Қоғам өміріндегі экономика саласының алатын орны

1 Нарық экономикалық өмірді демократияландырудың негізі
2 Алғашқы кезеңдері нарық
3 Жаңа экономикалық жағдай

«Экономика» деген сөз алғашқы ұғымында отбасы шаруашылығын білдіреді. Қазіргі таңда экономика кең көлемде, өндіріс, тұтас шаруашылық, жалпы өндірісітің барлық саласы, қаражат, ақша айналымы т.б. байланысты болып келеді. Қоғамның ХХ-ғасырдағы дамуы экономикалық өмірді ұйымдастырудың екі жол бар екенін көрсетті. Оның біріншісі – нарықтық экономика, екіншісі- жоспарлы-әкімшілік экономика. Нарықтық экономикада экономикалық қатынастарды әртүрлі жолдармен шешеді; өнімді шығару, тұтыну, бөлу, сұраныс т.б.
Нарық –адамдарды тиімді еңбек етуге, ынталыққа бағыттайды. Нарықтық экономика ғылыми-техникалық прогресті, өнім өндірушілердің өзара бәсекелесуін және тұтынушылар үшін бәсеке күресін де өрістетеді.
Нарықтық қатынас қоғамының саяси-әлеуметтік рухани өмірін қамтиды.
Нарық экономикалық өмірді демократияландырудың негізі. Нарыққа тән қасиет белгілі тауар өндірушілер арасындағы тауарды шығару және өткізудің тиімділігі үшін бәсеке. Бәсеке- бұл тұтынушылардың өнімге деген сұраныстарының артуы. Нарықтық экономика қоғамның дамуымен бірге өркендейді. Өркениеттің дамуымен бірге өркендейді. Өркениеттің дамуымен бірге нарықтық өткениет те қалыптасады. Экономика туралы алғашқы түсініктерді біз Ксенофонттың, Платонның, Аристотельдің және басқа ежелгі ойшылдардың еңбектерін табамыз. Ксенофонт (б.э.д. 445-335 жж.) «экономия» деп аталатын (гректің «ойкос»-шаруашылық және «номос» заң деген сөздерінен шыққан) құл иеленушінің үй шаруашылығын басқару құралын жасады. Оны «үй салу» яғни, үй шаруашылығын басқару өнері (заңдары) деп те аударуға болады. Ол экономия – бұл оның көмегі арқылы өзінің шаруашылығын байытуға болатын ғылым деп жазды. «Ойкономия» түсінігі саяси экономияға айналды. «Саяси экономия» түсінігінің өзі алғаш рет француз экономисті Антуан Монкретьеннің «қоғамдық шаруашылықтың заңдары» (саяси экономияның тарктаты) деп аталатын еңбегінде қолданылған.

1. Б.С. Мырзалиев, С.А. Қалтаева, Ғ.З. Успанова, С.С.Ыдырыс «Экономикалық теория». Оқу құралы. – Түркістан, Тұран баспаханасы, 2006 ж.- 278 бет
2. М. Байгісиев «Экономикалық теория негіздері». – Алматы. 2004 ж. -480 бет
3. Я.Ә. Әубәкіров, Б.Б. Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова, Т.П.Табаев «Экономикалық теория»- Алматы, 1999 ж.-280 бет
4. Ө.Қ. Шеденов, Ү.С. Байжомартов, Б.А.Жүнісов, Б.М. Комягин «Жалпы экономикалық теория»- Алматы-Ақтөбе, 2001 ж.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қоғам өміріндегі экономика саласының алатын орны.

Экономика деген сөз алғашқы ұғымында отбасы шаруашылығын білдіреді. Қазіргі таңда экономика кең көлемде, өндіріс, тұтас шаруашылық, жалпы өндірісітің барлық саласы, қаражат, ақша айналымы т.б. байланысты болып келеді. Қоғамның ХХ-ғасырдағы дамуы экономикалық өмірді ұйымдастырудың екі жол бар екенін көрсетті. Оның біріншісі –нарықтық экономика, екіншісі- жоспарлы-әкімшілік экономика. Нарықтық экономикада экономикалық қатынастарды әртүрлі жолдармен шешеді; өнімді шығару, тұтыну, бөлу, сұраныс т.б.
Нарық –адамдарды тиімді еңбек етуге, ынталыққа бағыттайды. Нарықтық экономика ғылыми-техникалық прогресті, өнім өндірушілердің өзара бәсекелесуін және тұтынушылар үшін бәсеке күресін де өрістетеді.
Нарықтық қатынас қоғамының саяси-әлеуметтік рухани өмірін қамтиды.
Нарық экономикалық өмірді демократияландырудың негізі. Нарыққа тән қасиет белгілі тауар өндірушілер арасындағы тауарды шығару және өткізудің тиімділігі үшін бәсеке. Бәсеке- бұл тұтынушылардың өнімге деген сұраныстарының артуы. Нарықтық экономика қоғамның дамуымен бірге өркендейді. Өркениеттің дамуымен бірге өркендейді. Өркениеттің дамуымен бірге нарықтық өткениет те қалыптасады. Экономика туралы алғашқы түсініктерді біз Ксенофонттың, Платонның, Аристотельдің және басқа ежелгі ойшылдардың еңбектерін табамыз. Ксенофонт (б.э.д. 445-335 жж.) экономия деп аталатын (гректің ойкос-шаруашылық және номос заң деген сөздерінен шыққан) құл иеленушінің үй шаруашылығын басқару құралын жасады. Оны үй салу яғни, үй шаруашылығын басқару өнері (заңдары) деп те аударуға болады. Ол экономия –бұл оның көмегі арқылы өзінің шаруашылығын байытуға болатын ғылым деп жазды. Ойкономия түсінігі саяси экономияға айналды. Саяси экономия түсінігінің өзі алғаш рет француз экономисті Антуан Монкретьеннің қоғамдық шаруашылықтың заңдары (саяси экономияның тарктаты) деп аталатын еңбегінде қолданылған.
Демек, саяси экономия қоғамдық шаруашылықтың заңдары туралы ғылым болып қалыптасты.
Микроэкономикада және фирмалар, бірлестіктер және шаруашылық бірліктері орын алды.
Мезоэкономикада ұлттық экономика немесе шаруашылық жүйесімен (ауылшаруашылық кешені, әскері өнеркәсіптік кешені, аймақтық экономика және т.б.) анықталынған әрекет пен заңдарды оқып біледі.
Макроэкономикада толығымен елдегі экономикалық жағдай зерттелінеді. Қоғамның байлығы мен табысы, экономикалық өсудің факторлары мен қарқыны макроэкономиканың объектісі болып табылады.

Алғашқы кезеңдері нарық деп- адамдар, тауарлар мен қызметтердің айырбасын жүргізетін жерді атаған. Нарық- экономикалық ұйымдасқан қатынастар жүйесі. Ұдайы өндірістің барлық салаларында өндіру, тұтыну, бөлу, айырбастау, сату-сатып алу арқылы жүзеге асырылатын жүйе. Нарықтық келесі элеменеттерінің бірі-сауда.
Сауда - бұл адамдардың тауар айырбасын және сату-сатып алу актін жүзеге асырумен байланысты қызметі. Тауарлардың сауда-саттық операциялары өнім жасамайды, тек тауарды өткізудегі қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандырады. Берілген жағдай бұл әрекетті қызметке жатқызуға негіз береді.
Отандық экономикалық ғылымда сауда қызметтерін негізгі және қосымша қызметтерге бөлу қабылданған. Негізгі сауда қызметтеріне тауарды, жарнамаларды өткізумен, сатып алушының сұранысын зерттеумен, жәрмеңкелерде, аукциондарда тауарларды көрсетумен байланысты әрекет жатады. Қосымша сауда қызметтеріне айналым сферасындағы өндіріс процесінің жалғасуымен байланысты қызметтер жатады: тасымалдау, сорттау, сақтау және тауарларды орау.
Сауда әрекетін жүзеге асыру үшін капитал қажет. Оның алғашқы формасы сауда әрекетінің дербес түріне бөлінгенде үшінші ірі қоғамдық еңбек бөлінісі кезенінде пайда болған көпес капиталы болды. Мұнан былай көпес капиталының орнына сауда капиталы келді. Сауда капиталы —бұл айналым сферасында жүзеге асатын және өнеркәсіп капиталынан бөлектенген капитал. Алғашқы кезенде өнеркәсіпшілер, олардың тарапынан нарықты зерттеуге және сауда торабын құруға қосымша шығындарды қажет ететін тауар өткізумен өздері айналысты. Біртіндеп бұл функциялар сауда кәсіпорындарына өтті. Нәтижесінде сауда капиталы өнеркәсіптіктен бөлініп дербес болды. Бұл процесс екі жаққа да тиімді болып шықты: өндіруші уақыт пен ақшаны үнемдейді, ал саудагер сатып алу мен сату бағасының арасындағы айырмашылық ретінде пайда болатын сауда пайдасын алады.
Қазіргі кезеңнің өзгеше ерекшелігі ірі компаниялардың өткізуді бақылау мақсатымен өзінің жеке өткізетін немесе сататын торабын құра отырып, өнімінің сатылуын қайтадан өз қолына алғандағы процесс.
Сауда тек сатқанымен ғана емес, сонымен қатар қалай сатуымен де сипатталады. Ұйымдастыру әдістеріне байланысты:
Нақты ақшаға сату;
Нақты емес ақшаға сату. Бұл жағдайда тұтынушының орнына нарық инфрақұрылымының қажетті элементі болатын банк есептеседі.
Тауарларды несиеге сату;

Тауарларды сатып алушының мүлкін кепілге алу аркылы сату;

Тауар айырбасымен сату, яғни бартер.
Сатудың көлемдік белгілеріне байланысты көтерме және бөлшек сауда деп беледі. Олар сонымен қатар бағаларымен ерекшеленеді: бөлек сатқан тауарлардың көтермелеп сатқан тауарлардан бағалары төмен болады. Сатушы үшін тиімді тауар сату есебінен табыс алуға бағытталған сауда әрекеті коммерция деп аталады. Коммерцияның өзегін сатып алу және келесі сатумеп байланысты сауда операциялары құрайды, яғни тауарларды қайта сату. Сәтті коммерция үшін екі ең басты шарттар сақталуы кажет:
Тауардың сатып алу бағасы тауарды нарықта сата алатын бағадан
әлдеқайда төмен болуы керек;
Берілген тауардың түріне төлем қабілеті бар сұраныс көтере сатып
алынатын тауарды, оны иемденген бағасынан аспайтын бағамен сату үшін
жеткілікті болу керек.
Сауда дүкендерде, аукциондарда, жәрмеңкелерде жүзеге асады. Дүкен (фран. - қойма, амбар) - тауарды сататын немесе сақтайтын бөлме. Дүкендерде әдеттегідей бөлшек сауда жүргізіледі. Бір текті тауарларды өндіру аукциондарда, жәрмеңкелерде үлгімен көтерме сауда жүргізуге мүмкіндік береді.
Аукцион (лат. - жұрт алдындагы сауда) - бұл сатып алушылар арасындағы бәсеке жағдайында тауарларды сату. Тауарларды алуға құқық алатын аукцион жеңімпазы ең үлкен бағаны ұсынған сатушы болып табылады. Ішкі аукциондармен қатар халықаралық аукциондар жүргізіледі: Санк-Петербургтегі пушкалық, Москвадағы асыл тұқымды аттарды сату мен байланысты аукцион, Лондондағы "Сотби" фирмасының өнер заттарын сататын аукцион және т.б.
Жәрмеңке (нем. - жыл сайынғы нарық) - бұл нақты жерде және белгіленген уақытта жүзеге асатын уақытылы, кезең сайын ұйымдастырылатын нарық. Жәрмеңкелер орта ғасырлық Европада пайда болды және алғашында қауіпсіздік мақсатымен қорғандардың, шіркеулердің дуалдарының түбінде жүргізілетін. Олар сауданың негізгі формасы болып табылатын.
ҚР-ның Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдыққа табысты кірігуінің кілті жайлы экономикалық реформасын халыққа жарлаған болатын.

Бірінші міндет —экономиканың тұрлаулы дамуын жай қамтамасыз етіп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.