Негізгі құралдардың тозуын есептеу әдістері

КІРІСПЕ

Кез – келген кәсіпорында ашу үшін алдымен негізгі құралдардың болуы міндетті. Ал негізгі құралдарға:
- жер; үйлер; ғимараттар;
- көп жылдық екпе ағаштары;
- машиналар және құрал – жабдықтар (соның ішінде автоматты машиналар және құрал - жабдық);
- машиналар және жабдықтар;
- өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен лабораториялық жабдықтар; есептеу техникасы;
- басқа машиналар мен құрал - жабдық; көлік құралдары;
- құрал - саймандар;
- өндірістік мүлік және жабдықтар;
- шаруашылық мүлкі; жұмысшы және өнім беретін мал;
- басқа да негізгі құралдар жатады.
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында жүргізіледі. Олардың талдамалық есебі әрбір түгендеме объектісі бойынша бөлек жүргізіледі. Түгендеме объектісі деп өзінің құрамына кіретін, яғни өзіне тиісті керекті жабдықтармен, саймандармен сатылып алынған, орнатуды керек етпейтін жабдықтарды, салынып біткен және құрылыстарды (үйлері мен ғимараттарды), өздерінің құрылымы (конструкциясы) бойынша жекеленген немесе бірімен-бірі құрылымы бойынша біріктірілген, яғни қосылған, бір зат болып саналып, белгілі бір қызметті атқаратын бұйымдарды айтады.
Кәсіпорындарда негізгі құралдың есебін дұрыс жүргізу үшін және олардың тиісті түрде сақталуын қамтамасыз ету үшін әрбір негізгі құралдарға түгендеме нөмірі беріледі. Ол тұрақты түрде белгіленеді.
Негізгі құралдар тозуына, бұзылуына, басқа ұйымдар мен адамдарға берілуіне, сатылуына, тағы да басқа жағдайларға байланысты есептен шығарылғанда оның нөмірі ұйымның жаңадан кіріске алған негізгі құралдарына берілмейді. Түгендеме нөмірі негізгі құралға бекітілген жетонға немесе құралдардың өзіне бояумен жазылады. Түгендеме объектілерді (заттарды) реттік сериялық жүйесімен нөмірлеу ұсынылады. Мұндай жағдайда әрбір жіктеу тобына кіретін негізгі құралдарға бөлек сериялық реттік нөмірлер белгіленеді, ол сериялық реттік нөмірді негізгі құралдардың қандай жіктелу тобына жататындығын көрсететіндей етіп тағайындаған дұрыс. Негізгі құралдарға бастапқыда берілген түгендеме нөмірі оның түгендеме карточкасында және бір жерден екінші жерге орын ауысуы үшін толтырылатын алғашқы құжаттарда көрсетілуі тиіс.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы

2. Қ.К.Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов. Бухгалтерлік есеп теориясы мен негіздері. Оқулық.- Алматы: Экономика, 2006.

3. Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. Оқу құралы, Алматы. 2006.

4. В.К.Родостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин, В.В.Родостовец, О.И.Шмидт, Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы, 2003

5. Мырзалиев Б.С., Әбдішүкіров Р.С. Бухгалтерлік есеп жүргізудің тәжірибелік әдістемелері, Практикум, Алматы. 2006.

6. Ертісбаев Е.Қ. «Сауда кәсіпорынның экономикасы» - Қарағанды, 2003ж.

7. Кривогузова Н.А. «Экономикалық талдау» - Қарағанды, 2004ж.

8. «Бухгалтер бюллетені» журналы, №3-4, қаңтар 2005ж., «БИКО» баспа үйі

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ
1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы
1.2 Негізгі құралдардың тозуын есептеу әдістері
1.3 Негізгі құралдарды қайта бағалау
ҚОРЫТЫНДЫ
Қолданылған әдебиеттер тізімі:

КІРІСПЕ

Кез – келген кәсіпорында ашу үшін алдымен негізгі құралдардың болуы
міндетті. Ал негізгі құралдарға:
- жер; үйлер; ғимараттар;
- көп жылдық екпе ағаштары;
- машиналар және құрал – жабдықтар (соның ішінде автоматты
машиналар және құрал - жабдық);
- машиналар және жабдықтар;
- өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен
лабораториялық жабдықтар; есептеу техникасы;
- басқа машиналар мен құрал - жабдық; көлік құралдары;
- құрал - саймандар;
- өндірістік мүлік және жабдықтар;
- шаруашылық мүлкі; жұмысшы және өнім беретін мал;
- басқа да негізгі құралдар жатады.
Негізгі құралдардың есебі кәсіпорынның бухгалтериясында жүргізіледі.
Олардың талдамалық есебі әрбір түгендеме объектісі бойынша бөлек
жүргізіледі. Түгендеме объектісі деп өзінің құрамына кіретін, яғни өзіне
тиісті керекті жабдықтармен, саймандармен сатылып алынған, орнатуды керек
етпейтін жабдықтарды, салынып біткен және құрылыстарды (үйлері мен
ғимараттарды), өздерінің құрылымы (конструкциясы) бойынша жекеленген немесе
бірімен-бірі құрылымы бойынша біріктірілген, яғни қосылған, бір зат болып
саналып, белгілі бір қызметті атқаратын бұйымдарды айтады.
Кәсіпорындарда негізгі құралдың есебін дұрыс жүргізу үшін және
олардың тиісті түрде сақталуын қамтамасыз ету үшін әрбір негізгі құралдарға
түгендеме нөмірі беріледі. Ол тұрақты түрде белгіленеді.
Негізгі құралдар тозуына, бұзылуына, басқа ұйымдар мен адамдарға
берілуіне, сатылуына, тағы да басқа жағдайларға байланысты есептен
шығарылғанда оның нөмірі ұйымның жаңадан кіріске алған негізгі құралдарына
берілмейді. Түгендеме нөмірі негізгі құралға бекітілген жетонға немесе
құралдардың өзіне бояумен жазылады. Түгендеме объектілерді (заттарды)
реттік сериялық жүйесімен нөмірлеу ұсынылады. Мұндай жағдайда әрбір жіктеу
тобына кіретін негізгі құралдарға бөлек сериялық реттік нөмірлер
белгіленеді, ол сериялық реттік нөмірді негізгі құралдардың қандай жіктелу
тобына жататындығын көрсететіндей етіп тағайындаған дұрыс. Негізгі
құралдарға бастапқыда берілген түгендеме нөмірі оның түгендеме
карточкасында және бір жерден екінші жерге орын ауысуы үшін толтырылатын
алғашқы құжаттарда көрсетілуі тиіс.

1 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы

Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру бойынша шаралар
жүйесінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің бағдарламасымен негізгі
қорларды пайдалану деңгейін едәуір арттыру, ұлттық экономика салалары
бойынша кәсіпорындарда және ұйымдарда қор қайтарымын арттыруға бағытталған
шаралар кешенін ұдайы өндірістегі, өнеркәсіп жұмысының көрсеткіштерін
жақсартуға және оның тиімділігін арттырудағы рөлі мен экономикалық мәнімен
алғышартталған.
Негізгі қорлардың әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен , еңбек
құралдарының қоғамдық өндірістің дамуындағы үлесімен анықталады. Еңбек
құралдары, олардың материалдық құрамы көп жағдайда кез-келген қоғамның
материалды-техникалық сипатын анықтайды. Экононмикалық дәуірлер не
өндіретіндігін емес, қалай еңбек құралдарымен өндірілетіндігін өзгешелейді.
К.Маркс Еңбек құралдары тек қана адамдық жұмыс күнінің дамуының өлшеуіші
емес, сондай-ақ ол – еңбек жүзеге асырылатын қоғамдық қатынастардың
көрсеткіші, – деп жазған.
Кәсіпорын скерлігіне авансталған барлық құралдарды капитал деп
атауға болады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансын құру кезінде онын шаруашылық
құралдары актив, ал олардың қаржыландыру көздері – меншікті капитал және
кәсіпорынның міндеттемелері деп аталады.
Шаруашылық субъектілері өзінің қызметін жүзеге есыру үшін
материалдық- техникалық қор (МТҚ) құру керек. МТҚ-дың негізін негізгі
қорлар құрайды.
Кәсіпорынның шарушылық өндірістік іскерлігінің аса маңызды
құраушысы болып негізгі қорлар болып табылады.
Негізгі қорлар өзінің натуралдық түрін сақтай отырып, көптеген
өндірістік кезеңдерге қатысып, ал құндары дайындалатын өнімге бөліктермен
ауыстырылатын еңбек құралы.
Өндіріс процессінде қатысатын барлық еңбек қорлары (машина, жабдық,
т.б.) наық жүзеге асырылуына жағдай жасайды (өндірістік ғимараттар,
гидротехникалық құралдар, плотиналар, арналар, эстакадалар, көлік
құралдары, жолдар, тунельдер, электр жүйелері, құбырлар), еңбек заттары мен
өнімдерін сақтау мен қозғалту үшін қызмет ететін өндірістік негізгі қорлар
болып табылады. Негізгі өндірістік қорлар құрамына тек өнімнің тұтыну құнын
құруға ғана емес, сондай-ақ, оның құнын құруда қатысатын өндіріс құралдары
да кіреді.
Негізгі құралдар есебі Қазақстандық бухгалтерлік есеп стандартына
сәйкес, негізгі құралдар – бұл ұзақ уақыт бойы (1 жылдан астам) материалдық
өндірісті де, өндірістік емес салада да әрекет ететін материалдық активтер.

Негізгі қорлардың ерекше өзгешеліктері мыналар:
а) олардың шаруашылық қызметте көп дүркінді қатысуы;
б) натуралды – заттық үлгісін сақтауы;
в) өзінің құнын дайын өнімге (жұмысқа, қызметке) қызмет кезеңі
барысында біртіндеп аударады.
Соңғы тармақ негізгі құрал-жабдыққа амортизациялық төлемді есептеу
арқылы асырылады, ал оларға төмендегілер: жер, аяқталмаған күрделі құрылыс,
резервте, қорда және консервацияда тұрған объектілер енбейді.
Сонымен қатар кітапханалық қорларға, өнім малына, енеге (буйвол),
бұғыларға және өгіздерге амортизациялық есептеулер жүргізілмейді.
Амортизация – негізгі қорлардың (ғимараттардың, машиналардың,
жабдықтың) тозуы есепті оның құндылығының бірте-бірте төмендеуі сондай-ақ
негізгі қорларды жаңарту үшін қаражатты қорландыру мақсатымен осы қорлар
құнынан өндірілетін өнімге бірте-бірте көшуі.
Амортизациялық өтелім – негізгі қорлардың тозығын толтыру үшін,
яғни оны ұдайы өндіру үшін осы қорлар құнының бір бөлігін аударып отыру.
Тозу – негізгі құралдар объектілерінің физикалық және моральдік
қасиеттерінің жоғалуы.
Салық салу мақсатында негізгі құралдарға құны 40 айлық есептік
көрсеткіштен асатын және Жарлықтың 20 бабына сәйкес амортизацияға жататын
қызмет мерзімі 1 жылдан асатын активтер жатады. Осыған сәйкес негізгі
құралдар, олардың қалдық құнынан 7-ден 30%-ке дейінгі амортизация
нормасымен топтарға топтастырылады.
Негізгі қорлар, тек ең алдымен олардың экономикалық зерттелуі мен
жалпылауы үшін негізгі қорлар жіктелуі деп аталатын натуралды заттай құрамы
бойынша топталуы аса маңызды. Негізгі қорлардың бухгалтерлік есебінің дұрыс
ұйымдастырылуының негізі болып қорлар бекітілген типтік жіктелуі мен оларды
есепте бағалаудың ортақ принципі табылады.
Бухгалтерияда негізгі құралдар есебі инвентарлық объектілер
арасында жіктелу топтары бойынша жүргізіледі. Осылайша инвентарлық объекті
негізгі құралдар есебінің бірлігі болып табылады. Әрбір объектіге серпялық
– кезектік кодтау жүйесі бойынша инвентарлық нөмір беріледі, ол нөмір оның
ұйымда, бірлестікте, пайда болған барлық уақыт бойы сақталады. Инвентарлы
нөмір қабылдау –беру актілерінде, жою туралы актілерде және т.б.
инвентарлық нөмірді әрбір объектіде белгіленеді.
Қазіргі уақытта негізгі қорларға келесі типтік жіктелуі
қабылданған:
1. Жер – субъект меншік құқығында алған жердің мөлшері мен құны.
Жерге меншік құқығы “Жер учаскесіне меншік құқығына актісімен” расталуы
тиіс. Инвентарлық объект болып жер учаскесіне меншік құқына акт берілген
әрбір жер учаскесі табылады.
2. Ғимараттар тағайындау – тұрғындар еңбегі, тұрғындар жайы,
әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету үшін және материалдық құндылықтардың
сақталуы үшін жағдайлар жасауда айқындалатын архитектуралық-құрылыстық
объектілер.
3. Құрылғылар – еңбек құралдарының өзгеруіне байланысты емес қандай-
да болсын қызметтерді орындау жолымен өндіріс процессін жүзеге асыруға
тағайныдалған инженерлік -құрылыстық объектілер (шахталар, мұнай мен газ
скважинасы, эстакада, көмірлер). Инвентарлық объкет болып барлық мүлік
-жайымен бірге бір тұтасты құрайтын әр жеке құрылғы.
4. Беріліс қондырғылары – электрлік, жылу және механикалық
энергияны өткізу қондырғылары (электр өткізу жүйелері, жылу жүйелері,
құбырлар).
5. Машиналар мен жабдықтар, инвентарлы объект болып басқа бір
инвентарлық объектісінің бөлігі болып табылмайтын құрама құралдар,
фундамент, қоршауларды, қажет заттарды қоспағандағы әрбір машина табылады.
6. Көлік құралдары – адамдар мен жүктердің орнын ауыстыру үшін
тағайындалған қозғалыс құралдары (автомобиль, теміржол және су көліктерінің
қозғалмалы құралы). Инвентарлы объектісі болып оған жататын бүкіл керектер;

7. Құрал – қол еңбегінің механикаландырылған және механикаланды-
рылмаған құралдары немесе машиналарға тіркелінген металл, ағаш және т.б.
өңдеу құралдары ғана табылады;
8. Өндірістік инвентарь – өндірістік операцияларды орындау немесе
жеңілдетуге арналған өндірістік тағайындаудағы құралдар - жұмыс үстелдері,
верстактар, шкафтар;
9. Шаруашылық инвентарь – кеңселік және шаруашылық инвентарь
(үстел, щкаф, кілем);
10. Еңбек және өнім малы, еңбек малы - жылқы, түйе және т.б. жұмыс
малдары. Өнім малы – ірі қара мал жылқы, түйе және т.б. инвентарлық объект
- әрбір ересек жануар.
11. көп жылық екпе ағаштар.
12. Жерді жаңарту бойынша күрделі шығындар (құрылғыларсыз) -
шаруашылықта қолдану үшін жерді жақсарту бойынша шараларға инвентарлық
сипаттағы шығындар (алаңдарды тастардан тазарту , жер учаскесінің
планировкасы).
13. Басқа да негізгі қорлар – кітапхана сөрелері, спорттық
инвентарь, мұражайлық құндылықтар.
Иеленуі бойынша негізгі құралдар жеке меншік және жалға алынған
болып бөлінеді. Алғашқылары кәсіпорынның иелігінде болады және оның
балансында тіркеледі; екіншілері басқа кәсіпорын мен ұйымдардан уақытша
пайдалануға ақыға алынған.
Өндірістік процеске қатысу сипаты бойынша істегі және тұрған
(запаста немесе консервацияда тұрған негізгі құралдар).
Негізгі құралдарды пайдалану сипаты бойынша былай жіктеледі:
- істегі (пайдаланудағы);
- істемей тұрған ( консервациядағы);
- запастағы.

Негізгі қорлар және негізгі құралдарға ұзақ мерзімді инвестициялар
кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қызметі нәтижесінде жан-жақты әсер
тигізеді.
Негізгі құралдар қоғамның материалдық қорын жоспарлы қалыптасуына
және оларды өнім өндірісі мен тұрғындардың мәдени тұрмыстық қажеттерін
қанағаттандыру үшін біздің экономикамыздың салаларында қолданылуы бойынша
өзіндік экономикалық категорияны анықтайды.
Негізгі құралдардың мөлшерінен, сапасынан және тиімді пайдалануынан
табыстың өсу қарқыны, өндірістің дамуы және кәсіпорынның тұтынушыларының
еңбек және тұрмыс жағдайларының жақсаруы тәуелді.
Себебі, негізгі құралдар кәсіпорынның экономикалық потенциалын
айқындайды:
Ғылыми-техникалық прогресс негізінде өнеркәсіпте өндірістік негізгі
қорлардың жаңаруы мен сапалық жетілуінің интенсивті процессі орын алды. Бұл
2 жолмен орындалады:
- жаңа кәсіпорын құрылысы, сондай-ақ кәсіпорын реконструкциясымен
кеңейтілуі кезінде аса жоғары техникалық деңгейдегі негізгі құралдар
құрумен;
- негізгі құралдарды модернизациялау, сапалық жетілдіру мен және
оларды жаңа техника түрлерімен ауыстыруыменен.
Негізгі құралдар құрамында абсолютті және салыстырмалы түрде
техникалық алдыңғы қатарлы, жаңа еңбек құралдары артуда. Жаңа негізгі
қорлардың, әсіресе өндіріс құралдарының өсуі еңбекті қарулануды арттырады,
ал бұл еңбек өнімділігінің өсуінің басты факторы болып табылады.

1.2 Негізгі құралдардың тозуын есептеу әдістері

Пайдалану процесінде негізгі құралдар өзінің бастапқы заттық
формасын сақтай отырып, біртіндеп тозады да, өз құнын жаңадан
жасалатынөнімге аударады. Бухгалтерлік есептің №6 “Негізгі құралдар есебі”
стандартына сйәкес тозу – бұл негізгі құралдар объектілерінің физикалық
және моральдық сипаттамаларынан айырылу процесі.
Негізгі құралдардың түр-түріне амортизацияны есептеудің түрлі
тәсілдері қолданылады, негізгі құралдар объектілерінің физикалық тозуы –
бұл пайдалану процесінде олардың бастапқы құнының бір бөлігінен айырылу ,
оған: қажалу, сыну, механизмдердің, детальдардың жекелеген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.