Аяқ ауруларын емдеу және оның алдын алу
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Жіліншік сүйектердің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 Өзіндік зерттеу . ауру тарихы ... 19
2.1Proanamnеsis ... 19
2.2 Anamnesis vitae ... ... 19
2.3 Anamnesis morbi ... 19
2.4 Status praesens communis ... ... ... .20
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.6 Diagnosis ... 21
2.7 Decursus morbi et therapia ... 21
2.8 Epicrisis ... ... ..28
3 Техникалық қауіпсіздік ... 33
Қорытынды ... 34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Жіліншік сүйектердің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2 Өзіндік зерттеу . ауру тарихы ... 19
2.1Proanamnеsis ... 19
2.2 Anamnesis vitae ... ... 19
2.3 Anamnesis morbi ... 19
2.4 Status praesens communis ... ... ... .20
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.6 Diagnosis ... 21
2.7 Decursus morbi et therapia ... 21
2.8 Epicrisis ... ... ..28
3 Техникалық қауіпсіздік ... 33
Қорытынды ... 34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Тақырыптың өзектілігі. Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - аяқ ауруларына дұрыс диагноз қойып, оны хирургиялық жолмен емдеу [1,2].
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - аяқ ауруларына дұрыс диагноз қойып, оны хирургиялық жолмен емдеу [1,2].
1 Повоженко И.Е.Частная ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Повоженко И.Е и др. Ленинград, 1981.- 156с.
2 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-138с.
3 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М./ Москва, 1941.- 127с.
4 Ильясов Б.К Ветеринариялық хирургия /Ильясов Б.К М. Алматы, 2009.- 198б.
5 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов/ Алматы 2004.- 106б.
6 Hаметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-112с.
7 Абдірахманов Е. Хирургия: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Абдірахманов Е. Алматы 2000.- 114б.
8 Алиев А.А. Оперативные методы лечения животных:/ Алиев А.А Л. 1979 г. 97с
9 Лебедев А.В., Липовский К.А. Общая ветеринарная хирургия. М., Колос,2000 г.
2 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-138с.
3 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М./ Москва, 1941.- 127с.
4 Ильясов Б.К Ветеринариялық хирургия /Ильясов Б.К М. Алматы, 2009.- 198б.
5 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов/ Алматы 2004.- 106б.
6 Hаметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-112с.
7 Абдірахманов Е. Хирургия: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Абдірахманов Е. Алматы 2000.- 114б.
8 Алиев А.А. Оперативные методы лечения животных:/ Алиев А.А Л. 1979 г. 97с
9 Лебедев А.В., Липовский К.А. Общая ветеринарная хирургия. М., Колос,2000 г.
Аннотация
Ветеринариялық хирургия пәнінен жазылған Аяқ ауруларын емдеу және оның алдын алу атты курстық жұмысым 35 беттен тұрады.
Курстық жұмыс титул парағы, аннотация, мазмұны, нормативтік сілтеме, анықтама, белгілер мен қысқартулар, кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника қауіпсіздігі, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. қамтиды.
Курстық жұмыстың негізгі бөлімінде аяқ аурулары, буын жарақаттары, тоқпан жіліктің сынуы, кәрі жіліктің және садақ сүйектің сынуы қамтылған.
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары.... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..... ... ..9
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... ... ..16
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Жіліншік сүйектердің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... 17
2 Өзіндік зерттеу - ауру тарихы ... 19
2.1Proanamnеsis ... 19
Anamnesis vitae ... ... 19
Anamnesis morbi ... 19
Status praesens communis ... ... ... .20
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.6 Diagnosis ... 21
Decursus morbi et therapia ... 21
Epicrisis ... ... ..28
3 Техникалық қауіпсіздік ... 33
Қорытынды ... 34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Нормативтік сілтемелер
Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
Анықтамалар
Остеосинтез - сынған сүйектің өзегіне әр түрлі заттардан ағаштың жас бұтағы, темір, сүйектің ұнтағынан жасалған таяқшалар т.б. жасалған таяқшаларды енгізіп бекіту
Остит - сүйектің қабынуы
Сүйек некрозы - сүйектің өлуі
Остеомиелит - сүйек миының қабынуы
Қысқартылған сөздер мен белгілер
мл —миллилитр
см —сантиметр
% —пайыз
мин —минут
м —метр
т.б —тағы басқа
мм —миллиметр
Ф.7.04-03
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
__________________________кафедра сы
__________________________________ _пәні бойынша
Курстық жұмыс
Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:________________________ _____________________
Мамандығы:________________________ _________________________
Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты –жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2013ж.
Норма бақылау:
_______________
қолы, аты –жөні
Комиссия:
_______________
қолы,аты –жөні
_______________
қолы,аты –жөні
Шымкент 2013 ж.
Ф. 7. 05 –
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
______________________________каф едрасы
Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2013ж.
№____Тапсырмасы
__________________________________ _пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
Бастапқы мәліметтер __________________________________ ________
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1
2
3
4
5
6
Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
.___________________________________ __________________________
Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты –жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған________________________ _______
( күні, студенттің қолы)
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. Қолмен әсер етейін деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - аяқ ауруларына дұрыс диагноз қойып, оны хирургиялық жолмен емдеу [1,2].
1 Негізгі бөлім
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары
Малды жұмысқа пайдалану кезінде буын қуысына дейін өтіп кететін буын жарақаттары малда әжептәуір жиі байқалады. Олар әдетте әр түрлі кескіш және қадалғыш заттардың буынға кездейсоқ тиюінен пайда болады.
Тканьдердің зақымдану дәрежесіне және сипатына қарай буын жарақаттары:
1) жанамалы (тангенциалды);
2) буын қуысына жеткені байқалмайтын бітеу;
3) буын қуысына сүйекті зақымдамай тесіп-жарып өтетін;
)буын қуысына сүйекті және шеміршекті зақымдай тесіп өтетін жарақаттар болып төрт түрге бөлінеді.
Белгілері мен барысы. Бұлар әрдайым жарақаттың түріне және ауыр- жеңілдігіне, жараға енген патогенді микроорганизмдердің түріне, санына және уыттылығына, әр мал организмінің сезімталдық қабілеттілігіне байланысты болады. Буын тесіле-жарыла жарақаттанғанда оның жіті қабыну барысы екі түрде өтуі мүмкін: көбіне анаэробты инфекция туғызатын (септикалық артрит) қабынудың жалпы белгілері басым болып, тез асқынып қарқынды түрде өтеді немесе жергілікті бір жерде —буын немесе буынды қоршап тұратын (периартикуляр) тканьдер қабынатын, клиникалық практикада жиі кездесетін, барысы бәсең және көбінесе жіті іріңді артрит түрінде өтеді.
Буынның ашық жарақаттарына бастапқы кезде әдеттегі жараларда байқалатын сыздану, қан ағу, жараның үңірейіп тұруы сияқты клиникалық белгілер тән. Тканьге өтіп кеткен үлкен жарақаттардан көбінесе қан араласқан буын сұйығы ағады. Жарақаттанған буынның қызметі, әсіресе кішігірім жарақат байқалғанда (үшкір затпен), алғашқы сағаттарда, не тіпті тәулік бойы буында немесе буынды қоршаған тканьде қабыну процесі басталғанға дейін өзгермейді. Жылқының, кейде иттің буын жарақаттарына патогенді микробтар енудің әсерінен жара асқынса, сулы фибринді синовит, буынға ірін жиналу (іріңді синовит), бір орында немесе жайыла қабыну, немесе жіті септикалы артрит, не сүйек пен буын іріңдейтін остеоартрит ауруы дамитыны байқалады.
Ірі қараның буын қуысына өткен жара жайылып кетпейді, жай еөеді, ол фибрин тәрізденіп сәл жалқаяқтанады. Жазылу процесі, ірі қараның әдеттегі жазылатын жарасындай болып, зақымданған жердің қабыну шекарасы анықталып, қабыршақ пайда болып барып бітеді.
Анықтау. Буын жарақатанғанда оны жоғарыда айтылған клиникалық белгілерді, сол сияқты рентген және лабораториялық тексерудің нәтижелерін салыстыру арқылы анықтайды. Жарақаттанған буында тарамыс қанының немесе кілегейлі қалта зақымданғанын ажырату үшін буын ішінен және синовиттен немесе буын қалташығынан сұйық затты қуыс инемен сорып алып, оның орнына риванол ерітіндісін жібереді [1,2].
