинада тігіп қондыру, көктеу жібін алып, тігіс енін торлау.
Көйлектер мен жейделердің жеңдері қондырмалы, реглан, алдыңғы және артқы бойымен тұтас пішілген, қиыстырылған болуы мүмкін. Анағұрым кең тарағаны - қондырма жең. Олар құрылымы бойынша бір тігісті немесе екі тігісті, тік, жең ауызына қарай кеңейтілген немесе тарылтылған, үстінде немесе астында бүрмелері бар, түрлі қатпарлары, бүктесіндері, кесінділері, бүрдіктері және бедерлі сызықтары бар болуы мүмкін. Қондырма жеңдері бар бұйымдардың жең ойығы төмен түсірілген, шаршы және т.б болуы мүмкін.
Жеңдердегі бүкпелері, қатпарлар, бүктесіндер, бүрмелер, кесінділер мен бүрдіктер басқа бөлшектердегі сияқты өңделеді.
Жеңнің бөліктерін өң жағын ішіне қаратып жайып салады, қиықтарын теңестіріп, сырып тігеді. Тігіс ені - 1,2-1,5см. Жеке тапсырыс бойынша бұйым дайындағанда сырып тігуді алдын ала көктеп орындайды.
Жаппай өндірісте сырып тігіп торлайтын машинамен іске асырады. Тігіс ені- 0,7-0,8см. Жеңдердің алдыңғы қиықтарын жеңнің жоғарғы бөлігі жағынан сырып тігеді, ал шынтақ қиықтарын жеңнің төменгі бөлігі жағынан сырып тігеді. Кертпелер арасындағы шынтақ бөлігінде жоғарғы бөлігін отырғызады. Жүн, жібек маталар және синтетикалық талшықтары бар мата бұйымдарының тігістерін моделіне байланысты айыра немесе жатқыза үтіктейді,ал мақта-мата бұйымдарында бір жағына қарай бүгеді. Тігістердің қиықтарын арнайы машинамен торлайды. Тігістерді айыра үтіктеу арқылы өңдегенде, қиықтарды сырып тікпес бұрын торлау ұсынылады.
Жең аузын әдіптермен, жиектермен, көмкермелермен жеңдердің қиықтарын біріктіргенге дейін өңделуі мүмкін. Жеі аузы тұйықталған сызықтар бойынша өңделген жеңдердің қиықтарын өңделген төменгі жиектері тігісте бір-бірімен ұштасатындай етіп біріктіреді. Жеңнің астындағы тігіс қосымшасын жңеге ұзындығы 0,7-1см қосарланған қайырма тігіспен бекітеді. Тігісті жеңдердің қиықтарынан 0,3-0,4см қашықтықта жиекке кесе көлденең орналастырады. Тігіс қосымшасы өң жағынан көрінбейтін болуы тиіс.
Көйлектін етегін, жеңнің ұшын бүгіп тігіп бекіту, үтіктеу
Бұйымдардың етектері бойынша жан тігістерінде немесе артқы бойдың орта тігісінде жарма өңделуі мүмкін. Ол алдымен негізгі бөлшектерді сырып тігеді, жарманың ұзындығын анықтайтын кертпелер арасындағы бөлікте тігісте орындалмайды. Етектің бүгу бөлігіндегі жармаларды бөлшектерді біріктіретін негізгі тігістердің жалғасы етіп жөрмеу тігісімен өңдейді. Жөрмеуді жармалардың енін айқындайтын кертпелер арасындағы бөлікте жүргізеді. Жармаеығ бұрыштарын сыртына айналдырады. Негізгі бөлшектерді біріктірген тігістерді айыра үтіктейді.
Ұзындығы етекті бүгу еніндегі артқы жармаларды, оларды өңдеуге қажетті негізгі бөлшектердің қосымшасымен өңдейді. Жармаларды өңдеуге қажетті қосымшалардың ішкі жиектері, бүгу тігісінде өңделуі керек немесе арнайы машинамен торлануы қажет. Жармалардың астыңғы ұштарын етекті төмен бүгу белгіленген сызықтары бойынша жөрмейді. Егер жарма жатқыза үтіктелген тігісте орналасқан болса, жарманың үстіңгі жағын тқмен бүгу тігісімен өңдейді,ал төменгі жағын әдіппен өңдейді.
