Иттің сүт безінің ісігінің оперативтік емі

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... .9
1.1 Сүт бездерінің анатомиялық құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2 Ісіктерге жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Ісіктердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.4 Ісікті емдеуінің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.5 Ісіктің жедел түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.6 Ісіктердің клиникалық белгілері және балау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.7 Хирургиялық операция туралы ілім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.8 Жансыздандыру. Жергілікті жансыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2 Өзіндік зерттеу . ауру тарихы ... 19
2.1Proanamnеsis ... .19
2.2 Anamnesis vitae ... ... 19
2.3 Anamnesis morbi ... 19
2.4 Status praesens universalis ... .19
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.6 Diagnosis ... 21
2.7 Decursus morbi et therapia ... 21
2.8 Epicrisis ... ... ..27
3 Техникалық қауіпсіздік ... 28
Қорытынды ... 29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Тақырыптың өзектілігі. Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті орындалуы оның атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты болатынын сөзсіз екеніне құбылыс деп есептеуге болмайды, керісінше ол организмнің барлық жүйелерін терең қозғайды. Осыған байланысты оперативтік хирургияны толық зерттеу үшін, студенттерге анатомия, физиология, дерттік физиология, фармакология және басқа да пәндерден толық білім алу қажеттілігі зор.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты - сүт безі ісігі ауруына дұрыс диагноз қойып, оған оперативтік көмек көрсету [1,2].

1 Несіпбаев, Т. Жануарлар физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Несіпбаев Т. 2 – басылым. Алматы: Ғылым, 2005.-111б.
2 Қожабеков З. К. Малдың патологиялық физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожабеков З. К., Өтенов Ә./о М. Алматы, Ана тілі, 1992.- 187б.
3 Сайдулдин, Т. Орысша – қазақша малдәрігерлік сөздігі : оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин. Алматы, 1993 .- 137б.
4 Ілиясов, Б.К. Алғашқы ветеринарлық жәрдем: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Ілиясов Б.К. Алматы, 2001.-191 б.
5 Поваженко, И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва,Колос -1971.-191с.
6 Маметов, А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, Колос -1971.-130с.
7 Оликов, Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М. Москва, 1941.- 170с.
8 Ілиясов, Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов. Алматы, 2004.- 182б.
9 Безсонов, Н. А. Витамины: учебное пособие для вузов / Безсонов Н. А. 1931.-191с.
10 Қожанов, Қ.Н./ Ветеринарлық фармакология: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожанов Қ.Н. Алматы, 2008. – 152б.
11 Повоженко, И.Е.Частная ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Повоженко И.Е и др. Ленинград, 1981.- 153с.
12 Абдірахманов, Е. Хирургия: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Абдірахманов Е. Алматы, 2000.- 145б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

‭ ‬ Аннотация

‭ ‬Ветеринариялық хирургия‭ ‬пәнінен‭ ‬жазылған‭ ‬Иттің сүт безінің ісігінің‭ ‬оперативтік емі‭ ‬атты‭ ‬курстық‭ ‬жұмысым‭ ‬30‭ ‬беттен‭ ‬тұрады.‭
Курстық жұмыс кіріспе,‭ ‬негізгі бөлім,‭ ‬өзіндік зерттеу,‭ ‬техника қауіпсіздігі,‭ ‬қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды

‭ ‬Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1Негізгі бөлім‭ ‬ ... .9
1.1‭ ‬Сүт бездерінің анатомиялық‭ ‬құрылысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..9
1.2‭ ‬Ісіктерге жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.3‭ ‬Ісіктердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.4‭ ‬Ісікті емдеуінің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.5‭ ‬Ісіктің жедел түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.6‭ ‬Ісіктердің клиникалық белгілері және балау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..12
1.7‭ ‬Хирургиялық операция туралы ілім‭ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ‬..12
1.8‭ ‬Жансыздандыру.‭ ‬Жергілікті жансыздандыру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .15
2‭ ‬Өзіндік зерттеу‭ ‬-‭ ‬ауру тарихы‭ ‬ ... 19
2.1Proanamnеsis‭ ‬ ... .19
Anamnesis‭ ‬vitae‭ ‬...‭ ‬ ... 19
Anamnesis morbi‭ ‬ ... 19
Status‭ ‬praesens‭ ‬universalis‭ ‬ ... .19
2.5‭ ‬Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.6‭ ‬Diagnosis‭ ‬ ... 21
Decursus‭ ‬morbi‭ ‬et‭ ‬therapia‭ ‬ ... 21
Epicrisis‭ ‬ ... ... ..27
3‭ ‬Техникалық қауіпсіздік‭ ‬ ... 28
Қорытынды‭ ‬ ... 29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

‭ ‬Нормативтік‭ ‬сілтемелер

Осы‭ ‬курстық жұмыста‭ ‬келесі‭ ‬нормативтік‭ ‬құжаттарды‭ ‬қолдануға‭ ‬сілтемелер‭ ‬жасалған:
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.104‭ ‬-2006‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Негізгі‭ ‬жазбалар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.301‭ ‬-68‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Форматтар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.601‭ ‬-2006‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Пайдалану‭ ‬құжаттары.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.304-81‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Сызбалық‭ ‬шрифттер.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.701-84‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Схемалар.Түрлері‭ ‬мен‭ ‬типтері.Орындауға‭ ‬қойылатын‭ ‬жалпы‭ ‬талаптар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.321-84‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Әріптік‭ ‬белгілеу.

‭ ‬Қысқартылған сөздер мен белгілер

мл‭ — ‬миллилитр‭
см‭ — ‬сантиметр
‭ ‬%‭ — ‬пайыз‭
мин‭ — ‬минут‭
м‭ — ‬метр‭
т.б‭ — ‬тағы басқа‭
мм‭ — ‬миллиметр

Анықтамалар

Ауырсыну‭ – ‬организмінің табиғи қалыптасқан қажетті қасиетінің бірі және‭ ‬ауырсынған жерін мал қорғанып,‭ ‬сақтанады,‭ ‬ауру процессінің ары карай дамып асқынуына кедергі болады.
Дегидратация‭ – ‬кезеңінде жарадағы бірінші кезеңдегі патологиялық процесстер бәсендеп,‭ ‬өлі еттерден тазарып,‭ ‬зат алмасуы қалыпты жағдайда өте бастайды.
Жара‭ — ‬терінің кілегей қабының және терең жатқан ұлпалардың ашық механикалық жарақаттануы.
Екінші зона‭ – ‬молекулярлық шайқалу немесе жартылай өлі етгену.
Бірінші зона‭ – ‬жара өзегі зонасы.‭

Ф.7.04-03‭

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
‭ ‬М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

‭ __________________________‬кафедрас ы

‭ ___________________________________ ‬пәні бойынша‭

Курстық жұмыс

Пәні‭ ___________________________________ ____________________
Жұмыс‭ ‬тақырыбы:‭________________________ _____________________
Мамандығы:‭________________________ _________________________

Орындаған‭ _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы‭)
Жетекші‭ ___________________________________ __________
(оқытушының аты‭ – ‬жөні,ғылыми дәрежесі,‭ ‬атағы‭)

Жұмыс‭ ____________
бағасы
бағасына қорғалды
‭_____________‬2013ж.

Норма бақылау:
‭_______________
қолы,‭ ‬аты‭ – ‬жөні‭

Комиссия:
‭_______________
қолы,аты‭ – ‬жөні‭
_______________
қолы,аты‭ – ‬жөні

‭ ‬Шымкент‭ ‬2013ж.‭

Ф.‭ ‬7.‭ ‬05‭ – ‬04‭
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

‭ ______________________________‬кафедрас ы

‭ ‬Бекітемін‭
Каф.меңгерушісі‭ __
_________2013ж.‭

№____Тапсырмасы

‭ ___________________________________ ‬пәні бойынша курстық жұмыс
Студент‭ _______________________________
(тегі,аты-жөні‭)
Жұмыс‭ ‬тақырыбы‭ ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер‭ ____________‬______________________ ________

№
Курстық жұмыстың мазмұны
‭
Орындалу‭
мерзімі
‭ ‬Көлемі‭
(парақ саны‭)
1

2

3

4

5

6

Ұсынылған әдебиеттер:‭ ‬1.‭___________________________________ _______________________
2.‭___________________________________ _______________________
3.‭___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні‭ _________‬жұмысты‭ ‬қорғау күні‭________________

Жұмыс жетекшісі‭ ___________________________________ ______________
(қызметі,‭ ‬тегі,аты‭ – ‬жөні,‭ ‬қолы‭)
Тапсырманы орындауға қабылдаған‭________________________ _______
( күні,‭ ‬студенттің қолы‭)

Кіріспе

‭ ‬Тақырыптың өзектілігі.‭ ‬Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті орындалуы оның‭ ‬атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты болатынын‭ ‬сөзсіз екеніне құбылыс деп есептеуге болмайды,‭ ‬керісінше ол организмнің‭ ‬барлық жүйелерін терең қозғайды.‭ ‬Осыған байланысты оперативтік‭ ‬хирургияны толық зерттеу үшін,‭ ‬студенттерге анатомия,‭ ‬физиология,‭ ‬дерттік‭ ‬физиология,‭ ‬фармакология және басқа да пәндерден толық білім алу‭ ‬қажеттілігі зор.
‭ ‬Хирургия‭ ‬XX‭ ‬ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды.‭ ‬Ветеринариялық хирургияның жетістіктері,‭ ‬Ұлы Отан Соғысы жылдарында‭ ‬жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды.‭ ‬Осы күнгі‭ ‬хирургияның‭ ‬-‭ ‬оперативтік,‭ ‬жалпы,‭ ‬ортопедия және‭ ‬офтальмология сияқты‭ ‬бөлімдері дамуда.‭ ‬Хирургияның мағынасы‭ ‬гректің‭ "‬Сһeur‭ ‬ergon‭" ‬деген екі сөзінен алынған.‭ ‬Қолмен әсер етейін‭ ‬деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар,‭ ‬өзінің иелігінде‭ ‬жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым‭ ‬жұмыстарын істеген.‭ ‬Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген.‭ ‬Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады.‭ ‬Мал иелері,‭ ‬бақташылар,‭ ‬ұсталар,‭ ‬тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан.‭ ‬Олар‭ ‬бір‭ ‬-‭ ‬бірінен үйреніп,‭ ‬кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария‭ ‬хирургиясының дамуы,‭ ‬бұрынғы Кеңестер‭ ‬Одағы ғалым‭ ‬-‭ ‬хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты.‭ ‬Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі‭ ‬-‭ ‬малды күту,‭ ‬бағу.‭
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар‭ ‬-‭ ‬грек ғалымы Гиппократ‭ (‬460-370‭ ‬ж.ж‭ ‬біздің эраға дейін‭)‬,‭ ‬атақты Рим‭ ‬дәрігері Цельс‭ (‬1‭ ‬ғасыр біздің эраға дейін‭) ‬және Гален‭ (‬130-200‭ ‬ж.ж.‭ ‬біздің эраға дейін‭) ‬болған.‭ ‬Хирургияның‭ ‬дамуына көп үлес қосқан,‭ ‬мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим‭ ‬дәрігері‭ ‬Вегеций.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге‭ ‬тікелей байланысты.
Хирургиялық операция‭ (‬латынша.‭ ‬орега‭ ‬-‭ ‬әрекет,‭ ‬жұмыс,‭ ‬еңбек‭) ‬-‭ ‬малдың‭ ‬ағзаларға және‭ ‬ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен‭ ‬қолданылатын механикалық әсерлердің‭ ‬ жиынтығы.‭ ‬Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады,‭ ‬ол:‭ ‬еркек және‭ ‬ұрғашы малды пішу.‭ ‬Операция мақсаты,‭ ‬оны жасағаннан кейін малдан‭ ‬алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық,‭ ‬зертханалық‭ ‬(лабораториялық‭)‬,‭ ‬рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген‭ ‬зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Курстық жұмыстың мақсаты‭ ‬-‭ ‬сүт безі ісігі ауруына‭ ‬дұрыс диагноз қойып,‭ ‬оған оперативтік көмек көрсету‭ ‬ [1,2‭]‬.

‭ ‬1‭ ‬Негізгі бөлім‭

1.1‭ ‬Сүт бездерінің анатомиялық‭ ‬құрылысы

‭ ‬Сүт бездері‭ ‬-‭ ‬безді мүше,‭ ‬бірнеше бөліктен‭ ‬тұрады,‭ ‬олар төмен жақтан‭ ‬ емшекпен аяқталады.‭ ‬Әрбір бөлек оң жақ және сол жақ бөліке бөлінеді.‭ ‬Оң жақ,‭ ‬сол жақ бөлікті іліп тұратын шандырмен‭ (‬фасциямен‭) ‬бөлінген.‭ ‬Желіннің іш жағын паренхима дейді.‭ ‬Ол төрт шандырмен бөлінген және қапталған.‭ ‬Оның сыртын тері жауып тұр.‭ ‬Паренхима бөліктерге,‭ ‬бөлініп дәнекер тканьмен қоршалған.‭ ‬Желін паренхимасы без көпіршіктеріниен және сүт жүретін қуыс трубалардан тұрады.
‭ ‬Желіннің әрбір бөлігі өзінше жеке жүйеден тұрады.‭ ‬Әр бір альвеоладан‭ (‬көпіршіктен‭) ‬майда трубалар,‭ ‬одан орта трубалар,‭ ‬олар үлкен трубаларға айналып,‭ ‬сүт жолдарын құрайды да олар сүт цистернасына қосылады.Ол жинайтын резервуар ролін атқарады.‭ ‬Емшек ұзынша келген,‭ ‬бас жағы доғал ортасында тесігі бар сүт безінің жалғасы.‭ ‬Емшектің ұшындағы тесікте сфинктр дөңгелек еттер қабатынан тұрады,‭ ‬ол тек рефлекторно‭ (‬рефлекс арқылы‭) ‬ашылып жабылады.‭ ‬Желін қан тамырларға өте бай,‭ ‬оған артерия және вена тамырлары капилярлары келіп,‭ ‬одан тарап өте қалың‭ (‬көп‭) ‬қан тамыр торын құрайды.‭ ‬1‭ ‬л сүт жасау үшін пайда болу үшін сиырдың желіннен‭ ‬200‭ ‬л қан ағып өтуі керек.‭ ‬Бұдан түсінетініміз қан айналу жүйесі ете күрделі екенін және қан арқылы ауру тарау қаупы өте күшті екен деген сөз.
‭ ‬Желіннің осындай күрделі анатомиялық құрылысы,‭ ‬түрлі ауру тарататын микробтарды жоғарыдан қан тамырлары арқылы канмен,‭ ‬төменнен емшек тесігі арқылы өтіп кетуіне себеп болады және онын аурулары‭ (‬мастит‭) ‬өте көп тараған аурулар.

‭ ‬1.2‭ ‬Ісіктерге жалпы сипаттама

‭ ‬Ісік‭ – ‬деп патологиялық атипті тоқымалардың өсуін атаймыз.‭ ‬Себебі,‭ ‬сыртқы және ішкі ортадағы бластомагенді факторлардың әсер етуінен тоқымалардың биологиялық қабілетінің өзгеріп,‭ ‬тоқымалардың көбеюі.
‭ ‬Ісік ауыл шаруашылығының барлық жануарлар ауырады.‭ ‬Көбінесе ит,‭ ‬жылқы,‭ ‬ірі қара мал және тауық.
‭ ‬Қазіргі уақытта ісіктердің дамуы туралы екі көзқарастар бар:
‭ ‬Вирусты теория‭ – ‬бұл жерде ісікті белгілі бір вирус түрі немесе вирусқа тән факторлар немесе агенттер дамытады.
‭ ‬Полиэтиологиялық теория‭ ‬-‭ ‬әртүрлі механиқалық,‭ ‬химиялық,‭ ‬биологиялық және тағы басқа факторлардың әсерінен зақымдануынан дамуы мүмкін деген тұжырым.
Сонымен қатар Л.‭ ‬А.‭ ‬Зильбер вирусты‭ – ‬генетикалық теория ұсынды.‭ ‬Ол теория бойынша онкогенді вирустар қалыпты торшаларды ісіндіру арқылы,‭ ‬өзгертіп ісік тудырады.
Бірақ,‭ ‬ісіктердің патогенезі толығымен анықталмаған.‭ ‬Ісіктердің дамуына организмдегі биохимиялық өзгерістер маңызды роль атқарады.‭ ‬Ісіктің дамуы барысында белоктың синтезі бұзылады да осының нәтижесінде белокты ісіктер пайда болады.‭ ‬Сонымен қатар оның пайда болу себебінің бірден бірі горманальды тепе‭ – ‬тендіктің бұзылуы.‭ ‬Орталық жүйке жүйесінің функциясының бұзылуы салдарында ісіктер дамиды.

1.3‭ ‬Ісіктердің жіктелуі

Даму сипатымен клиникалық өтуіне байланысты қатерлі және қатерсіз деп екіге бөлінеді.
Қатерсіз ісіктер‭ ‬-‭ ‬өте баяу дамиды,‭ ‬капсуламен қапталады,‭ ‬тоқыма мен ағзаларда өспей,‭ ‬тек оларды ығыстырады.‭ ‬Бұл ісіктер метастоз бермей және ыдырап кетпейді.‭ ‬Жануарлардың жалпы организмінде клиникалық өзгерістер байқалмайды.‭ ‬Ісікті алғаннан кейін толығымен жазылу болады.
Қатерсіз ісіктер тобына:‭ ‬дәнекер тоқымасының ісіктері‭ – ‬фиброма,‭ ‬хондрома,‭ ‬остеала‭; ‬бұлшық ет тоқымаларының‭ – ‬экстрлік.
Саркома‭ – ‬топ жағынан дәнекер тоқымалы ісікке жататын және қатерлі өтуі бар ісіктер тобына жатады.‭ ‬Саркоманың өсуі жылдам.‭ ‬Инфиитрсицифыланады,‭ ‬сонымен қатар көрші ұлпаларды зақымдайды.‭ ‬Саркома өзінің бастапқы кезінен бастап ол метастозға ішкі ағзаларды ұшыратып,‭ ‬операциядан кейінгі кезенде рецедив дамыту мүмкін.‭ ‬Саркома көп жағдайда ит пен жылқыда төл кездерінде байқалады.
‭

1.4‭ ‬Ісікті емдеуінің жалпы принциптері

Ісіктің емі оперативті сәулелі және дәрілік затты болады.
Оперативтік тәсіл‭ – ‬ол негізгі тәсіл.‭ ‬Оның мақсаты ісікті оперативті жолмен алу.‭ ‬Қатерсіз ісікке тілікті көрші жатқан тоқымалардың шекарасында салады.‭ ‬Жаңа пайда болған ісіктердің ұшы жоқ скальпельмен,‭ ‬ісікті капсулалы зақымдап ашпай аралас тоқымалардан ажыратады.‭ ‬Ісік қоректендіретін қан тамырларын үзеді.‭ ‬Жараға шов салынады.‭
Қатерлі ісік кезінде жасалынатын операция жана пайда болган өсіндіні сау тоқымалардың аумағынан жергілікті лимфа түйінділерімен бірге алу.‭ ‬Операция жара кезінде алынып жатқан ісік ісктен көбею торшаларының түспеуін қатағалайды.‭
Сәулелі терапия‭ ‬-‭ ‬қолдану негізі рентген сәулелері,‭ ‬сонымен қатар радий немесе жасанды радиоактивті заттар‭ – ‬изотоптар.‭ ‬Сәулелі радиация ісік клеткаларының өміршендігің бұзып және организмнің жалпы әсерін оның реактивтілігін өзгертеді.
Химиотерапия‭ – ‬қатерлі ісіктің дәрі‭ – ‬дәрмектеп емдеу әдісі.‭ ‬Біздің елімізде синтезделінген препараттар‭ ‬эмбихин,‭ ‬новэмбихин,‭ ‬докан,‭ ‬омаин,‭ ‬сарколизин тағы басқа препараттар қолданылады.
‭ ‬Гармонатерапия‭ – ‬гармондармен емдеу.‭ ‬Организмге өлкен дозада гармон енгізу онда гармональды өзгерістер туғызып ісіктердің өсуін тежейді.‭ ‬Ветеринария саласында гармонатерапия етек алған жоқ.
Ісіктің аралас емі‭ – ‬уару малға емдеудің бірнеше тәсілін қолданып емдеуін айтамыз.‭ ‬Көбінесе келесі аралас емінің мына түрлері қолданылады:‭ ‬хирургиялық және сәулелік,‭ ‬хирургия және химиотерапия,‭ ‬хирургия және гормональды.‭ ‬Жоғарыда аталған әдісінде мына препараттар қолданылады:‭ ‬новокаиннің‭ ‬0,25‭ ‬немесе‭ ‬0,5‭ ‬процент ерітіндісін‭ ‬1‭ ‬мл дозада,‭ ‬келойдоз және фибром ем үшін фибролизин немесе‭ ‬15‭ ‬процент тиозинолиннің ерітіндісі қолданылады.

1.5‭ ‬Ісіктің жедел түрлері

Ол ісіктің түріне,‭ ‬орналасу орнына,‭ ‬көлеміне және таралуына байланысты.‭ ‬Қатерсіз ісік кезінде ісік оперативті жолмен жеңіл алынатын беткілік тоқымаларда және ағзаларда орналасады,‭ ‬сол себептен олардың болжамы онды,‭ ‬ал қатерсіз ісікке болжам қауіпті болады,‭ ‬егер ісік аурудын бастапқы кезінде пайда болса.‭ ‬Ісіктің асқынған кезінде метастозда және ішкі органдарда пайда болуының болжамы әсте қауіпті.
Фиброма‭ – ‬дәнекер тоқымаларының талшықтарынан құралған.‭ ‬Негізіне жұмсақ және қатты фиброма деп екіге бөлінеді.‭ ‬Жануарларда көп жағдайда қатты фиброма,‭ ‬қатты тығыз консистенциялы және ірі кедір‭ – ‬бұдірл немесе тегіс беткелі фиброма кездеседі.‭ ‬Фиброманың жілік беті сіңірге ұқсас.‭ ‬Жұмсақ фибромалар негізгі болбирт дәнекер тоқымасынан тұрады.‭ ‬Олар сыртынан жұқа тері мен қапталып жіңішке ғана түтікше мен денеге жабысып тұрады.
Кілегей астылық аумаққа дамыған фиброманы полиптар тыртықты тоқымадан пайда болған фибромаларды млойдамдар деп атайды.‭ ‬Егер де бірнеше ағзаны бір уақытта көптеген фиброма зақымданса оны фиброматоз деп атайды.‭
Липома‭ – ‬майлы тоқыма түрінде дамыған ісік олардың паринхимасының негізін май торшалары,‭ ‬стромасын дәнекер тоқымасы құрайды.‭ ‬Олардың сыртындағы капсуласы кәдімгі май торшалардан гөрі анық білінеді.‭ ‬Олардың тығыздығы жұмсақ.‭
Липома көп жағдайда иттерде,‭ ‬жылқыларда,‭ ‬ірі қара малдарда байқалады.‭ ‬Олар тері астылық клеткаларда немесе кілегей астылық торшаларда орналасады.
Рак‭ – ‬беткейлік немесе безді эпителийде дамиды.‭ ‬Ісік дәнекер тоқымалы стромадан және паренхимадан,‭ ‬оның негізін эпителиальды клеткалар құрайды ағзалардан тұрады.‭ ‬Рак тоқымалар мен ағзаларда дамып эпитиальды тоқымаларын зақымдайды,‭ ‬сонымен қатар теріде,‭ ‬желінде,‭ ‬және ауыз қуысында,‭ ‬лимфа түйінде,‭ ‬көз аумақтарында да пайда болады.‭ ‬Макроскопиялық қөрінісіне қарағанда рак тығыс кедір‭ – ‬бүдірлі немесе жұмсақ тығыздығы бар метастаздануға және ыдыруға қабілеті бар жаңа пайда болған өсінуге ұқсайды.
Қатерлі ісіктер‭ – ‬капсулалары болмайды,‭ ‬жылдам дамиды,‭ ‬көрші ұлпаларға жайылады.‭ ‬Қатерлі ісіктер тоқымалардың ыдырап ойылынды жаралар пайда болады немесе лимфа немесе қан арқылы ісік торшаларының тарап,‭ ‬жаңа ісіктердің яғни метастоздардың пайда болуы тән.‭ ‬Организмде қатерлі ісіктер пайда болуы зат алмасуды бұзып,‭ ‬жалпы әлсіздікпен малдың азуына әкеліп соғады.‭ ‬Қатерлі ісікті ойғаннан кейін көп жағдайда рецидив дамиды.
Қатерлі жанадан пайда болған ісіктерге жататындар:‭ ‬рак‭ – ‬эпителиасы шығу тегі бар ісік,‭ ‬саркома,‭ ‬дәнекер тоқымадан пайда болатындар.

1.6‭ ‬Ісіктердің клиникалық белгілері және балау

Ісіктерге диагноз қою үшін ветеринарияда клиникалық,‭ ‬патологиялық және рентгенологиялық әдістер қолданылады.‭
Ауру малды ең алдымен мұқият клиникалық тексеруден өткізеді,‭ ‬жалпы зеттеумен бірге ісікті қолмен басып көреді.‭ ‬Оның көлемі мен сипатын,‭ ‬тығыздығын және ісіктің қоршаған тоқымаларымен қарым‭ – ‬қатнасын анықтайды.‭ ‬Сонымен қатар ісік барысында метастиз және аумақтық лимфа түіндерінің жағдайына көніл бөледі.‭ ‬Ісікті көп жағдайда созылмалы продуктивті қабынудың бір формасы мен қателестіріп алуға болады.‭ ‬Сол себептен ісікті қабыну процесіне ажырату үшін ескертіп жағдай қабыну кезінде тоқымалардың диффузды ісінуі белгілі көлемсіздігі,‭ ‬қоршаған тоқымалармен тығыз байланысуын ескерген жөн.‭ ‬Ісіктер көп жағдайда белгілі көлемде және инкапсуляциялы болады.‭ ‬Ісіктер көбінесе байқалмайды,‭ ‬олардың дамуы үдемелі,‭ ‬жалғастырмалы болады.‭ ‬Қатерсіз ісіктер қозғалмалы,‭ ‬қатерлі ісіктер қоршаған ортамен тығыз байланасты болады.‭ ‬Сонымен қатар олардың сырт пішні кедір бұдырлы.‭ ‬Мұндай ісіктер ыдыраған кезде ойылымды жаралап пайда болады.‭ ‬Диагностикалау әдісінің ішіндегі ең нәтижелі рентгенді зерттеу.‭ ‬Бұл тәсіл сүйектің,‭ ‬қарынның және өкпенің ісіктерін анықтауда қолданылады.
‭

1.7‭ ‬Хирургиялық операция туралы ілім

Хирургиялық операция‭ – ‬малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы.‭ ‬Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады,‭ ‬ол:‭ ‬еркек және ұрғашы малды пішу,‭ ‬құйрықты кесу,‭ ‬косметикалық операциялар.‭ ‬Операция негізгі мақсаты оны жасағаннан кейін малдан алатын өнімділікті қайтадан қалпына келтіру,‭ ‬шаруашылық құндылығын жоғарлату немесе келбетін түзеп қалыптастыру үшін‭ (‬пластинкалық‭)‬.‭ ‬Операцияларды үйде ұстайтын ұсақ малдарға‭ (‬ит,‭ ‬мысық т.б.‭) ‬иесінің бұйрығы бойынша немесе адамгершілікті түсініктерден,‭ ‬физиологиялық тәжірибе қою үшін,‭ ‬сонымен қатар әшекейлеп әдемілеу үшін‭ (‬косметикалық‭) ‬мақсаттар қисынымен жасалады.
Операция жасауға немесе жасамауға көрсетулер.‭ ‬Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық,‭ ‬зертханалық‭ (‬лабораториялық‭)‬,‭ ‬рентгенологиялық т.б.‭ ‬арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Операция жасауға абсолютті көрсетулер болады,‭ ‬мысалы,‭ ‬басталушы қатерлі ісіктер,‭ ‬ішкі мүшелері түсіп қалуы,‭ ‬ішкі мүшелердің орнынан жылжып немесе қысылып қалуы,‭ ‬тыныс жолдардың жіті бітеліп қалуы,‭ ‬қан кету,‭ ‬пневмоторакс,‭ ‬мес қарынның,‭ ‬ұлтабардың,‭ ‬соқыр ішектің тимпаниясы,‭ ‬несеп шығаратын жолдардың тығындалуы және басқа жіті дерттер.‭ ‬Салыстырмалы көрсетулер дерттің денсаулыққа маңызды зиянының жоғында,‭ ‬операция жасамау,‭ ‬малдан шығатын өнімділігін тәуекелсіз төмендетуге алып келмейтін жағдайда‭ (‬қатерсіз ісіктер,‭ ‬қысылмаған жарықтар т.б.‭)‬.‭
Операция жсауға қарсы дәлелдер,‭ ‬малдың жалпы күй‭ – ‬жағдайына байланысты:‭ ‬қоңдылығы,‭ ‬жасына‭ (‬тым жас немесе ерекше егде‭)‬,‭ ‬дерт құбылысы күшейген кезі,‭ ‬ауру кең тарап асқынып кеткен себепте,‭ ‬мал естен танып терең шок немесе коллапс жағдайына ұшырағанда,‭ ‬терең буаздық немесе күйлеген кезінде.
Операцияларды шаруашылықта жіті ауруларға‭ (‬қарасан,‭ ‬аусыл,‭ ‬шошқалардың тілме және оба аурулары,‭ ‬жылқының сақауы,‭ ‬топалаң т.б.‭) ‬карантин салынған кезде,‭ ‬оны алынғанға дейін жасауға болмайды,‭ ‬тек қана шұғыл оқиғаларда малдың өміріне қауіп туған жағдайда,‭ ‬дербес гигиенаның барлық ережелерін сақтап және аурудың таралуына тыйым салып,‭ ‬экстрендік операцияны жасауға болады.
Бұқаралық операцияларды шаруашылықтарда операциядан кейін малды шектеп,‭ ‬уақытша күтіп ұстауға арналған жабайы болмаса жасауға болмайды.малды айдаудың,‭ ‬көшіп‭ – ‬қонудың алдында немесе жалпы профилактикалық вакциналар жасағанда операция жасауға тиым салынады.‭ ‬Малды егу алдында‭ ‬2‭ ‬апта ертерек немесе еккеннен‭ ‬соң уақыт өткенше жоспарлы операцияларды жасауға болмайды.‭ ‬Әр операция,‭ ‬малдың өміріне қауіп тудырады,‭ ‬сол себептен операция тек қана мал иесінің келісуімен жасалынады.‭ ‬Малдың өміріне қауіп туса,‭ ‬операцияның қажеттігі күмәнсіз болса иесін күтпей,‭ ‬оны өз жауапкершілігіне алып,‭ ‬жасауға болады.‭ ‬Барлық шүбәлі және қиын оқиғаларда консилиум жүргізу өте маңызды болады.‭ ‬Операцияны жасар алдында оның жоспарын жақсы ойластырып және құрастырып алу қажет.‭ ‬Жалпы операцияларды әр түрлі тәсілдермен жасауға болады,‭ ‬негізгі оқиға болған кезде,‭ ‬операцияның ең жарамды түрін таңдайды‭ – ‬todus operandi.осыған сәйкес малды бекемдеу,‭ ‬жансыздандыру әдістерін,‭ ‬қажетті құралдарды,‭ ‬операция кезеңдерінің ерекшеліктерін белгілейді.‭ ‬Сонымен қатар кейде душар болуы мүмкін асқынуларды ойластырып,‭ ‬оларға жол бермеу және жою тәсілдерін алдын‭ – ‬ала ескеру,‭ ‬операция жасаушының тікелей міндеті.
Операциялардың жіктелуі.‭ ‬Барлық операциялар негізгі екі топқа бөлінеді:‭ ‬қанды‭ – ‬терінің,‭ ‬шырышты қабықтарының бүтіндігінің бұзылуымен және тамырлардан қан кетуімен сипатталады.‭ ‬Қансыз‭ – ‬дененің сыртқы жамылғыларының бүтіндігі бұзылмайды‭ (‬шыққан буынды орнына салу,‭ ‬зондирование,‭ ‬эндоскопия,‭ ‬катетеризация,‭ ‬таңғыштарды салу және т.б.‭)‬.
Мақсатына байланысты операциялар‭ ‬емдік‭ ‬және‭ ‬диагноздық болады,‭ ‬олардың түрлері‭; ‬экономикалық тек қана шаруашылық көрсеткіштермен‭ (‬пішу‭) ‬орындалады‭; ‬эксперименталдық‭ ‬(тәжірибелік‭) ‬аурулардың үлгілерін құрастыру,‭ ‬физиологиялық тәжірибелердің мақсатыменорганизмнің тіргшілік әрекеті немесе оның бөлек ағзаларының қызметін зерттеу үшін жасалынады.‭ ‬Емдік операцияларды жылдам қауырттық дәрежесіне қарай тәуелді.‭ ‬Кідірмей шұғыл‭ ‬(экстрендік‭)‬,‭ ‬жедел және жеделсіз етіп ажыратады.‭
Кідірмей шұғыл‭ (‬экстрендік‭) ‬операциялар малдың өміріне қатерлі құбылыстар келгенде істелінеді‭ (‬асфиксия,‭ ‬қан кеткенде,‭ ‬мүшелер қысымға түскенде,‭ ‬іштегі мүшелер түсіп қалғанда немесе олардың бұғылап тескенде,‭ ‬жіті тимпанияда және т.б.‭)‬.
Жедел‭ ‬опеарциялар сол жоғары аталған жағдайларда жасалынады,‭ ‬егер оларды жасамай ұзақ мерзімге қалдырса,‭ ‬ауру жылдам дамуы мүмкін.‭ ‬Оларға қатерлі ісіктер жатады,‭ ‬олардың дамуына байланысты метастаздар өршуі болады.
Операциялардың көбісі асығыссыз,‭ ‬жедел емес‭ (‬жоспарлы‭) ‬болады,‭ ‬оларды алдын‭ – ‬ала жоспарлап,‭ ‬шарушылық құндлығына және малдың денсаулығына зиян келтірмейтін мезгілде әдеттегідей өткізеді.
Операциялар бағытына қарай:‭ ‬радикалдық болады,‭ ‬олардың мақсаты‭ – ‬ауру себебін толық жою‭; ‬паллиативтіктер олардың мақсаты әр түрлі жолмен аурудың қауіпті және ауыр симптомдарын жеңілдету немесе уақытша жойып ауру малдың өмірін және оның шаруашылық құндылығын ұзарту үшін.‭ ‬Сондай операцияларға трахеотомияны,‭ ‬шеменде жинаған сұйықтықты сыртқа шығару,‭ ‬невректомияны,‭ ‬уретротомия т.б.‭ ‬жатады.‭ ‬Егер инфекция түспеген ұлпа немесе ағзаларға операция жасалса оны‭ ‬таза‭ ‬немесе асептикалық дейді,‭ ‬басқа жағдайларда операциялар іріңді деп саналады.‭
Пластикалық операциялар‭ – ‬зақымдалған ұлпаларды немесе күйреген ағзаларды пішенін немесе қызметін қалыптастыру үшін.‭
Косметикалық операциялар қазіргі кезде кең орын алып келе жатқан операциялардың бір түрі‭ – ‬иттерін құлағын немесе құйрығын кесу,‭ ‬дененің әр аумағын әшекейлеп сымбаттау т.б.
Операциялардың көпшілігі бір сатыда орындалады,‭ ‬бірақ мал әлсіз болғанда,‭ ‬қан кәп кету қауіпте,‭ ‬естен тану‭ (‬шок‭) ‬даму мүмкіншіліктерде және басқа асқынуларда,‭ ‬операцияны кейде‭ ‬2‭ ‬сатыда жасайды‭ – ‬екі кезеңді операция‭ ‬[1,2,8,9,10,11,12‭]‬.

‭ ‬1.8‭ ‬Жансыздандыру.‭ ‬Жергілікті жансыздандыру
‭
Ірі қараға наркоз жасау.‭ ‬Жансыздандыру алдында малды‭ ‬18-24‭ ‬сағат аштықта ұстаймыз.
Алкогольді наркоз.‭ ‬Малдың аузына резенкеден жасалған шөлмек арқылы араласқан спирт немесе кәдімгі арақты малдың‭ ‬1кг салмағына‭ ‬1-2‭ ‬мл мөлшерінде береміз.‭ ‬30ºС спирт-ректификатты малдың‭ ‬1кг салмағына‭ ‬0,5мл мөлшерінде тамыр ішіне салсақ тез әсер етеді.‭ ‬Мұндай мөлшердегі алкоголь тек малды есендіретеді,‭ ‬бірақ толық наркоз емес‭( ‬ол үшін жоғары мөлшерде қолдану керек,‭ ‬ол малдың өміріне қауіпті‭)‬.Сол үшін көбінесе араласқан алкогольді наркоз қолданады.‭ ‬Ауыз арқылы немесе тамыр ішіне көрсетілген мөлшер бойынша жіберілген соң,‭ ‬операция жасайтын жерді айналдыра жансыздандырамыз.‭
Атропин-хлоралгидратты наркоз.‭ ‬Малдың салмағымен жасына қарай тері астына‭ ‬1%‭ ‬сульфат атропин ерітіндісін‭ ‬5-10‭ ‬мл мөлшерінде жібереміз.‭ ‬5‭ ‬минуттан соң сыртқы вена тамырына дене температурасына дейін жылытылған‭ ‬15%‭ ‬хлоралгидрат ерітіндісін,‭ ‬физиологиялық натрий хлорид ерітіндісінде дайындалған,‭ ‬малдың‭ ‬1кг салмағына‭ ‬1‭ ‬мл мөлшерінде.‭ ‬Ерітіндіні жіберу жылдамдығы‭ – ‬50-75мл минутына.‭
Нейролептаналгезиялық заттарды қолдану.‭ ‬Мал өсіретін фермаларда көптеген хирургиялық жұмыстар кезінде‭( ‬іріңнен құтылу үшін хирургиялық өңдеу жасағанда,‭ ‬малды пішкен кезде‭) ‬нейролептаналгезияны қолданамыз,‭ ‬бұлшық етке аминазиннің‭ ‬1‭ ‬мл мөлшерінде‭ ‬2,5%ерітіндісін малдың‭ ‬25‭ ‬кг салмағына жібереміз,немесе ромпунды‭ ‬0,25,0,5,1,0‭ ‬мөлшерінде немесе‭ ‬1,5‭ ‬мл малдың‭ ‬100‭ ‬кг салмағына.
В.С.Потров нейролептаналгезия үшін дроперидол мен фентанил ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.