Болжау. Буын ішіне өтетін жарақаттар малдың зақымданудан пайда болатын ауруларының ең ауыр түріне жатады. Сондықтан малдың аурудан жазылуын алдын ала болжау бұл арада, жараның түріне, сүйектің және жұмсақ тканьдердің қаншалық бүлінгеніне, жарақаттанғаннан кейін өткен мерзімге, жараға инфекция түскен-түспегеніне, ауру малға алғашқы қолданылған емнің түріне және сапасына сондай-ақ жарақаттанған малдың жалпы күйіне және қоңдылығына тікелей байланысты.
Буынға жанаса тиген немесе тесіп өткен жарақат жілік басын (эпифизді) зақымдамаған жағдайда және жара жаңа түскен болса, оны айығады деуге болады. Буын қуысына өткен жарақат жілік басын зақымдаған кезде айығуы екі ұшты немесе күмәнді болады, ал буын сүйектері едәуір зақымданған болса, ол айықпайды. Сульфибринді синовит аурудың ем қонатын түрі болғандықтан мал көбінесе онан айығып кетеді. Буынның ішкі іріңді қабынуы (іріңді синовит) емдегенде тез қайта қоймайтындықтан одан айығу екіұшты немесе күмәнді келеді. Сүйектің асқынған іріңді қабынуы және сүйектің іріңді артриті. Сондай-ақ жіті септикалы артрит жөнді жазыла қоймайды, мал тіпті жалпы айыққан жағдайда да деформацияланып торбуындана бастаған сүйектің іріңді артриті салдарынан жарақаттанған буынның қызметі бұзылады.
Емі. Буын тканьдерінің тез бұзылатынын олардың мал организмінің қызметімен тығыз байланыстылығы еске ала отырып емдеуді неғүрлым ерте бастау керек. Буын ашық жарақаттанған кезде жара беті аса сезімтал болғандықтан ми қабығына баратын патологиялық импульстердің шығатын ошағы болады, олар миды әлсіретеді, сөйтіп ауру малдың организміне түгелдөй әсерін тигізіп, жалпы зат алмасуына және патологиялық процестердің дамуына, өту барысына әсер етеді. Буын жарақаттанғанда қолданылатын дәрі-дәрмек мүшенің бір жерінде бактерияға әсер ету қасиеті болып қана қоймай, ол ең алдымен организмнің нерв жүйесіне жалпы әсерін тигізеді, сол арқылы буындағы патологиялық процестің өтуіне әсер етуі керек [1,2,3].
Осы жағдайларды ескере отырып, жараны хирургиялық емдеу шараларын жүргізумен қатар мал организміне түгелдей және патологиялық процестің барысына жалпы әсер ететін терапия әдістерін қолдану керек.
Иық буынының ревматизмге айналып қабынуы. Аурудың пайда болу себептері әлі толық анықталмаған. Кейбір авторлар ревматизмге айналған артритті инфекциядан пайда болады деп санайды, бірақ оның қоздырғышы әзірге белгісіз. Салқын тию және болдыру да бұл аурудың пайда болуына себепкер болатын тәрізді.
Белгілері. Иық буыны, кейде басқа да буындар ауырып ісіне бастайды, дене қызуы көтеріледі, аяғын қинала қозғайды, ақсайды, бірақ жүре бара ақсауы азаяды.
Емі. Жүрек қызметін жақсартатын дәрілер беріледі. Жылқыға қос көмір қышқылды натрий қосылған 50—г натрий салицилатын немесе антифибрин беріледі. Йодты калийдің 0,5—%-тік 20 мл ерітіндісін 1—күн аралатып бұлшық етке жібереді. Бұдан басқа жылы процедура, балшықпен емдеу, диатермия (тоқпен емдеу) және жарық сәулесімен емдеу, сондай-ақ малдың 1 кг салмағына 1 мг-нан 0,5%-тік новокаин ерітіндісін венаға құю әдісі колданылады. Ауру малды құрғақ, жылы жерде ұстау керек.
Иық бұлшық еттерінің жарақаттанудан қабынуы. Аурудың пайда болуына өзін-өзі бір жерін ұрып алу, жығылу, зорығу т. б. себеп болады.
Белгілері. Жарақаттанған жердің бұлшық еті ауырып, тығыздалып іседі,
сол жердің қызуы көтеріледі, ауырған аяғынан ақсайды, кейде бұлшық еті дірілдеп, тартылып жиырылғаны байқалады.
Болжау. Көптеген жағдайда мал аурудан айығады.
Емі. Аурудың бастапқы кезінде малға тыныштық беру керек салқындатқыш қоспа (хлорлы аммоний —г, калий нитраты —г, натрий сульфаты —г, тазартылған су—мл) қолданылады. 3—-ші күні жылумен емдейді, сылайды, онша тітіркендіре қоймайтын және ісік тартатын сүртпе майды, сұйық майды (линимент) сіңдіре жағады. Ауру асқынған жағдайда (гематома, абсцесс) мал хирургияның жалпы ережелері бойынша емделеді.
Жауырын сүйектің сынуы. Экстраартикулярлы және интраартикулярлы сынуы мүмкін. Бұл әр түрлі жағдайда өзін-өзі зақымдау, жарақаттану және т. б. себептерден болады.
Белгілері. Кенеттен ақсай бастайды, жарақаттанған жер ауыра іседі; Сынық (көлденең сынғанда) тайып, ығысып кетсе, онда жауырынның пішіні өзгереді, қолмен сипағанда шықырлайды.
Болжау. Жауырынның қыры, басы, алдыңғы, артқы бұрышы сәл ғана сынса, немесе жарылған болса, ол жазылып кетеді; асқынған сынық, орнынан тайған сынық бөлшектері және буын іші сынықтарының жазылуы күмәнді немесе ол жазылмайды. Ұсақ мал жауырын сынығынан көбіне айығып кетеді.
Емі. Мал тыныштық жағдайда болуы керек. Ірі малды аспалы аппаратқа орналастырып, сүйегі сынған жеріне күшті тітіркендіргіш сүртпе майды сіңдіре жағады. Ұсақ малдың сынығын гипстеп, таңады.
Тізе буынының іріңсіз қабынуы
Ол буынды ұрып-соғып созып алу, бұдыр жермен жүру және т. б. себептерден пайда болады.
Белгілері. Ақша-сүйек буынын бүккенде, оның сырт бетінде күлтілдеген, ауыратын ісік байқалады. Мал сылтып ақсайды.
Болжау. Аурудан айығып кетуі екіталай.
Емі. Аурудың жіті жағдайында малға тыныштық береді, қозғалтпай қысып тұратын таңғышпен немесе гипсті таңғышпен таңып қояды, қабынуы бәсеңдеген кезде сылайды, ихтиол, сынаптың қоңыр, немесе калийдің йодты сүртпе майын сіңдіре жағады, балшықпен, шымтезекпен емдейді, йод ионтофорезі қолданылады.
Тізенің жиырылатын тарамысының қарысуы
Жылқыда жиі, ал басқа малда сирек байқалады. Ол туа немесе жүре келе пайда болады. Жүре келе пайда болған қарысу бүккіш тарамыстардың созылмалы қабынуынан немесе сүйек артрозынан болады. Туа пайда болатын қарысудың не себептен болатыны анықталмаған, оны іште төлдің дұрыс жатпауынан, витаминнің жетіспеуінен т. б. болады деп болжайды [1,2,4,5].
Белгілері. Жиырылатын тарамыс ауырмай бұдырайып жуандайды немесе тізе буыны маңы қарысады, аяқтары әлсірейді, және дірілдейді, жиі сүрінеді, тізе жартылай бүгіліп тұрады, бір аяқтың тарамысы қарысқанның езінде мал ақсайды.
Болжау. Туа пайда болған қарысу айығады, басқа жағдайларда айығуы
күмәнді.
Емі. Аурудың бастапқы кезінде гипспен таңады, жылқыны арт жағы биік ұшты тағамен тағалайды. Созылмалы тендогенді қарысу кезінде, терең жатқан саусақ бүгетін тарамысты кеседі де таңып тастайды. Тканьдік терапияны қолдануға болады.
Тізе маңындағы жиырылатын тарамыс қынапының қабынуы
Ол қабыну жалқаяғының түріне қарай сулы, сулы-фибринді және іріңді болуы; аурудың барысына қарай —жіті немесе созылмалы болуы мүмкін. Тізені жазып-созатын кәрі жілік тарамысының, саусақтардың - үстіңгі және терең жатқан сіңірлерінің, саусақтардың жалпы және екі жақ жанындағы жазғыш сіңірлері қынаптарының қабынатыны байқалып жүр.
Тарамыс қынабының қабынуы ұрынып-соғылудан, созылудан, жарадан, плевра, өкпенің жалпы қабынуынан, инфлюэнциядан, ревматизм, сақау, туберкулез ауруларынан және дүңкіп іріңдеудің асқынуынан пайда болады.
Белгілері. Сулы, сулы-фибринді жіті қабыну түрінде баса берген аяғынан ақсайды. Созылмалы түрінде көбінесе ақсамайды.
Болжау. Іріңсіз қабынғанда айығып кетеді, іріңді қабынуда —айығуы күмәнді немесе жазылмайды.
Емі. Тарамыс қынабының іріңсіз жіті қабынуы кезінде малға тыныштық береді және ауырған жерін салқындатқыш, қысып тұратын немесе гипсті таңғышпен таңып қою керек. Жылытқыш компресс салуды, ылғалды жылы нәрсемен орауды, балшықпен емдеуді 3—күн қолданады, кейінірек тітіркендіргіш сүртпе майды сіңдіре жағады және сылайды. Аурудың созылмалы түрі болса сулеманың спирттегі ерітіндісін (1 : 10), күшті сүртпе май жағып, сылауға, күйдіруге, диатермия, йод ионтофорезін жасауға болады. Тарамыс кынабы іріңдеп қабынғанда оны жарып, жараның ішін зарарсыздандырғыш ерітіндімен жуып, пенициллинмен емдейді [1,2,3].
Бақай бүккіш тарамыстардың үзілуі
Ол кездейсоқ жарақаттанғанда, ұрып-соғып алғанда, кедергі заттардан өткенде тарамыстың аса созылуынан және т. б. пайда болады. Тарамыстың үзілуіне онда болатын нашарлау процестері (сему, сіңір қабыну және сіңір қынабының қабынуы) себеп болады.
Белгілері. Толық үзілгенде немесе сәл ғана үзілгенде тарамыс жіті қабынады және мал басқан аяғынан ақсайды. Үстіңгі немесе әріде жатқан бүккіш тарамыс толық үзілсе, мал ауру аяғын басқан кезде оның топай буыны мүлде иіліп, тұяқ буыны төмен түсіп кетеді.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Малды толық тыныштықта ұстау керек, гипстеп немесе құрсау салып таңып тастайды, әдейілеп тағалайды.
Саусақ бүккіш тарамыстардың және сүйек аралық бұлшық еттің қабынуы Кедір-бұдыр қатты немесе сазды жерде ауыр жұмыста жүрген кезінде сіңірге көп күш түсуден және оның созылуынан, аяғын байқамай басып, тайып кеткенде, жығылғанда, бір нәрсеге ұрып жарақаттанғанда және паразиттер еніп кеткенде пайда болады.
Белгілері. Сіңір сыздап, іседі. Зақымданған аяқ сәл алға қарай көлбеп, бақай буыннан жартылай бүгіліп тұрады, жүргенде басқан аяғынан ақсайды, жиі сүрінеді. Аурудың созылмалы түрінде сіңір жуандап, бұдырланады, аздап ауырады, бүккіш сіңірлердің қарысып-сіресіп қалатыны (ағаш аяқ) байқалады, мал тұяғын тік басады, ақсайды.
Емі. Ауыра бастаған кезінен малды тыныштық жағдайда ұстап, спиртті компресс кою керек. Ісік үлкейсе салқындатылады және қысып тұратын етіп таңады. Ауру бәсеңдеген соң камфара майын жағады, ылғалды жылы нәрсемен орап қояды, электр қуатымен емдейді, парафинді таңғышпен таңады, балшықпен емдейді. Созылмалы түрі болса, өте тітіркендіргіш сүртпе маймен сылайды, әр жерінен өтетіндей етіп күйдіреді немесе сіңірді кеседі.
Саусақ жазғыш сіңірдің үзілуі
Кедергіден өткенде, ауыр жүк тартқанда, сүрінгенде және жығылғанда сіңірге шектен тыс күш түсуден пайда болады. Сіңір көбінесе тұяқ сүйекке жалғасқан жерінен үзіледі. Сіңір кейде тұяқ сүйегінің ұшымен бірге үзіледі, оның тізе маңынан үзілуі сирек кездеседі.
Белгілері. Баса берген аяғы кенеттен ақсайды, жүріс кезінде бақай буының қинала жазады, жиі сүрінеді. Мал аяғын тұяғының ұшымен немесе оның сырт жағымен басады.
Болжау. Айығуы екіұшты немесе күмәнді.
Емі. Тыныштық жағдайда ұстайды, гипске салып таңады және арнайы тағалайды.
Жіліншік сүйектердің сынуы. Өздігінен жарақаттанудан пайда болады.
Белгілері. Сүйек мүлде сынғанда мал кенеттен қатты ақсайды, жарақаттанған жердің қозғалысы өзгеріп, сықырлап, сыздап ісінеді.
Болжау. Ұсақ мал айығып кетеді, ірі малдың айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Сүйек сынықтарын орнына салып, гипсті таңғышпен таңады.
Топай буынының созылуы
Көбінесе малдың жығылуынан, таюынан, аяғын бір заттың арасына қысып алудан, сондай-ақ сазды жердің әсерінен, тұяқты дұрыс тазаламаудан және дұрыс тағаламаудан пайда болады.
Белгілері. Топай буыны волярлы флексия түрінде тұрады, қозғалғанда қатты ауырады, басқан аяғын едәуір ақсайды, сипап қарағанда ісіктің ауыратыны сезіледі, ол жердің қызуы көтеріледі. Созылмалы түрінде периартрит не шорбуын пайда болады.
Болжау. Аурудың жіті түрі болса айығады, созылмалы жағдайда күмәнді.
Емі. Жаңа ғана сынған кезінде қоршамалы новокаин блокадасын қолданады, гипстеп таңады, созылмалы турі болса—тітіркеңдіргіш сүртпе майды сіңдіре сылайды, йонтофорез, балшықпен емдеу тәсілі қолданылады.
Топай буынның таюы
Өздігінен жарақаттанудан болады.
Белгілері. Кенеттен ете қатты, ақсайды, буынның сырт пішіні өзгеріп, қозғалуы бұзылады және сыздап іседі.
Болжау. Айығуы екіұшты.
Емі. Тайған сүйекті (наркоз беріп) орнына салады, гипстеп таңады.
Топай буыны манындағы жалпы саусақ жазғыш сіңірдің кілегей қалташығы қабынуы
Аурудың барысына қарай жіті не созылмалы, қабыну жалқаяқтың түріне байланысты —сулы, сулы-фибринді, фибринді және іріңді болады. Аурудың себептері —қатты желіс (кебіне малдьщ жас кезінде) өздігінен жарақаттану, жаралар.
Белгілері. Жіті қабынғанда топай буынның алдыңғы жағында қамыр тәрізді немесе күлтілдеген ісік байқалады. Жүргенде басқан аяғына ақсайды.
Болжау. Іріңсіз жіті ұра айығады, созылмалы және іріңді болса осыған сәйкес екіұшты және күмәнді.
Емі. Іріңсіз жіті ұра болса малды тыныштық жағдайда ұстау керек, жараны салқындату, қысып тұратын етіп таңу керек. Кейін балшықпен, шымтезекпен, жылумен емдейді, уқалап сылайды, линименттерді, немесе йодты сүртпе майларды сіңдіре сылайды. Ісік суланса (гигрома), шприцпен сорып алып ұра куысына люголь ерітіндісін құяды және қысып тұратын етіп таңады. Іріңді ұраны жарып, түбірінен алып тастайды [1,2,4,5,6].
Топай буыны маңындағы саусақты бүгетін сіңір ұясының қабынуы
Сулы, сулы-фибринді жайылмалы және іріңді тамыр қынабының қабынуы, түрінде кездеседі. Жарақаттану салдарынан немесе малдың аяғы тайғанда сіңірдің созылуынан, ұрып-соғып алудан, сондай-ақ бруцеллез, онходеркоз және т. б. аурулардың әсерінен пайда болады.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда топай буыны бүгіліп, жүрген кезде басқан аяғынан сәл ақсайды. Аурудың жіті түрінде жіліншіктің төменгі үштен бір бөлігінің екі жағында ыстық, сыздап ауыратын қамыр тәрізді немесе күлтілдеген ісік көрінеді, созылмалы түрінде —ауырмайтын күлтілдеген ісік (сары-су) немесе топай буынының қозғалысын тежейтін сіңір тамыр қынабымен тұтасып кететіні байқалады.
Болжау. Тамыр қынабының іріңсіз қабынуының айығуы екіұшты, жайылмалы және іріңді түрінің жазылуы күмәнді.
Емі. Малды тыныштық жағдайда ұстап, новокаин блокадасын жасайды, қысып тұратын етіп гипстеп таңады, Кейін спиртпен ылғалданған таңғышпен байлайды, шымтезекпен, балшықпен, парафинмен емдейді, сылайды, йод немесе ихтиол сүртпе майын сіңдіре жағып сылайды және йодвазген жағады, Созылмалы түрінде сынаптың қоңыр немесе қос йодты майын сіңдіре жағады, диатермия, йод ионтофорезін қолданады, күйдіреді. Тарамыс қынабының іріңді қабынуы кезінде қынапты тіліп жіберіп жараның ішін, іріңді жараларды емдеуге қолданылатын зарарсыздандыратын ерітінділермен емдейді. Жалпы терапия емдерінен венаға новокаиннің 0,25%-тік ерітіндісін, глюкоза және стрептоцид, хлорлы кальций, риванол ерітінділері, камфара сывороткасы колданылады. Бұлардың үстіне —қан құяды, бұлшық етке антибиотиктер жібереді.
Сырға сүйектер шығырының созылмалы қабынуы
Желісті және салт мінетін жылқыда жиі кездеседі. Ауыр жұмыс, қатты қарқынды желіс, салт мінетін адам салмағының ауырлығы, қатты және тегіс емес жол жылқыны ауруға шалдықтырады. Аяқтарының дұрыс бітпеуі (топай сүйектің көлденең бітуі, ұзын бақай) де аурудың пайда болуына себеп болады.
Белгілері. Топай буыны толық бүгілмей, жиі сүрініп, бірде ақсап, бірде ақсамайды.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді, немесе айықпайды.
Емі. Аурудың бастапқы кезеңінде малға тыныштық беруге, гипстеп таңуға болады. Созылмалы түрінде қатты тітіркендіретін сүртпе май сіңдіре жағылады, йод ионтофорезін әр жерінен ұсақтап күйдіру әдісі қолданылады, бұл емдер нәтиже бермеген күнде нервоктомия (нервті кесу) жасайды.
Топай буыны сырға сүйектерінің сынуы
Ұрып-соғып алу, жығылу және таю салдарынан пайда болады, буын сүйегі ішінен де, сырт жағынан да сынады.
Белгілері. Басқан аяғына кенеттен ақсайды, топай буынының сырт пішіні өзгереді, зақымданған жер ісініп ауырады.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Малға тыныштық береді, 5—апта бойына гипстеп таңып қояды, мұнан соң бастапқы кезде жайлап, одан кейін жетектеп тезірек жүргізеді, уқалап сылайды, электр және ионтотерапия емі қолданылады.
Топайдың сынуы
Жылқының және ірі қараның топайы сынады. Сынық бітеу, не ашық болады, сүйек көлденең, ұзынынан, қиғаш, буын ішінен жеңіл-елпі уатылып немесе жарықшақтанып сынады. Мертігу өз-өзінен жарақаттану салдарынан, сүйектің жарықшақтануы себепті және сүйектің жұмсаруынан пайда болуы мүмкін.
Белгілері. Кенеттен қатты ақсайды, аяғын қинала басады, немесе тіпті баса алмайды, сипағанда әрілі-берілі қозғағанда ауырсынады, сүйек сықырлайды, сыздап ісінеді, сүйектің сынықтары айқасып кетсе, онда сырт пішіні ұзылады.
Болжау. Буын ішіндегі және асқынған сынықтан айығу күмәнді немесе айықпайды, сүйегі жарылғанда немесе бітеу сынықтан айығады немесе айығуы екіталай.
Емі. Малды тыныштықта ұстап, 5—аптаға дейін гипстеп таңып қояды, содан соң жайлап сылайды, кальций ионтофорезі жасалады, жетелеп жүргізеді, балшықпен емдейді [1,8,9,10].
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы
Қиғаш, көлденең және жарықшақтанып сынуы мүмкін. Сүйектің сынуына мешел, витаминнің жетіспеуі, сүйектің жұмсаруы, оның өзгеруі, себеп болады және зақымдана жарақаттанғанда да сынуы ықтимал.
Белгілері. Қатты ақсайды, аяғын көтеріп баса алмайды, сынған жерінің сүйектері қозғалып шықырлайды (бастапқы кезде), жарақаттанған жері ауырып ісінеді.
Болжау. Ірі мал көбінесе айығып кете алмайды, жіліктің бұлшық етті сыртқы басы сынғанда жағдай сәл жеңіл болады. Ұсақ мал толық айығып кетуі мүмкін.
Емі. Жауырын сынығы қалай емделсе, бұл да солай емделеді. Бірақ мұндай емді тек асыл тұқымды малға қолданған жөн.
Иық буынының таюы. Бұл ұсақ малда көбірек кездеседі. Малды оқыс жыққанда, қатты жүріп келе жатқанда, кенет тоқтатқанда, аяқтарын бүгіп құлағанда екі тарамды иін еті жыртылады, қатты созылады немесе аса жиырылады да иық буыны тайып кетеді.
Белгілері. Аяғын баса бергенде кенеттен ақсайды, буыны әдеттегі қалпында қозғалып тұрмайды, ауырып ісінеді және сырт пішіні бұзылады.
Болжау. Ірі мал әдетте айықпайды, ұсақ малдың айығуы күмәнді.
Емі. Тайған сүйекті орнына салады, буынды қозғалмайтын етіп таңады, ал оған мүмкіншілік болмаса буын маңына тітіркендіргіш сүртле майды сіңіре жағады және малды қозғалтпайды (аспалы аппаратта ұстайды).
Жауырын үсті нервісінің сал болуы. Жылқыда кездеседі. Өзін-өзі жарақаттау салдарынан пайда болады.
Бглгілері. Аяғын баса бергенде ақсайды. Мал аяғын нық басқанда иық буыны сырт жағына қарай кілт етеді және кеуде мен садақ сүйектіқ арасында көзге түсерлік ойық пайда болады. Жұмсақ топырақты жермен жүргенде қатты ақсайды.
Болжау. Айығуы екіталай.
Емі. Венаға новокаиннің 0,5%-тік ерітіндісін жібереді, сылайды және физиотерапия қолданылады, бұлшық етке барған сайын мөлшерін көбейте отырып (0,01—,03—,04 г) вератрин немесе стрихнин жіберіледі, тітіркендіргіш сүртпе май сіңдіре жағылады.
Кәрі жілік нервісінің сал болуы. Жылқыда, ірі қарада және итте болатыны байқалады. Нервтің ұшында (жиі) және орта шенінде (сирек) болуы мүмкін.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда садақ сүйек буыны әдеттегі орнынан төмен келіп, одан кейінгі буындары бүгіліп тұрады, мал аяғын тұяғының ұшымен ғана басады. Жүре бергенде аяғының барлық буыны бүгіліп, зақымданған аяғын сүйрей қозғайды, көп кешікпей иықтың үш тарамды бұлшық еті семе бастайды.
Болжау. Айығуы екіталай.
Емі. Жауырын үсті нервісінің сал ауруын қалай емдесе, мұны да солай емдейді.
Иық нерв түйінінің сал болуы. Нервтің орта шенінде немесе ұшында болуы мүмкін. Жылқыда және басқа да малда, итте байқалады.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда аяғы сыртқа беттей салбырап және бүгіліп тұрады. Мал аяғын жерге тұяғының ұшымен немесе топай буынының арқа бетімен басып тұрады. Жүргенде зақымданған аяғын салбыратып сүйреп басып ақсайды, иық нерв түйінінің әсер ететін жеріндегі тері сезімталдығы жойылғандықтан мал ауырғанын мүлде сезбейді немесе сәл ғана сезеді.
Болжау. Нервтің шеткі ұштары сал болғанда айығуы екіталай, ал орта шенінен болса —айықпайды.
Емі. Негізінен жауырын үстінің нервісі сал болғанда қалай емделсе, бұл да солай емделеді [1,3,9,10,11].
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы
Жылқыда және итте жиі кездеседі, ұрынып жарақаттанудан пайда болады.
Белгілері. Аяғын баса бергенде өте қатты ақсайды, сүйек қозғалысы бұзылады, сықырлайды, жарақаттанған жер ауырып іседі. Садақ сүйек сынғанда буын төмен түсіп, аяқ тізе буынынан бүгіліп, мал аяғын тұяғының ұшымен ғана сәл тіреп тұрады, кейде садақ сүйектің басы қозғалып және сынған жерінде ойық бары байқалады. Сүйек жарықтары рентген арқылы анықталады.
Болжау. Буын ішінен сынған жағдайда айықпайды, экстраартикулярлы күйде сынса —толық айығып кетуі ықтимал.
Емі. Сүйек сынықтарын орнына салып, қозғалмайтын етіп таңып, малды аспалы аппаратта ұстайды.
Тізе буынының іріңсіз қабынуы. Ол буынды ұрып-соғып созып алу, бұдыр жермен жүру және т. б. себептерден пайда болады.
Белгілері. Ақша-сүйек буынын бүккенде, оның сырт бетінде күлтілдеген, ауыратын ісік байқалады. Мал сылтып ақсайды.
Болжау. Аурудан айығып кетуі екіталай.
Емі. Аурудың жіті жағдайында малға тыныштық береді, қозғалтпай қысып тұратын таңғышпен немесе гипсті таңғышпен таңып қояды, қабынуы бәсеңдеген кезде сылайды, ихтиол, сынаптың қоңыр, немесе калийдің йодты сүртпе майын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ветеринариялық хирургия пәнінен жазылған Аяқ ауруларын емдеу және оның алдын алу атты курстық жұмысым 35 беттен тұрады.
Курстық жұмыс титул парағы, аннотация, мазмұны, нормативтік сілтеме, анықтама, белгілер мен қысқартулар, кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника қауіпсіздігі, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. қамтиды.
Курстық жұмыстың негізгі бөлімінде аяқ аурулары, буын жарақаттары, тоқпан жіліктің сынуы, кәрі жіліктің және садақ сүйектің сынуы қамтылған.
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары.... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..... ... ..9
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... ... ..16
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.4 Жіліншік сүйектердің сынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .... 17
2 Өзіндік зерттеу - ауру тарихы ... 19
2.1Proanamnеsis ... 19
Anamnesis vitae ... ... 19
Anamnesis morbi ... 19
Status praesens communis ... ... ... .20
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.6 Diagnosis ... 21
Decursus morbi et therapia ... 21
Epicrisis ... ... ..28
3 Техникалық қауіпсіздік ... 33
Қорытынды ... 34
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Нормативтік сілтемелер
Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
Анықтамалар
Остеосинтез - сынған сүйектің өзегіне әр түрлі заттардан ағаштың жас бұтағы, темір, сүйектің ұнтағынан жасалған таяқшалар т.б. жасалған таяқшаларды енгізіп бекіту
Остит - сүйектің қабынуы
Сүйек некрозы - сүйектің өлуі
Остеомиелит - сүйек миының қабынуы
Қысқартылған сөздер мен белгілер
мл —миллилитр
см —сантиметр
% —пайыз
мин —минут
м —метр
т.б —тағы басқа
мм —миллиметр
Ф.7.04-03
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
__________________________кафедра сы
__________________________________ _пәні бойынша
Курстық жұмыс
Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:________________________ _____________________
Мамандығы:________________________ _________________________
Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты –жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2013ж.
Норма бақылау:
_______________
қолы, аты –жөні
Комиссия:
_______________
қолы,аты –жөні
_______________
қолы,аты –жөні
Шымкент 2013 ж.
Ф. 7. 05 –
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
______________________________каф едрасы
Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2013ж.
№____Тапсырмасы
__________________________________ _пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
Бастапқы мәліметтер __________________________________ ________
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1
2
3
4
5
6
Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
.___________________________________ __________________________
Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты –жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған________________________ _______
( күні, студенттің қолы)
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. Қолмен әсер етейін деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - аяқ ауруларына дұрыс диагноз қойып, оны хирургиялық жолмен емдеу [1,2].
1 Негізгі бөлім
1.1 Аяқ аурулары. Буын жарақаттары
Малды жұмысқа пайдалану кезінде буын қуысына дейін өтіп кететін буын жарақаттары малда әжептәуір жиі байқалады. Олар әдетте әр түрлі кескіш және қадалғыш заттардың буынға кездейсоқ тиюінен пайда болады.
Тканьдердің зақымдану дәрежесіне және сипатына қарай буын жарақаттары:
1) жанамалы (тангенциалды);
2) буын қуысына жеткені байқалмайтын бітеу;
3) буын қуысына сүйекті зақымдамай тесіп-жарып өтетін;
)буын қуысына сүйекті және шеміршекті зақымдай тесіп өтетін жарақаттар болып төрт түрге бөлінеді.
Белгілері мен барысы. Бұлар әрдайым жарақаттың түріне және ауыр- жеңілдігіне, жараға енген патогенді микроорганизмдердің түріне, санына және уыттылығына, әр мал организмінің сезімталдық қабілеттілігіне байланысты болады. Буын тесіле-жарыла жарақаттанғанда оның жіті қабыну барысы екі түрде өтуі мүмкін: көбіне анаэробты инфекция туғызатын (септикалық артрит) қабынудың жалпы белгілері басым болып, тез асқынып қарқынды түрде өтеді немесе жергілікті бір жерде —буын немесе буынды қоршап тұратын (периартикуляр) тканьдер қабынатын, клиникалық практикада жиі кездесетін, барысы бәсең және көбінесе жіті іріңді артрит түрінде өтеді.
Буынның ашық жарақаттарына бастапқы кезде әдеттегі жараларда байқалатын сыздану, қан ағу, жараның үңірейіп тұруы сияқты клиникалық белгілер тән. Тканьге өтіп кеткен үлкен жарақаттардан көбінесе қан араласқан буын сұйығы ағады. Жарақаттанған буынның қызметі, әсіресе кішігірім жарақат байқалғанда (үшкір затпен), алғашқы сағаттарда, не тіпті тәулік бойы буында немесе буынды қоршаған тканьде қабыну процесі басталғанға дейін өзгермейді. Жылқының, кейде иттің буын жарақаттарына патогенді микробтар енудің әсерінен жара асқынса, сулы фибринді синовит, буынға ірін жиналу (іріңді синовит), бір орында немесе жайыла қабыну, немесе жіті септикалы артрит, не сүйек пен буын іріңдейтін остеоартрит ауруы дамитыны байқалады.
Ірі қараның буын қуысына өткен жара жайылып кетпейді, жай еөеді, ол фибрин тәрізденіп сәл жалқаяқтанады. Жазылу процесі, ірі қараның әдеттегі жазылатын жарасындай болып, зақымданған жердің қабыну шекарасы анықталып, қабыршақ пайда болып барып бітеді.
Анықтау. Буын жарақатанғанда оны жоғарыда айтылған клиникалық белгілерді, сол сияқты рентген және лабораториялық тексерудің нәтижелерін салыстыру арқылы анықтайды. Жарақаттанған буында тарамыс қанының немесе кілегейлі қалта зақымданғанын ажырату үшін буын ішінен және синовиттен немесе буын қалташығынан сұйық затты қуыс инемен сорып алып, оның орнына риванол ерітіндісін жібереді [1,2].
Болжау. Буын ішіне өтетін жарақаттар малдың зақымданудан пайда болатын ауруларының ең ауыр түріне жатады. Сондықтан малдың аурудан жазылуын алдын ала болжау бұл арада, жараның түріне, сүйектің және жұмсақ тканьдердің қаншалық бүлінгеніне, жарақаттанғаннан кейін өткен мерзімге, жараға инфекция түскен-түспегеніне, ауру малға алғашқы қолданылған емнің түріне және сапасына сондай-ақ жарақаттанған малдың жалпы күйіне және қоңдылығына тікелей байланысты.
Буынға жанаса тиген немесе тесіп өткен жарақат жілік басын (эпифизді) зақымдамаған жағдайда және жара жаңа түскен болса, оны айығады деуге болады. Буын қуысына өткен жарақат жілік басын зақымдаған кезде айығуы екі ұшты немесе күмәнді болады, ал буын сүйектері едәуір зақымданған болса, ол айықпайды. Сульфибринді синовит аурудың ем қонатын түрі болғандықтан мал көбінесе онан айығып кетеді. Буынның ішкі іріңді қабынуы (іріңді синовит) емдегенде тез қайта қоймайтындықтан одан айығу екіұшты немесе күмәнді келеді. Сүйектің асқынған іріңді қабынуы және сүйектің іріңді артриті. Сондай-ақ жіті септикалы артрит жөнді жазыла қоймайды, мал тіпті жалпы айыққан жағдайда да деформацияланып торбуындана бастаған сүйектің іріңді артриті салдарынан жарақаттанған буынның қызметі бұзылады.
Емі. Буын тканьдерінің тез бұзылатынын олардың мал организмінің қызметімен тығыз байланыстылығы еске ала отырып емдеуді неғүрлым ерте бастау керек. Буын ашық жарақаттанған кезде жара беті аса сезімтал болғандықтан ми қабығына баратын патологиялық импульстердің шығатын ошағы болады, олар миды әлсіретеді, сөйтіп ауру малдың организміне түгелдөй әсерін тигізіп, жалпы зат алмасуына және патологиялық процестердің дамуына, өту барысына әсер етеді. Буын жарақаттанғанда қолданылатын дәрі-дәрмек мүшенің бір жерінде бактерияға әсер ету қасиеті болып қана қоймай, ол ең алдымен организмнің нерв жүйесіне жалпы әсерін тигізеді, сол арқылы буындағы патологиялық процестің өтуіне әсер етуі керек [1,2,3].
Осы жағдайларды ескере отырып, жараны хирургиялық емдеу шараларын жүргізумен қатар мал организміне түгелдей және патологиялық процестің барысына жалпы әсер ететін терапия әдістерін қолдану керек.
Иық буынының ревматизмге айналып қабынуы. Аурудың пайда болу себептері әлі толық анықталмаған. Кейбір авторлар ревматизмге айналған артритті инфекциядан пайда болады деп санайды, бірақ оның қоздырғышы әзірге белгісіз. Салқын тию және болдыру да бұл аурудың пайда болуына себепкер болатын тәрізді.
Белгілері. Иық буыны, кейде басқа да буындар ауырып ісіне бастайды, дене қызуы көтеріледі, аяғын қинала қозғайды, ақсайды, бірақ жүре бара ақсауы азаяды.
Емі. Жүрек қызметін жақсартатын дәрілер беріледі. Жылқыға қос көмір қышқылды натрий қосылған 50—г натрий салицилатын немесе антифибрин беріледі. Йодты калийдің 0,5—%-тік 20 мл ерітіндісін 1—күн аралатып бұлшық етке жібереді. Бұдан басқа жылы процедура, балшықпен емдеу, диатермия (тоқпен емдеу) және жарық сәулесімен емдеу, сондай-ақ малдың 1 кг салмағына 1 мг-нан 0,5%-тік новокаин ерітіндісін венаға құю әдісі колданылады. Ауру малды құрғақ, жылы жерде ұстау керек.
Иық бұлшық еттерінің жарақаттанудан қабынуы. Аурудың пайда болуына өзін-өзі бір жерін ұрып алу, жығылу, зорығу т. б. себеп болады.
Белгілері. Жарақаттанған жердің бұлшық еті ауырып, тығыздалып іседі,
сол жердің қызуы көтеріледі, ауырған аяғынан ақсайды, кейде бұлшық еті дірілдеп, тартылып жиырылғаны байқалады.
Болжау. Көптеген жағдайда мал аурудан айығады.
Емі. Аурудың бастапқы кезінде малға тыныштық беру керек салқындатқыш қоспа (хлорлы аммоний —г, калий нитраты —г, натрий сульфаты —г, тазартылған су—мл) қолданылады. 3—-ші күні жылумен емдейді, сылайды, онша тітіркендіре қоймайтын және ісік тартатын сүртпе майды, сұйық майды (линимент) сіңдіре жағады. Ауру асқынған жағдайда (гематома, абсцесс) мал хирургияның жалпы ережелері бойынша емделеді.
Жауырын сүйектің сынуы. Экстраартикулярлы және интраартикулярлы сынуы мүмкін. Бұл әр түрлі жағдайда өзін-өзі зақымдау, жарақаттану және т. б. себептерден болады.
Белгілері. Кенеттен ақсай бастайды, жарақаттанған жер ауыра іседі; Сынық (көлденең сынғанда) тайып, ығысып кетсе, онда жауырынның пішіні өзгереді, қолмен сипағанда шықырлайды.
Болжау. Жауырынның қыры, басы, алдыңғы, артқы бұрышы сәл ғана сынса, немесе жарылған болса, ол жазылып кетеді; асқынған сынық, орнынан тайған сынық бөлшектері және буын іші сынықтарының жазылуы күмәнді немесе ол жазылмайды. Ұсақ мал жауырын сынығынан көбіне айығып кетеді.
Емі. Мал тыныштық жағдайда болуы керек. Ірі малды аспалы аппаратқа орналастырып, сүйегі сынған жеріне күшті тітіркендіргіш сүртпе майды сіңдіре жағады. Ұсақ малдың сынығын гипстеп, таңады.
Тізе буынының іріңсіз қабынуы
Ол буынды ұрып-соғып созып алу, бұдыр жермен жүру және т. б. себептерден пайда болады.
Белгілері. Ақша-сүйек буынын бүккенде, оның сырт бетінде күлтілдеген, ауыратын ісік байқалады. Мал сылтып ақсайды.
Болжау. Аурудан айығып кетуі екіталай.
Емі. Аурудың жіті жағдайында малға тыныштық береді, қозғалтпай қысып тұратын таңғышпен немесе гипсті таңғышпен таңып қояды, қабынуы бәсеңдеген кезде сылайды, ихтиол, сынаптың қоңыр, немесе калийдің йодты сүртпе майын сіңдіре жағады, балшықпен, шымтезекпен емдейді, йод ионтофорезі қолданылады.
Тізенің жиырылатын тарамысының қарысуы
Жылқыда жиі, ал басқа малда сирек байқалады. Ол туа немесе жүре келе пайда болады. Жүре келе пайда болған қарысу бүккіш тарамыстардың созылмалы қабынуынан немесе сүйек артрозынан болады. Туа пайда болатын қарысудың не себептен болатыны анықталмаған, оны іште төлдің дұрыс жатпауынан, витаминнің жетіспеуінен т. б. болады деп болжайды [1,2,4,5].
Белгілері. Жиырылатын тарамыс ауырмай бұдырайып жуандайды немесе тізе буыны маңы қарысады, аяқтары әлсірейді, және дірілдейді, жиі сүрінеді, тізе жартылай бүгіліп тұрады, бір аяқтың тарамысы қарысқанның езінде мал ақсайды.
Болжау. Туа пайда болған қарысу айығады, басқа жағдайларда айығуы
күмәнді.
Емі. Аурудың бастапқы кезінде гипспен таңады, жылқыны арт жағы биік ұшты тағамен тағалайды. Созылмалы тендогенді қарысу кезінде, терең жатқан саусақ бүгетін тарамысты кеседі де таңып тастайды. Тканьдік терапияны қолдануға болады.
Тізе маңындағы жиырылатын тарамыс қынапының қабынуы
Ол қабыну жалқаяғының түріне қарай сулы, сулы-фибринді және іріңді болуы; аурудың барысына қарай —жіті немесе созылмалы болуы мүмкін. Тізені жазып-созатын кәрі жілік тарамысының, саусақтардың - үстіңгі және терең жатқан сіңірлерінің, саусақтардың жалпы және екі жақ жанындағы жазғыш сіңірлері қынаптарының қабынатыны байқалып жүр.
Тарамыс қынабының қабынуы ұрынып-соғылудан, созылудан, жарадан, плевра, өкпенің жалпы қабынуынан, инфлюэнциядан, ревматизм, сақау, туберкулез ауруларынан және дүңкіп іріңдеудің асқынуынан пайда болады.
Белгілері. Сулы, сулы-фибринді жіті қабыну түрінде баса берген аяғынан ақсайды. Созылмалы түрінде көбінесе ақсамайды.
Болжау. Іріңсіз қабынғанда айығып кетеді, іріңді қабынуда —айығуы күмәнді немесе жазылмайды.
Емі. Тарамыс қынабының іріңсіз жіті қабынуы кезінде малға тыныштық береді және ауырған жерін салқындатқыш, қысып тұратын немесе гипсті таңғышпен таңып қою керек. Жылытқыш компресс салуды, ылғалды жылы нәрсемен орауды, балшықпен емдеуді 3—күн қолданады, кейінірек тітіркендіргіш сүртпе майды сіңдіре жағады және сылайды. Аурудың созылмалы түрі болса сулеманың спирттегі ерітіндісін (1 : 10), күшті сүртпе май жағып, сылауға, күйдіруге, диатермия, йод ионтофорезін жасауға болады. Тарамыс кынабы іріңдеп қабынғанда оны жарып, жараның ішін зарарсыздандырғыш ерітіндімен жуып, пенициллинмен емдейді [1,2,3].
Бақай бүккіш тарамыстардың үзілуі
Ол кездейсоқ жарақаттанғанда, ұрып-соғып алғанда, кедергі заттардан өткенде тарамыстың аса созылуынан және т. б. пайда болады. Тарамыстың үзілуіне онда болатын нашарлау процестері (сему, сіңір қабыну және сіңір қынабының қабынуы) себеп болады.
Белгілері. Толық үзілгенде немесе сәл ғана үзілгенде тарамыс жіті қабынады және мал басқан аяғынан ақсайды. Үстіңгі немесе әріде жатқан бүккіш тарамыс толық үзілсе, мал ауру аяғын басқан кезде оның топай буыны мүлде иіліп, тұяқ буыны төмен түсіп кетеді.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Малды толық тыныштықта ұстау керек, гипстеп немесе құрсау салып таңып тастайды, әдейілеп тағалайды.
Саусақ бүккіш тарамыстардың және сүйек аралық бұлшық еттің қабынуы Кедір-бұдыр қатты немесе сазды жерде ауыр жұмыста жүрген кезінде сіңірге көп күш түсуден және оның созылуынан, аяғын байқамай басып, тайып кеткенде, жығылғанда, бір нәрсеге ұрып жарақаттанғанда және паразиттер еніп кеткенде пайда болады.
Белгілері. Сіңір сыздап, іседі. Зақымданған аяқ сәл алға қарай көлбеп, бақай буыннан жартылай бүгіліп тұрады, жүргенде басқан аяғынан ақсайды, жиі сүрінеді. Аурудың созылмалы түрінде сіңір жуандап, бұдырланады, аздап ауырады, бүккіш сіңірлердің қарысып-сіресіп қалатыны (ағаш аяқ) байқалады, мал тұяғын тік басады, ақсайды.
Емі. Ауыра бастаған кезінен малды тыныштық жағдайда ұстап, спиртті компресс кою керек. Ісік үлкейсе салқындатылады және қысып тұратын етіп таңады. Ауру бәсеңдеген соң камфара майын жағады, ылғалды жылы нәрсемен орап қояды, электр қуатымен емдейді, парафинді таңғышпен таңады, балшықпен емдейді. Созылмалы түрі болса, өте тітіркендіргіш сүртпе маймен сылайды, әр жерінен өтетіндей етіп күйдіреді немесе сіңірді кеседі.
Саусақ жазғыш сіңірдің үзілуі
Кедергіден өткенде, ауыр жүк тартқанда, сүрінгенде және жығылғанда сіңірге шектен тыс күш түсуден пайда болады. Сіңір көбінесе тұяқ сүйекке жалғасқан жерінен үзіледі. Сіңір кейде тұяқ сүйегінің ұшымен бірге үзіледі, оның тізе маңынан үзілуі сирек кездеседі.
Белгілері. Баса берген аяғы кенеттен ақсайды, жүріс кезінде бақай буының қинала жазады, жиі сүрінеді. Мал аяғын тұяғының ұшымен немесе оның сырт жағымен басады.
Болжау. Айығуы екіұшты немесе күмәнді.
Емі. Тыныштық жағдайда ұстайды, гипске салып таңады және арнайы тағалайды.
Жіліншік сүйектердің сынуы. Өздігінен жарақаттанудан пайда болады.
Белгілері. Сүйек мүлде сынғанда мал кенеттен қатты ақсайды, жарақаттанған жердің қозғалысы өзгеріп, сықырлап, сыздап ісінеді.
Болжау. Ұсақ мал айығып кетеді, ірі малдың айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Сүйек сынықтарын орнына салып, гипсті таңғышпен таңады.
Топай буынының созылуы
Көбінесе малдың жығылуынан, таюынан, аяғын бір заттың арасына қысып алудан, сондай-ақ сазды жердің әсерінен, тұяқты дұрыс тазаламаудан және дұрыс тағаламаудан пайда болады.
Белгілері. Топай буыны волярлы флексия түрінде тұрады, қозғалғанда қатты ауырады, басқан аяғын едәуір ақсайды, сипап қарағанда ісіктің ауыратыны сезіледі, ол жердің қызуы көтеріледі. Созылмалы түрінде периартрит не шорбуын пайда болады.
Болжау. Аурудың жіті түрі болса айығады, созылмалы жағдайда күмәнді.
Емі. Жаңа ғана сынған кезінде қоршамалы новокаин блокадасын қолданады, гипстеп таңады, созылмалы турі болса—тітіркеңдіргіш сүртпе майды сіңдіре сылайды, йонтофорез, балшықпен емдеу тәсілі қолданылады.
Топай буынның таюы
Өздігінен жарақаттанудан болады.
Белгілері. Кенеттен ете қатты, ақсайды, буынның сырт пішіні өзгеріп, қозғалуы бұзылады және сыздап іседі.
Болжау. Айығуы екіұшты.
Емі. Тайған сүйекті (наркоз беріп) орнына салады, гипстеп таңады.
Топай буыны манындағы жалпы саусақ жазғыш сіңірдің кілегей қалташығы қабынуы
Аурудың барысына қарай жіті не созылмалы, қабыну жалқаяқтың түріне байланысты —сулы, сулы-фибринді, фибринді және іріңді болады. Аурудың себептері —қатты желіс (кебіне малдьщ жас кезінде) өздігінен жарақаттану, жаралар.
Белгілері. Жіті қабынғанда топай буынның алдыңғы жағында қамыр тәрізді немесе күлтілдеген ісік байқалады. Жүргенде басқан аяғына ақсайды.
Болжау. Іріңсіз жіті ұра айығады, созылмалы және іріңді болса осыған сәйкес екіұшты және күмәнді.
Емі. Іріңсіз жіті ұра болса малды тыныштық жағдайда ұстау керек, жараны салқындату, қысып тұратын етіп таңу керек. Кейін балшықпен, шымтезекпен, жылумен емдейді, уқалап сылайды, линименттерді, немесе йодты сүртпе майларды сіңдіре сылайды. Ісік суланса (гигрома), шприцпен сорып алып ұра куысына люголь ерітіндісін құяды және қысып тұратын етіп таңады. Іріңді ұраны жарып, түбірінен алып тастайды [1,2,4,5,6].
Топай буыны маңындағы саусақты бүгетін сіңір ұясының қабынуы
Сулы, сулы-фибринді жайылмалы және іріңді тамыр қынабының қабынуы, түрінде кездеседі. Жарақаттану салдарынан немесе малдың аяғы тайғанда сіңірдің созылуынан, ұрып-соғып алудан, сондай-ақ бруцеллез, онходеркоз және т. б. аурулардың әсерінен пайда болады.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда топай буыны бүгіліп, жүрген кезде басқан аяғынан сәл ақсайды. Аурудың жіті түрінде жіліншіктің төменгі үштен бір бөлігінің екі жағында ыстық, сыздап ауыратын қамыр тәрізді немесе күлтілдеген ісік көрінеді, созылмалы түрінде —ауырмайтын күлтілдеген ісік (сары-су) немесе топай буынының қозғалысын тежейтін сіңір тамыр қынабымен тұтасып кететіні байқалады.
Болжау. Тамыр қынабының іріңсіз қабынуының айығуы екіұшты, жайылмалы және іріңді түрінің жазылуы күмәнді.
Емі. Малды тыныштық жағдайда ұстап, новокаин блокадасын жасайды, қысып тұратын етіп гипстеп таңады, Кейін спиртпен ылғалданған таңғышпен байлайды, шымтезекпен, балшықпен, парафинмен емдейді, сылайды, йод немесе ихтиол сүртпе майын сіңдіре жағып сылайды және йодвазген жағады, Созылмалы түрінде сынаптың қоңыр немесе қос йодты майын сіңдіре жағады, диатермия, йод ионтофорезін қолданады, күйдіреді. Тарамыс қынабының іріңді қабынуы кезінде қынапты тіліп жіберіп жараның ішін, іріңді жараларды емдеуге қолданылатын зарарсыздандыратын ерітінділермен емдейді. Жалпы терапия емдерінен венаға новокаиннің 0,25%-тік ерітіндісін, глюкоза және стрептоцид, хлорлы кальций, риванол ерітінділері, камфара сывороткасы колданылады. Бұлардың үстіне —қан құяды, бұлшық етке антибиотиктер жібереді.
Сырға сүйектер шығырының созылмалы қабынуы
Желісті және салт мінетін жылқыда жиі кездеседі. Ауыр жұмыс, қатты қарқынды желіс, салт мінетін адам салмағының ауырлығы, қатты және тегіс емес жол жылқыны ауруға шалдықтырады. Аяқтарының дұрыс бітпеуі (топай сүйектің көлденең бітуі, ұзын бақай) де аурудың пайда болуына себеп болады.
Белгілері. Топай буыны толық бүгілмей, жиі сүрініп, бірде ақсап, бірде ақсамайды.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді, немесе айықпайды.
Емі. Аурудың бастапқы кезеңінде малға тыныштық беруге, гипстеп таңуға болады. Созылмалы түрінде қатты тітіркендіретін сүртпе май сіңдіре жағылады, йод ионтофорезін әр жерінен ұсақтап күйдіру әдісі қолданылады, бұл емдер нәтиже бермеген күнде нервоктомия (нервті кесу) жасайды.
Топай буыны сырға сүйектерінің сынуы
Ұрып-соғып алу, жығылу және таю салдарынан пайда болады, буын сүйегі ішінен де, сырт жағынан да сынады.
Белгілері. Басқан аяғына кенеттен ақсайды, топай буынының сырт пішіні өзгереді, зақымданған жер ісініп ауырады.
Болжау. Аурудан айығуы күмәнді немесе айықпайды.
Емі. Малға тыныштық береді, 5—апта бойына гипстеп таңып қояды, мұнан соң бастапқы кезде жайлап, одан кейін жетектеп тезірек жүргізеді, уқалап сылайды, электр және ионтотерапия емі қолданылады.
Топайдың сынуы
Жылқының және ірі қараның топайы сынады. Сынық бітеу, не ашық болады, сүйек көлденең, ұзынынан, қиғаш, буын ішінен жеңіл-елпі уатылып немесе жарықшақтанып сынады. Мертігу өз-өзінен жарақаттану салдарынан, сүйектің жарықшақтануы себепті және сүйектің жұмсаруынан пайда болуы мүмкін.
Белгілері. Кенеттен қатты ақсайды, аяғын қинала басады, немесе тіпті баса алмайды, сипағанда әрілі-берілі қозғағанда ауырсынады, сүйек сықырлайды, сыздап ісінеді, сүйектің сынықтары айқасып кетсе, онда сырт пішіні ұзылады.
Болжау. Буын ішіндегі және асқынған сынықтан айығу күмәнді немесе айықпайды, сүйегі жарылғанда немесе бітеу сынықтан айығады немесе айығуы екіталай.
Емі. Малды тыныштықта ұстап, 5—аптаға дейін гипстеп таңып қояды, содан соң жайлап сылайды, кальций ионтофорезі жасалады, жетелеп жүргізеді, балшықпен емдейді [1,8,9,10].
1.2 Тоқпан жіліктің сынуы
Қиғаш, көлденең және жарықшақтанып сынуы мүмкін. Сүйектің сынуына мешел, витаминнің жетіспеуі, сүйектің жұмсаруы, оның өзгеруі, себеп болады және зақымдана жарақаттанғанда да сынуы ықтимал.
Белгілері. Қатты ақсайды, аяғын көтеріп баса алмайды, сынған жерінің сүйектері қозғалып шықырлайды (бастапқы кезде), жарақаттанған жері ауырып ісінеді.
Болжау. Ірі мал көбінесе айығып кете алмайды, жіліктің бұлшық етті сыртқы басы сынғанда жағдай сәл жеңіл болады. Ұсақ мал толық айығып кетуі мүмкін.
Емі. Жауырын сынығы қалай емделсе, бұл да солай емделеді. Бірақ мұндай емді тек асыл тұқымды малға қолданған жөн.
Иық буынының таюы. Бұл ұсақ малда көбірек кездеседі. Малды оқыс жыққанда, қатты жүріп келе жатқанда, кенет тоқтатқанда, аяқтарын бүгіп құлағанда екі тарамды иін еті жыртылады, қатты созылады немесе аса жиырылады да иық буыны тайып кетеді.
Белгілері. Аяғын баса бергенде кенеттен ақсайды, буыны әдеттегі қалпында қозғалып тұрмайды, ауырып ісінеді және сырт пішіні бұзылады.
Болжау. Ірі мал әдетте айықпайды, ұсақ малдың айығуы күмәнді.
Емі. Тайған сүйекті орнына салады, буынды қозғалмайтын етіп таңады, ал оған мүмкіншілік болмаса буын маңына тітіркендіргіш сүртле майды сіңіре жағады және малды қозғалтпайды (аспалы аппаратта ұстайды).
Жауырын үсті нервісінің сал болуы. Жылқыда кездеседі. Өзін-өзі жарақаттау салдарынан пайда болады.
Бглгілері. Аяғын баса бергенде ақсайды. Мал аяғын нық басқанда иық буыны сырт жағына қарай кілт етеді және кеуде мен садақ сүйектіқ арасында көзге түсерлік ойық пайда болады. Жұмсақ топырақты жермен жүргенде қатты ақсайды.
Болжау. Айығуы екіталай.
Емі. Венаға новокаиннің 0,5%-тік ерітіндісін жібереді, сылайды және физиотерапия қолданылады, бұлшық етке барған сайын мөлшерін көбейте отырып (0,01—,03—,04 г) вератрин немесе стрихнин жіберіледі, тітіркендіргіш сүртпе май сіңдіре жағылады.
Кәрі жілік нервісінің сал болуы. Жылқыда, ірі қарада және итте болатыны байқалады. Нервтің ұшында (жиі) және орта шенінде (сирек) болуы мүмкін.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда садақ сүйек буыны әдеттегі орнынан төмен келіп, одан кейінгі буындары бүгіліп тұрады, мал аяғын тұяғының ұшымен ғана басады. Жүре бергенде аяғының барлық буыны бүгіліп, зақымданған аяғын сүйрей қозғайды, көп кешікпей иықтың үш тарамды бұлшық еті семе бастайды.
Болжау. Айығуы екіталай.
Емі. Жауырын үсті нервісінің сал ауруын қалай емдесе, мұны да солай емдейді.
Иық нерв түйінінің сал болуы. Нервтің орта шенінде немесе ұшында болуы мүмкін. Жылқыда және басқа да малда, итте байқалады.
Белгілері. Мал тыныш тұрғанда аяғы сыртқа беттей салбырап және бүгіліп тұрады. Мал аяғын жерге тұяғының ұшымен немесе топай буынының арқа бетімен басып тұрады. Жүргенде зақымданған аяғын салбыратып сүйреп басып ақсайды, иық нерв түйінінің әсер ететін жеріндегі тері сезімталдығы жойылғандықтан мал ауырғанын мүлде сезбейді немесе сәл ғана сезеді.
Болжау. Нервтің шеткі ұштары сал болғанда айығуы екіталай, ал орта шенінен болса —айықпайды.
Емі. Негізінен жауырын үстінің нервісі сал болғанда қалай емделсе, бұл да солай емделеді [1,3,9,10,11].
1.3 Кәрі жіліктің және садақ сүйектіқ сынуы
Жылқыда және итте жиі кездеседі, ұрынып жарақаттанудан пайда болады.
Белгілері. Аяғын баса бергенде өте қатты ақсайды, сүйек қозғалысы бұзылады, сықырлайды, жарақаттанған жер ауырып іседі. Садақ сүйек сынғанда буын төмен түсіп, аяқ тізе буынынан бүгіліп, мал аяғын тұяғының ұшымен ғана сәл тіреп тұрады, кейде садақ сүйектің басы қозғалып және сынған жерінде ойық бары байқалады. Сүйек жарықтары рентген арқылы анықталады.
Болжау. Буын ішінен сынған жағдайда айықпайды, экстраартикулярлы күйде сынса —толық айығып кетуі ықтимал.
Емі. Сүйек сынықтарын орнына салып, қозғалмайтын етіп таңып, малды аспалы аппаратта ұстайды.
Тізе буынының іріңсіз қабынуы. Ол буынды ұрып-соғып созып алу, бұдыр жермен жүру және т. б. себептерден пайда болады.
Белгілері. Ақша-сүйек буынын бүккенде, оның сырт бетінде күлтілдеген, ауыратын ісік байқалады. Мал сылтып ақсайды.
Болжау. Аурудан айығып кетуі екіталай.
Емі. Аурудың жіті жағдайында малға тыныштық береді, қозғалтпай қысып тұратын таңғышпен немесе гипсті таңғышпен таңып қояды, қабынуы бәсеңдеген кезде сылайды, ихтиол, сынаптың қоңыр, немесе калийдің йодты сүртпе майын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz