Мүлік жалдау шартының ұғымын анықтай отырып, оның мазмұнында қарастырылатын мәселелердің шешімін анықтау

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 МҮЛІК ЖАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ҰҒЫМЫ . . . 6

1. 1 Мүлік жалдау шартының түсінігі мен түрлері . . . 6

1. 2 Мүлік жалдау шартының субъектілері мен объектілері . . . 27

1. 3 Мүлік жалдау шартының нысаны . . . 33

2 МҮЛІК ЖАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ . . . 36

2. 1 Мүлік жалдау шарты бойынша есеп айырысу ерекшеліктері . . . 37

2. 2 Мүлікті қайта, қосалқы жалдау . . . 43

2. 3 Мүлікті жақсарту мәселелері . . . 49

3 МҮЛІК ЖАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ТОҚТАТЫЛУЫ . . . 50

3. 1 Мүлік жалдау шартының біржақты тәртіппен тоқтатылуы . . . 52

3. 2 Мүлік жалдау шартының талаптарын бұзғаны үшін

жауапкершілік негіздері . . . 56

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 57

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 60

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы егемендік алғалы бері нарықтық экономикаға көшіп, азаматтық заңнамалар жаңадан жетіле бастады. Азаматтық құқық - құқық саласы ретінде дами келе «аренда» институты құрамында жаңадан ұғымдар пайда болды. Олар: лизинг, прокат және тағы басқалар сияқты ұғымдар Қазақстан экономикасына жаңадан келген болатын. Оны біз Қазақстанның нарықтық экономикаға көшуімен байланыстырамыз. Жоғарыда атап өткеніміздей, отандық өндірушілер үлкен тоқырауда тұрған кезде лизингтік инвестициялар тартудың тиімді құралы ретінде еліміздің экономикасына зор инвестициялар тартуға мүмкіндік береді.

Қазақстан экономикасының дамуы үшін арендалық, лизингтік келісімдердің мынадай объектілері, көлік құралдары мен ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін құрылғылар, жеңіл өнеркәсіп, мұнай және газ өндіретін, сондай-ақ көлік құралдары (автокөліктер, ұшақтар, кемелер), байланыс құралдары едәуір әсер етеді.

Қазақстанда жалдау негізіндегі бизнестің дамуына кедергі жасайтын маңызды мәселелердің бірі лизингтік компаниялар қызмет етуі тиіс құқықтық базаның жеткілікті қалыптаспауы. Кейінгі кезге дейін аренда, прокат және лизинг ұғымдары біздің заңдарымыз үшін өмір сүрмеді. Сондықтан да шарт жасасқанда лизинг, прокат ұғымдарына нақты және кең көлемді анықтама беріп, тараптар арасында шарт талаптарын нақтылап жату керек болды. Онда да "лизинг" терминін біздің заңдарымызға көпте болса жақын болып келетін ұғымдармен: қысқа мерзімді немесе ұзақ мерзімді жалдау деп ауыстырып келдік.

Қазіргі кезде кәсіпорындардың көпшілігінің сатып алуға қаражаты жетіспеушілігінен жалға алуға қаражаты жетіспеушілігінен жалға алуға келіп жүгінері сөзсіз. Мұндай жағдайда туындайтын бір мәселе, осы қажетті мүлік бар және оны ұзақ мерзімге жалға беруге дайын кәсіпорынды табу. Әрине, бұл мәселені шешу қиынға түседі, себебі осындай мүлікпен иемденетін кәсіпорындар оны жалға беруге емес, көбінесе сатуға тырысады. Мұндай қиындықтаншығу жолдарының бірі - осы мүлікті үшінші тұлғаның мүддесі үшін сатып алатын және оны жалға беретін адамды табу.

Мүлік жалдау шарты қазіргі кездегі қоғамда жиі кездесетін құқықтары мен міндеттері тек тараптардың келісімі негізінде пайда болатын өзара, өтеулі (ақылы) болып табылатын шарт болып табылады. Осыған сәйкес, шарт тараптарының субъектілері мен объектілері арасында жалға алу қатынасы сипатына қарай, мүлік жалдау шарты бес түрге бөлінеді: лизинг (қаржы жалдау шарты), үйлер мен ғимараттарды жалдау шарты, көлік құралдарын жалдау шарты және прокат шарты.

Осы мүлік жалдау қатынасына түсетін тараптардың құқықтары мен міндеттері шарт мазмұнында толық қарастырылады. Осы міндеттемелер мен құқықтар бұзылмас үшін, шарт мазмұнында шарттың тоқтатылу жағдайлары есеп айырысу, шарттың тоқтатылу жағдайлары, сонымен бірге жалға алу кезінде жүргізілетін жақсарту мәселесі, мүлікті қайта, қосалқы жалдау жағдайларын қарастыру мәселесі өте маңызды. Сондықтан, дипломдық жұмыстың тақырыбы ретінде осы объектіні, яғни мүлік жалдау шартының елеулі мәселелерін қарастыруға алдым.

Диплом жұмысының өзектілігі: Диплом жұмысында мүлік жалдау шартының ұғымын анықтап, оның мазмұнын толығымен ашу, соған сәйкес тараптардың, яғни жалға беруші мен жалға алушының құқықтары мен міндеттерін көрсету арқылы шарт талаптары мен заң бұзушылықтардың алдын алу мақсатында оларды болдырмас үшін талаптарын анықтау, яғни шартта көзделетін жағдайларды ашып көрсету көзделеді. Жалпы мүлік жалдау қатынасы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде қарастырылған, бірақ ол әлі де толықтыруларды қажет етеді, сондықтан бұл диплом жұмысының тақырыбы өзекті мәселелердің біріне жатады.

Диплом жұмысының мақсаты: Мүлік жалдау шартының ұғымын анықтай отырып, оның мазмұнында қарастырылатын мәселелердің шешімін анықтау. Сонымен бірге мүлік жалдау шартының бес түріне анықтама бере отырып, оларды талдау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың жоғарыда аталған мақсатына сәйкес, келесі

міндеттерді шешуді басшылыққа аламын:

- мүлік жалдау шартының ұғымы мен түрлеріне толық жалдау жасау;

- мүлік жалдау шартының бес түрінің ерекшеліктерін анықтау;

- мүлік жалдау шартына қатысушы тараптардың құқықтары мен

міндеттерін айқындау;

- мүлік жалдау шартындағы есеп айырысу ерекшеліктерін көрсету;

- мүлікті қайта, қосалқы жалдау, мүлікті жақсарту түсініктерін ашып, ондағы маңыздылықты ашып көрсету;

- мүлік жалдау шартының тоқтатылу жағдайларын саралау;

- шарттың талаптарын бұзғаны үшін жауапкершілік негіздерін айқындау.

Диплом жұмысының зерттеу объектісіне мүлік жалдау шартында қарастырылатын мәселелерді, яғни тараптардың құқықтары мен міндеттерін есеп айырысу, мүлікті қосалқы жалдау, мүлікті жақсарту мәселелерін қарастыру алынды.

Диплом жұмысының құрылымы мен мазмұны: Диплом жұмысы кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде, диплом жұмысының өзектілігі, мақсаты мен міндеттері, зерттеу объектісі ашып көрсетілген.

Бірінші тарауда мүлік жалдау шартының түсінігіне, түрлеріне, шартың объектілері мен субъектілеріне және шарттың жасалу нысанына талдау жасалынған.

Екінші тарауда шарттың мазмұны қарастырылған, яғни жалға беруші мен жалға алушының құқықтары мен міндеттері, жалдау ақысын төлеудегі есеп айырысу мәселелері, мүлікті қайта, қосалқы жалдау, мүлікті жақсарту ұғымдары анықталған.

Үшінші тарауда мүлік жалдау шартының тоқтатылу негіздері, оның ішінде шарттың біржақты тәртіппен тоқтатылуы, сонымен бірге мүлік жалдау шартының талаптарын бұзғаны үшін жауапкершілік негіздері қарастырылған. Қорытындыда, мүлік жалдау шартының мазмұнын айқындаудың мәселелерін қорытындылауы көрсетілген.

1 МҮЛІК ЖАЛДАУ ШАРТЫНЫҢ ҰҒЫМЫ

1. 1 Мүлік жалдау шартының түсінігі мен түрлері

Мүлiк жалдау (аренда) шарты бойынша жалға берушi жалға алушыға мүлiктi ақы төлеп уақытша иеленуге және пайдалануға беруге мiндеттенетiн

шарт - мүлік жалдау шарты деп танылады. Жалға алушы жалға алған мүлiкке Азаматтық кодексте белгiленген жағдайлар мен тәртiп бойынша иелiк етуге құқылы.

Мүлік жалдау қатынасы Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 29-тарауында реттеліп, §1-да мүлік жалдау туралы жалпы ережелер мазмұндалған. Мүлік жалдау қатынастарын реттеу, тек Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексімен шектеліп қоймайды, олар сондай-ақ басқа да заңды актілермен реттеледі. Азаматтық құқық нормаларының диспозитивтік мінезі мүлік жалдау шартына да қатысты өзінің көрінісін табады. Сондықтан нақты шарт қатысушыларына алғашқы нормаларды өзгертуге, оларды өздерінің қажеттіліктерін барынша толық қамту үшін лайықтауға мүмкіншілік береді [1, 123] .

Сатып алу-сату шарты сияқты мүлікті жалдау шартында жалдау нысанасының, шарт орнауының ерекшелігіне сондай-ақ басқа факторлардың әсерінен оның бірнеше түр-түрі қалыптасады. Күшіндегі Азаматтық Кодекс мүлік жалдаудың лизинг, кәсіпорынды жалдау, ғимарат және үйлер жалдау, көлік құралын жалдау, прокат, тұрғын үйді жалдау сияқты түр түрлерін қамтиды. Мүлік жалдау және аренда терминдері (түсініктері) тепе-тең болып келеді, осыны қоғамдық қатынастардың аталмыш түрін реттейтін Азаматтық Кодекстің 29-тарауының өзінен де байқауға болады. Бірақ, кейбір кезеңдерде, терминологиялық түсініксіздік пайда болды. Аренданы мүлік жалдаудың өзгеше түрі ретінде бағалайтын және осыған байланысты оның ерекше жағдайларын бөліп шығарған, мысалы, аренда нысанасын сатып алу құқығын қарастыратын жағдайын сатып алу, сату кұқығы, Қазақ Кеңес Социалистік Республикасының "Аренда туралы" арнайы Заңы қабылданды. Ол өмірге қабілетсіздігіне байланысты доғарылды. Аталмыш терминдердің арақатынасы үлкен мәселені дау тудырып отырған жок. Бірақ бұл жөнінде әртүрлі көзқарастар бар. Кейбірлеріне сәйкес мүлікті жалдау шарттарының қатарында жалға алудың бөлектеу орны бар [2, 124 ] .

Аренда шартының сатып алу - сату, рента шарттарынан айырмашылығы, ол мүлікті уақытша иеленуге беруге байланысты қатынасты реттейді. Мүлік жалдау шартының мақсаты - мүлікті уақытша пайдалануға беруді қамсыздандыру. Жалға алушы мүлікке уақытша мұқтаж немесе оны өз меншігіне алуға мүмкіншілігі жоқ, мысалы оның сатылым құны өте жоғары болғандықтан, оны пайдалануға жалға ғана ала алады. Ал, жалға берушіге ол мүлік уақытша немесе мүлде керегі жоқ болған соң, ол табыс түсіру мақсатында басқа тұлғаға уақытша пайдалануға береді. Мүлікті жалға беруді қамсыздандыру мақсатында басқа тұлғаға уақытша пайдалануға береді. Пайдалану құқығынан айырыла отырып, жалға беруші оны қайтарымды негізде жалға береді. Мүлікті жалға беруде қамсыздандыру мақсаты ретінде тек азаматтық заңнамадағы құқықтар ғана қызмет етпейді, сонымен бірге мүлікке заттық, сондай-ақ міндеттемелік құқық та реттейді.

Мүлік жалдау шартының тарихы туралы айтатын болсам, мүлік жалдау шарты - классиикалық тұрғыдағы шарттардың бір түрі, оның тарихы көптеген мыңжылдықтан басталады. Алғашқы мүлік жалдау туралы Ежелгі Вавилон мен Египет заң актілерінде болған. Ондағы бір ерекшелік, затқа меншік иесінің пайда болуы, оны жалға беруді тоқтатуға алып келді. Соған сәйкес, жалға алушының мүлікке құқығы заттық құқығымен пайдаланған жоқ. Мүлік жалдау шарты Римде де кеңінен таралған еді. Ол (Іосаtіо соnductio rerum) деп аталады. Оның анықтамасы қазіргі кезде жүзеге асырылып отырған анықтамадан елеулі ерекшеленген жоқ [3, 254] .

Кейінде Еуропада мүлік жалдауды құқықтық реттеудің тек кейбір бөліктері өзгерді.

Сонымен қатар, мүлікті жалдау затты пайдалануды болжайтын мұнымен қоса жалдаушының иеленуіне назар аударылмайтын, ал негізінен жалдаушы тек затты ұстаушы меншік иесі құқықтарын жүзеге асыруға көмектесетін тұлға ретінде ғана бағаланатын. Түбіріне карайтын болсақ, қазіргі уақытта да ең басты мақсат жалдаушыға мүлікті қажетті көлемде пайдалану, оның пайдалы қасиеттерін мүмкіншілігін беру екенін айтуға болады. Қатынасты реттеудің түбірлі негізі сақталғанымен өзгерістер де еніп жатыр. Мүліктік қатынастарды жеке құқықпен реттеу жалпылама жетілдірудің әсерін сезген және әрине жетілдіру одан да әрі жалғасады. Осының нәтижесінде шарттық қатынастардың мазмұны өзгеріс шегеді, оларды реттейтін нормалар меншік құқығы және өзге заттық құқықтарды реттейтін нормалармен тығыздау түйіседі.

Мүлік жалдауды заттық құқықтарға жатқызу немесе жатқызбау сауалы ұзақ мерзім бойы даулы болып келді. Заттың құқықтарға (олардың мәселелеріне) арналған соңғы Қазақстандық жұмыстарда аренда заттық құқықтардың қатарына жатқызылады[4, 32] . Бұл көзқарас көріп тұрғанымыздай аренданың заңнамалық анықтамасында да қолдау табады, яғни онда пайдалану мен қоса иеленуде бірге қарастырылады. Бұл заңнамалық шешім арендалық қатынастарға бұрынғыдан көрі жоғарылау (көбірек) тұрақтылық береді, олардың мәнін көтереді. Осының нәтижесінде мүлікті меншік қүқығы негізінде иемденуге мүмкіншілігі жоқ бөтен біреудін мүлкін пайдаланған кезде, мүлікті жалдау шарты тиісті қатынастарды тиімді реттетуге мүмкіншілік береді. Кейбір жағдайларда аренда (мысалы, жер арендасы) тіпті меншік құқығына балама ретінде қарастырылатын Аренда белгілі мөлшерде жерге меншік құқығының баламасы деген түсінік қазіргі (күшіндегі) заңнамада да сақталып тұр. Жер Кодексінің 28- бабымен 49 жылға дейінгі жердің ұзақ мерзімді арендасы қарастырылған [5, 32] .

Мүлік жалдау тек жалдаушының қажетін, мүддесін қамтамасыз етіп қоймайды, сонымен бірге оның нормаларында жалға берушінің мүдделерінде есепке алуда бар. Меншік иесі ретінде ол бәрібір жалға алушыға қарағанда артықшылық жағдайында болып келеді.

Мүлікті жалдау шарты консенсуалды (құқықтары мен міндеттері тек тараптардың келісімі негізінде пайда болатын), өзара, өтеулі (ақылы) болып табылады.

Арендалық шарттан туындайтын міндеттемелік құқықтық қатынастарды және заттық құқықтық қатынастарды ажыратып қарау қажет. Әрине, міндеттемелік құқық шеңберінде бірінші кезекте аталған қатынастардың бірінші тобын қарау керек. Аренданың заттық құқығы жеткілікті дәрежеде жан-жақты және толық заттық құқық мәселелеріне арналған еңбектерде талданған. Сонымен қатар, аренданың заттық құқығы ескерілмесе жалға алушының да жалға берушінің де құқықтық жағдайының сипаттамасы толық болмайды. Жалдаушы мен жалға берушінің заттық құқық қатынастар негізінде қатысуын (олар сырттай шарттық болып көрінгенімен) жоққа шығаруға болмайды. Біздің айтып отырғанымыз арендаға берілетін мүлікті күтіп ұстау ауыртпалығына, меншік иесінің (жалға берушінің) және жалдаушының заттық құқықтарының бәсекесіне және тағы баска ұқсас нәрселерге қатысты.

Азаматтық Кодекстің 547-бабы, 1-тармағына сәйкес, жалға беруші мүлікті жалға алушыға шарт талаптары мен мүліктің мақсатына сәйкес, келетін күйде беруге міндетті. Мүліктің күйі бірінші кезекте шартпен анықталуы тиіс. Мысалы, жалға қоймалар берілгенде, олар өрт қауіпсіздігінің талаптарына бөлмелердегі ауаның ылғалдылығына не құрғақтығына қойылатын талаптарға және басқаларға сәйкес болуы керек екені болжанылуы мүмкін.

Шарттың мүліктік күйіне талаптар анықталмаса, онда олар мүліктің тағайындалуы және мүлікті пайдаланудың болжамды күйіне талаптар туралануы мүмкін. Бірақ мүлікті жалдау шарты бойынша мүлікке талаптарды анықтау сатып алу-сату шарты бойынша заттың қажетті сапасын анықтаудан ауырға түседі. Жалға берілетін мүліктік күйіне қатысты талаптар өте субъективті болып келеді. Олар жөнінде келіспеген тараптар араларында қиын жолмен шешілетін даулар пайда болуы мүмкін. Сондықтан, жалға алушы мүліктің кейбір ерекше қасиеттер бар болуын қаласа, оның бұл туралы жалға берушімен келіскені аса қажетті болады. Жалға берілетін мүліктік кемістіктері болмауы керек немесе кемістіктер тікелей шартта ескертілуі керек. Бұл жасалмаса жалға беруші берілген заттардын кемістіктері үшін жауапты болады.

Кейбір жағдайларда заттың кемістіктерімен байланысты тараптардың құқықтары мен міндеттері туралы мәселе басқаша шешімін табады. Жалға берілген заттың кемістіктерін оны қараған кезде бірден табуға мүмкін болса немесе затты жалға алғанға дейін жалдаушы затпен пайдаланып үлгерген болса, онда жалға беруші заттың кемшіліктері үшін жауапты болмауы тиіс.

Затты тұтынудың одан құтылу мүмкін емес салдары болып оның белгілі дәрежеде нашарлауы (тұтынушылық қасиеттерін жоғалтуы) келеді. Сондықтан бірнеше жыл пайдалануда болып келген мүліктің (заттардың) күйі тиісті емес тіпті қанағаттанатындай болмай шығуы мүмкін. Осыған байланысты шарттың екі тарабы бірдей белгілі бір шешімдерді қабылдап әрекеттерді жасауға мәжбүрлі болады.

Мүлік жалға оның барлық керек-жарақтарымен және оған қатысты құжаттарымен (мүліктің жиынтықтылығын, қауіпсіздігін, сапасын, пайдалану тәртібін куәландыратын және т. б. құжаттармен) бірге беріледі. Сатып алу-сату шарты (мысалы қозғалмайтын мүлікті сатып алу-сату шарты) бойынша затқа (мүлікке) құқықтарды растайтын құжаттар табыс етілуі мүмкін қаралып тұрған шартта негізінен әңгіме мүлікті тұтыну (пайдалану) үшін қажетті құжаттар жөнінде жүргізіледі. Шартта құжаттар жалға берушіде қалатыны, жалдаушы олармен таныса алатыны және т. б. қарастырылуы мүмкін.

Құжаттар, керек жарақтар берілмесе және оларсыз жалға алушы мүлікті мақсаты бойынша пайдалана алмаса немесе ол шартты жасасуы кезінде үміттенуі мүмкін болған нәрселерден (игіліктен, пайдадан) едәуір дәрежеде айырылса, онда өзінің қалауы бойынша ол жалға берушіден керек жарақтардың және құжаттардың берілуін немесе шарттың бұзылуын талап ете алады.

Жалға алушыда көрсетілген жағдайға қатысты бір ғана құқығы болып келмейді. Жалға алушы құжаттарды және керек жарақтарды олар жалға берушімен берілмеген өзге реттерде де талап ете алады. Басқаша айтқанда, жалға алушының мүлікті пайдалану мүмкіншілігінен айырылуы, оған ұтымсыз нәтижелердің (салдардың) туындауы немесе туындамауы сол құқықты жүзеге асыру кезінде міндетті түрде ескерілетін нәрсе емес. Бірақ, әрине, жалға беруші тарабынан жасалған бұзушылықтың ауырлығы қолданылатын шараларға (мысалы шартты бұзу мүмкіншілігіне) әсер етеді.

Жалға беруші мүлікті шартпен қарастырылған мерзімде беруі керек, егер бұл мерзім шартта қарастырылмаса, онда ол қисынды мерзімде берілуге жатады. Жалға беруші шартқа қайшылық жасап мүлікті бермесе жалдаушы бұл мүлікті Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің 355-бабына сәйкес талап ете алады немесе шарт бұзылуын талап ете алады. Екі амалды қолданған кезде де жалға алушы өзіне келтірілген шығындарды өндіріп ала алады.

Затты бергеннен кейін, меншік иесі оған меншік құқығына байланысты кейбір ауыртпалықтарды сақтап қалады. Сондықтан, меншік иесі мүлік жағдайына жауапты болады, сонымен қоса жалға алушының да заттық құқығын есептеп алып тастамау керек. Затқа қатысты құқықтар тараптар арасында бөлінгесін меншік иесінің ауыртпалықтары ол өзіне жататын мүлікті өзі иеленген, пайдаланған жағдайда сияқты толық болмайды.

Ертерек айтылғандай мүлік жалдау шартының тараптары арасында мүлікті күтіп ұстау ауыртпалығы бөлінеді. Мысалы, жалға беруші жалға берілген мүлікке тараптармен келісілген мерзімдерде, егер заң актілерінде не шартта өзгеше көзделмесе, өз есебінен күрделі жөндеу жүргізуге міндетті. Азаматтық Кодекстің 552-бабы, 2-бөліміне сәйкес, жалға алушы жауап бермейтін мән-жайларға байланысты пайда болған шұғыл қажеттілік талап ететін жөндеуді, егер заң актілерінде немесе шартта өзгеше көзделмесе, жалға беруші қисынды мерзімде өз есебінен жүргізеді. Шарт жасау кезінде жалға беруші жалға алушыға жалға берілетін мүлікке үшінші тұлғалардың барлық құқықтары (сервитут, кепіл құқығы) туралы ескертуге міндетті. Бұл жағдайда біз бірінші кезекте мүлікке ауыртпалық тудыратын құқықтары туралы айтамыз. Мүлікті жалға беру мүлікке үшінші тұлғалардың заттық құқықтарын тоқтату не өзгерту үшін негіз болып табылмайды.

Бұл жағдайда, бір құқықты басқа құқық иеленушінің алдында басымдылығы туралы мәселені шешу қиынға түседі. Бір субъекті құқықтарының екінші субъекті құқықтарының алдындағы артықшылығын анықтау үшін тиянақты негіздер болуы керек. Мысалы, шарттық жағдайлар ақталса, онда жалға алушының иелену құқығының жалға берушінің иелену құқығының алдындағы артықшылығы сөзсіз болып келеді. Өзге реттерде (кездерде) бір немесе өзге заттық құқықтық артықшылығын (басымдылығын) анықтаудың жанама өлшемдері болып оның алғашқы болуы, өзге заттың құқық иесінің арам шеттілігі және өзге ұқсас жағдайлар келеді.

Мысалы, салыстырмалы түрде алып қарайтын болсақ, Ресей Федерациясының Азаматтық Кодексінде бәсекеде болып келетін құқықтардың біреуінің басымдылығын анықтау ережесі толығырақ реттелген. Затты алуға бірнеше несие берушілер талпынатын болса, зат олардың біреуіне берілсе өзгелерінің талаптары жоққа шығарылады. Зат беріліп үлгерілмеген болса, онда басымдылыққа оның пайдасында міндеттеме ертерек туындаған несие беруші иемденеді. Бұның өзін анықтау мүмкін болмаса артықшылық (басымдылық) талапты ертерек ұсынған тұлғада (оның құқығында) болады. Ал, Қазақстан Республикасының Азаматық Кодексінің 355-бабында құқықтардың артықшылығы туралы тек жалпы айтылып кетеді. Егер шарттың өзінде жалдау төлемінің нақты түрі (нысаны) анықталмаса, онда ол ақшалай төленуге тиіс.

Бір зат жөнінде жалдаушылардың әрқайсысына затпен белгіленген уақытта тек пайдалану кұқығы беріліп бірнеше мүлік жалдау шарттары жасалуы мүмкін. Оларды жалға беруші өз еркімен жасасады, осыған байланысты жалға беруші шектеуге ие басқа да қарсылықтар айтуға ешкімнің құқығы болмайды. Жалға алушылардың бірінің құқығына нұқсан келтірілетін жағдайды қоспағанда, олардың ешқайсысы жалға берушіге өз талаптарын қоюға құқылы емес. Жалға берушінің негізгі құқығы берілген мүлікті пайдаланғаны үшін ақы төленуін талап ету құқығы келеді. Осымен қатар жалға беруші жалға алушының өзге міндеттерінің орындалуын да талап ете алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.