Бұқаның кеуде аяғының тендовагинитін емдеуге арналған ауру тарихы
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... 8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо.топографиялық деректері ... ... ... ... ... 9
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдануы кезіндегі асқынулар ... ... ... ... ... ... ... 12
2 Өзіндік зерттеу . Ауру тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.1 Ргоаnamnesis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 Аnamnesis vitae ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.3 Аnamnesis morbi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.4Status praesens communis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.5 Status praesens universalis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
2.6Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
2.7 Diagnosis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.8 Decursis morbi et therapia ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2.9 Epicrisіs ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
3Техникалық қауіпсіздік ... .35
Қорытынды ... .36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... .37
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... 8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо.топографиялық деректері ... ... ... ... ... 9
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдануы кезіндегі асқынулар ... ... ... ... ... ... ... 12
2 Өзіндік зерттеу . Ауру тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.1 Ргоаnamnesis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.2 Аnamnesis vitae ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.3 Аnamnesis morbi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.4Status praesens communis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.5 Status praesens universalis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
2.6Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
2.7 Diagnosis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.8 Decursis morbi et therapia ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2.9 Epicrisіs ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
3Техникалық қауіпсіздік ... .35
Қорытынды ... .36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... .37
Тақырыптың өзектілігі. Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған бұқаларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмолоғия сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің араға дейін) , атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің әраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің араға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты – бұқаның тендинит және тендовагинит ауруларын анықтап, дұрыс диагноз қою және емдеу шараларын жүргізу.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған бұқаларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмолоғия сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің араға дейін) , атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің әраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің араға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты – бұқаның тендинит және тендовагинит ауруларын анықтап, дұрыс диагноз қою және емдеу шараларын жүргізу.
1 Мүрәлінов К.Қ. Оперативтік хирургия:/Мүрәлінов К.Қ Алматы: 2007.-105б.
2 Ильясов Б.К Ветеринариялық хирургия /Ильясов Б.К М. Алматы, 2009.- 237-239б.
3 Магда И.И Оперативная хирургия с основами топографической анатомии: / Магда И.И., Иткин Б.З., Воронин И.И. Москва: Колос, 2003.-216с
4 Кузнецов Г.С. Основы топографичеикой анатомии сельскохозяственных животных: /Кузнецов Г.С. Москва, 1964г, 325-334с
5 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-128с.
6 Маметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-112с.
7 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М./ Москва, 1941.- 127с.
8 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов/ Алматы 2004.- 126б.
9 Мырзабеков М., Оперативтік хирургия:/ Мырзабеков М., Есенқұлов Ә Алматы 1998ж 358б
10 Шакалов К.И., Частная ветеринарная хирургия:/ Башкиров Б.А., Калашник А.И., Авроров В.Н., Островский Н.С., Лебедев А.В., Семенов Б.С. Москва, Агропромиздат, 2000 г. 119с
2 Ильясов Б.К Ветеринариялық хирургия /Ильясов Б.К М. Алматы, 2009.- 237-239б.
3 Магда И.И Оперативная хирургия с основами топографической анатомии: / Магда И.И., Иткин Б.З., Воронин И.И. Москва: Колос, 2003.-216с
4 Кузнецов Г.С. Основы топографичеикой анатомии сельскохозяственных животных: /Кузнецов Г.С. Москва, 1964г, 325-334с
5 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-128с.
6 Маметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-112с.
7 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М./ Москва, 1941.- 127с.
8 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов/ Алматы 2004.- 126б.
9 Мырзабеков М., Оперативтік хирургия:/ Мырзабеков М., Есенқұлов Ә Алматы 1998ж 358б
10 Шакалов К.И., Частная ветеринарная хирургия:/ Башкиров Б.А., Калашник А.И., Авроров В.Н., Островский Н.С., Лебедев А.В., Семенов Б.С. Москва, Агропромиздат, 2000 г. 119с
Аннотация
Ветеринариялық хирургия пәнінен Бұқаның кеуде аяғының тендовагинитін емдеуге арналған ауру тарихы тақырыбына арналған курстық жұмыс 37 беттен тұрады.
Курстық жұмыс титул парағы, анотация, мазмұны, нормативтік сілтеме, анықтама, белгілер мен қысқартулар, кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.
Өзіндік зерттеу бөлімінде, біздің практикалық дәріс барысында тендовагинитпен ауырған бұқаны емдеу жөнінде айтылған.
Нормативтік сілтемелер
Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
Анықтамалар
Хирургиялық операция - ұлпаларға және мүшелерге диагноздық, емдік, экономикалық және косметикалық мақсаттармен көбінде қанды түрде, қолданылатын механикалық әсер.
Тендовагинит (tendovaginitis) ауруы - сіңірдің қынабының қабынуымен сипатталатын ауру.Тендовагинит барлық ауыл шаруашылық малдарында кездесетін ауру.
Тендинит ауруы (Tendenitis) - сіңірдің қабынуымен сипатталатын ауру. Таңғыш - таңатын материалды немесе компрессті тұрақты бекітуіне арналған жасаулар.
Пункция - мүше қабырғасын тесу немесе организмнің қуыстарын өңір ине немесе троакармен диагноздық немесе емдік мақсатпен тесу.
Иньекция, іnjectio (лат. ендіру) - арнайы сұйықтықты организмге диагноздық немесе емдік мақсатпен енгізу.
Қан алу, missio (лат. Міssіо - шығару, sanguis, inis - қан) - күре тамырдан қажетті мөлшерде, арнайы инемен немесе күретамырды кесу жолмен қан шығаруы.
Қан кету, haemorrhagia - қан жүретін тамырларынан қан кетуі.
Диагноз -ауру малдың жағдайы туралы қысқа түсінік.
Дифференциалды диагноз - ауруды басқа аурулардан ажырататын балау.
Пальпация - мал денесінің сыртынан қағып тыңдау.
Перкуссия - мал денесінің сыртынан қағып тыңдау.
Габитус - ауру малдың сырт тұлғасын, сыртқы белгілерін, салмағын, темпераментін анықтау.
Белгілер мен қысқартулар
мл -- миллилитр
см -- сантиметр
% -- пайыз
мин -- минут
м -- метр
т.б -- тағы басқа
мм -- миллиметр
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... 8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
0.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо-топографиялық деректері ... ... ... ... ... 9
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдануы кезіндегі асқынулар ... ... ... ... ... ... .. ..12
2 Өзіндік зерттеу - Ауру тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.1 Ргоаnamnesis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2 Аnamnesis vitae ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3 Аnamnesis morbi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.4Status praesens communis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.5 Status praesens universalis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.6Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.7 Diagnosis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.8 Decursis morbi et therapia ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.9 Epicrisіs ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
3Техникалық қауіпсіздік ... .35
Қорытынды ... .36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... .37
Ф.7.04-03
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
__________________________кафедрасы
___________________________________ пәні бойынша
Курстық жұмыс
Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________
Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты - жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2013ж.
Норма бақылау:
_______________
қолы, аты - жөні
Комиссия:
_______________
қолы,аты - жөні
_______________
қолы,аты - жөні
Шымкент 2013 ж.
Ф. 7. 05 - 04
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
______________________________кафед расы
Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2013ж.
№____Тапсырмасы
___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1
2
3
4
5
6
Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________
Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты - жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні, студенттің қолы)
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған бұқаларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмолоғия сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. Қолмен әсер етейін деп аударуға болады.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің араға дейін) , атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің әраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің араға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - бұқаның тендинит және тендовагинит ауруларын анықтап, дұрыс диагноз қою және емдеу шараларын жүргізу.
1Негізгі бөлім
1.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо -- топографиялық деректері
Алдыңғы аяққа шынтақ буыны, сан, тізе, жіліншік, тұсаулық, бақай құндыздық, тұяқ жатады. Жекелеп тоқтасақ, алдыңғы сан кәрі жілік пен алдыңғы шынтақтан тұрады. Бұқаның алдыңғы аяғының бұлшық еттері нашар болуы да үлкен кемістікке жатады. Жіліншік алдыңғы тізе буыннан, тарамыспен өзара жалғасқан жеті сүйектен құралады. Алдыңғы тізе буыны дұрыс бітпеген бұқаның сирақтары бүккіш не маймақ келеді. Алдына қарай шығыңқы біткен тізе буынын бүккіш тізе, артына бүгіле біткенін - тар тізе, ал алдыңғы тізе буыны шығыңқы болып, аяғы дұрыс тұрмаса немесе қисық болса алшақ тізе деп атайды. Жоғарыда айтылған кемшіліктердің барлығы бұқаның алдыңғы аяғының нашар екендігін дәлелдейді. Мұндай кемшіліктер, әсіресе салт мінетін аттарда болмауға тиіс. Ауыр жүк тартатын бұқаның жіліншігі жуан, салт мінетін бұқа тұқымының жіліншігі жіңішке, ал жергілікті немесе желгіш бұқа тұқымдарының жіліншігі орташа болады. Жіліншіктің сіңірі созылуы, үзілуі сарысу жиналуына және артқы сіңір жуандауына әкеп соғады. Бұны Брондаун деп атайды [7,10].
Жауырыншық аумағы (regio scapulohumeralis): жоғарғы шекарасы - жауырынның жоғарғы және үшінші орта аралығы, алдыңғы шекарасы -бұлшық еттермен жабылғандар жауырынның, жауырын иық буынының және иық сүйектің алдыңғы жақтары; төменгі шекарасы - шынтақ төбешіктің жоғарғы бөлімдеріне тең горизонтальдық жазықтық; артқы шекарасы - шынтақ сызығы. Бұқада мына аумақта сыртқы бұлшық ет төбесінің, дельта тәрізді бұдырлық және иық сүйектің үлкен төбесінің айдарының сүйек шошақтары жақсы байқалады және ұстағанда білінеді.
Шынтақ буыны және білек (regio cubitalis et antebrachialis): жоғарғы шекара алдындағы аумақтың төменгі шекарасына сай келеді; төменгі шекара - білек сүйектердің дистальдық байлам төбешіктерінен жүрген жазықтық.
Бұқаларда білектің медиальдық беттерінің оның ортасына жақын маңда терісінде бойлаған каштан атты мүйіз құрамы болады. Шынтақ төбешіктің төбе аумағында үстіңгі фасцияның астына, бұқаларда жиі жарақаттаньш, қабынатын терінің астындағы синовиалдық дорба орналасады. Білек медиальдық беттерінде үстіңгі фасцияның астына жақсы байқалатын білек терінің асты қан тамырлары орналасады - басты және қосымшасы; соңғысы кәрі жілікті жазғыш бұлшық еттің медиальдық бетімен бойлай. Бұқада осы екі тамырлардың аралығында тері - бұлшық ет жүйкенің жіңішке тері бұтақ діңі кейде саусақтармен басып байқап қарауға болады. [9].
Бұлшық еттерге киілетін білектің терең фасциясы волярлық бетінде жуандайды. Ол білек бұлшық еттеріне және олармен бірге өтетін жүйкелермен қан тамырларына арналған екі үлкен фацияльдық қап құрастырады: дорсальдық жазғыштарға және пальмарлық бүктеулерге арналған.
Қанмен қамтамасыз ету орталық, коллатериалдық шынтақ және кәрі жілік тамырлардың бұтақтармен жүзеге асады. Иннервациясы - қолтық асты, орталық, шынтақ, кәрі жілік және тері бұлшық етті жүйкелердің -бұтақтарымен атқарылады.
Тізе аумағы (region carpica) жоғары шекарасы алдыңғы аумақтың төменгі шекарасы, төменгі шекара алдыңғы жіліншектердің жоғары төбешіктерімен жүрген жазықтық. Тізенің латеропальмарлық беттерінде қосымша тізе сүйектері байқалады. Үстінгі фацияның астында прекарпальдық тері асты синовиальдық дорба болады. Тізенің терең фациясы жуан және тығыз жапырақша келеді, ол сіңірлер, сіңір қынаптарын, тамырлар мен жүйкелер бумаларын және 7 дәнекер ұлпа аралық каналдарын қалыптастырады (Садовский) . каналдардың ең үлкені- пальмарлық, ол буынның артқы беттерінде орналасқан. Ол саусақтардың үстіңгі және терең бүккіштердің сіңірлері жалпы қынабымен және малдың түріне тәуелді орталық немесе шынтақ жүйкесін оның қан тамырларымен бірге мазмұндайды. Тізе буынның сүйектері 3 қабат құрастырады: кәрі жіліктік-тізелік- ең үлкені және ең зор қозғалысты, тізе-аралық-қозғалысы кемірек және тізе- тұсамыс қозғалмайтын буын. Осыған орай тізе буыны 3 буын қуыстарын қалыптастырады, олардың тек қана екі екінші бірігіп қосылады. Тізе буынның синовиялдық қабығы кең пальмарлық ілгері шығуы болады.
Мына аумақ орталық қан тамырдың бұтағымен, шынтақ коллатериалдық және кәрі жіліктік қан тамырлардың (бұқа) немесе шынтақ және кәрі жілік қанмен қамтамасызданады. Мына аумақ орталық, шынтақ және тері-бұлшық еттік жүйкелерімен жүйкеленеді.
Жіліншік және саусақтар аумағы (region mttacarp3ca et digitalis) : жоғары шекара алдындағы аумақтың төменгі шекарасына қосылады. Бұқада жіліншіктің негізі болып ІІІ жіліншік сүйек келеді және ІІІ саусақ болады. Соған сәйкесінше ІІ және ІV рудиментті (грифельдік) сүйек болады.
Жіліншік аумағында фациальдық каналдар болады. Ең үлкені пальмарлық беткейде болады. Онда сыртқы және терең саусақ бүккіштері, сүйек аралық бұлшық еттер және құрт тәрізді бұлшық еті үстіңгі және терең қан тамырлары және жүйкелері болады.
Бақай. Жіліншікті бақаймен қосып тұратын тұсаулықтың көлемі және түзу болғаны қолайлы келеді. Бақай дұрыс болмай, сыртқа қарай шығып тұрса - алшақ, ал ішке қарай шығып тұрса-маймақ деп атайды. Мұның қайсысы болса да бұқа аяғының кемістігі. Бақайдың еңкіштігі бірқалыпты 40-45 градус болуы керек. Еңекіштігі бір қалыпты болмаған аяқты тік бақайдейді, мұндай бақай жер басқанда жұмсақ тимейді де, буыны мен сіңіріне зардап келеді, мал сонан тез ақсайды. Бақай ұзын да қысқа да болады, бірақ аяқтары кең, тізе сүйектері бір- біріне тиіспей тұрғаны дұрыс, ондай аяқтар алшақ та маймақ та болмайды.
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы
Жарақат. Жарақаттанғанда зақымданған тканьде мынандай өзгерістер пайда болады: Теңбіл- ұсақ, дөңгелек пішінде қанталау; экхимоза- шағын жайылма қанталау; сугиляция көлемді жайылма қанталау; ол көбінесе тканьдерді қоректендіріп отыратын терінің шел қабығына жайылады; гемолимфоэкстравазаттар - қан мен сөлдің борпылдақ клетчаткаға құйылып, кейін мұнда қуыстың пайда болуы; гемотомдор- пайда болған қуыста қанның жиналуы. Бұған қоса жарақаттану салдарынан мал организмінде рефлекторлы жолмен пайда болатын үлкен өзгерістердің орын алуы мүмкін.
Белгілері. Ұлпаларға қан, сөл және қабыну салдарынан пайда болған жалқаяқтың құйылуының жарақаттанған орын ісініп кетеді және қабыну өнімдерінің әсер ету салдарынан нерв ұштарының тітіркенуі себепті жарақаттанған орын ауырады. Шел қабық неғұрлым борпылдақ болса, ісік соғұрлым үлкен болады. Ісік тез пайда болады, оның қан талауы (алғашқы сатыда), тығыздануы жіті қабыну сатысында, іркілдеу (қанды ісік кезінде) мүмкін. Тері пигменттелмеген жерінің талаурауы ықтимал. Талаурау себепті жарақаттанған орын 2-3 күннен кейін қоңырқай тартады, ол бірте-бірте өзгеріп, жасыл және сары түсте болады. Қан көп құйылып және жарақат орнының ткані езіліп зақымданса, дене қызуы көтеріледі ( асептикалық қызба), жарақаттанған орган ұлпалардың қызметі бұзылады. Аяқ ұлпалары жарақаттанса, мал ақсайды.
Емі. Бастамада жарақаттанған орынды қатты қысып таңады, жараның айналасына новакаин немесе гемо- новокаин жібереді және мұз, суық суға малынған дәкені басады. Жарақаттанған жердің ісігі қайтып, мал жарақатты ауырсынбайтын болған жағдайда ауру жерге жылу қолданылады, йодвазоген жағылады, ол массаждалады. Өздігінен таралып кетпейтін қанмен сөл жиналған ісік болса, ол троакармен тесіледі, шара болмаған жағдайда жарақат орны кесіліп , антисептиктермен және антибиотиктермен дәріленеді. Жарақаттанған жер іріңдесе не ткань өлі еттенсе операция жасалады.
Созылу. Жұмсақ ұлпалар созылғанда шандырдың, бұлшық еттің, сіңірдің, тарамыстың және нервтердің гистологиялық бір тұтастығы бұзылады, ал анатомиялық біртұтастығы бұзылмайды.
Белгілері. Мал ауырсынады, ісік пайда болады, қанталайды, бұлшық еттің, тарамыстың сіңірдің талшықтарының зақымдануы себепті органның қызметі бұзылады.
Емі. Созылу зақымы күшті болса, малға тыныштық жағдай туғызылады, новокаин жіберіледі, зақымданған орынға қысып тұратын таңығыш не қозғалпайтын гипс таңғыш салады, кейін сол жерді массаждайды, меңдуана майы қосылған йодвазген немесе меңдуана майын болмаса комфора майын сол мөлшердегі хлороформмен араластырып жағады, парофин, емдік талшықпен саз балшық таңу да пайда береді.
Үзілу. Тканьдер үзілгенде олардың анатомиялық бір тұтастығы бұзылады. Мал тайып кеткенде, сүрінгенде, секіргенде, жұмыс кезінде күшті бұлқынғанда, оқыс қимыл жасағанда, аяғы бір нәрсеге қысылып қалғанда, және кіріп кеткен кезінде ткань үзіледі. Тканьнің өздігінен үзілуі мүмкін (тканьдердің патологиялық өзгеру салдарынан).
Белгілері. Толық үзілмеген болса, ұлпа ісіп кетеді, ауырады, зақымданған органның қызуы көтеріліп, қызметі бұзылады; ткань толық үзілген болса, жоғарыда көрсетілген белгілермен қатар алғашқы кезде қолмен сипап қарағанда ойық білінеді, бұл тканьдердің үзіліп кеткенін көрсетеді.
Емі. Малды жүргізбеуге жырысады, зақымдалған жер тігіледі және гипстанғыш салынады зақымдалған жер тігіледі және гипстанғыш салынады 3-6 аптадан кейін массаж жасайды, тітіркендіруі шамалы май жағылады, жылу ұстайды, парафин танғыш байланады, йодтың ионтофорезі, диатермия қолданылады.
Жара. Терінің (не кілегейлі қабықтың) және одан тереңірек жатқан тканьдердің біртұтастығы бұзылады.
Барысы. Жараның жазылып кету проссесі үш кезеңге бөлінеді: 1) дегенеративті не гидротация кезеңінде жара маңындағы тканьдер күшті қабынады, зақымданған ткань бқлініп түседі, жара жалқаяқтанады және ол бірте-бірте тазарады; 2) регенеративті, не дигидротация кезеңінде жарадағы қабыну процесі бәсеңдейді, жара тазарады, тканьдер тығызданады және жара орны жас тканьдермен толығады; 3) жараның тыртықтанып бітуі және терінің қалпына келуі.
Жануардың әр түрінде жаралануы процесі түрліше өтеді. Бұқада жарадан серозды - іріңді не іріңді жалқаяқ ағып тұрады.
Емі. Жараны емдеу үшін патогенетикалық, этиорпатогенетикалық әдңстер және қуаттандырғыш дәрі- дәрмектер қолданылады. Бұларға мыналар жатады: 1) жараны хирургиялық жолмен өңдеу - жараны тазарту және жара маңындағы теріні дезинфекциялау, жараны тілу не кесіп, алып тастау; 2) химиялық немесе биологиялық антисептик дәрілерді қолданып, жараға енген микроптардың әсерін төмендету; 3) қуаттандырғыш дәрілерді қолдану арқылы организмнің ауруға төтеп беру қабілетін күшейту.
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдану кезіндегі асқынулар
Коллапс - кенеттен пайда болған жүрек қызметінің бәсеідеу және қан тамырының қысымы төмендеу. Мұнда артериялық қысым бірден төмендеп, бүкіл организмнің өмірлік қызметтері бәсеңдейді.
Коллапс пайда болу себептеріне, жарақаттанған малдан көп қан кетіп, қансырауы, қатты ауырып тітіркендіріп жатады.
Клиникалық белгілері: жалпы әлсіздік, малдар көбінесе жатып алады, қан тамырының соғысы әлсіз, жиі, болар-болмас білінеді, дем алысы сирек, үстіртін, дене қызуы төмендейді.
Емі. Себептерін жою, организмнің бұзылған қызметін қалыпқа келтіру. Қан ағысын тоқтату. Қанды толықтырып, оның қысымын көтеру. Қан алмастырып құю немесе арнайы қан алмастырғыш ерітінділер жақсы нәтиже көрсетеді.
Шок - естен тану: басында қысқа уақыт қоздырылып, кейіннен жүйке жүйесі мен бүкіл организмнің терең қиналуға ауысатын малдың жалпы ауыр күйі. Тканьдердің соғылып зақымдануы салдарынан малдың естен тануы жиі кездеседі. Күшті жарақаттан нерв жүйесінің өте күшті тітіркенуінен, сүйектің быт-шыт болып сынуынан, тканьдердің езілуінен, нерв сабақтарының жарақаттануынан мал есінен танады. Естен тану жарақаттанған кезде болатын алғашқы естен тану және белгілері жарақттанғаннан кейін бірнеше сағаттан соң білінетін екінші реттегі естен тану деп екіге бөлінеді.
Клиникалық белгілері. Қан қысымы төмендейді, тамыр соғуы нашарлайды, тынысы жиілейді, кілегейлі қабықтары бозарады, ауырсынады.
Емі. Ауырсынуды бәсеңдетуге және жүрек қан тамыр жүйесінің қызметін күшейтуге бағытталады. Малға жабу жауып, тері астына морфий, кафеин жібереді, бір шелек суға бес қасық көмір қышқыл сода қосып жылы су береді. Венаға малдың 1кг салмағына 1мл есебінен новокаинның 0,5пайыздық ерітіндісін, глюкозаның 10 пайыздық ерітіндісін (бұқаға 3000-4000мл) жібереді, қан не қан орнына жүретін ерінтінді құяды, наркотиктер қолданылады.
Организмнің жарақатқа жергілікті әрекеті (қабыну). Қабыну дегеніміз - жоғарғы сатыдағы жануарлардың әр түрлі сыртқы зақымдаушы әсерлерге қарсы жергілікті қорғаныс - бейімделу реакциясы.
Қабыну генетикалық және зат алмасуларынан басқа барлық аурулардың даму барысының негізі болып табылады.
Қабынудың асептикалық және инфекциялық түрлерін айырады. Асептикалық қабыну механикалық, физикалық, химиялық әсерлерден пайда болады. Инфекциялық қабыну ұлпаларға әр түрлі аурулардың қоздырғыштарының енуінен пайда болады. Қабыну экссудат құрамында лейкоциттердің көптігімен, қабынған тканьде іріңге толы қуыстардың, саңылаулардың пайда болуымен сипатталады.
Іріңдеп қабыну малдың барлық мүшелері мен ұлпаларына тән. Ол паренхималық мүшелерде, кілегейлі және сірлі қабықтарда да кездеседі. Қабыну - тамырлар арнасы кеңейіп, қанмен толудан қан сары суы бөлініп, сол арадағы тоқымаға сіңуден басталады. Одан әрі лейкоциттер зор қарқынмен қан тамырының сыртына шығып, тканьде шоғырланады. Кейін олар түйіргікті, сулану және майлану дистрофиясына ұшырайды. Бұл зақымданған лейкоциттер ірің клеткалары деп аталады.
Лейкоциттер ыдыраған кезде босап шыққан ферменттер және микробтар қабынған тканьді ерітіп, балқытады да, іріңмен толған саңылаулар, қуыстар пайда болады.
Ірің құрамында сары су көптеген зақымданған нейтрофиль лейкоциттер, макрофагтар, лимфоциттер, балқыған ткань заттары, ткань детриті мен микробтар болады. Қара мал іріңінде әсіресе лимфоциттер көп болады. Мұндай көрініс басқа мал түліктерінде процесс тым ұзаққа созылғанда ғана болады. Ірің сипаты әрдайым бірдей емес. Кейде қою - сарғыш, кейде ақшыл - сарғыш түсті. сондай-ақ ірің - сұйық, лайсаң, сұрғылт-жасыл болуы мүмкін. мұндай ірің негізінен сары судан тұрады, оның құрамында лейкоцит аз.
Іріңдеп қабыну абцес, флегмона, эпиема болып үшке бөлінеді.
Абцесс (лат. Abscessus - бөлектену, оңашалану) - іріңдеп қабынудың ошақты түрі: тканьде іріңге толы қуыс пайда болады. Яғни іріңді ұлпа пайда болады. Қабынған жерде лейкоциттер шоғырланып, олар ыдырап, ферменттер босап, солардың әсерінен ткань балқып, іріңмен толған ұраға айналады. Бұл іріңді ошақ пен көршілес ткань аралығындағы капиллярға бай грануляциялық ткань белдеуі пайда болады. Кейін бұл белдеудің орнын қос қабатты қабық басады. қабықтың-1-2 см дейін жетуі мүмкін, ол қызыл не қызғылт - сары түсті. Абцесс әдетте доп - домалақ болып келеді, олардың көлемі де әр сары түсті. Абцесс әдетте доп- домалақ болып келеді, олардың көлемі де әр түрлі.
Флегмона - (грек. Рlegmone - өрт) іріңдеп қабынудың жайылмалы түрі. Ірің ткань әлементтерін кеулеп, оларды сөге жара, оларға сіңе жайылып біршама жерді қамтиды. Әдетте тері астындағы шелде бұлшық ет арасындағы дәнекер тканьда , шандырларды жайлайды, тамыр жүйке діңгектерін , сіңірлерді бойлай тарайды. Қабынған ткань қалыңдай, болбырай, сарғыш жасыл тартады, оның тілік бетінде ірің және іріңге толы қуыстар болады.
Эмпиема (лат. Еmphysema - іріңдеу) - сірлі қабықтың іріңдеп қабынуы, іріңнің көкірек, құрсақ қуыстары мен буынға жиналуы. Сірлі қабық ісінеді, қызарады, онда нүктеге, дакқа ұқсаған қанталаулар пайда болады [6,8,9].
Микроскоп арқылы қарағанда қан тамырлардың қанға толғанын, сірлі қабықтың ісінгенін, онда лейкоциттердің шоғырланып, мезотелийдің бұзылғанын көреміз.
Іріңдеп қабыну әдетте микроорганизмдер, дәлірек айтқанда стафилококк, диплокок сияқты микробтар әрекетінен болатын құбылыс. Ол микроорганизмдердің қатысуынсыз да дамуы мүмкін. Мұндай асептикалық іріңдеу тканьге кейбір химиялық заттар , мысалы, скипидар, керосин, кротон майы енгенде туындайды. Іріңдеп қабыну жіті немесе созылмалы түрде өтеді. Мүше қабығына жақын орналасқан абцесс көкірек, құрсақ қуыстарына ашылып, қабыну процесі сірлі қабықтарды да шарпуы мүмкін. Мысалы бауырдағы абцесс перитонитке, өкпедегі абцесс іріңді плевритке ұласады.
Ауыл шаруашылығында көптеген науқандар кездеседі, оның ішінде мал шаруашылығында қойды қырқу, тоғыту жануарлардан қан алу, иммунизациялау сияқты ветеринарлық жұмыстарда жануарлар көптеген жарақаттар алады. Жарақаттанған жерге кірген қоздырғыш өсіп - өнедіде, сол жерді улана ісіндіріп ауыртады, қабындырып, іріңдетеді. Оның себебі, мал шаруашылығында әліде механикаландыру техникасы нашар , жұмысшылар жануарлардың жарақаттануына көп көңіл бөлмейді және жарақаттанған жануарларға жедел көмек мезгілінде көрсетілмегендіктен . Егерде жарақаттанған жануардың денесінде дақ , жара болса, мал дәрігері антисептикалық ерітінділермен жуып - шайып, хирургиялық өңдеу жасап, жараланған ұлпаны бактерициттік байламдармен таңып, керекті дәрі - дәрмектер тағайындап, жануарды қажет болса жұмыстан босатып, тыныштық жағдай жасайды. Іріңді инфекцияға шалдыққан жануарды емдеу үшін кешенді шаралар қолданылады. Іріңді процестерге ұшыраған жануарға оперативтік көмек көрсетіліп, сонан соң ғана консерватиытік дәрі - дәрмектер беріледі [2,3,6,7,8,9].
Консервативтік - емдік шарада мал дәрігерінің алдында тұратын ең басты мақсат - іріңдегі уытты азайту, жалпы организмнің сол бүлінген ағзаның иммундық күшін арттыру, жарадағы қоздырғыштардың өсіп - өнуін тоқтату және ағзаның регенеративтік мүмкіндігін жақсарту. Іріңі бар жерді тіліп, іріңдісыртқа шығару жергілікті араласу десе, ағзаға қан арқылы жайылып кеткен улы заттардың әсерін жою үшін, сұйық заттардың көптеп құйыльш енгізілуі - жалпы араласу деп аталады.
Жергілікті емдеудің алдында мынадай мақсаттар қойылады: а) жараны немесе іріңді жердің ауруын азайту немесе біржола жою ; ә) қабыну процесіне шалынған ұлпаларды және жансызданған ұлпалардың көлемін азайту ; б) ірінді және іріңді аралас сұйық заттарды дененің сыртына ағызып, соның арқасында ағзаның улануын болдырмау [1,8,9].
Қабынудың бастапқы кезеңінде, қабыну процесі әлі іріңдемей тұрғанда ауруға шалдыққан мүшені жылы ұстаған жөн, сол жердегі ауру сезімі азаяды. Ол үшін компресс, грелка, ванналар қолданылады. Ал қабыну процесі іріңдеумін ұласады , онда қыздыру өте зиян және жануар өміріне қауіп туады. Жылылық бар жерде қан тамырларының өзегі кеңіп, қан айналымы жылдамдай түседі, сол себепті де ұлпалар арасындағы қуыстардың ішінде ұлғайып, ұлпалардың қоректенуі , өмір сүруі қиындыққа ұшырайды, демек, іріңдеп тұрған мүше жарылып, кетіп , ірің жан - жаққа жайылып кету қауіпі туады. Ендеше қабынған мүше іріңдеп тұрған кезед оны жылулықпен емдеу - білімсіздік , қате де және зиян.
Қабынған жердің терісі қызарып, ісігі ұлғайып, ауру сезімі күшейе түседі, осыған байланысты ісініп тұрған жерге мұзды су құйылған резеңкелі қапшық басады. Осы мезетте қабынған ұлпаның қызуын, күйіп тұрған ыстығын жаңағы мұзды су төмендетеді, ауырған сезім бәсеңдейді.
Іріңі бар жануарды емдеу кезінде дәрігердің алдында тұратын жалпы міндеттер мынандай:
Ірің салдарынан пайда болатын ағзадағы жалпы улану процесін азайту;
Ағзаның сақтану, қарсыласу күшін нығайту;
Ағзаға сіңіп жатқан микробтардың өсіп - өнуіне тосқауыл қою;
Жүрек - тамыр, бауыр - бүйрек, жүйке жүйесінің қызметтерін қалыпқа келтіру және жаралы жердің ұлпаларьтның регенерациялық қабілетін
күшейту. [3].
Ағзаның улану процесін азайту үшін іріңі бар жерді ашып, кесіп, іріңді сыртқа шығаратындай мүмкіндік туғызу керек. Сонымен қатар, күре тамырға кемінде 3 л астам тұзды сұйық заттар енгізіп, микробтардың улы токсиндердің концентрациясын азайту керек.
Жануарға бірнеше рет құйылған қан оның иммундық жүйесінің күшін нығайтып, лейкоциттердің фагоциттік мүмкіндігін нығайта түседі.
Оперативтік ем - ірің жануар өміріне қауіп төндіргенде амалсыздан жүргізіледі. Іріңмен асқынған ұлпа ішіндегі қоздырғыштар қанға жайылып, ауырған жануарды сепсис жағдайына жиі ұшырататыны мал дәрігерлері арасында белгілі жәй.
Іріңдетуші қоздырғыштар тамыр өзегіне ілініп жалпы қан айналымына түссе , бүкіл ағзаның өне бойына жайылып, кететіндіктен , сол іріңді қайткенде де операция жолымен сыртқа шығару керек. Операция қабыну процесі антибиотиктерге бой бермей , әрмен қарай асқынып, лимфангит, лимфаденит, тромбофлебит жағдайларына ұшырағанда , ісік ұлғайып, ауру сезімі үдеп, дене кызулығы көтеріліп кеткен жағдайда жасалуы керек.
Оған деген дайындық мүмкіндігінше тым қысқа уақытта жүзеге асырылуы тиіс. Осы қысқа мерзімнің ішінде жануардың күре тамыры арқылы сұйық заттар , дәрілер, қан сұйығы, сарысу , витаминдер, глюкоза дәрісінің 40 процент ерітіндісі, антибиотиктер енгізіліп үлгеруі керек. Ветеринар операцияны асептика заңын бұлжытпай сақтап, қолына резеңкелі қолғап киіп жасайды . Операция кезінде ауру сезімін болдырмау үшін күре тамырға дәрі жіберіп, жануарды ұйықтатып тастаған жөн. Кейде наркоз беру үшін азоттың шала тотығы пайдаланылады. Кейде жансыздандырудың жергілікті әдісін қолданып, новакаин дәрісінің 0,25 пайыз ерітіндісін қолданады. Операция кезінде қансырап тұрған қан тамыры байланады. Іріңді ұлпаны кесу үшін жүйке жүйесі мен қан тамырының орналасқан тұсынан алысырақ жердегі теріні тіледі. Ірің іркіліп, жиналып тұрғанын білу үшін инемен сол төңіректі піскілеп, ине кірген жерден ірің шыққан кезде ғана инфильтраттың жұмсақ жерінен үстінен скальпельмен тіліп, ірің іркілген жерді дәл табу керек. Скальпельмен кескеннен соң , ірің терінің сыртына аға бастайды, ал қолына резеңке қолғап киген хирург бармағын сол кесілген жерге тығып , жараны кеңітіп , іріңге толып тұрған қуыстарды ашып, жара сыртына жол салады. Бұдан соң іріңді қуыс ішіне резеңкелі түтік немесе ірің қуысына дәкеден жасалған кәріз енгізеді. Осы кәріз іріңді барынша сорып алуы үшін, алдын - ала ол натрий хлор дәрісінің 5-10 процент ерітіндісіне малынып алынады. Ірің қуысына енгізіліп, кәріз бірнеше сағат бойы түрады да , бір тәуліктен кейін күшін жояды. Тампонды жаңартып отыру жараның жазылуы мен іріңнің жиналып, ағуына қарай шешілмек. Іріңді жарада тампонды ұзақ уақыт ұстауға болмайды .[3,7,8,9,].
2Өзіндік зерттеу - Ауру тарихы
Өзіндік зерттеу жұмысымды Шымкент қаласында орналасқан М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университетінің Агроөнеркәсіп факультеті Ветеринариялық медицина кафедрасының клиникасында бастадым.
Өзімнің курстық жұмысымның тақырыбына сәйкес, бұқаның тендинит ауруын емдедім.
Операция жасау барысында ветеринария ғылымының докторы, профессор Ілиясов Б.К. жетекшілік жасады.
2.1Ргоаnamnesis (малды тіркеу)
Малдың тіркелген күні 15.02.2013 жыл
Амбулаторлық журналдағы тіркеу нөмірі - 14
Емдік мекеме аты: Шымкент қаласы, М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің Агроөнеркәсіп факультетінің Ветеринариялық медицина кафедрасына қарасты Ветеринарлық клиникасы
Иесі: Тасболатов Шерхан
Иесінің мекен жайы: Шымкент қаласы, Пахтакор м.а
Мал түрі: сиыр (бұқа)
Жынысы: еркек
Туылған жылы: 2010 ж.
Жасы: 3
Малдың тұқымы- әулиеата
Салмағы: 275 кг
Лақап аты: жоқ
13. Бұқаның сипаттамасы: шоқтығының биіктігі - 149 см, тұрқының
ұзындығы -18 см, кеуде орамы -182 см, жіліншік орамы -19,2 см.
Түсі: қара
Дәрігерге көріну күні: 15.02.2013ж.
Сауығу күні: 24.02.2013 ж
Алдын ала қойылған диагнозы: сіңір қынабы қабынған
2.2Аnamnesis vitae
Малдың егесінің мәліметтері бойынша, бұқаның иесі қорада асыраған. Күніне ұзақтығы 3-4 сағаттан азанғы уақытта 1 рет жайылымға шығарылып отырған. Жайылымнан кейін де және кешке азықтандырып отырған. Оның азық рационында қоректі заттардың (протеин, май, күл, витаминдер, минералды заттар, белоктар) барлығы өз нормасымен берілген.
Бұқа жайылым отын, шалғын шөбін, көп жылдық екпе шөптерден, атқонақ, еркек шөп, беде және жоңышқаны жақсы жеген. Сұлы, арпа дәні мен жармасын, тары сабанын да жейді. Бұқаның сүйсініп жейтін ең жұғымды жемі сұлы. Бірақ оны егесі шектеп жегізген. Ас қорытуға оң ықпал ететін диеталық азық ретінде бидай кебегін жегізген. Жүгері дәнін жармалап, басқа азықтармен қосып беріп отырған. Протеинді азықтардан бұқаға күнбағыс пен зығыр күнжарасын, шротын енгізген. Жазда бұқаны жайылым отына жайып отырған.
Бұзау кезінен бастап бұқаға инфекциялық ауруларға қарсы және инвазиялық ауруларға қарсы профилактика жасалған. Оның ішінде бруцеллезге, сібір жарасына, сап (маңқа) ауруына қарсы вакциналар егілген.
Егесінің айтуынша бұқа аяғын жарақаттап алған. Қоршаған тканьдерден жалғасып, сіңір қынабына қабыну процесстері таралған. Ол сіңірді қысып, және жаралап алудан болған. Содан бұқаның халі бүлінген екен.
2.3 Аnamnesis morbi
Малдың жалпы күйі күйзелісті болған. Бұқаның денесінің температурасы көтерілген, азыққа тәбеті тартпай, жатып қалған. Бұқа жүргенде қатты ақсайды, тыныш күйінде бұқа аяғын бүгіп ұстаған. Зақымданған сіңір және оның қынабының көлемі ұлғайған. Саусақпен басқанда қатты ауырсынады. Жергілікті температурасы көтерілген.
Алғашында бұқаның жүру координациясы бұзылып, зақымданған аяғы дірілдей бастаған. Кейіннен сол аяғын баса алмай қалған. Бұқаның егесі өзінше білген емдеу шараларын жүргізіп көрген. Бірақ, емі нәтижесіз болған.
2.4 Status praesens communis
Бұқаны жалпы тексеру:
Габитус: бұқаның дене бітімі орташа, дұрыс - 500 кг. Қоңдылығы орташа. Денесін кеңістікте дұрыс ұстап тұра алады. Аяқтарын дұрыс ұстайды, бірақ зақымданған, яғни жараланған аяғын бүгіп ұстайды, баса алмайды. Бұқаның ерекшеліктері: басы сүйекті, сәл ұзындау, маңдайы томпақ, көздері шығыңқы, танаулары делдиген жұқа, құлақтары орташа, жұқа, мойны түзу, омыраулы, ұзын қабырғалары қапталды, арқасы тегіс, сауыры жалпақ, әрі тік; жауырыны қысқа, алдыңғы аяқтары тұзу, аралары кең, артқы аяқтары қайқылау, тірсектері жақындасып тұр. Тұяқтары берік, дөңгелек және үлкен.
Бұқаның түсі: қара түсті.
Конституциясы қағілез типке жатады. Яғни, бұқаның терісі жұқа, жүні тықыр, жеңіл денелі. Тері астында қан тамырлары білеуленіп, анық білініп тұр. Қағілез бұқа ұшқыр да нәзік. Мәпелеп күтіп, жақсы азықтандыруды тілейді. Тебінде бағуға шыдамсыз.
Бұлшық еттері толық, семіруге бейім, жұмысқа төзімді, қан айналуы мен тыныс алу , ас қорыту жүйелері жақсы жұмыс істейді семіруге бейім, жұмысқа төзімді, қан айналуы мен тыныс алу , ас қорыту жүйелері жақсы жұмыс істейді.
Тері мен оның өнімдерін тексеру: терінің ылғалдылығы біркелкі. Тері температурасы біркелкі, жылы, денесінің симметриялық бөлімдерінде бірдей.
Симптомдары мен синдромдары
Қантамырлары бүлінген
Сіңірдің сұйық бөлігі шығып, көрші ұлпаларға жайылған
Сол жерде домбығу байқалады
Қабыну процесі және экссудат жиналған
Жерғілікті қызуы көтерілген
Мал жараланған аяғын көтеріп тұрайды
Жүргенде сүйретіп басады
Аяғын баса бергенде өте қатты ақсайды
Сүйек қозғалысы бұзылған
Жарақаттанған жер ауырады, ісінген
Жүргенде ақсау ұлғаяды
Тәбеті төмен
Жалпы әлсіздік
Тез шаршағыштық білінеді
Қозғыштығы байқалады
Симтомдары мен синдромдары әрдайым жарақаттың түріне және ауыр - жеңілділігіне, жараға енген патогенді микроорганизмдердің түріне, санына және уыттылығына, малдың организмінің сезімталдық қабілеттілігне байланысты болады.
Сіңір тесіле - жарыла жарақаттанған, оның жіті қабыну барысы екі түрде өтіп жатыр: анаэробты инфекция туғызатын қабынудың жалпы белгілері басым , тез асқынып, қарқынды түрде өтіп жатыр және жергілікті бір жерде - сіңір және сіңір қынабы тканьдері қабынып тұр.
Клиникалық практикада жиі кездесетін, барысы бәсең және көбінесе іріңді тендинит түрінде байқалады.
Ашық жарақатынан бастапқы кезде, әдеттегі жараларда байқалатын сыздану, қан ағу, жараның үңірейіп тұруы сияқты клиникалық белгілер көрініп тұрды.
Тканьге өтіп кеткен үлкен жарақаттан қан араласқан сұйық, ірің ағады. Жарақаттанған сіңірдің қызметі, алғашқы сатыларда, не тіпті тәулік бойында сіңірде және сіңір қынабында қабыну процесстері басталғанға дейін өзгермеген.
Сулы, сулы - фибринді жіті қабыну түрінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ветеринариялық хирургия пәнінен Бұқаның кеуде аяғының тендовагинитін емдеуге арналған ауру тарихы тақырыбына арналған курстық жұмыс 37 беттен тұрады.
Курстық жұмыс титул парағы, анотация, мазмұны, нормативтік сілтеме, анықтама, белгілер мен қысқартулар, кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.
Өзіндік зерттеу бөлімінде, біздің практикалық дәріс барысында тендовагинитпен ауырған бұқаны емдеу жөнінде айтылған.
Нормативтік сілтемелер
Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
Анықтамалар
Хирургиялық операция - ұлпаларға және мүшелерге диагноздық, емдік, экономикалық және косметикалық мақсаттармен көбінде қанды түрде, қолданылатын механикалық әсер.
Тендовагинит (tendovaginitis) ауруы - сіңірдің қынабының қабынуымен сипатталатын ауру.Тендовагинит барлық ауыл шаруашылық малдарында кездесетін ауру.
Тендинит ауруы (Tendenitis) - сіңірдің қабынуымен сипатталатын ауру. Таңғыш - таңатын материалды немесе компрессті тұрақты бекітуіне арналған жасаулар.
Пункция - мүше қабырғасын тесу немесе организмнің қуыстарын өңір ине немесе троакармен диагноздық немесе емдік мақсатпен тесу.
Иньекция, іnjectio (лат. ендіру) - арнайы сұйықтықты организмге диагноздық немесе емдік мақсатпен енгізу.
Қан алу, missio (лат. Міssіо - шығару, sanguis, inis - қан) - күре тамырдан қажетті мөлшерде, арнайы инемен немесе күретамырды кесу жолмен қан шығаруы.
Қан кету, haemorrhagia - қан жүретін тамырларынан қан кетуі.
Диагноз -ауру малдың жағдайы туралы қысқа түсінік.
Дифференциалды диагноз - ауруды басқа аурулардан ажырататын балау.
Пальпация - мал денесінің сыртынан қағып тыңдау.
Перкуссия - мал денесінің сыртынан қағып тыңдау.
Габитус - ауру малдың сырт тұлғасын, сыртқы белгілерін, салмағын, темпераментін анықтау.
Белгілер мен қысқартулар
мл -- миллилитр
см -- сантиметр
% -- пайыз
мин -- минут
м -- метр
т.б -- тағы басқа
мм -- миллиметр
Мазмұны
Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... 8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
0.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо-топографиялық деректері ... ... ... ... ... 9
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдануы кезіндегі асқынулар ... ... ... ... ... ... .. ..12
2 Өзіндік зерттеу - Ауру тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.1 Ргоаnamnesis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2 Аnamnesis vitae ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.3 Аnamnesis morbi ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.4Status praesens communis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.5 Status praesens universalis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.6Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.7 Diagnosis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.8 Decursis morbi et therapia ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.9 Epicrisіs ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
3Техникалық қауіпсіздік ... .35
Қорытынды ... .36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... .37
Ф.7.04-03
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
__________________________кафедрасы
___________________________________ пәні бойынша
Курстық жұмыс
Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________
Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты - жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)
Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2013ж.
Норма бақылау:
_______________
қолы, аты - жөні
Комиссия:
_______________
қолы,аты - жөні
_______________
қолы,аты - жөні
Шымкент 2013 ж.
Ф. 7. 05 - 04
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті
______________________________кафед расы
Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2013ж.
№____Тапсырмасы
___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______
№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1
2
3
4
5
6
Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________
Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты - жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні, студенттің қолы)
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған бұқаларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмолоғия сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. Қолмен әсер етейін деп аударуға болады.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің араға дейін) , атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің әраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің араға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - бұқаның тендинит және тендовагинит ауруларын анықтап, дұрыс диагноз қою және емдеу шараларын жүргізу.
1Негізгі бөлім
1.1 Бұқаның кеуде аяқтарының анатомо -- топографиялық деректері
Алдыңғы аяққа шынтақ буыны, сан, тізе, жіліншік, тұсаулық, бақай құндыздық, тұяқ жатады. Жекелеп тоқтасақ, алдыңғы сан кәрі жілік пен алдыңғы шынтақтан тұрады. Бұқаның алдыңғы аяғының бұлшық еттері нашар болуы да үлкен кемістікке жатады. Жіліншік алдыңғы тізе буыннан, тарамыспен өзара жалғасқан жеті сүйектен құралады. Алдыңғы тізе буыны дұрыс бітпеген бұқаның сирақтары бүккіш не маймақ келеді. Алдына қарай шығыңқы біткен тізе буынын бүккіш тізе, артына бүгіле біткенін - тар тізе, ал алдыңғы тізе буыны шығыңқы болып, аяғы дұрыс тұрмаса немесе қисық болса алшақ тізе деп атайды. Жоғарыда айтылған кемшіліктердің барлығы бұқаның алдыңғы аяғының нашар екендігін дәлелдейді. Мұндай кемшіліктер, әсіресе салт мінетін аттарда болмауға тиіс. Ауыр жүк тартатын бұқаның жіліншігі жуан, салт мінетін бұқа тұқымының жіліншігі жіңішке, ал жергілікті немесе желгіш бұқа тұқымдарының жіліншігі орташа болады. Жіліншіктің сіңірі созылуы, үзілуі сарысу жиналуына және артқы сіңір жуандауына әкеп соғады. Бұны Брондаун деп атайды [7,10].
Жауырыншық аумағы (regio scapulohumeralis): жоғарғы шекарасы - жауырынның жоғарғы және үшінші орта аралығы, алдыңғы шекарасы -бұлшық еттермен жабылғандар жауырынның, жауырын иық буынының және иық сүйектің алдыңғы жақтары; төменгі шекарасы - шынтақ төбешіктің жоғарғы бөлімдеріне тең горизонтальдық жазықтық; артқы шекарасы - шынтақ сызығы. Бұқада мына аумақта сыртқы бұлшық ет төбесінің, дельта тәрізді бұдырлық және иық сүйектің үлкен төбесінің айдарының сүйек шошақтары жақсы байқалады және ұстағанда білінеді.
Шынтақ буыны және білек (regio cubitalis et antebrachialis): жоғарғы шекара алдындағы аумақтың төменгі шекарасына сай келеді; төменгі шекара - білек сүйектердің дистальдық байлам төбешіктерінен жүрген жазықтық.
Бұқаларда білектің медиальдық беттерінің оның ортасына жақын маңда терісінде бойлаған каштан атты мүйіз құрамы болады. Шынтақ төбешіктің төбе аумағында үстіңгі фасцияның астына, бұқаларда жиі жарақаттаньш, қабынатын терінің астындағы синовиалдық дорба орналасады. Білек медиальдық беттерінде үстіңгі фасцияның астына жақсы байқалатын білек терінің асты қан тамырлары орналасады - басты және қосымшасы; соңғысы кәрі жілікті жазғыш бұлшық еттің медиальдық бетімен бойлай. Бұқада осы екі тамырлардың аралығында тері - бұлшық ет жүйкенің жіңішке тері бұтақ діңі кейде саусақтармен басып байқап қарауға болады. [9].
Бұлшық еттерге киілетін білектің терең фасциясы волярлық бетінде жуандайды. Ол білек бұлшық еттеріне және олармен бірге өтетін жүйкелермен қан тамырларына арналған екі үлкен фацияльдық қап құрастырады: дорсальдық жазғыштарға және пальмарлық бүктеулерге арналған.
Қанмен қамтамасыз ету орталық, коллатериалдық шынтақ және кәрі жілік тамырлардың бұтақтармен жүзеге асады. Иннервациясы - қолтық асты, орталық, шынтақ, кәрі жілік және тері бұлшық етті жүйкелердің -бұтақтарымен атқарылады.
Тізе аумағы (region carpica) жоғары шекарасы алдыңғы аумақтың төменгі шекарасы, төменгі шекара алдыңғы жіліншектердің жоғары төбешіктерімен жүрген жазықтық. Тізенің латеропальмарлық беттерінде қосымша тізе сүйектері байқалады. Үстінгі фацияның астында прекарпальдық тері асты синовиальдық дорба болады. Тізенің терең фациясы жуан және тығыз жапырақша келеді, ол сіңірлер, сіңір қынаптарын, тамырлар мен жүйкелер бумаларын және 7 дәнекер ұлпа аралық каналдарын қалыптастырады (Садовский) . каналдардың ең үлкені- пальмарлық, ол буынның артқы беттерінде орналасқан. Ол саусақтардың үстіңгі және терең бүккіштердің сіңірлері жалпы қынабымен және малдың түріне тәуелді орталық немесе шынтақ жүйкесін оның қан тамырларымен бірге мазмұндайды. Тізе буынның сүйектері 3 қабат құрастырады: кәрі жіліктік-тізелік- ең үлкені және ең зор қозғалысты, тізе-аралық-қозғалысы кемірек және тізе- тұсамыс қозғалмайтын буын. Осыған орай тізе буыны 3 буын қуыстарын қалыптастырады, олардың тек қана екі екінші бірігіп қосылады. Тізе буынның синовиялдық қабығы кең пальмарлық ілгері шығуы болады.
Мына аумақ орталық қан тамырдың бұтағымен, шынтақ коллатериалдық және кәрі жіліктік қан тамырлардың (бұқа) немесе шынтақ және кәрі жілік қанмен қамтамасызданады. Мына аумақ орталық, шынтақ және тері-бұлшық еттік жүйкелерімен жүйкеленеді.
Жіліншік және саусақтар аумағы (region mttacarp3ca et digitalis) : жоғары шекара алдындағы аумақтың төменгі шекарасына қосылады. Бұқада жіліншіктің негізі болып ІІІ жіліншік сүйек келеді және ІІІ саусақ болады. Соған сәйкесінше ІІ және ІV рудиментті (грифельдік) сүйек болады.
Жіліншік аумағында фациальдық каналдар болады. Ең үлкені пальмарлық беткейде болады. Онда сыртқы және терең саусақ бүккіштері, сүйек аралық бұлшық еттер және құрт тәрізді бұлшық еті үстіңгі және терең қан тамырлары және жүйкелері болады.
Бақай. Жіліншікті бақаймен қосып тұратын тұсаулықтың көлемі және түзу болғаны қолайлы келеді. Бақай дұрыс болмай, сыртқа қарай шығып тұрса - алшақ, ал ішке қарай шығып тұрса-маймақ деп атайды. Мұның қайсысы болса да бұқа аяғының кемістігі. Бақайдың еңкіштігі бірқалыпты 40-45 градус болуы керек. Еңекіштігі бір қалыпты болмаған аяқты тік бақайдейді, мұндай бақай жер басқанда жұмсақ тимейді де, буыны мен сіңіріне зардап келеді, мал сонан тез ақсайды. Бақай ұзын да қысқа да болады, бірақ аяқтары кең, тізе сүйектері бір- біріне тиіспей тұрғаны дұрыс, ондай аяқтар алшақ та маймақ та болмайды.
1.2 Ұлпалардың соғылып зақымдануы
Жарақат. Жарақаттанғанда зақымданған тканьде мынандай өзгерістер пайда болады: Теңбіл- ұсақ, дөңгелек пішінде қанталау; экхимоза- шағын жайылма қанталау; сугиляция көлемді жайылма қанталау; ол көбінесе тканьдерді қоректендіріп отыратын терінің шел қабығына жайылады; гемолимфоэкстравазаттар - қан мен сөлдің борпылдақ клетчаткаға құйылып, кейін мұнда қуыстың пайда болуы; гемотомдор- пайда болған қуыста қанның жиналуы. Бұған қоса жарақаттану салдарынан мал организмінде рефлекторлы жолмен пайда болатын үлкен өзгерістердің орын алуы мүмкін.
Белгілері. Ұлпаларға қан, сөл және қабыну салдарынан пайда болған жалқаяқтың құйылуының жарақаттанған орын ісініп кетеді және қабыну өнімдерінің әсер ету салдарынан нерв ұштарының тітіркенуі себепті жарақаттанған орын ауырады. Шел қабық неғұрлым борпылдақ болса, ісік соғұрлым үлкен болады. Ісік тез пайда болады, оның қан талауы (алғашқы сатыда), тығыздануы жіті қабыну сатысында, іркілдеу (қанды ісік кезінде) мүмкін. Тері пигменттелмеген жерінің талаурауы ықтимал. Талаурау себепті жарақаттанған орын 2-3 күннен кейін қоңырқай тартады, ол бірте-бірте өзгеріп, жасыл және сары түсте болады. Қан көп құйылып және жарақат орнының ткані езіліп зақымданса, дене қызуы көтеріледі ( асептикалық қызба), жарақаттанған орган ұлпалардың қызметі бұзылады. Аяқ ұлпалары жарақаттанса, мал ақсайды.
Емі. Бастамада жарақаттанған орынды қатты қысып таңады, жараның айналасына новакаин немесе гемо- новокаин жібереді және мұз, суық суға малынған дәкені басады. Жарақаттанған жердің ісігі қайтып, мал жарақатты ауырсынбайтын болған жағдайда ауру жерге жылу қолданылады, йодвазоген жағылады, ол массаждалады. Өздігінен таралып кетпейтін қанмен сөл жиналған ісік болса, ол троакармен тесіледі, шара болмаған жағдайда жарақат орны кесіліп , антисептиктермен және антибиотиктермен дәріленеді. Жарақаттанған жер іріңдесе не ткань өлі еттенсе операция жасалады.
Созылу. Жұмсақ ұлпалар созылғанда шандырдың, бұлшық еттің, сіңірдің, тарамыстың және нервтердің гистологиялық бір тұтастығы бұзылады, ал анатомиялық біртұтастығы бұзылмайды.
Белгілері. Мал ауырсынады, ісік пайда болады, қанталайды, бұлшық еттің, тарамыстың сіңірдің талшықтарының зақымдануы себепті органның қызметі бұзылады.
Емі. Созылу зақымы күшті болса, малға тыныштық жағдай туғызылады, новокаин жіберіледі, зақымданған орынға қысып тұратын таңығыш не қозғалпайтын гипс таңғыш салады, кейін сол жерді массаждайды, меңдуана майы қосылған йодвазген немесе меңдуана майын болмаса комфора майын сол мөлшердегі хлороформмен араластырып жағады, парофин, емдік талшықпен саз балшық таңу да пайда береді.
Үзілу. Тканьдер үзілгенде олардың анатомиялық бір тұтастығы бұзылады. Мал тайып кеткенде, сүрінгенде, секіргенде, жұмыс кезінде күшті бұлқынғанда, оқыс қимыл жасағанда, аяғы бір нәрсеге қысылып қалғанда, және кіріп кеткен кезінде ткань үзіледі. Тканьнің өздігінен үзілуі мүмкін (тканьдердің патологиялық өзгеру салдарынан).
Белгілері. Толық үзілмеген болса, ұлпа ісіп кетеді, ауырады, зақымданған органның қызуы көтеріліп, қызметі бұзылады; ткань толық үзілген болса, жоғарыда көрсетілген белгілермен қатар алғашқы кезде қолмен сипап қарағанда ойық білінеді, бұл тканьдердің үзіліп кеткенін көрсетеді.
Емі. Малды жүргізбеуге жырысады, зақымдалған жер тігіледі және гипстанғыш салынады зақымдалған жер тігіледі және гипстанғыш салынады 3-6 аптадан кейін массаж жасайды, тітіркендіруі шамалы май жағылады, жылу ұстайды, парафин танғыш байланады, йодтың ионтофорезі, диатермия қолданылады.
Жара. Терінің (не кілегейлі қабықтың) және одан тереңірек жатқан тканьдердің біртұтастығы бұзылады.
Барысы. Жараның жазылып кету проссесі үш кезеңге бөлінеді: 1) дегенеративті не гидротация кезеңінде жара маңындағы тканьдер күшті қабынады, зақымданған ткань бқлініп түседі, жара жалқаяқтанады және ол бірте-бірте тазарады; 2) регенеративті, не дигидротация кезеңінде жарадағы қабыну процесі бәсеңдейді, жара тазарады, тканьдер тығызданады және жара орны жас тканьдермен толығады; 3) жараның тыртықтанып бітуі және терінің қалпына келуі.
Жануардың әр түрінде жаралануы процесі түрліше өтеді. Бұқада жарадан серозды - іріңді не іріңді жалқаяқ ағып тұрады.
Емі. Жараны емдеу үшін патогенетикалық, этиорпатогенетикалық әдңстер және қуаттандырғыш дәрі- дәрмектер қолданылады. Бұларға мыналар жатады: 1) жараны хирургиялық жолмен өңдеу - жараны тазарту және жара маңындағы теріні дезинфекциялау, жараны тілу не кесіп, алып тастау; 2) химиялық немесе биологиялық антисептик дәрілерді қолданып, жараға енген микроптардың әсерін төмендету; 3) қуаттандырғыш дәрілерді қолдану арқылы организмнің ауруға төтеп беру қабілетін күшейту.
1.3 Ұлпалардың соғылып зақымдану кезіндегі асқынулар
Коллапс - кенеттен пайда болған жүрек қызметінің бәсеідеу және қан тамырының қысымы төмендеу. Мұнда артериялық қысым бірден төмендеп, бүкіл организмнің өмірлік қызметтері бәсеңдейді.
Коллапс пайда болу себептеріне, жарақаттанған малдан көп қан кетіп, қансырауы, қатты ауырып тітіркендіріп жатады.
Клиникалық белгілері: жалпы әлсіздік, малдар көбінесе жатып алады, қан тамырының соғысы әлсіз, жиі, болар-болмас білінеді, дем алысы сирек, үстіртін, дене қызуы төмендейді.
Емі. Себептерін жою, организмнің бұзылған қызметін қалыпқа келтіру. Қан ағысын тоқтату. Қанды толықтырып, оның қысымын көтеру. Қан алмастырып құю немесе арнайы қан алмастырғыш ерітінділер жақсы нәтиже көрсетеді.
Шок - естен тану: басында қысқа уақыт қоздырылып, кейіннен жүйке жүйесі мен бүкіл организмнің терең қиналуға ауысатын малдың жалпы ауыр күйі. Тканьдердің соғылып зақымдануы салдарынан малдың естен тануы жиі кездеседі. Күшті жарақаттан нерв жүйесінің өте күшті тітіркенуінен, сүйектің быт-шыт болып сынуынан, тканьдердің езілуінен, нерв сабақтарының жарақаттануынан мал есінен танады. Естен тану жарақаттанған кезде болатын алғашқы естен тану және белгілері жарақттанғаннан кейін бірнеше сағаттан соң білінетін екінші реттегі естен тану деп екіге бөлінеді.
Клиникалық белгілері. Қан қысымы төмендейді, тамыр соғуы нашарлайды, тынысы жиілейді, кілегейлі қабықтары бозарады, ауырсынады.
Емі. Ауырсынуды бәсеңдетуге және жүрек қан тамыр жүйесінің қызметін күшейтуге бағытталады. Малға жабу жауып, тері астына морфий, кафеин жібереді, бір шелек суға бес қасық көмір қышқыл сода қосып жылы су береді. Венаға малдың 1кг салмағына 1мл есебінен новокаинның 0,5пайыздық ерітіндісін, глюкозаның 10 пайыздық ерітіндісін (бұқаға 3000-4000мл) жібереді, қан не қан орнына жүретін ерінтінді құяды, наркотиктер қолданылады.
Организмнің жарақатқа жергілікті әрекеті (қабыну). Қабыну дегеніміз - жоғарғы сатыдағы жануарлардың әр түрлі сыртқы зақымдаушы әсерлерге қарсы жергілікті қорғаныс - бейімделу реакциясы.
Қабыну генетикалық және зат алмасуларынан басқа барлық аурулардың даму барысының негізі болып табылады.
Қабынудың асептикалық және инфекциялық түрлерін айырады. Асептикалық қабыну механикалық, физикалық, химиялық әсерлерден пайда болады. Инфекциялық қабыну ұлпаларға әр түрлі аурулардың қоздырғыштарының енуінен пайда болады. Қабыну экссудат құрамында лейкоциттердің көптігімен, қабынған тканьде іріңге толы қуыстардың, саңылаулардың пайда болуымен сипатталады.
Іріңдеп қабыну малдың барлық мүшелері мен ұлпаларына тән. Ол паренхималық мүшелерде, кілегейлі және сірлі қабықтарда да кездеседі. Қабыну - тамырлар арнасы кеңейіп, қанмен толудан қан сары суы бөлініп, сол арадағы тоқымаға сіңуден басталады. Одан әрі лейкоциттер зор қарқынмен қан тамырының сыртына шығып, тканьде шоғырланады. Кейін олар түйіргікті, сулану және майлану дистрофиясына ұшырайды. Бұл зақымданған лейкоциттер ірің клеткалары деп аталады.
Лейкоциттер ыдыраған кезде босап шыққан ферменттер және микробтар қабынған тканьді ерітіп, балқытады да, іріңмен толған саңылаулар, қуыстар пайда болады.
Ірің құрамында сары су көптеген зақымданған нейтрофиль лейкоциттер, макрофагтар, лимфоциттер, балқыған ткань заттары, ткань детриті мен микробтар болады. Қара мал іріңінде әсіресе лимфоциттер көп болады. Мұндай көрініс басқа мал түліктерінде процесс тым ұзаққа созылғанда ғана болады. Ірің сипаты әрдайым бірдей емес. Кейде қою - сарғыш, кейде ақшыл - сарғыш түсті. сондай-ақ ірің - сұйық, лайсаң, сұрғылт-жасыл болуы мүмкін. мұндай ірің негізінен сары судан тұрады, оның құрамында лейкоцит аз.
Іріңдеп қабыну абцес, флегмона, эпиема болып үшке бөлінеді.
Абцесс (лат. Abscessus - бөлектену, оңашалану) - іріңдеп қабынудың ошақты түрі: тканьде іріңге толы қуыс пайда болады. Яғни іріңді ұлпа пайда болады. Қабынған жерде лейкоциттер шоғырланып, олар ыдырап, ферменттер босап, солардың әсерінен ткань балқып, іріңмен толған ұраға айналады. Бұл іріңді ошақ пен көршілес ткань аралығындағы капиллярға бай грануляциялық ткань белдеуі пайда болады. Кейін бұл белдеудің орнын қос қабатты қабық басады. қабықтың-1-2 см дейін жетуі мүмкін, ол қызыл не қызғылт - сары түсті. Абцесс әдетте доп - домалақ болып келеді, олардың көлемі де әр сары түсті. Абцесс әдетте доп- домалақ болып келеді, олардың көлемі де әр түрлі.
Флегмона - (грек. Рlegmone - өрт) іріңдеп қабынудың жайылмалы түрі. Ірің ткань әлементтерін кеулеп, оларды сөге жара, оларға сіңе жайылып біршама жерді қамтиды. Әдетте тері астындағы шелде бұлшық ет арасындағы дәнекер тканьда , шандырларды жайлайды, тамыр жүйке діңгектерін , сіңірлерді бойлай тарайды. Қабынған ткань қалыңдай, болбырай, сарғыш жасыл тартады, оның тілік бетінде ірің және іріңге толы қуыстар болады.
Эмпиема (лат. Еmphysema - іріңдеу) - сірлі қабықтың іріңдеп қабынуы, іріңнің көкірек, құрсақ қуыстары мен буынға жиналуы. Сірлі қабық ісінеді, қызарады, онда нүктеге, дакқа ұқсаған қанталаулар пайда болады [6,8,9].
Микроскоп арқылы қарағанда қан тамырлардың қанға толғанын, сірлі қабықтың ісінгенін, онда лейкоциттердің шоғырланып, мезотелийдің бұзылғанын көреміз.
Іріңдеп қабыну әдетте микроорганизмдер, дәлірек айтқанда стафилококк, диплокок сияқты микробтар әрекетінен болатын құбылыс. Ол микроорганизмдердің қатысуынсыз да дамуы мүмкін. Мұндай асептикалық іріңдеу тканьге кейбір химиялық заттар , мысалы, скипидар, керосин, кротон майы енгенде туындайды. Іріңдеп қабыну жіті немесе созылмалы түрде өтеді. Мүше қабығына жақын орналасқан абцесс көкірек, құрсақ қуыстарына ашылып, қабыну процесі сірлі қабықтарды да шарпуы мүмкін. Мысалы бауырдағы абцесс перитонитке, өкпедегі абцесс іріңді плевритке ұласады.
Ауыл шаруашылығында көптеген науқандар кездеседі, оның ішінде мал шаруашылығында қойды қырқу, тоғыту жануарлардан қан алу, иммунизациялау сияқты ветеринарлық жұмыстарда жануарлар көптеген жарақаттар алады. Жарақаттанған жерге кірген қоздырғыш өсіп - өнедіде, сол жерді улана ісіндіріп ауыртады, қабындырып, іріңдетеді. Оның себебі, мал шаруашылығында әліде механикаландыру техникасы нашар , жұмысшылар жануарлардың жарақаттануына көп көңіл бөлмейді және жарақаттанған жануарларға жедел көмек мезгілінде көрсетілмегендіктен . Егерде жарақаттанған жануардың денесінде дақ , жара болса, мал дәрігері антисептикалық ерітінділермен жуып - шайып, хирургиялық өңдеу жасап, жараланған ұлпаны бактерициттік байламдармен таңып, керекті дәрі - дәрмектер тағайындап, жануарды қажет болса жұмыстан босатып, тыныштық жағдай жасайды. Іріңді инфекцияға шалдыққан жануарды емдеу үшін кешенді шаралар қолданылады. Іріңді процестерге ұшыраған жануарға оперативтік көмек көрсетіліп, сонан соң ғана консерватиытік дәрі - дәрмектер беріледі [2,3,6,7,8,9].
Консервативтік - емдік шарада мал дәрігерінің алдында тұратын ең басты мақсат - іріңдегі уытты азайту, жалпы организмнің сол бүлінген ағзаның иммундық күшін арттыру, жарадағы қоздырғыштардың өсіп - өнуін тоқтату және ағзаның регенеративтік мүмкіндігін жақсарту. Іріңі бар жерді тіліп, іріңдісыртқа шығару жергілікті араласу десе, ағзаға қан арқылы жайылып кеткен улы заттардың әсерін жою үшін, сұйық заттардың көптеп құйыльш енгізілуі - жалпы араласу деп аталады.
Жергілікті емдеудің алдында мынадай мақсаттар қойылады: а) жараны немесе іріңді жердің ауруын азайту немесе біржола жою ; ә) қабыну процесіне шалынған ұлпаларды және жансызданған ұлпалардың көлемін азайту ; б) ірінді және іріңді аралас сұйық заттарды дененің сыртына ағызып, соның арқасында ағзаның улануын болдырмау [1,8,9].
Қабынудың бастапқы кезеңінде, қабыну процесі әлі іріңдемей тұрғанда ауруға шалдыққан мүшені жылы ұстаған жөн, сол жердегі ауру сезімі азаяды. Ол үшін компресс, грелка, ванналар қолданылады. Ал қабыну процесі іріңдеумін ұласады , онда қыздыру өте зиян және жануар өміріне қауіп туады. Жылылық бар жерде қан тамырларының өзегі кеңіп, қан айналымы жылдамдай түседі, сол себепті де ұлпалар арасындағы қуыстардың ішінде ұлғайып, ұлпалардың қоректенуі , өмір сүруі қиындыққа ұшырайды, демек, іріңдеп тұрған мүше жарылып, кетіп , ірің жан - жаққа жайылып кету қауіпі туады. Ендеше қабынған мүше іріңдеп тұрған кезед оны жылулықпен емдеу - білімсіздік , қате де және зиян.
Қабынған жердің терісі қызарып, ісігі ұлғайып, ауру сезімі күшейе түседі, осыған байланысты ісініп тұрған жерге мұзды су құйылған резеңкелі қапшық басады. Осы мезетте қабынған ұлпаның қызуын, күйіп тұрған ыстығын жаңағы мұзды су төмендетеді, ауырған сезім бәсеңдейді.
Іріңі бар жануарды емдеу кезінде дәрігердің алдында тұратын жалпы міндеттер мынандай:
Ірің салдарынан пайда болатын ағзадағы жалпы улану процесін азайту;
Ағзаның сақтану, қарсыласу күшін нығайту;
Ағзаға сіңіп жатқан микробтардың өсіп - өнуіне тосқауыл қою;
Жүрек - тамыр, бауыр - бүйрек, жүйке жүйесінің қызметтерін қалыпқа келтіру және жаралы жердің ұлпаларьтның регенерациялық қабілетін
күшейту. [3].
Ағзаның улану процесін азайту үшін іріңі бар жерді ашып, кесіп, іріңді сыртқа шығаратындай мүмкіндік туғызу керек. Сонымен қатар, күре тамырға кемінде 3 л астам тұзды сұйық заттар енгізіп, микробтардың улы токсиндердің концентрациясын азайту керек.
Жануарға бірнеше рет құйылған қан оның иммундық жүйесінің күшін нығайтып, лейкоциттердің фагоциттік мүмкіндігін нығайта түседі.
Оперативтік ем - ірің жануар өміріне қауіп төндіргенде амалсыздан жүргізіледі. Іріңмен асқынған ұлпа ішіндегі қоздырғыштар қанға жайылып, ауырған жануарды сепсис жағдайына жиі ұшырататыны мал дәрігерлері арасында белгілі жәй.
Іріңдетуші қоздырғыштар тамыр өзегіне ілініп жалпы қан айналымына түссе , бүкіл ағзаның өне бойына жайылып, кететіндіктен , сол іріңді қайткенде де операция жолымен сыртқа шығару керек. Операция қабыну процесі антибиотиктерге бой бермей , әрмен қарай асқынып, лимфангит, лимфаденит, тромбофлебит жағдайларына ұшырағанда , ісік ұлғайып, ауру сезімі үдеп, дене кызулығы көтеріліп кеткен жағдайда жасалуы керек.
Оған деген дайындық мүмкіндігінше тым қысқа уақытта жүзеге асырылуы тиіс. Осы қысқа мерзімнің ішінде жануардың күре тамыры арқылы сұйық заттар , дәрілер, қан сұйығы, сарысу , витаминдер, глюкоза дәрісінің 40 процент ерітіндісі, антибиотиктер енгізіліп үлгеруі керек. Ветеринар операцияны асептика заңын бұлжытпай сақтап, қолына резеңкелі қолғап киіп жасайды . Операция кезінде ауру сезімін болдырмау үшін күре тамырға дәрі жіберіп, жануарды ұйықтатып тастаған жөн. Кейде наркоз беру үшін азоттың шала тотығы пайдаланылады. Кейде жансыздандырудың жергілікті әдісін қолданып, новакаин дәрісінің 0,25 пайыз ерітіндісін қолданады. Операция кезінде қансырап тұрған қан тамыры байланады. Іріңді ұлпаны кесу үшін жүйке жүйесі мен қан тамырының орналасқан тұсынан алысырақ жердегі теріні тіледі. Ірің іркіліп, жиналып тұрғанын білу үшін инемен сол төңіректі піскілеп, ине кірген жерден ірің шыққан кезде ғана инфильтраттың жұмсақ жерінен үстінен скальпельмен тіліп, ірің іркілген жерді дәл табу керек. Скальпельмен кескеннен соң , ірің терінің сыртына аға бастайды, ал қолына резеңке қолғап киген хирург бармағын сол кесілген жерге тығып , жараны кеңітіп , іріңге толып тұрған қуыстарды ашып, жара сыртына жол салады. Бұдан соң іріңді қуыс ішіне резеңкелі түтік немесе ірің қуысына дәкеден жасалған кәріз енгізеді. Осы кәріз іріңді барынша сорып алуы үшін, алдын - ала ол натрий хлор дәрісінің 5-10 процент ерітіндісіне малынып алынады. Ірің қуысына енгізіліп, кәріз бірнеше сағат бойы түрады да , бір тәуліктен кейін күшін жояды. Тампонды жаңартып отыру жараның жазылуы мен іріңнің жиналып, ағуына қарай шешілмек. Іріңді жарада тампонды ұзақ уақыт ұстауға болмайды .[3,7,8,9,].
2Өзіндік зерттеу - Ауру тарихы
Өзіндік зерттеу жұмысымды Шымкент қаласында орналасқан М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университетінің Агроөнеркәсіп факультеті Ветеринариялық медицина кафедрасының клиникасында бастадым.
Өзімнің курстық жұмысымның тақырыбына сәйкес, бұқаның тендинит ауруын емдедім.
Операция жасау барысында ветеринария ғылымының докторы, профессор Ілиясов Б.К. жетекшілік жасады.
2.1Ргоаnamnesis (малды тіркеу)
Малдың тіркелген күні 15.02.2013 жыл
Амбулаторлық журналдағы тіркеу нөмірі - 14
Емдік мекеме аты: Шымкент қаласы, М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің Агроөнеркәсіп факультетінің Ветеринариялық медицина кафедрасына қарасты Ветеринарлық клиникасы
Иесі: Тасболатов Шерхан
Иесінің мекен жайы: Шымкент қаласы, Пахтакор м.а
Мал түрі: сиыр (бұқа)
Жынысы: еркек
Туылған жылы: 2010 ж.
Жасы: 3
Малдың тұқымы- әулиеата
Салмағы: 275 кг
Лақап аты: жоқ
13. Бұқаның сипаттамасы: шоқтығының биіктігі - 149 см, тұрқының
ұзындығы -18 см, кеуде орамы -182 см, жіліншік орамы -19,2 см.
Түсі: қара
Дәрігерге көріну күні: 15.02.2013ж.
Сауығу күні: 24.02.2013 ж
Алдын ала қойылған диагнозы: сіңір қынабы қабынған
2.2Аnamnesis vitae
Малдың егесінің мәліметтері бойынша, бұқаның иесі қорада асыраған. Күніне ұзақтығы 3-4 сағаттан азанғы уақытта 1 рет жайылымға шығарылып отырған. Жайылымнан кейін де және кешке азықтандырып отырған. Оның азық рационында қоректі заттардың (протеин, май, күл, витаминдер, минералды заттар, белоктар) барлығы өз нормасымен берілген.
Бұқа жайылым отын, шалғын шөбін, көп жылдық екпе шөптерден, атқонақ, еркек шөп, беде және жоңышқаны жақсы жеген. Сұлы, арпа дәні мен жармасын, тары сабанын да жейді. Бұқаның сүйсініп жейтін ең жұғымды жемі сұлы. Бірақ оны егесі шектеп жегізген. Ас қорытуға оң ықпал ететін диеталық азық ретінде бидай кебегін жегізген. Жүгері дәнін жармалап, басқа азықтармен қосып беріп отырған. Протеинді азықтардан бұқаға күнбағыс пен зығыр күнжарасын, шротын енгізген. Жазда бұқаны жайылым отына жайып отырған.
Бұзау кезінен бастап бұқаға инфекциялық ауруларға қарсы және инвазиялық ауруларға қарсы профилактика жасалған. Оның ішінде бруцеллезге, сібір жарасына, сап (маңқа) ауруына қарсы вакциналар егілген.
Егесінің айтуынша бұқа аяғын жарақаттап алған. Қоршаған тканьдерден жалғасып, сіңір қынабына қабыну процесстері таралған. Ол сіңірді қысып, және жаралап алудан болған. Содан бұқаның халі бүлінген екен.
2.3 Аnamnesis morbi
Малдың жалпы күйі күйзелісті болған. Бұқаның денесінің температурасы көтерілген, азыққа тәбеті тартпай, жатып қалған. Бұқа жүргенде қатты ақсайды, тыныш күйінде бұқа аяғын бүгіп ұстаған. Зақымданған сіңір және оның қынабының көлемі ұлғайған. Саусақпен басқанда қатты ауырсынады. Жергілікті температурасы көтерілген.
Алғашында бұқаның жүру координациясы бұзылып, зақымданған аяғы дірілдей бастаған. Кейіннен сол аяғын баса алмай қалған. Бұқаның егесі өзінше білген емдеу шараларын жүргізіп көрген. Бірақ, емі нәтижесіз болған.
2.4 Status praesens communis
Бұқаны жалпы тексеру:
Габитус: бұқаның дене бітімі орташа, дұрыс - 500 кг. Қоңдылығы орташа. Денесін кеңістікте дұрыс ұстап тұра алады. Аяқтарын дұрыс ұстайды, бірақ зақымданған, яғни жараланған аяғын бүгіп ұстайды, баса алмайды. Бұқаның ерекшеліктері: басы сүйекті, сәл ұзындау, маңдайы томпақ, көздері шығыңқы, танаулары делдиген жұқа, құлақтары орташа, жұқа, мойны түзу, омыраулы, ұзын қабырғалары қапталды, арқасы тегіс, сауыры жалпақ, әрі тік; жауырыны қысқа, алдыңғы аяқтары тұзу, аралары кең, артқы аяқтары қайқылау, тірсектері жақындасып тұр. Тұяқтары берік, дөңгелек және үлкен.
Бұқаның түсі: қара түсті.
Конституциясы қағілез типке жатады. Яғни, бұқаның терісі жұқа, жүні тықыр, жеңіл денелі. Тері астында қан тамырлары білеуленіп, анық білініп тұр. Қағілез бұқа ұшқыр да нәзік. Мәпелеп күтіп, жақсы азықтандыруды тілейді. Тебінде бағуға шыдамсыз.
Бұлшық еттері толық, семіруге бейім, жұмысқа төзімді, қан айналуы мен тыныс алу , ас қорыту жүйелері жақсы жұмыс істейді семіруге бейім, жұмысқа төзімді, қан айналуы мен тыныс алу , ас қорыту жүйелері жақсы жұмыс істейді.
Тері мен оның өнімдерін тексеру: терінің ылғалдылығы біркелкі. Тері температурасы біркелкі, жылы, денесінің симметриялық бөлімдерінде бірдей.
Симптомдары мен синдромдары
Қантамырлары бүлінген
Сіңірдің сұйық бөлігі шығып, көрші ұлпаларға жайылған
Сол жерде домбығу байқалады
Қабыну процесі және экссудат жиналған
Жерғілікті қызуы көтерілген
Мал жараланған аяғын көтеріп тұрайды
Жүргенде сүйретіп басады
Аяғын баса бергенде өте қатты ақсайды
Сүйек қозғалысы бұзылған
Жарақаттанған жер ауырады, ісінген
Жүргенде ақсау ұлғаяды
Тәбеті төмен
Жалпы әлсіздік
Тез шаршағыштық білінеді
Қозғыштығы байқалады
Симтомдары мен синдромдары әрдайым жарақаттың түріне және ауыр - жеңілділігіне, жараға енген патогенді микроорганизмдердің түріне, санына және уыттылығына, малдың организмінің сезімталдық қабілеттілігне байланысты болады.
Сіңір тесіле - жарыла жарақаттанған, оның жіті қабыну барысы екі түрде өтіп жатыр: анаэробты инфекция туғызатын қабынудың жалпы белгілері басым , тез асқынып, қарқынды түрде өтіп жатыр және жергілікті бір жерде - сіңір және сіңір қынабы тканьдері қабынып тұр.
Клиникалық практикада жиі кездесетін, барысы бәсең және көбінесе іріңді тендинит түрінде байқалады.
Ашық жарақатынан бастапқы кезде, әдеттегі жараларда байқалатын сыздану, қан ағу, жараның үңірейіп тұруы сияқты клиникалық белгілер көрініп тұрды.
Тканьге өтіп кеткен үлкен жарақаттан қан араласқан сұйық, ірің ағады. Жарақаттанған сіңірдің қызметі, алғашқы сатыларда, не тіпті тәулік бойында сіңірде және сіңір қынабында қабыну процесстері басталғанға дейін өзгермеген.
Сулы, сулы - фибринді жіті қабыну түрінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz