Сыртқы тыныс алу патофизиологиясы

Жоспар
Кіріспе

1 Сыртқы тыныс
2 Өкпе вентилляциясының бұзылуы
3 Газдардың диффузиясының бұзылыстары
4 Өкпе перфузиясының бұзылыстары
5 Өкпенің инкрециялық қызметі
6 Өкпенің жалпы қанайналымға әсері.
7 Өкпенің гемостаз жүйесіне әсері
8 Гипоксия

Сыртқы тыныс деп организмнің оттегін қабылдап,көмір қышқыл газын қалыпты деңгейде сыртқа шығарып тұратын өкпедегі өтетін үрдістердің жиынтығын айтады.Өкпеде негізінен 3 үрдіс өтеді:
1.атмосфералық ауа мен өкпе ұяшықтарындағы ауаның алмасуы(өкпенің
вентилляциясы);
2.олардағы ауадан капиллярлардағы қанға оттегінің,көмір қышқыл газының кері бағытта өтуі (газдардың диффузиясы);
3.өкпе капиллярлары арқылы қанның айналымы (өкпенің перфузиясы).Осы 3 үрдістің қалыпты арақатынастары арқылы қандағы қан құрамы әдеттегі деңгейде ұсталып тұрады.Сыртқы тыныс жүйесінде қандайда болмасын дерт дамыса,ол осы үрдістерді бұзып,сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігіне әкеледі.
Өкпе мен тыныс алу жолдарының қанды оттегімен қанықтыруын және одан СО2 шығаруын керекті дәрежеде қамтамасыз ете алмау жағдайын сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі деп атайды.Ол организмнің тіпті тыныштық жағдайында да гипоксия мен газдық ацидозға әкелуі мүмкін немесе организмнің қол жұмысына немесе физикалық жүктемелерге мүмкіншілігін азайтады.Сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі:Өкпедегі ауа алмасуы (вентилляциясы),ондағы қан айналымының (перфузиясы) немесе газдардың өкпе ұяшықтары мен қылтамырлардың мембраналары арқылы диффузиясы бұзылыстарынан болуы мүмкін.Бұлкөрсетілген бұзылыстар жиі біріккен түрде байқалады.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Сыртқы тыныс алу патофизиологиясы.

Сыртқы тыныс деп организмнің оттегін қабылдап,көмір қышқыл газын
қалыпты деңгейде сыртқа шығарып тұратын өкпедегі өтетін үрдістердің
жиынтығын айтады.Өкпеде негізінен 3 үрдіс өтеді:
1.атмосфералық ауа мен өкпе ұяшықтарындағы ауаның алмасуы(өкпенің
вентилляциясы);
2.олардағы ауадан капиллярлардағы қанға оттегінің,көмір қышқыл газының
кері бағытта өтуі (газдардың диффузиясы);
3.өкпе капиллярлары арқылы қанның айналымы (өкпенің перфузиясы).Осы 3
үрдістің қалыпты арақатынастары арқылы қандағы қан құрамы әдеттегі деңгейде
ұсталып тұрады.Сыртқы тыныс жүйесінде қандайда болмасын дерт дамыса,ол осы
үрдістерді бұзып,сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігіне әкеледі.
Өкпе мен тыныс алу жолдарының қанды оттегімен қанықтыруын және одан СО2
шығаруын керекті дәрежеде қамтамасыз ете алмау жағдайын сыртқы тыныс алу
жеткіліксіздігі деп атайды.Ол организмнің тіпті тыныштық жағдайында да
гипоксия мен газдық ацидозға әкелуі мүмкін немесе организмнің қол жұмысына
немесе физикалық жүктемелерге мүмкіншілігін азайтады.Сыртқы тыныс алу
жеткіліксіздігі:Өкпедегі ауа алмасуы (вентилляциясы),ондағы қан айналымының
(перфузиясы) немесе газдардың өкпе ұяшықтары мен қылтамырлардың
мембраналары арқылы диффузиясы бұзылыстарынан болуы мүмкін.Бұлкөрсетілген
бұзылыстар жиі біріккен түрде байқалады.

Өкпе вентилляциясының бұзылуы.

Өкпе вентилляциясының бұзылыстары
гипервентилляция,гиповентилляция немесе біркелкі емес вентилляция
түрлерінде болады.
Өкпенің гипервентилляциясы тыныстың минуттік көлемі мен өкпенің
өмірлік сыйымдылығы көтерілуімен сипатталады.
Патологиялық гипервентилляция оттегіге қосымша мұқтаждықпен немесе СО2
шығару қажеттігіне байланысты емес.Ол ми және оның қабықтарының аурулары
кездерінде,миға қан құйылғанда,гипоксемия (анемия,таулық немесе биіктік
аурулары),артериялық қысымның төмендеуі кездеріндегі тыныс алу орталығының
рефлекстік қозуы нәтижелерінен дамуы мүмкін.
Гипервентилляция компенсациялық серпіліс ретінде өкпенің тыныстық
бетінің азайғанында,мысалы өкпенің қабынуы немесе ісінуі кездерінде пайда
болады.Бұл жағдайларда әрбір тыныс алу кезіндегі ауаның көлемі қалыпты
деңгейде немесе сәл жоғары деңгейде ұсталып тұруы дем алудың жиілеуі
нәтижесінде болады.Бірақ ұзақ гипервентиляция гипокапния мен алкалозға
әкеледі,осының әсерінен тыныс алу орталығы тежеледі.Бұл жағдайда
гипервентиляция гиповентиляциямен ауысады.
Өкпенің гиповентиляциясы өкпеде ауа алмасуының азаюы.Ол мына
жағдайларда пайда болуы мүмкін:
1.Өкпенің және тыныс жолдарының дерттері
(пневмания,пневмосклероз,эмфизема,б ронхит ж.б.)кездерінде;
2.Кеуде қуысының тұтастығы бұзылғанда(жарақат)немесе плевра қуысында
сұйық,қан,ауа жиналып қалғанда(гидроторакс,гемоторакс,пне вмоторакс);
3.Тыныс алуды реттейтін нервтердің жарақаттануы,қабынуы немесе бұл
нервтерден серпіндердің миастения,ботулизм,сіреспе т.с.с. дерттер кезінде
,тыныстық еттерге берілмеуі немесе дем алуға қатысатын еттердің
қабынуы,дистрофиясы кездерінде;
4.Туа біткен немесе жүре пайда болған кеуде қуысының пішіні өзгергенде
(сколиоз,кифоз),қабырға аралық нервтердің,өкпе пердесінің қабынулары
кездерінде қатты ауру сезімі өкпенің вентиляциясын төмендетеді.
5.Жұлында өкпе дамығанда немесе полиомиелит ауруы кезінде оның
мотонейрондарының бүліністерінен тыныс алуға қатысатын еттердің нервтелуі
бұзылуынан;
6.Мидағы тыныс алу орталығына дерт туындататын ықпалдардың тікелей
тежегіш әсерінен немесе олардың қан тамырларындағы хемо, барорецепторлардың
қоздырылуынан рефлекстік түрде тежелуінен;
Тыныстың минөттік көлемі дем алудың тереңдігі өзгермей, тек оның
жиілеуімен бір деңгейде ұсталып өкпе ұяшықтарындағы (алвеолалардағы)
вентиляцияның азаюын және ауа алмасуының нашарлығын көрсетеді. Сондықтан
әлвеолалардың вентиляциясына зор көңіл бөлінеді.
Өкпенің біркелкі емес вентиляциясы. Қалыпты жағдайдың өзінде барлық
өкпе ұяшықтары біркелкі қызымет атқармайды. Ал, патологиялық жағдайларда
біркелкі емес вентиляция күшейеді. Ол өкпе тінінің серпімділігі
төмендегенде (өкпе эмфиземасы), бронхиолалардың жиырылып қалғанында
(демікпе), өкпе фиброзы кездерінде, элвеолаларда сұйық немесе экссудат
жиналғанда кездеседі. Біркелкі емес вентиляция гипоксемия дамуына әкеледі,
бірақ бұл кезде геперкапния байқалмайды.

Газдардың диффузиясының бұзылыстары.

Өкпе ұяшықтары мен капиллярлар мембраналарының газдары 2 бағытта
өткізуін өкпенің диффузиялық қабілеті деп атайды.Оның бұзылыстары мына
жағдайларда болуы мүмкін:
1.алвеолалар мен қылтамырлардың мембраналарының өкпе
қабынуы,пневмосклероз ж.б. дерттер кездерінде,қалыңдауынан;
2.қызмет атқаратын алвеолалар мен капиллярлардың,өкпе бөлшегін алып
тастағанда,үлкен деңгейде бүліністері кездерінде азаюынан;
3.қанның өкпе әлвеолаларындағы ауамен капилляр мембраналары арқылы өтіп
үлгермейді. Бұндай жағдай ауыр қол жұмысын атқарғанда,анемиялар кездерінде
байқалады.
Газдардың диффузиясы бұзылыстарының нәтижесінде қанның газдық құрамы
өзгереді,гипоксемия,гиперкапния дамиды.

Өкпе перфузиясының бұзылыстары.

Өкпеде қанайналымының (перфузиясының)бұзылыстары мына жағдайларда
дамуы мүмкін:
1.жүрек қызметінің жеткіліксіздігі кездерінде;
2.туа біткен немесе жүре пайда болған жүрек кемістіктерінде
(атриовенкулалық қақпақшалардың тарылуы,жүрекшелердің арасындағы сопақша
тесіктің бітпей қалуы,Ботал өзекшесінің бітпеуі т.с.с.);
3.өкпе артерияларында қан қатпаларының (тромбылар)құрылуы немесе
эмболдар тұрып қалуы;
4.шок,коллапс кездерінде қан тамырлары қызметтерінің
жеткіліксіздігінен өкпеге аз қан келуінен.
Қалыпты жағдайда қызмет атқаратын өкпе ұяшықтарына қан жақсы келеді
де,қызмет атқармайтын алвеолаларға оның келуі шектеледі(Эйлер
рефлексі).Вентиляция мен өкпе перфузиясының сәйкессіздігі кейде ауа
алмасатын алвеолаларда перфузия болмауы,перфузиясы бар алвеолаларда
вентиляция болмау мүмкіншіліктеріне әкеледі.Осыларға байланысты сыртқы
тыныс алу жеткіліксіздігі дамиды.Ол обструкциялық және рестрикциялық болып
2 ге бөлінеді.
Обструкциялық тыныс алу жеткіліксіздігі тыныс жолдарының тарылғанында
(лат.obstructio- бөгеттелу,бітелу)болады.Бұл кезде ауа қозғалысына кедергі
жоғары және төменгі тыныс алу жолдарында пайда болады.Жоғарғы тыныс жолдары
саңылауларының тарылуы немесе толық бітеліп қалуы мына себептерден
болады:1.оған бөтен заттыфң түсуі; 2.тыныс алу жолдары қабырғаларының
мұрынның,тамақтың,кеңірдектің шырышты қабықтарының қабынудан ісінуі немесе
өспе дамуынан тарылуы; 3.тамақ еттерінің жиырылуы (ларинго спазм); 4.тыныс
алу жолдарын сыртынан ісінген қалқанша безбен,айналасындағы тіндердің
ісігімен қысып қалуы т.с.с. жағдайлар есептеледі.
Төменгі тыныс алу жолдарының тарылуы: 1.ұсақ кеңірдекшелермен
бронхиолалардың саңылауларына әртүлі сұйықтардың
(құсық,су,ірің,шырыш,транссудат) түсуінен; 2.қабыну кезіндегі ісіну мен
гиперемия даму нәтижесінде төменгі тыныс жолдарының шырышты қабықтарының
қалыңдауынан; 3.бронхиолалардың тегіс еттерінің әртүрлі алергендердің және
химиялық қоздырғыштардың әсерлерінен жиырылуынан (бронхыспазм) ж.б.
жағдайлардан болады.
Рестрикциялық тыныс алу жеткіліксіздігі өкпенің тыныс алу бетінің
азаюы немесе серпімділігі азаюының нәтижесінде алвеола вентиляциясының
бұзылуы (лат.restrictio-шектелуі,кішіреюі).
Рестрикциялық сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігін туындататын ықпалдар 2
ге бөлінеді.Бірінші өкпе тінінің өзінің бұзылыстарымен,екіншісі өкпенің
сыртынан әсер ететін ықпалдармен байланысты.
Біріншісі жағдайларда байқалады:
1.өкпеде қабыну мен қан іркілу құбылыстарында; 2.өкпе аурулары
(созылмалы өкпенің қабынуы,пневмосклроз,обыр (рак),эмфизема,туберкулез
т.б.) кездерінде; 3.өкпенің бір бөлшегі немесе бір өкпені тұтас хирургиялық
тәсімен алып тастағанда; 4.әртүлі себептерден сурфактанттың азаюынан
ателектаз дамығанда.
Өкпенің сыртынан әсер ететін ықпалдарға:
1.плевра қуысында сұйық,ауа жиналуы;көкірек орталығында өспе дамуы; 2.кеуде
қуысын тарылтатын дененің пішіні өзгеруі;
3.іш қуысында ауа жиналуы (метеоризм),бауыр ұлғаюы,іш шемені дамуы т.с.с.
жағдайлар жатады.Бұл кезде өкпе сыртынан қысылып,оның тыныс алу кезіндегі
тербелісін азайтады.
Обструкциялық және рестрикциялық сыртқы тыныс жеткіліксіздері жиі
біріккен түрде кездеседі.
Қауырт және созылмалы сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі 3 сатыда өтеді:
1.теңгерілген (компенсациялық) жеткіліксіздік сатысы.Бұл кезде өкпе
вентиляциясы бұзылған белгілер болғанмен қанда оттегінің қалыпты деңгейі
ұсталып тұрады.
2.толық теңгерілген (субкомпенсациялық) жеткіліксіздік сатысында өкпе
вентиляциясы қалыпты деңгейде немесе төмендеген,өкпеде газдардың
диффузияциясы мен перфузиясы белгілі болады.Қанда
тотыққан,оксигемоглобиннің деңгейі 93 проценттан азаяды,гипоксемия
байқалады.
3.теңгерілмеген (декомпенсацияланған) жеткіліксіздік сатысы кезінде
ауыр гипоксемия (артериялық қанда оксигемоглбин 75 проценттан аз) және
гиперкапния дамиды,артериялық қанда көмір қышқыл газының мөлшері с.б. 42
ммден астам болады.Сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі нәтижесінде қанның
газдық құрамы өзгереді және алқыну пайда болады.Қанның газдық құрамы
өзгерістері гипоксемия,гиперкапния және гипокапния түрлерінде көрінеді.
Гипоксемия деп -артериялық қанда оттнгінің үлестік қысымы (О2)90-80мм
с.б. азаюы есептеледі.Кейде рО2 артериялық қанда 30-40 мм с.б. дейін
төмендеуі мүмкін.
Бұл кезде гемоглабиннің оттегімен қанығуы азаяды,тотықсызданған
гемоглабин мөлшері көбейеді де,цианоз дамиды.Гипоксемияның нәтижесінде
гипоксия байқалады.
Гиперкапния- деп артериялық қанда СО2 үлестік қысымы (рСО2)40-45 мм
с.б. (қалыпты жағдайда рСО2 мөлшері 38-40ммс.б.)-ден жоғары болуы
есептеледі.Гиперкапнияның нәтижесінде газдық ацидоз дамиды.
Гипокапния- артериялық қанда рСО2 төмендеуі,оның организмнен артық
шығарылуынан болады.Гипокапния адамдар мен жануарларға аз оттегісі бар
ауамен дем алғанда немесе барометрлік қысымның төмендеген жағдайында
дамиды.Бұл жағдайда гипоксемия рефлекстік түрде тыныс алуды
жиілетеді.Осының нәтижесінде артериялық қанда рСО2 азаяды,газдық алкалоз
дамиды.
Сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігінің әйгіленістері болып,алқыну немесе
ентігу,патологиялық тыныстар пайда болуы есептеледі.
Алқыну – адамда ауа жетіспеу сезімімен қабаттасатын,тыныс алу
қозғалыстарының терңдігі мен жиілігінің,демді ішке тарту мен сыртқа шығару
қзақтығының,тыныс алу ырғағының өзгерістерімен сипатталады.Ол жиі
үрейлену,қорқыныш,абыржу сезімдерімен қабаттасады.Алқыну түрлеріне терең
және жиі тыныс (гиперпноэ),терең және сирек тыныс (брадипноэ),үстіртін жиі
тыныс(полипноэ немесе тахипноэ),үстіртін сирек тыныс,инсперациялық және
экспирациялық алқынулар жатады.
Экспирациялық алқыну- өкпе алвеолаларының жиырылғыштығы серпімділігі
төмендегенде (өкпе эмфиземасы),ұсақ кеңірдекшелердің тарылуы немесе
жиырылуы олардың шырышпен бітеліп қалуы (демікпе),тыныс алу орталығының
қызметі бұзылғанда (асфикциясының 2 сатысы) кездеседі.Бұл кезде демді
сыртқа шығару ұзақтығы демді ішке тартудан ұзақ болады.
Инсперациялық алқыну-демді ішке тартудың ауырлауы және оның басымырақ
ұзаруымен сипатталады.Ол жоғарғы тыныс жолдары мен кеңірдек саңылаулары
тарылғанда (күл,тамақ ісінулерінде,дыбыс саңылауы жиырылғанда,бөгде зат
тамаққа тұрып қалғанда) дамиды.Демді ішке тарту уақытының ұзаруы Геринг-
Брейер рефлексі бойынша тыныс алу орталығының тежелуі кешігуімен
түсіндіріледі.
Патологиялық тынысқа Чейн-Стокс және Биотт түрдегі үзілісті
(периодикалық) тыныстар,Кусмауль типті үлкен тыныс,асфиксия,агониялық
тыныс немесе ақтық дем жатады.
Чейн-Стокс және Биотт тыныстары ми бүлінулері кезінде,бас сүйек
ішіндегі қысым көтерілгенде (қан құйылу,менингиттер,өспелер ж.б.),ұйқы
шақыратын немесе наркоздық дәрілермен уланғанда пайда болады.Сонымен бірге
олар ауыр артериялық гипертензия,ми тамырларының атеросклерозы,жүрек
қызметінің жеткіліксіздігі кездерінде байқалады.
Кусмауль тынысы тым терең және сирек тыныстық қозғалыстармен және
қатты тыныстық шулармен қабаттасады.Бұндай тыныс алу қанда қышқыл өнімдер
жиналып қалуына әкелетін патологиялық жағдайларда
(уремия,диабет,кома)байқалады.
Сыртқы тыныс алудың қатты өзгерісі асфиксия кезінде байқалады.Асфиксия
(грек.asphyxia- тұншығу) кезінде сыртқы тыныс алу жеткіліксіздігі жедел
дамып,қанға О2 түсуі тоқталады да,қаннан СО2 шығарылмайды.Ол тыныс алу
жолдары қысылғанда,олардың саңылаулары бөгде затпен,қабынулық ісінумен
бітелгенде,тыныс алу жолдары мен өкпе ұяшықтарында сұйық жиналғанда (өкпе
ісінгенде,алвеолаларға құсық немесе су түскенде),кеуденің екі жағында
пневмоторакс дамығанда болады.
Организмнің тұншығуы үш сатыда өтеді:
1-сатыда терең жиі (стеноздық тыныс алу байқалады.Бұл кезде демді ішке
тарту сыртқа шығарудан ауыр және ұзақ болады (инспирациялық алқыну).
2-сатыда тыныс алу жиілігі сирейді,бірақ оның тереңдігі жоғары қалпында
сақталады,демді сыртқа шығару ұзарады (экспирациялық алқыну).
3-сатыда тыныстың тереңдігі мен жиілігі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.