Жарманың жиектерін өңдегеннен кейін негізгі бөлшектерді өң жақтарын ішіне қарата жатқызып салады, жарманың жоғағы ұшын жарма қосымшасының ені бойынша қосарланған тігіммен бекітеді, бөлшектерінің бөліктерін сонымен бір мезгілде сырып тігеді,яғни жарма орналасқан тігісті өңдейді. Содан соң бұйымның етегін дәлдеп қияды, оны белгіленген сызық бойынша теріс жағына қарай бүгеді, қиықты ішіне қарата бүгіп сырып тігетін машинамен бүгіп тігеді. Мақта-мата, зығыр және штапель мата бұйымдарында инешаншымды машинамен торлап, жапсырып тігеді. Жеке тапсырыс бойынша әзірлегенде бұйым етегінің қиығы көмкерілуі мүмкін. Кейбір модельдерде бұйым етегін ызба қолдана отырып, арнайы машинамен өңдейді.
Етек қиығы жалаң немесе қосарланған жиекпен өңделуі де мүмкін немесе көмкермелі тігіспен. Әйел жейдесінің етегі белбеумен өңделуі мүмкін.
Ерлер ұлттық (шапан,шалбар,қалпақ) бұйымын жобалау,
ою-өрнегін таңдау, лекалдарын жасау
Ұлттық киім үлгілерінің бірі - шапан. Шапанның бірнеше түрлері бар, мысалы, қаптал шапан - ішкі жағын астармен бидалап, иректеп сырып, сыртын бос жабады. Бұл шапан түрін қонаққа барғанда киеді. Екінші - сырма шапан. Бұл бидайсыз, сырты мен астарын қосып сыриды. Сырма шапанды шаруаға ыңғайлы деп санаған.
Біздің тігетініміз жадағай шапан. Бұл шапанды сыйлы адамдарға сыйға тартады. Шапан жаға, жеңдерін жас мөлшеріне байланысты өрнектеп жасаған. Беріліп отырған шапан өлшемі - 52.
Жұмсалатын мата көлемі егер мата ені 140 см болса, 4м. өңір жағалары мен жең аузына 1 м қатырма тігеді. Шапанды №90 машина инесімен және қол тігістерін №7 инемен тігеді. Шапанды көктеуге №50 ақ жіп керек.
Астарлық мата ені 140 см болса, 3 м 50см мата алынады.
Тігу технологиясы. Шапан өлшемін алып, үлгісін қағазға дайындаймыз. Жасалынған үлгі бойынша, мата бетіне мата үлгіні қойып сызамыз. Шапанның басқа киімнен ерекшелігі, жотасы кең, арты түзу қиылған, иығы жеңге қарай түсіңкі, кең қолтық, жең мөлшері де мол алынады.
шапан ұзындығы - 140 см
иық түспесі - 22 см
жең ұзындығы - 46 см
жең кеңдігі - 40 см
кеуде өлшемі - 26 см
артқы мойын ойындысын орама жағамен бірге пішеміз
арқаның алдыңғы бөлігі - 42 см
арқаның артқы бөлігі - 44см
Ою - өрнектерді кестелеу техникасының ең кең тараған түрі - біз кесте мен тығыз кесте. Кестелеу барысында алуан түсті жібек және жүнді жіптер қолданылды. Біз кесте техникасы арқылы сырт бұйымдарға және бас киімдерге ою - өрнектер әшекейленді. Тығыз кесте техникасы әйелдердің киімін және әйелдердің киімін әйелдердің бас киімін әшекейлеу барысында жиі қолданылады және ерлердің шұғадан жасалатын шалбарларын кестелеуде пайдаланылды. Қымбат салтанатты киімдер алтын тігістермен әшекейленді. Сәндеу барысында оқалар, ызбалар, шашақ баулар қолданылды.
Таңдаған модельге байланысты шапанның алдыңғы өңірінің оюларын кестелеу
Шапанды пішуге алынған өлшем бойынша орама жағамен бірге пішілген алдыңғы екі өңірін түзулеп өлшеп, 3 см әдібін белгілеп алып, алдыңғы боймен бірдей етіп жағамен қоса алдыңғы әдібін пішеміз. Алдыңғы өңірдің қайырмасымен бірге тұтас пішілген жағаның астына қатырма қағазды өте дәлдікпен қызған үтік көмегімен мұқият тегістеп жапсырамыз. Қатырманы жапсырып болған соң , тегістелген өңірге қалаған ою - өрнекті сызамыз. Оюдың ек ітопқа бөлінетінін еске түсіріп, таңдаймыз. Ою негізінен сызба ою, ойма ою болып екіге бөлінеді. Ойып алып жапсырма ойма ою болады. Ойма оюдың шетін тігін машинасы көмегімен торлауға болады немесе қолмен көркем тігіс түрлерімен торланады. Ал сызба ою болса, оюды сызып алып, сол сызық үстімен машинамен немесе қолмен тігіп шықса, сызба ою өрнегі болады. Сонымен таңдалған өңір өрнегі мен жағасын өрнектеп шығамыз. Енді алдыңғы өңір қайырмасына астар өңірін дәлме - дәл келтіріп түзулеп тігіп шығамыз. Шапанның дайын болған алдыңғы екі өңірін, артқы өңіріне қосамыз. Шапанның алдыңғы өңірдегі астарын жан тігісі үстіне келтіріп белгілейміз. Артқы бойдың астарын алдыңғы бойдың астарына қосып тігеміз. Белгіленген сырттық әдібіне шапанның астарлық әдібін ұшына - ұшын келтіріп, дәлдеп тігеміз. Астар әдібін жасырын бекітеміз. Алдыңғы бой мен артқы бойдың үстіндегі тігісін қосамыз. Тігіс барысында тігін мен артқы бойға 1 см ірікпе жасаймыз. өйткені, адам жотасы дөңес келеді. Ішкі астардың алдыңғы бой мен артқы бойдың иық тігісін қосамыз. Жағаның артқы мойын тігіс түбін тігеміз. Шапанға белбеу жасаймыз. Шапанның жеңі үстіңгі және астыңғы деп екіге бөліктен тұрады. Үстіңгі және астыңғы жеңге дәлдеп астар пішеміз. Үстіңгі жеңге астыңғы жеңге бауыр тігісін қосамыз. Сосын 3 см жең аузы әдібін белгілеп, үтіктеп алып, жең аузына қатырма жапсырамыз. Шапанға қандай өрнек түссе, сондай өрнекті дәл сондай тәсілмен орындаймыз. Үстіңгі, астыңғы жеңді астарымен бірге артқы тігісін қосамыз. Жеңді көктейміз, үтіктейміз. Шапанның тысын тысына, астарын астарына келтіріп жең түбін орнатамыз. Көктеу жіптерін аламыз, үтіктейміз. Жұмысты аяқтаймыз.
Оюларды матадан ойып алып, оюды ирек тігісті машинада жиегін жапсыра тігу
Матанын кез келген жеріне кесте тігуге немесе жапсырма жапсыруға болмайды.Барі ретіне қарай, өз орнымен қолданылып биік талаптың тұрғысынан шығуы тиіс. Ою орнектердін көлемі, түсі киімнің жалпы түсімен, көлемімен және салмағымен сәйкес куелу қажет.Алдымен,Әшекейленетін өрнектің көлемі және орны есептеп алынады.Содан соң сол өрнектің түсі немесе түстері анықталады.Қазақ кесте түсін таңдаған кезде екі бағытта ұсынған Біріншісі-матаның немесе оның кестесінің өңін ашып корсету.Бұл үшін кестенің түсі негізгі матаның түсіне қарама-қарсы болады.Сол себепті көбінесе ақ матаға қара ою,қызывл матаға жапсырма жапсыру содан қалған. Мұндай тәсіл, шынында, тігілген киімнінің өңін ашу керек. Олар бір-біріне қарсы түс болғандықтан да бір-бірінің ажарын ашады.Екінші тәсіл - тектес түрлер арқылы кесте тігу.Қызылдың немесе көктің,яки жасылдың ашық, қалыпты, солғын, көмескі ақшыл түстер арқылы сол боядың бүкіл әлемін көзге елестетуге болады.Тектес бояулар бір-бірін толықтыру үшін қолданылады.Олар жаңағы түсті одан сайын жеңілдете түседі немесе тереңдете түседі. Дұрыс ретін таба білсе,тектес түрлер арқылы қайталанбас түрлердің үйлесімін құру мүмкін. Ол үшін суретші-сәнгер қиялы ұшқыр әрі бай болуы міндеті.Жапсырманың орындаоу техникасының үш түрі бар.Біріншісі - ол бірден драптың үстіне келесі жапсырма матаның қою арқылы жасалады.Алдымен жапсырма ретінде қолданылатын жалтырақ матаны арнайы жұқа желімдегіш матамен желімдеп қояды.Содан кейін оған суретті немесе басқа белгілеу құралмен түсіреді.Содан соң белгіні бойлап машинамен тігіп шығады.Осы тігілген өрнек жалтырақ матадан кесіп бөлініп алынады.Енді суреттің шеттеріне ара тісіндей (зиг-заг) тігіспен тығыз етіп тігіледі.Бұл үшінші матаны кергішке керіп қояды.Өрнек жапсырылған соң, оны үтіктеп жіберсе, ол тырысып бүріспей,біркелкі рең беріп,жайнап тұрады.Жапсырманың екінші орындалу түрінде жұмыстардың реті сәл өзгереді.Алдымен өрнектің өзін алтын не күміс паршадан кесіп алады.Содан кейін ол араның тісіндей,бірақ өте ұсақ тігіспен негізгі матаға тығыз етіп тігіліп шығады.Егер жапсырманың одан да бедерлі болуы тұтылса,оны үстіне басып кестелеп те шығудың қиындығы жоқ.Өрнекті шет-шеті тағы да алтын немесе күміс паршаның жіңішке таспасымен әдіптеледі.Жапсырманың орындалуының үшінші техникалық түрі үнемі болмаса да,кейбір киімдерде кездесіп тұрады.Содан кейін қыздыру тәсілімен негізгі матаға жапсырылады.Қыздыру үшін үтік немесе қысым аппараты қолданылады.
Жағаның үстіңгісін астыңғысымен қосу,шеттерін қиып,оң жаққа айналдырып жиегін тегістеп көктеп үтіктеу
Үстіңгі және астыңғы жағаны біріктірудің ең көп тарағаны үш әдісі бар:
-үстіңгі жағаның жиегін бүгу;
-жөрмеп тігу;
-жиектеу;
Үстіңгі жаға мен астыңғы жағаның жиегін бүгу әдісімен біріктіргенде ирек тігісті арнайы машина, сырып тігетін машина немесе жасырын тігісті арнайы машина қолданылады.Жаға жиегін бүгіп өндеуде,ирек тігісті арнайы машина қолданған кезде белгіленген сызық бойынша қиықтарын үйлестіре отырып, үстіңгі жағаныңжиегінің үстіне саладыда түйістіріп тігеді.Жағаның ұшы сүйірленген емес модельдерде, үстіңгң жағаны бүкіл нұсқа бойынша жаға ұшын қиындысына дейін жиегін 20-30 мм жеткізбей сырып тігеді.Үстіңгі жағаның жиегін жаға ұштары бойынша астыңғы жағаға қарай бүгеді де,астыңғы жаға жағынан арнайы машинамен айналдыра көктеп тігеді.Егер жаға ұштары сырылмаған болса,оны жасырын тігісті машинамен тігеді.
Жасырын тігісті машинаны пайдаланған кезде,үстіңгі жағаны алдымен астыңғы жағаға іле көктейді,жағаның жиектерін және ұштарын бүгілген жиегі бойынша жапсырып,содан соң ғана оларды біріктіреді.
Сырып тігетін машинаны қолданғанда үстіңгі жағаны бүгілген жиегі бойынша алдымен астыңғы жағаға бастыра тігеді,содан соң жаға ұшын орап бүгіп,бастырма тігісінен 1-2мм қашықтықта қиықтарын бастыра тігеді.
Жағаны өңдеу арнайы жартылай автоматтарда атқарылуы мүмкін,олардың бірінде жағаның ұштары бүгілген қиығы бойынша бірдене тігісін тегістеп қырқа отырып,бастыра тігу атқарылады.
Жағаны жөрмеу әдісімен біріктіргенде,астыңғы жағамен үстіңгі жағаны бір біріне алдын ала іле көктеп алып тігеді.Астыңғы мен үстіңгі жағаның өң беттерін беттестіріп,астыңғы жаға жағынан қиықтарын туырлайды.Үстіңгі жаңа ұшын 5-7мм ендіре отырып, астыңғы жаға жағынан жиегі мен ұшынан 15-20 мм қашықтықта іле көктейді.Жағаны жөрмеу астыңғы жаға жағынан 6-7 мм тігіс енінде орындалады.Жаға бұрышын тігістеріне 3-4 мм қалдырып қырқады.Жағаны өң бетіне аударып, астыңғы жаңа жаңынан үстіңгі жағадан 1-2 мм енде шеттік шығарып айналдыра көктейді.Көктеу тігісі жаңа жиегәі жағына 8-10 мм қашықтықта арнайы машина мен жүргізіледі.Қол мен көктеп тіккен кезде оны жаңа жиегіне 5-7 мм қашықтықта тігісін қамтымай ине шаншым аралығына 10-15 мм қиғаш тігіспен атқарады.Көктегеннен кейін бірінші тігіммен қатарластыра шеткі жақтан 15-20 мм қашықтықта ине шаншым аралығы 20-30 мм қиғаш тігісті екінші тігімді жүргізуді ұсынылады.Тігісті үстіңгі жаға жиегінен астыңғы жаға жағынан қарай бірге жүргізеді.Бұл тігіспен жағаның бұрышын біркелкі ендіріп,жаға шеттерін бекітеді.
Дайын жағаны мойын ойындысымен қосу, тігісін үтіктеу.Шапан астарының иық, бүйір қималарын дайындау
Жағаны бұйымға біріктіруден бұрын иық сызығын тігіп айыра үтіктейді.Егер иық сызығы бастыра тігілетін болса,артқы бойға қарай жатқыза үтіктеп,бастыра тігеді.Жағаны мойын ойындысына дұрыс ұондыру және бұйымның адам тұлғасында қонымды болу үшін астыңғы жағаны бұйымға қондырғанда төмендегі талаптарды қамтамасыз ету шарт.
1 бөлік-раскеп бөлігі,жағаны іркімей қондырады;
2 бөлік-адыңғы бойдың мойын ойындысы, алдығы бойдың мойын ойындысына іркеді;
3 бөлік-иық бөлігі, аситыңғы жағына іркеді;
4 бөлік - артқы бойдың мойын ойындысы,жағаны іркімей қондырады:
Астыңғы жаға мойын ойындысымен сырып не үстіне тігу енімен біріктіріледі.Жағаны бұйымға сырып тігу әдісімен біріктіргенде үстіңгі жаға мен астыңғы жағаның қондыру сызығы бойынша туырлап тексеріп артығын қырқады.Өңір қайырмасы мен жағада раскеп сызғын белгілеп, тігіске 8-10 мм қалдырып, артығын қырқып тастайды.Үстіңгі жағаны раскеп сызығы бойынша өңір қайырмасына қондырады.Одан кейін астыңғы жаға мойын ойындысына 10 мм қондырып, тігісті айыра үтіктейді.Егер өңір қатырмасы алдын ала алдыңғы боймен біріктірілмесе,оны алдыңғы бойдың мойын ойындысынан астыңғы жаға жағынан сырып тігетін машинада біріктіреді.Астйңғыжағаны өңір қатырмасымен бірге қондырып, тігістің арты,ын қодырып тастайды.
Үстіңгі жағаны астыңғыға іле көктеп, раскеп тігісін астыңғы жағаның қондыру тігісіне желімдік қабыршық, жіп немесе сырып тігетін машинада біріктіреді.үстіңгі жағаны өңір қайырмасын раскеп сызыңына жіне астыңғы жағаны мойын ойындысына қондыруды тігісті жалғастырып бірден орындауға болад.бұл жағжайда алдымен сол жақт ракептен бастап тігісті жалғастырып астыңғы жағаны қондырады және оң жақ раскепке қондыру арқылы тігісті аяқтайды.бұл әдістің тиімділігі жоғары.
Шапан астарынан жең ойығына жең астарын шапанның жең ұшына қайып тігу
Құшақ-белбеумен белі буылатын астарлы шапан.Алдыңғы бойы тұтас пішіледі.Артқы бойына иықтық бүкпелер түсіріледі.Үлкен тіктемелі қондырма жағасы бар.
Ұзын қондырма жеңді,жең аузы қосып тігілген қаттамамен қайырылады.Бүйір тігістері фигуралы тіліктермен аяқталады.Жаға 9 қатарлы параллельдік тігімдермен тігіледі.Жаға ұшы,өңірлер шеттері,қаттаманың жоғарғы қиығы,етегі,бүйір тіліктері,артқы бой етегі трикотаждық ызбадан жасалған жиектік тігіспен өңделеді.Алдыңғы бойы,қаттамалары,артқы бой етегі біз кесте кестесімен әшекейленеді.Алдыңғы бой және артқы бой етегін,артқы бой мойын ойындысын,өңір астын,қаттаманы өңір астарымен бірге қарастырады.Құшақ-белбеу астарлық матадан жасалған.
Конструкциялық ерекшеліктер
Ерлер шапаны жеңінің пішімі жейде жеңінің пішіміне ұқсас пішіледі.Жейде жеңінің пішімі иығының ұзартылуымен,жеңнің қолтық асты енін үлкейтуге мүмкіндік беру үшін жең түбі мөлшерінің сәл ғана үлкейтілуімен сипатталады.Осының бәрі адамның қимыл-қозғалысына барынша қолайлылық тудыру мақсатында жасалады.Артқы бойдың иық тігісі бойынша бұйымның дене бітімге қонымдылығын қамтамасыз ететін бүкпе жобаланады.Шапан қаусырылады (қапсырма мөлшері 6см) және тізбектен жасалатын құшақ-белбеумен белбеуленеді.
Жиектеуге ыңғайлы болу үшін өңірі және тіліктері бойынша шапанның төменгі қиықтары дөңгелектеп қиылады.
Шапан астарын шапанмен айналдыра қосып тігу, етегінен айналдыруға саңылау қалдыру, саңылау арқылы оң жаққа аудару, жиектерін тегістеп, үтіктеу. Саңылауды тігу
Шапан-құрамы табиғи түйе жүнінен тұратын(95%) жұқа шұғалы матадан жасалады.Қазіргі шапан пішімі ертеден келе жатқан шапан пішіміне ұқсас.Күнделікті киюге арналған шапандардың әшекейі де қарапайым болады.Ою-өрнегі жүннен жасалатын екі түсті жіптермен біз кесте техникасы арқылы орындалады.Астары жылусыз,жібек матадан жасалынады.Белбеуі астар матасынан дайындалады.Белбеу ені өте кең болады және байлау барысында жұмсақ күлтеленеді.Осындай шапандардың түрлері өте көп,олар кестесінің түрлеріне қарай ажыратылады.
Салтанатты шапандардың тобын бөлек бөліп көрсетуге болады.Олар түйе жүнді матадан,сондай-ақ мақпалдан және барқыттан жасалады.Салтанатты шапандар пішімі бойынша күнделікті шапандарға ұқсас,дегенмен олардың әшекейі өте бай.Кестесі күрделі,көбінесе біз кестеде кестелеу техникасының бірнеше түрі қолданылады.Мәселен,аса бай көрінетін кестелі шапанда алтын құмқадан жасалған себілімді жапсырма жапсырылған және алтын жіпті тігіспен біз кесте техникасы арқылы жиектелген.Өңір шеттері,қаттама шеттері және бүйір тіліктері алтын қамқамен немесе ою-өрнектің бір түсімен түстес ызбамен жиектеледі.Салтанатты шапандардың бұдан басқа да түрлері синтетикалық негіздегі барқыттардан жасалады.Осындай шапандарды әшекейлеу барысында алтын және күміс қамқа,сондай-ақ жиектеуге алтын жіпті тігіс қолданылады.Ою-өрнектер шапанның алдыңғы бойына және қаттамаларына салынады.Шапанның артқы бойына салынған солярлық белгі және өңір мен қаттаманы жағалай алтын қамқадан жасалған жапсырмалармен кестеленген ою-өрнектер шапанды өте бай,сәнді етіп көрсетеді.Салтанатты шапанның тағы бір түріне ашық түсті барқыттардан жапсырма жапсырылған және оның шеттері алтын жіппен,ирек тігіспен немесе тығыз тігіспен көмкеріледі.
Қалпақ астарын қалпақпен қосу, екі тігістегі саңлаудан оң жаққа айналдыру. Астарды тігістер тұсынан астармен біріктіріп бекіту
Астарда бұйымды іліп қою үшін ілмек өңделеді. Ілмек әзірлеу үшін арнайы таспа қолдану ұсынылады. Астар матадан әзірленетін ілмек арнайы сайман комегімен әмбебап машинада, кесінділерін ішке қайыра отырып бір тігіспен тіігіледі. Ілмек ені дайын түрде -0,7 см ұзындықта 7-8 см-ді құрайды.
Алдыңғы бойда қолтық ойындыдан, бел сызықтан төмен, ені 1,0 см бүйір бүкпелерінің тігістері біртіндеп кеми түседі де, ұшына қарай жоқ болады.
Кесілген бүкпелер бүктеліп белгіленген сызықтар, белгілер мен түйрегіштер бойынша сырып тігіледі.
Артық бой кесінділері мойын ойындысынан бастап сырып тігіледі.
Қондырмалы жеңді және астары киім етегіне біріктірліп тігілген бұйымдарда артқы бой тігісі мойын ойындысынан ұзындығы 10-15 см тең бөлімінде, ал жылулық аралығы бар бұймдарда астардың артқы бөлігін астарды өңір астына біріктіріп тіккеннен кейін сырып тігуге болады.
Бүйір кесінділері, тілімдері келтіре отырып артқы бой жағынан сырып тігіледі.
Шалбардың балағын өңдедеу,ышқырына созылмалы таңба салып тігу.Дайын шалбарды үтіктеу
Шалбардың балағын және манжетасын дәлдеу үшін столдың үстінде оң бөлігін үстіне қаратып, сирек және бүйір тігістерін сәйкестендіріп түймеліктің жиегін теңеңстіреді. Көмекші лекаламен балағын кесу және манжетасын өңдеу сызықтарын белгілейді.
Жеке заказдар бойынша дайындаған кезде шалбардың оң жақ бөлігін бүктейді, орта тігісті бойынша шалбар ұзындығының өлшемін сирек тігісі бойынша өлшеп салады және шалбар балағын бүктеу сызығын, одан кейін төмен қарай дайын түріндегі манжетаны екі еселенген еніне тең екінші сызықты және одан 1-3 см қашықтықта балағын қосу сызығын жүргізеді.
Шалбардың жоғарғы қиығын қосып тігілетін белдікпен өңдеуде, белдікке арналған бөлшектің өң беттерінен біріктіріп ұштарын тігеді, белдікті өң дағына айналдырады, ұштарын түзеп үтіктеп тегістейді.Шалбардың теріс жағынан белдікті ішкі жағына астарына қаратып келтіреді, қиықтарын теңетіріп қосып тігеді ілгіштерін бір мезгілде орналастыра отырып, белдіктегі кертпелер немесе бормен сызылға бақылау белгілерінғ шалбардағы бүкпклерімен және тігістерермен сәйкестендіреді.Белдікті қайырып тігісін белдік жатқызады.Белдіктің сыртқы бөлігінің қиындысын ішіне қарай 5-7мм бүктейді.
Ұлттық әйелдер көйлегін моделіне байланысты пішу
Пішу бөліктерінің атаулары. Пішу бөліктерінің комплектісіне көптеген бөліктер кіреді, олар тұрақты болмайды және моделіне байланысты өзгереді. Мысалы көйлектің алды тұтас болады не екі не үш бөліктен тұруы мүмкін, жеңі - жалғыз тігісті және қос тігісті т.б.
Көйлекті дайындау үшін келесі бөліетерді пішеді: алды - екеу, артқы бойы - біреу, жең - екеу юбканың алдыңғы құрағы - біреу, юбканың екі бөліктен тұратын артқы құрағы - екеу(тұтас болуы мүмкін), үстіңгі жаға - біреу, астыңғы жаға - біреу екі бөліктен болуы мүмкін, өңірдің астары - екеу, манжета - екеу, жапсырма қалта - біреу, белдік - біреу.
Үлгісіне байланысты алдыңғы бойының орнына тұтас бір бөлік болуы - алдыңғы бойы артқы бойының орта тұсында тігіс болуы мүмкін; алдыңғы және артқы бойлары юбка тұрақтары бар тұтас пінілген болуы мүмкін; жеңі екі бөліктен тұруы, ал жағасы тұтас астыңғы және үстіңгісі бірге болуы мүмкін т.б.
Киім өндірісінің үлгісін жасауда, құрастыруда және технологиясында пішу бөліктерінің қималары мен сызықтарының бірегей атаулары қабылданған.Киімді жаппай дайындаған кезде бір төсемде 40 және одан астам мата болуы мүмкін. Пішілген бөліктерді өңдеген және құрастырған кезде оларды шатастырып алмау үшін , барлық бөліктерге ішкі жағынан қарындашпен бұйымның реттік нөмірін жазады немесе талон тігеді. Талонның арнайы машинамен бөліктің өң жағына тігеді. Бұйымның пішімі бірдей нөмірлі бөліктерден тұруға тиіс.
Желбірлердің жиегін арнаулы ирек тігісті машинада өңдеу
Желбіршектер - әрлеудің өте кең тараған түрі. Олар негізігі немесе әрлеуші маталардан дайындалуы мүмкін. Мәселен, суреті бар матадан тігілген көйлек бірреңкті матадан жасалған желбіршектермен әрлендіруі мүмкін . желбіршектер бұйымға көлденең, тіе, енішті түзу немесе бедерлі сызықтар бойынша орналастыруы мүмкін.
Желбіршектерді желі жіпке 45 Бұрышпен ( кесе көлденең бағытта өте сирек) соделіне байланысты енін 1,5 - 30 см-ге дейін жеткізе пішеді. Желбіршектің пішкен кездегі ұзындығы оның дайын болған кездегі ұзындығынан 1,5 - 2 есе артық болуы керек. Қатпарлармен немесе бүрме түрінде орындалған желбіршектерді оның қосып тігу сызығынан 3 есе ұзын пішеді.
Желбірлер шеңбер бойынша пішіледі. Жолақтың ішкі қиығының ұзындығы оның қосып тігу сызығының ұзындығына тең болуы тиіс.
Желбіршектер мен желбірлердің жиек қиықтарын машинамен ирек тігім арқылы, сырып тігетін машинамен жабық қиықты енсіз бүгіп тігумен, жиектеу тігісімен өңдейді.
Желбіршектер мен желбірлер екі бүкпесін арасына немесе бүктесін қосымшасына қосып тігілген, бастыра тігілген және қондырып тігілген болуы мүмкін.
Желбіршек немесе желбірдің жиек қиықтарын өңдеудің тәсілі моделі мен матасына байланысты. Бөлшектердің жиектерін арнайы машинада қиықтан 0,5 - 0,7 см қашықтықта сәндік тігіс жасай отырып әрлейді, содан соң айшықтың бағаншаларының ортасынан тігіледі.
Бөлшектің жиектерін иректі тігісті машинаның арнайы жабдығына енгізіп бағыттайды және жабық қиықты тігіспен бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда тігісті бүгілген жиек жағынан жүргізеді, ал тігіс жағындағы тігім қосымшасын дәлдеп қияды. Жеңіл созылатын матадан пішілген бедерлі пішіндегі немесе тік бөлшектердің жиектерін бүгіп тігер алдында қиығын 0,5 - 0,7 см бүге отырып және тігісті бүктемеден 0,2 - 0,4 см қашықтықта жүргізе отырып бүгіп көктеу керек немесе жатқыза үтіктеу қажет.
Бөлшектердің жиектерін сырып тігетін машинамен арнайы рублильник - табаншаның көмегімен енсіз бүгілген тігіс арқылы бүгіп тігеді, арнайы табанша болмаған жағдайда қосарланған тігіммен бүгіп тігеді. Ол үшін бөлшектің қиығын теріс жағына қарай 0,3 - 0,5 см бүгеді, сөйтіп бүктемеден 0,15 - 0,2 см қашықтықта бүгіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz