Иттің түскен тік ішегінің оперативтік емі

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... .9
1.1Тік ішек аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.1Тік ішек түсуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2 Кіндік жарығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3Жарықты операциямен емдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4Ұмашап жарығына операция жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.5 Хирургиялық операция туралы ілім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.6 Операциялардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.7 Жергілікті жансыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.8 Хирургиялық операциялардың элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2 Өзіндік зерттеу . ауру тарихы ... 25
2.1Proanamnеsis ... .25
2.2 Anamnesis vitae ... ... 25
2.3 Anamnesis morbi ... 25
2.4 Status praesens universalis ... .25
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.6 Diagnosis ... 27
2.7 Decursus morbi et therapia ... 27
2.8 Epicrisis ... ... ..30
3 Техникалық қауіпсіздік ... 31
Қорытынды ... 32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Тақырыптың өзектілігі. Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті орындалуы оның атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты болатынын сөзсіз екеніне құбылыс деп есептеуге болмайды, керісінше ол организмнің барлық жүйелерін терең қозғайды. Осыған байланысты оперативтік хирургияны толық зерттеу үшін, студенттерге анатомия, физиология, дерттік физиология, фармакология және басқа да пәндерден толық білім алу қажеттілігі зор.
Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1 ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты - иттің түскен тік ішегін оперативтік жолмен емдеу.

1 Несіпбаев Т. Жануарлар физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Несіпбаев Т. 2 – басылым. Алматы: «Ғылым» баспасы, 2005.-111б.
2 Қожабеков З. К. Малдың патологиялық физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожабеков З. К., Өтенов Ә./о М. Алматы, «Ана тілі» 1992.- 187б.
3 Сайдулдин Т. Орысша – қазақша малдәрігерлік сөздігі : оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин Алматы, 1993 .- 137б.
4 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық жәрдем: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Ілиясов Б.К. Алматы, 2001.-191 б.
5 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-191с.
6 Маметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-130с.
7 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М. Москва, 1941.- 170с.
8 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов Алматы 2004.- 182б.
9 Безсонов Н. А. Витамины: учебное пособие для вузов / Безсонов Н. А. 1931.-191с.
10 Қожанов Қ.Н./ Ветеринарлық фармакология: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожанов Қ.Н. Алматы-2008. – 152б.
11 Повоженко И.Е.Частная ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Повоженко И.Е и др. Ленинград, 1981.- 153с.
12 Абдірахманов Е. Хирургия: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Абдірахманов Е. Алматы 2000.- 145б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

‭ ‬ Аннотация

‭ ‬Ветеринариялық хирургия‭ ‬пәнінен‭ ‬жазылған‭ ‬Иттің‭ ‬түскен‭ ‬тік‭ ‬ішегінің‭ ‬оперативтік‭ ‬емі‭ ‬атты‭ ‬курстық‭ ‬жұмысым‭ ‬33‭ ‬беттен‭ ‬тұрады.‭
Курстық жұмыс кіріспе,‭ ‬негізгі бөлім,‭ ‬өзіндік зерттеу,‭ ‬техника қауіпсіздігі,‭ ‬қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.

‭ ‬Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1Негізгі бөлім‭ ‬ ... .9
1.1Тік ішек аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1.1Тік‭ ‬ішек түсуі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.2‭ ‬Кіндік жарығы‭ ‬ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3Жарықты операциямен емдеу‭ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .‬.‭ ... ... .‬...10
1.4Ұмашап жарығына операция жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.5‭ ‬Хирургиялық операция туралы ілім‭ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ‬..13
1.6‭ ‬Операциялардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.7‭ ‬Жергілікті жансыздандыру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.8‭ ‬Хирургиялық операциялардың элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2‭ ‬Өзіндік зерттеу‭ ‬-‭ ‬ауру тарихы‭ ‬ ... 25
2.1Proanamnеsis‭ ‬ ... .25
Anamnesis‭ ‬vitae‭ ‬...‭ ‬ ... 25
Anamnesis morbi‭ ‬ ... 25
Status‭ ‬praesens‭ ‬universalis‭ ‬ ... .25
2.5‭ ‬Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.6‭ ‬Diagnosis‭ ‬ ... 27
Decursus‭ ‬morbi‭ ‬et‭ ‬therapia‭ ‬ ... 27
Epicrisis‭ ‬ ... ... ..30
3‭ ‬Техникалық қауіпсіздік‭ ‬ ... 31
Қорытынды‭ ‬ ... 32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33

‭ ‬Нормативтік‭ ‬сілтемелер

Осы‭ ‬курстық жұмыста‭ ‬келесі‭ ‬нормативтік‭ ‬құжаттарды‭ ‬қолдануға‭ ‬сілтемелер‭ ‬жасалған:
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.104‭ ‬-2006‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Негізгі‭ ‬жазбалар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.301‭ ‬-68‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Форматтар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.601‭ ‬-2006‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Пайдалану‭ ‬құжаттары.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.304-81‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Сызбалық‭ ‬шрифттер.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.701-84‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Схемалар.Түрлері‭ ‬мен‭ ‬типтері.Орындауға‭ ‬қойылатын‭ ‬жалпы‭ ‬талаптар.
‭ ‬МЖМБС‭ ‬2.321-84‭ ‬КҚБЖ‭ (‬ЕСКД‭)‬.Әріптік‭ ‬белгілеу.

Анықтамалар

Тік‭ ‬ішек түсуі‭ ‬-‭ ‬ішек‭ ‬қатары,‭ ‬копростаз,‭ ‬қуыққа тас байлану және туу кезіндегі күшенуден болуы мүмкін.‭
Ауырсыну‭ –‬организмінің табиғи қалыптасқан қажетті қасиетінің бірі және‭ ‬ауырсынған жерін мал қорғанып,‭ ‬сақтанады,‭ ‬ауру процессінің ары карай дамып асқынуына кедергі болады.
Дегидратация‭ –‬кезеңінде жарадағы бірінші кезеңдегі патологиялық процесстер бәсендеп,‭ ‬өлі еттерден тазарып,‭ ‬зат алмасуы қалыпты жағдайда өте бастайды.
Жара‭ —‬терінің кілегей қабының және терең жатқан ұлпалардың ашық механикалық жарақаттануы.
Екінші зона‭ –‬молекулярлық шайқалу немесе жартылай өлі етгену.
Бірінші зона‭ –‬жара өзегі зонасы.‭

Ф.7.04-03‭

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

‭__________________________‬кафедра сы

‭__________________________________ _‬пәні бойынша‭

Курстық жұмыс

Пәні‭ ___________________________________ ____________________
Жұмыс‭ ‬тақырыбы:‭________________________ _____________________
Мамандығы:‭________________________ _________________________

Орындаған‭ _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы‭)
Жетекші‭ ___________________________________ __________
(оқытушының аты‭ –‬жөні,ғылыми дәрежесі,‭ ‬атағы‭)

Жұмыс‭ ____________
бағасы
бағасына қорғалды
‭_____________‬2013ж.

Норма бақылау:
‭_______________
қолы,‭ ‬аты‭ –‬жөні‭

Комиссия:
‭_______________
қолы,аты‭ –‬жөні‭
_______________
қолы,аты‭ –‬жөні

‭ ‬Шымкент‭ ‬2013ж.‭

Ф.‭ ‬7.‭ ‬05‭ –

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

‭______________________________‬каф едрасы

Бекітемін‭
Каф.меңгерушісі‭ __
_________2013ж.‭

№____Тапсырмасы

‭ ___________________________________ ‬пәні бойынша курстық жұмыс
Студент‭ _______________________________
(тегі,аты-жөні‭)
Жұмыс‭ ‬тақырыбы‭ ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер‭ ____________‬______________________ ________

№
Курстық жұмыстың мазмұны
Орындалу‭
мерзімі
Көлемі‭
(парақ саны‭)
1

2

3

4

5

6

Ұсынылған әдебиеттер:‭ ‬1.‭___________________________________ _______________________
.‭___________________________________ _______________________
.‭___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні‭ _________‬жұмысты‭ ‬қорғау күні‭________________

Жұмыс жетекшісі‭ ___________________________________ ______________
(қызметі,‭ ‬тегі,аты‭ –‬жөні,‭ ‬қолы‭)
Тапсырманы орындауға қабылдаған‭________________________ _______
( күні,‭ ‬студенттің қолы‭)
Ф.‭ ‬7.‭ ‬04‭ –

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

‭ ___________________________________ ____‬ факультеті
‭___________________________________ __ ____‬кафедрасы

‭ ‬ Бекітемін‭
Кафедра меңгерушісі
‭_____________________
(қолы,аты‭ –‬жөні‭)
_______________2013ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы‭ №____

___________________________________ ___________________пәні
студент‭___________________________ __‬тобы‭_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы‭ ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:‭
.‭___________________________________ _____________________________
.‭___________________________________ _____________________________
.‭___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты‭ ‬орындау кезінде алынған‭ ‬балл‭ (‬60‭ ‬мүмкіндіктен‭) _____‬,‭ ‬қорғау бағаланды‭ (‬40‭ ‬мүмкіндіктен‭)_____‬балл.
Сомалық баллы‭______
Жұмыстың бағасы‭____________

Курстық жұмыс‭ ‬жетекшісі‭________________________ ____________
Комиссия мүшелері‭___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері‭___________________________________ _____________
Қорғау күні‭__________‬2013ж.

‭ ‬ Кіріспе

‭ ‬Тақырыптың өзектілігі.‭ ‬Оперативтік хирургияда операциялардың сәтті орындалуы оның‭ ‬атқарылу техникасының дұрыс қалыптастырылуына байланысты болатынын‭ ‬сөзсіз екеніне құбылыс деп есептеуге болмайды,‭ ‬керісінше ол организмнің‭ ‬барлық жүйелерін терең қозғайды.‭ ‬Осыған байланысты оперативтік‭ ‬хирургияны толық зерттеу үшін,‭ ‬студенттерге анатомия,‭ ‬физиология,‭ ‬дерттік‭ ‬физиология,‭ ‬фармакология және басқа да пәндерден толық білім алу‭ ‬қажеттілігі зор.
‭ ‬Хирургия‭ ‬XX‭ ‬ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды.‭ ‬Ветеринариялық хирургияның жетістіктері,‭ ‬Ұлы Отан Соғысы жылдарында‭ ‬жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды.‭ ‬Осы күнгі‭ ‬хирургияның‭ ‬-‭ ‬оперативтік,‭ ‬жалпы,‭ ‬ортопедия және‭ ‬офтальмология сияқты‭ ‬бөлімдері дамуда.‭ ‬Хирургияның мағынасы‭ ‬гректің‭ "‬Сһeur‭ ‬ergon‭" ‬деген екі сөзінен алынған.‭ ‬Қолмен әсер етейін‭ ‬деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар,‭ ‬өзінің иелігінде‭ ‬жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым‭ ‬жұмыстарын істеген.‭ ‬Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген.‭ ‬Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады.‭ ‬Мал иелері,‭ ‬бақташылар,‭ ‬ұсталар,‭ ‬тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан.‭ ‬Олар‭ ‬бір‭ ‬-‭ ‬бірінен үйреніп,‭ ‬кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария‭ ‬хирургиясының дамуы,‭ ‬бұрынғы Кеңестер‭ ‬Одағы ғалым‭ ‬-‭ ‬хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты.‭ ‬Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі‭ ‬-‭ ‬малды күту,‭ ‬бағу.‭
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар‭ ‬-‭ ‬грек ғалымы Гиппократ‭ (‬460-370‭ ‬ж.ж‭ ‬біздің эраға дейін‭)‬,‭ ‬атақты Рим‭ ‬дәрігері Цельс‭ (‬1‭ ‬ғасыр біздің эраға дейін‭) ‬және Гален‭ (‬130-200‭ ‬ж.ж.‭ ‬біздің эраға дейін‭) ‬болған.‭ ‬Хирургияның‭ ‬дамуына көп үлес қосқан,‭ ‬мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим‭ ‬дәрігері‭ ‬Вегеций.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге‭ ‬тікелей байланысты.
Хирургиялық операция‭ (‬латынша.‭ ‬орега‭ ‬-‭ ‬әрекет,‭ ‬жұмыс,‭ ‬еңбек‭) ‬-‭ ‬малдың‭ ‬ағзаларға және‭ ‬ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен‭ ‬қолданылатын механикалық әсерлердің‭ ‬ жиынтығы.‭ ‬Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады,‭ ‬ол:‭ ‬еркек және‭ ‬ұрғашы малды пішу.‭ ‬Операция мақсаты,‭ ‬оны жасағаннан кейін малдан‭ ‬алынатын өнімділікті жоғарылату.
Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық,‭ ‬зертханалық‭ ‬(лабораториялық‭)‬,‭ ‬рентгенологиялық және тағы басқа арнаулы жүргізілген‭ ‬зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады‭ ‬[1,2‭]‬.
Курстық жұмыстың мақсаты‭ ‬-‭ ‬иттің түскен тік ішегін оперативтік жолмен емдеу.‭ ‬

1‭ ‬Негізгі бөлім‭

1.1Тік ішек аурулары

1.1.1Тік‭ ‬ішек түсуі

Тік‭ ‬ішек түсуі‭ ‬ішек‭ ‬қатары,‭ ‬копростаз,‭ ‬қуыққа тас байлану және туу кезіндегі күшенуден болуы мүмкін.‭
Белгілері.‭ ‬Ішектің түскен бөлімі домалақ не цилиндр төрізді болып келеді,‭ ‬оның кілегей қабығы қызыл және ісінген.‭ ‬Кейде қабықтың кейбір жері ойдым-ойдым болып шіріген.
Емі.‭ ‬Тік ішек түсісімен ішектің түскен бөлімін жуады және қайтадан орнына салады,‭ ‬содан кейін айқас тігіс жасайды.‭ ‬Ішек шірісе,‭ ‬ішектің зақымданған бөлігін тіледі және тігеді.
Тоқ ішекті орнына салу және кесу операциясын жасағанда жұлынға анестезин жасап,‭ ‬сол жерді жансыздандыру әдісін қолданады.
Тік ішек жарасы.‭ ‬Бұл жаралар беткей және тесіп өткен жара деп екі түрге бөлінеді.‭ ‬Көбіне жара дене қызуын өлшеу әдісін дұрыс қолда'баудан,‭ ‬тік ішек арқылы зерттеуді дұрыс жүргізбеуден не қарыннан ішекке өткір бөгде заттар түсуінен болады.‭ ‬Үстіртін жара әлде қайда оңай жазылады,‭ ‬ал тесіп өткен жара іріңді-шірік түрде өтеді және оның салдарынан парапроктит,‭ ‬іріңдік және жыланкөз пайда болады.
Белгілері.‭ ‬Нәжіс шығарғанда ауырады,‭ ‬нәжісіне қан араласады..
Емі.‭ ‬Тік ішекті күніне‭ ‬2‭ ‬рет калий перманганатының сұйық ерітіндісімен жуады,‭ ‬жараға йод-глицерин жағады.‭ ‬Жара парапрокатит не іріңдік әсерінен өрши түссе,‭ ‬операция жасалады.
Тік шек қаяуы.‭ ‬Жара мен жарақат асқынғанда болады.
Белгілері‭ ‬ішек қуысы қаяу өзегімен сыртқы ортаға жалғасса толық қаяу,‭ ‬қаяу өзегі‭ ‬ішек қуысына ашылып,‭ ‬бірақ теріде тесігі болмаса жартылай қаяу деп,‭ ‬ал‭ ‬ішек қаяуының өзегі қынап қуысына ашылса онда мұны қынап қаяуы деп атайды.‭
Емі.‭ ‬Операция‭ —‬каяу шеттерін кесу және тігіс салу.
Парапроктит.‭ ‬Тік‭ ‬ішек жарасына инфекция‭ ‬түскенде байқалады.
Белгілері.‭ ‬Артқы тесік айналасында нәжіс шығаруды киындататын тығыз,‭ ‬ауыратын ісік пайда болады.‭ ‬Артқы тесік арқылы зерттегенде тік‭ ‬ішек қабырғасында қатты не жұмсақ былқылдақ,‭ ‬ауыратын ісік байқалады.
Емі.‭ ‬Операция жасалады.‭
Тік‭ ‬ішек ісіктері.‭ ‬Малда зиянсыз‭ (‬липома,‭ ‬фиброма,‭ ‬миома‭) ‬және қатерлі ісік‭ (‬саркома,‭ ‬мелано-саркома,‭ ‬карцинома‭) ‬болады.
Белгілері.‭ ‬Тік‭ ‬ішекте ісік пайда болудан артқы тесік тарылады,‭ ‬онда капростаз,‭ ‬созылмалы шаншу пайда болады.‭
Емі.‭ ‬Операция‭ —‬ісікті сылып тастау.

1.2‭ ‬Кіндік жарығы

Ішкі органдардың кіндік сақинасы арқылы сыртқа шығуы көбіне торайда,‭ ‬жылқыда және итте байқалады.‭ ‬Жарықтың туа болған‭ (‬өте кең сақина‭) ‬және тіршілік кезінде‭ (‬зақымданудан‭) ‬пайда болған,‭ ‬түскен ішек не шарбы май шат куысына оңай салынатын және түскен ішкі органдар қайтадан көкірек қуысына қиын салынатын түрлері бар.
Белгілері.‭ ‬Кіндік аймағында мөлшері әрқилы‭ (‬грек жаңғағынан қауынның колхозница деген сортының мөлшеріндей‭) ‬ісік білінеді,‭ ‬ішек түскенде оның жиырылып-созылып жатқаны байқалады,‭ ‬қолмен сипап қарағанда тесік‭ (‬сақина‭) ‬оңай білінеді.
Емі.‭ ‬Төлдің өзінен-өзі жазылуы мүмкін.‭ ‬Ересек малдарға Гутман,‭ ‬Оливков не Тарасевич әдісін қолданып,‭ ‬операция жасайды‭ ‬[1,2‭]‬.

1.3‭ ‬Жарықты операциямен емдеу

Кіндік жарығының операциясы.‭ ‬Кіндік жарығы көбінесе шошқада кездесе-ді.‭ ‬Кіндік жарығымен ауырған торайлар баяу еседі,‭ ‬күні бұрын бракқа шығарылады немесе жарық сұйық затының қысылуынан я болмаса семуінен және жарық қапшығының тесілуінен еніп кетеді:
Шошқаның кіндік жарығына операция жасау әдісі.‭ ‬Операцияны төмендегі тәсілдердің бірімен жасайды.‭
Бірінші тәсіл.‭ ‬Жарық сұйық затын кұрсақ қуысына қайта енгізген-нен кейін жарық тесігін қайырма тігіспен қусыра тігеді.‭ ‬Тігіс жібін жарық тесігінің шетінен‭ ‬1,5‭—‬см жерден көкшандырға тимей,‭ ‬теріден жэне құрсак қабырғасынан өткізеді.‭ ‬Бұл тәсілмен жасалатын операцияны тек енесін еміп жүрген торайларға жасаған жен,‭ ‬өйткені ол кезде жарық шеңбері үлкен болмайды.
Е к і н ш і т ә с і л.‭ ‬Теріні тура бағытта немесе ұршық тәрізді етіп жарық-тьщ ең үлкен деңесін айналдыра кеседі.‭ ‬Жарық үлкен және қабысып кеткен жағдайда,‭ ‬сондай-ақ сыртқы беті өліеттенген болса,‭ ‬ұршық тәрізді кесу әдісі қолданылады.‭ ‬Жарықтың сірі қабын дәке тампонмен теріден жарық сақинасына дейін ажыратады.‭ ‬Сақина айналасындағы тканьдерді де жан-жаққа ығыстырады.‭ ‬Содан соң жарық қабын құрсақ қуысына салады да,‭ ‬жарық тесігін бүрінді,‭ ‬түйінді немесе ілмек тігіспен тігеді.‭ ‬Тігістің екінші қатарымен теріні тігеді.‭ ‬Бұл тәсіл қарапайым,‭ ‬бірақ аурудың қайталауы да мүмкін.‭ ‬Жарық‭ ‬қабын құрсақ қабырғасына қоса тіккенде де ауру қайталауы ықтимал.
Үшінші тәсіл.‭ ‬Жарық аузы жіңішке және жарық қапшығы өте қалың болған жағдайда,‭ ‬оны құрсақ қабырғасына жақын жерден тігіс лигатурасымен байлап,‭ ‬одан‭ ‬1,5‭—‬,0‭ ‬см жердел алып кесіп тастайды.‭ ‬Лигатуранын,‭ ‬екі ұщын ине көзіне іліп,‭ ‬жарық шетінен өткізіп,‭ ‬жиырьш тігеді.
Төртінші тәсіл.‭ ‬Шошқаның жарығы үлкен болған жағдайда ең тиімді операция құрсақ қуысын жарып,‭ ‬жарық тесігін тіккен жөн.‭ ‬Сезімін жою үшін хлоралгидратты наркоз‭ (‬вена арқылы‭) ‬қолданылады.‭ ‬Малды қақ шалқасынан жатқызып,‭ ‬басын сәл салбыратып қояды.‭ ‬Артқы аяқтарын тірсегінен сәл бүгіп байлап,‭ ‬құрсағына қарай иіп,‭ ‬алдыңғы аяқтарын кейін қарай дене бойына тартып қояды.‭ ‬Бұлай бекіту құрсақтың бауыр бетін босаңсытуға көмек береді.
Жарық қапшығының ең үлкен төмпешігі үстінен теріні үзынынан кеседі,‭ ‬оньщ ұзындығы жарық тееігінің ұзындығынан сәл үлкен болуы керек.‭ ‬Айнала кесілген тері тіліндісін алып тастайды да,‭ ‬скалыіельдің тұтқасымен сірі қапшықты қоршап тұрған тканьнен ажыратады.‭ ‬Содан соң шекті құрсақ куысына салады,‭ ‬жарық қапшығын алдынан және артынан Пеан қысқышымен немесе корнцангпен ұстайды да,‭ ‬оны ортасынан көлденең тіледі.‭ ‬Пайда болған екі тіліндіні‭ (‬алдьщғы және артқы‭) ‬екі жағына тартып,‭ ‬құрсақтың бауыр қабырғасын сәл жапсыра басады.‭ ‬Бүл кезде жарық оақинасы аздап келденең бағытта созылады да сопақ түрге келеді.‭ ‬Осылай тұрғанда оны түйінді тігіспен,‭ ‬былайша айтқанда қүроақ қуысына өтетін тігіспен тігеді.‭ ‬Тігіс жібін ұзына бойына‭; ‬құрсақ жігіне жарыспалы күйде өткізеді,‭ ‬сейтіп жарык тесігінің ал-дыңғы және артқы қабырғасын жақындатады.‭ ‬Тігіс жібі ретінде‭ ‬6‭—‬жібек немесе иірілген жіп қолданылады.‭ ‬Көкшандырды жарық тесігінің қабырғасын бармақпен бақылай отырып,‭ ‬оның шетінен,‭ ‬0,5‭—‬-10‭ ‬см жерден инені шаншып,‭ ‬жарық қапшығыньщ тіліндерініқ түбінен тігеді.‭ ‬Жарык тесігінің көлеміне қарай‭ ‬2-ден‭ ‬8‭—‬-ға дейін тігіс салады.
Егер жалпы наркозсыз,‭ ‬тек операция жасайтын жердіқ сезімін жоюмен операцияланатын болса,‭ ‬онда шек шығып кетуден сақтану үшін Ричардсон шарын қолдануға болады.‭ ‬Спиртпен сүртілген шағын баллонды‭ ‬құрсақ ішіне салып,‭ ‬жарық тесігінің қасына орналастырады да,‭ ‬онын,‭ ‬резинкалы түтігін сыртқа шығарады және оны Пеан қысқышымен қысып кояды.‭ ‬Шағын баллонды үрлеп ауаға толтырады,‭ ‬сөйтіп шекті жарық тесігінен әрі ығыстырады,‭ ‬бүл жарық аузын тігуді едәуіржеңілдетеді.‭ ‬Тігіп болған соң алдымен шағын баллонның ауасын шығарады да,‭ ‬құрсақ қуысынан суырып алады.‭ ‬Жарық тесігін тіккеннен кейін,‭ ‬оның қапшығының тілінділерін жоғары көтеріп,‭ ‬құрсақ қуысьінан‭ ‬1,5‭—‬см жерден кеседі.‭ ‬Тілінділердің қалған шетін үздіксіз немесе түйінді тігіспен қосып тігеді.‭ ‬Операцияны тері тігумен аяқтайды.
Құлынның және бұзаудың кіндік жарығына операция жасау әдісі.‭ ‬Опера-цияны жалпы наркоз беріп немесе сезімін жоюмен аралас жасайды.‭ ‬Малды шалқасынан жатқызып бекітеді.‭ ‬Теріні‭ ‬ұзынынан кескеннен кейін скальпельдің‭ ‬тұтқасымен одан жарықтың сірі қапшығын ажыратады.‭
Жарық сұйық затын құрсақ қуысына ығыстырып,‭ ‬жарық қапшығын корнцангпен ұстайды да,‭ ‬оны айналдыра бір бүрап жоғарғы жағынан үзын тігіс лигатурасымен байлайды.‭ ‬Лигатуранын.‭ ‬бір үшын инеге өткізіп,‭ ‬онң бармақ көмегімен жарық тесігінің шетінен‭ ‬1‭—‬-см жерден өткізеді.‭ ‬Екінші жіпті осылай етіп қарама-қарсы жағынан‭ ‬өткізеді.‭ ‬Лигатураньщ ұштарын тартып жиыра бастағанда жарық‭ ‬қапшығы ішке түседі және жарық‭ ‬тесігі жабылады.‭ ‬Қажеті болса жарық тесігін қосымша‭ ‬1‭—‬тігіспен тігеді.‭ ‬Тері тесігін түйінді немесе тұзақ тігіспен тігеді‭ ‬[1,2,3,4,5‭]‬.

1.4Ұмашап жарығына операция жасау

Ұмашап жарығы көбінесе қабандарда кездеседі.‭ ‬Ол торайларда алғашқы‭ ‬3‭—‬айлық кезінде пайда болады,‭ ‬ал А.‭ ‬Ф.‭ ‬Бурденюктің мәліметтері бойынша туғаннан.‭ ‬кейін бірнеше күнде немеое бірнеше апта өткен соң‭ ‬пайда болады.‭ ‬Бұл жарықтын,‭ ‬пайда болуына шошқаны күту және жемдеу жағдайлары көп әсер етеді.‭ ‬Ол көбінесе нашар күтілген,‭ ‬авитаминоз,‭ ‬мешел немесе кейбір басқа да аурулардың белгісі бар малда байқалады.‭ ‬Шошқада ұма-шап жарығынық қысылып қалуы сирек байқалғанымен,‭ ‬ауру малды операция жасап емдеу керек.‭ ‬Олай болмаса,‭ ‬жарық үлкейіп жетеді де,‭ ‬шошқаны бағып-күту және бордақылау қиындайды және бракқа ерте шығаруға тура келеді.‭
Қабанның ұма-шап жарығына операция жасаудьщ тәртібі мынадай:‭ ‬операциядан бір күн бұрын оған жем бермей ашықтырады.‭ ‬Жотасына жатқызып,‭ ‬басын төмен салбыратып байлап бекітеді.‭ ‬Асау,‭ ‬сондай-ақ жарық үлкен болса,‭ ‬наркоз қолданылады.‭ ‬Операция жасаған кезде мынадай тәсілдердің бірі колданылады.
Бірінші тәсіл.‭ ‬Жабық тәсілмен піштіреді.‭ ‬Қынаптық жалпы кабықты мүмкіндігінше толық тарта беліп,‭ ‬оны ен және енбаумен бірге бірнеше рет айналдыра бұрайды.‭ ‬Бүл кезде шек қуысына еніп кетеді.‭ ‬Егер жарық сұйық заты қынаптың жалпы,‭ ‬қабықпен жалғасуы салдарынан құрсақ қуысына кайта енбесе оны кішкене тіліндімен жарады да,‭ ‬жалғасқан жерін скальпельдің тұтқасымен немесе қайшымен бұзады.‭ ‬Бұрағаннан кейін қынаптық жалпы қабыққа және енбауға мүмкіндігінше жарықтын,‭ ‬сыртқы сақинасына жақын жерден тігіс лигатурасын салады.‭ ‬Лигатураны жараның түбіне‭ ‬ұма қоршауына бекітеді.‭ ‬Бұл тәсіл оңай болғанымен,‭ ‬соңынан ауру қайталауы мүмкін.
Екінші тәсіл.‭ ‬Теріні шаптың сыртқы сақинасының үстінен және одан әрі ұманың алдықғы бетімен тіледі.‭ ‬Тіліктің үзындығы‭ ‬5‭—‬см болуы қажет.‭ ‬Теріні,‭ ‬тері асты қабатын және көк шандырды қынап каналына дейін тіледі.‭ ‬Қолды кесілген жерге енгізіп,‭ ‬қынаптық жалпы қабықты ажыратады да,‭ ‬оны енмен бірге сыртқа шығарады,‭ ‬бірак алдын ала қынаптық жалпы қабықпен ұма терісінің артқы‭ ‬-‭ ‬төменгі бөлігінің арасындағы сіңірді кеседі.‭ ‬Шекті құрсақ қуысына ығыстырады.‭ ‬Қынаптық жалпы қабықты енбаумен бірге бірнеше айналдырып бұрайды.‭ ‬Сыртқы шап сақинасынан‭ ‬3‭—‬см жерден енбауға қынаптық жалпы қабығымен бірге тігіс лигатурасын салады.‭ ‬Лигатураның бір ұшын сыртіқы шап сақинасының шетінен,‭ ‬ал екіншісін‭ —‬ішкісінен өтқізеді.‭ ‬Лигатураның үштарын тартып байлайды‭; ‬бұл кезде лигатурадан жоғары жатқан енбау іщке қарай тартылады да биологиялық тампон ретінде шап каналын жабады.‭ ‬Енбауды лигатурадан‭ ‬1,5‭—‬,0‭ ‬см жерден кеседі.‭ ‬Шап сақинасы‭ ‬,кең болған жағдайда оған қосымша‭ ‬2‭—‬тігіс салынады.‭ ‬Теріні түгелдей тігеді немесе оның артқы бұрышынан аздап тесік қалдырады,‭ ‬одан‭ ‬ұма ішіне‭ ‬3‭—‬күнге дәкелі дренаж салады‭ (‬Чубарь‭)‬.
Бұлайша піштіру тәсілі сенімді және нәтижелі,‭ ‬бірақ жарық кезінде қы-наптық каналдын,‭ ‬қабырғасы ете жұқаратын болғандықтан,‭ ‬операция жаса-ғанда жарақаттануы мүмкін.‭ ‬Бұл шектін,‭ ‬сыртқа шығуына әкеліп соқтырады,‭ ‬ал мұның өзі операция жасауды қиындатады.
Үшінші тәсіл.‭ ‬Ұма терісін малды кәдімгі піштіру кезіндегідей етіо тіледі.‭ ‬Қынаптық жалпы қабықты ажьіратады және оны бұрап,‭ ‬шекті құрсақ қуысына ығыстырады.‭ ‬Жалпы ұя қабымен жабылған енбауға корнцанг салады.‭ ‬Одан‭ ‬1,5‭—‬,0‭ ‬см жерден енбауды жеседі де,‭ ‬енді шығарады.‭ ‬Содан соң жоғарғы шап сақинасының үстінен екінші жерден теріні және көкшандырды тіледі,‭ ‬онда бұралған енбау анық сезіліп тұрады.‭ ‬Қорнцанг пен енбау осы кескен жерден тері астымен шығарып алынады.‭ ‬Шыққан енбауды басқа корнцангпен ұстайды да,‭ ‬біріншісін босатып,‭ ‬ұма кееілген жерден сыртқа шығарьш алады.‭ ‬Енбауды корнцангтан жоғары жерден,‭ ‬алдын ала тағы‭ ‬1‭—‬рет бұрайды да,‭ ‬тітіс лигатурасымен буып байлайды.‭ ‬Лигатураның ұштарын екінші тәсілдегідей сыртқы шап сақинасының жиегінен өткізеді.‭ ‬Содан кейін корнцангты‭ ‬босатып алып,‭ ‬лигатураның ұштарын тартып байлайды.‭ ‬Шап сақинасының үстіндегі тілікті түгелдей тігеді,‭ ‬ал ұма тілігін ашық қалдырады‭ (‬Алексеев‭)‬ [4,5,7,8,9‭]‬.

1.5‭ ‬Хирургиялық операция туралы ілім

Хирургиялық операция‭ –‬малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы.‭ ‬Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады,‭ ‬ол:‭ ‬еркек және ұрғашы малды пішу,‭ ‬құйрықты кесу,‭ ‬косметикалық операциялар.‭ ‬Операция негізгі мақсаты оны жасағаннан кейін малдан алатын өнімділікті қайтадан қалпына келтіру,‭ ‬шаруашылық құндылығын жоғарлату немесе келбетін түзеп қалыптастыру үшін‭ (‬пластинкалық‭)‬.‭ ‬Операцияларды үйде ұстайтын ұсақ малдарға‭ (‬ит,‭ ‬мысық т.б.‭) ‬иесінің бұйрығы бойынша немесе адамгершілікті түсініктерден,‭ ‬физиологиялық тәжірибе қою үшін,‭ ‬сонымен қатар әшекейлеп әдемілеу үшін‭ (‬косметикалық‭) ‬мақсаттар қисынымен жасалады.
Операция жасауға немесе жасамауға көрсетулер.‭ ‬Әр операция жасар алдында мұқият клиникалық,‭ ‬зертханалық‭ (‬лабораториялық‭)‬,‭ ‬рентгенологиялық т.б.‭ ‬арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Операция жасауға абсолютті көрсетулер болады,‭ ‬мысалы,‭ ‬басталушы қатерлі ісіктер,‭ ‬ішкі мүшелері түсіп қалуы,‭ ‬ішкі мүшелердің орнынан жылжып немесе қысылып қалуы,‭ ‬тыныс жолдардың жіті бітеліп қалуы,‭ ‬қан кету,‭ ‬пневмоторакс,‭ ‬мес қарынның,‭ ‬ұлтабардың,‭ ‬соқыр ішектің тимпаниясы,‭ ‬несеп шығаратын жолдардың тығындалуы және басқа жіті дерттер.‭ ‬Салыстырмалы көрсетулер дерттің денсаулыққа маңызды зиянының жоғында,‭ ‬операция жасамау,‭ ‬малдан шығатын өнімділігін тәуекелсіз төмендетуге алып келмейтін жағдайда‭ (‬қатерсіз ісіктер,‭ ‬қысылмаған жарықтар т.б.‭)‬.‭
Операция жсауға қарсы дәлелдер,‭ ‬малдың жалпы күй‭ –‬жағдайына байланысты:‭ ‬қоңдылығы,‭ ‬жасына‭ (‬тым жас немесе ерекше егде‭)‬,‭ ‬дерт құбылысы күшейген кезі,‭ ‬ауру кең тарап асқынып кеткен себепте,‭ ‬мал естен танып терең шок немесе коллапс жағдайына ұшырағанда,‭ ‬терең буаздық немесе күйлеген кезінде.
Операцияларды шаруашылықта жіті ауруларға‭ (‬қарасан,‭ ‬аусыл,‭ ‬шошқалардың тілме және оба аурулары,‭ ‬жылқының сақауы,‭ ‬топалаң т.б.‭) ‬карантин салынған кезде,‭ ‬оны алынғанға дейін жасауға болмайды,‭ ‬тек қана шұғыл оқиғаларда малдың өміріне қауіп туған жағдайда,‭ ‬дербес гигиенаның барлық ережелерін сақтап және аурудың таралуына тыйым салып,‭ ‬экстрендік операцияны жасауға болады.
Бұқаралық операцияларды шаруашылықтарда операциядан кейін малды шектеп,‭ ‬уақытша күтіп ұстауға арналған жабайы болмаса жасауға болмайды.малды айдаудың,‭ ‬көшіп‭ –‬қонудың алдында немесе жалпы профилактикалық вакциналар жасағанда операция жасауға тиым салынады.‭ ‬Малды егу алдында‭ ‬2‭ ‬апта ертерек немесе еккеннен‭ ‬соң уақыт өткенше жоспарлы операцияларды жасауға болмайды.‭ ‬Әр операция,‭ ‬малдың өміріне қауіп тудырады,‭ ‬сол себептен операция тек қана мал иесінің келісуімен жасалынады.‭ ‬Малдың өміріне қауіп туса,‭ ‬операцияның қажеттігі күмәнсіз болса иесін күтпей,‭ ‬оны өз жауапкершілігіне алып,‭ ‬жасауға болады.‭ ‬Барлық шүбәлі және қиын оқиғаларда консилиум жүргізу өте маңызды болады.‭ ‬Операцияны жасар алдында оның жоспарын жақсы ойластырып және құрастырып алу қажет.‭ ‬Жалпы операцияларды әр түрлі тәсілдермен жасауға болады,‭ ‬негізгі оқиға болған кезде,‭ ‬операцияның ең жарамды түрін таңдайды‭ –‬todus operandi.осыған сәйкес малды бекемдеу,‭ ‬жансыздандыру әдістерін,‭ ‬қажетті құралдарды,‭ ‬операция кезеңдерінің ерекшеліктерін белгілейді.‭ ‬Сонымен қатар кейде душар болуы мүмкін асқынуларды ойластырып,‭ ‬оларға жол бермеу және жою тәсілдерін алдын‭ –‬ала ескеру,‭ ‬операция жасаушының тікелей міндеті.
Операциялардың жіктелуі.‭ ‬Барлық операциялар негізгі екі топқа бөлінеді:‭ ‬қанды‭ –‬терінің,‭ ‬шырышты қабықтарының бүтіндігінің бұзылуымен және тамырлардан қан кетуімен сипатталады.‭ ‬Қансыз‭ –‬дененің сыртқы жамылғыларының бүтіндігі бұзылмайды‭ (‬шыққан буынды орнына салу,‭ ‬зондирование,‭ ‬эндоскопия,‭ ‬катетеризация,‭ ‬таңғыштарды салу және т.б.‭)‬.
Мақсатына байланысты операциялар‭ ‬емдік‭ ‬және‭ ‬диагноздық болады,‭ ‬олардың түрлері‭; ‬экономикалық тек қана шаруашылық көрсеткіштермен‭ (‬пішу‭) ‬орындалады‭; ‬эксперименталдық‭ ‬(тәжірибелік‭) ‬аурулардың үлгілерін құрастыру,‭ ‬физиологиялық тәжірибелердің мақсатыменорганизмнің тіргшілік әрекеті немесе оның бөлек ағзаларының қызметін зерттеу үшін жасалынады.‭ ‬Емдік операцияларды жылдам қауырттық дәрежесіне қарай тәуелді.‭ ‬Кідірмей шұғыл‭ ‬(экстрендік‭)‬,‭ ‬жедел және жеделсіз етіп ажыратады.‭
Кідірмей шұғыл‭ (‬экстрендік‭) ‬операциялар малдың өміріне қатерлі құбылыстар келгенде істелінеді‭ (‬асфиксия,‭ ‬қан кеткенде,‭ ‬мүшелер қысымға түскенде,‭ ‬іштегі мүшелер түсіп қалғанда немесе олардың бұғылап тескенде,‭ ‬жіті тимпанияда және т.б.‭)‬.
Жедел‭ ‬опеарциялар сол жоғары аталған жағдайларда жасалынады,‭ ‬егер оларды жасамай ұзақ мерзімге қалдырса,‭ ‬ауру жылдам дамуы мүмкін.‭ ‬Оларға қатерлі ісіктер жатады,‭ ‬олардың дамуына байланысты метастаздар өршуі болады.
Операциялардың көбісі асығыссыз,‭ ‬жедел емес‭ (‬жоспарлы‭) ‬болады,‭ ‬оларды алдын‭ –‬ала жоспарлап,‭ ‬шарушылық құндлығына және малдың денсаулығына зиян келтірмейтін мезгілде әдеттегідей өткізеді.
Операциялар бағытына қарай:‭ ‬радикалдық болады,‭ ‬олардың мақсаты‭ –‬ауру себебін толық жою‭; ‬паллиативтіктер олардың мақсаты әр түрлі жолмен аурудың қауіпті және ауыр симптомдарын жеңілдету немесе уақытша жойып ауру малдың өмірін және оның шаруашылық құндылығын ұзарту үшін.‭ ‬Сондай операцияларға трахеотомияны,‭ ‬шеменде жинаған сұйықтықты сыртқа шығару,‭ ‬невректомияны,‭ ‬уретротомия т.б.‭ ‬жатады.‭ ‬Егер инфекция түспеген ұлпа немесе ағзаларға операция жасалса оны‭ ‬таза‭ ‬немесе асептикалық дейді,‭ ‬басқа жағдайларда операциялар іріңді деп саналады.‭
Пластикалық операциялар‭ –‬зақымдалған ұлпаларды немесе күйреген ағзаларды пішенін немесе қызметін қалыптастыру үшін.‭
Косметикалық операциялар қазіргі кезде кең орын алып келе жатқан операциялардың бір түрі‭ –‬иттерін құлағын немесе құйрығын кесу,‭ ‬дененің әр аумағын әшекейлеп сымбаттау т.б.
Операциялардың көпшілігі бір сатыда орындалады,‭ ‬бірақ мал әлсіз болғанда,‭ ‬қан кәп кету қауіпте,‭ ‬естен тану‭ (‬шок‭) ‬даму мүмкіншіліктерде және басқа асқынуларда,‭ ‬операцияны кейде‭ ‬2‭ ‬сатыда жасайды‭ –‬екі кезеңді операция‭ ‬[1,2,5,6‭]‬.
Оперативтік хирургия‭ –‬хирургиялық операциялардың жасалу ережелері және тәсілдерін зерттейтін ғылым.‭ ‬Оқулық пән ретінде оқушыларға теориялық негіздерін және хирургиялық операциялардың жасау әдістерімен машықтану мен жаттықтандыру мағлұматтарымен таныстырады.‭ ‬Оперативтік хирургия пәні жалпы және арнайы бөлімдерден құралады.‭ ‬Оперативтік хирургия ХІХ ғасырдың ортасында микробиология,‭ ‬жансыздандыру,‭ ‬қан кетуін тоқтату тәсілдерін игергеннен кейін және рентген сәулелері ашылғаннан кейін ғылым ретінде қалыптасып дами бастады.‭
Жалпы хирургияның дамуы дәуірі асептикадан бұрын болған мерзім және асептикалық мерзіміне бөледі.‭ ‬Оперативтік хирургияның келешектегі дамуында ағзалардың трансплантация,‭ ‬гендік инженерия және клондау бағыттарымен айналысқанда оның ғылыми перспективасы зор болады.‭ ‬Хирургияда дерттің этиологиясы,‭ ‬патогенезі,‭ ‬синдромдары әрқашанда тұрақты көп өзгеріссіз болады.‭ ‬Мысалға,‭ ‬сынық,‭ ‬осыдан мыңдаған жылдар бұрын сынақтың болған түрлері‭ (‬Египеттердің мумиялары,‭ ‬оңтүстік Америка мүрделері т.б.‭) ‬осы замандағымен ешқандай айырмашылығы жоқ.‭ ‬Негізгі өзгеретіні емдеу тәсілдері.‭ ‬Сол себептен оперативтік хирургия пәнінің алғашқы мақсаты жаңа ем тәсілдерін зерттеп тауып оны іске асыру‭ ‬[1,2,8‭]‬.

.6‭ ‬Операциялардың жіктелуі

Барлық операциялар негізгі екі топқа бөлінеді:‭ ‬қанды‭ –‬терінің,‭ ‬шырышты қабықтарының бүтіндігінің бұзылуымен және тамырлардан қан кетуімен сипатталады.‭ ‬Қансыз‭ –‬дененің сыртқы жамылғыларының бүтіндігі бұзылмайды‭ (‬шыққан буынды орнына салу,‭ ‬зондирование,‭ ‬эндоскопия,‭ ‬катетеризация,‭ ‬таңғыштарды салу және т.б.‭)‬.
Мақсатына байланысты операциялар‭ ‬емдік‭ ‬және‭ ‬диагноздық болады,‭ ‬олардың түрлері‭; ‬экономикалық тек қана шаруашылық көрсеткіштермен‭ (‬пішу‭) ‬орындалады‭; ‬эксперименталдық‭ ‬(тәжірибелік‭) ‬аурулардың үлгілерін құрастыру,‭ ‬физиологиялық тәжірибелердің мақсатыменорганизмнің тіргшілік әрекеті немесе оның бөлек ағзаларының қызметін зерттеу үшін жасалынады.‭ ‬Емдік операцияларды жылдам қауырттық дәрежесіне қарай тәуелді.‭ ‬Кідірмей шұғыл‭ ‬(экстрендік‭)‬,‭ ‬жедел және жеделсіз етіп ажыратады.‭
Кідірмей шұғыл‭ (‬экстрендік‭) ‬операциялар малдың өміріне қатерлі құбылыстар келгенде істелінеді‭ (‬асфиксия,‭ ‬қан кеткенде,‭ ‬мүшелер қысымға түскенде,‭ ‬іштегі мүшелер түсіп қалғанда немесе олардың бұғылап тескенде,‭ ‬жіті тимпанияда және т.б.‭)‬.
Жедел‭ ‬опеарциялар сол жоғары аталған жағдайларда жасалынады,‭ ‬егер оларды жасамай ұзақ мерзімге қалдырса,‭ ‬ауру жылдам дамуы мүмкін.‭ ‬Оларға қатерлі ісіктер жатады,‭ ‬олардың дамуына байланысты метастаздар өршуі болады.
Операциялардың көбісі асығыссыз,‭ ‬жедел емес‭ (‬жоспарлы‭) ‬болады,‭ ‬оларды алдын‭ –‬ала жоспарлап,‭ ‬шарушылық құндлығына және малдың денсаулығына зиян келтірмейтін мезгілде әдеттегідей өткізеді.
Операциялар бағытына қарай:‭ ‬радикалдық болады,‭ ‬олардың мақсаты‭ –‬ауру себебін толық жою‭; ‬паллиативтіктер олардың мақсаты әр түрлі жолмен аурудың қауіпті және ауыр симптомдарын жеңілдету немесе уақытша жойып ауру малдың өмірін және оның шаруашылық құндылығын ұзарту үшін.‭ ‬Сондай операцияларға трахеотомияны,‭ ‬шеменде жинаған сұйықтықты сыртқа шығару,‭ ‬невректомияны,‭ ‬уретротомия т.б.‭ ‬жатады.‭ ‬Егер инфекция түспеген ұлпа немесе ағзаларға операция жасалса оны‭ ‬таза‭ ‬немесе асептикалық дейді,‭ ‬басқа жағдайларда операциялар іріңді деп саналады.‭
Пластикалық операциялар‭ –‬зақымдалған ұлпаларды немесе күйреген ағзаларды пішенін немесе қызметін қалыптастыру үшін.‭
Косметикалық операциялар қазіргі кезде кең орын алып келе жатқан операциялардың бір түрі‭ –‬иттерін құлағын немесе құйрығын кесу,‭ ‬дененің әр аумағын әшекейлеп сымбаттау т.б.
Операциялардың көпшілігі бір сатыда орындалады,‭ ‬бірақ мал әлсіз болғанда,‭ ‬қан кәп кету қауіпте,‭ ‬естен тану‭ (‬шок‭) ‬даму мүмкіншіліктерде және басқа асқынуларда,‭ ‬операцияны кейде‭ ‬2‭ ‬сатыда жасайды‭ –‬екі кезеңді операция.
Жалпы ұлпалар мен мүшелерді механикалық аспаптар көмегімен айырып ауруға шалынған мүшеге ем немесе диагнозды дұрыс қою үшін қолданылатын әдісті операция дейді.
Операциялар екі түрге бөлінеді.‭ ‬Бірі‭ –‬қанды,‭ ‬екіншісі‭ –‬қансыз әдістер.‭ ‬Қанды әдіс операциясы кезінде дененің сыртқы қабы‭ –‬тері немесе жұмсақ шелінің тұтастығы бұзылып,‭ ‬пышақтың кескен жерінен дене қансырап тұрады.‭ ‬Қансыз әдіс операциясы кезінде дененің сыртқы қабының терінің тұтастығы бұзылмағандықтан,‭ ‬сыртқа аққан қан болмайды.‭ ‬Қансыз әдіс операциясын көз алдында елестету үшін,‭ ‬жануар аяғының буыны шығып кеткенде,‭ ‬оны механикалық қимыл арқылы бұрыңғы қалпына келтіруді айтайық.
Сонымен бірге,‭ ‬операциялар‭ –‬емдеу операциясы және диагностикалық операция түрлеріне бөлінеді.‭ ‬Емдеу операциялары өз бетімен тағы да түрге бөлінеді.
Бірі‭ –‬радикалдық операция болса,‭ ‬екіншісі‭ –‬паллиактивтік операция деп аталады.‭ ‬Радикалдық операция кезінде хирург маманы ауруға ұшыраған мүшені біржола кесіп,‭ ‬сылып алып тастайды.‭ ‬Ауру малдың ауруға шалынған мүшесінің зардабы асқынып кетсе,‭ ‬операция жасалынатын мезгілінен өтіп кетіп,‭ ‬мал клиникаға кешігіп түссе,‭ ‬оған паллиактивтік операциясы жасалынады.
Диагностикалық операция аурудың түрін анықтау үшін жасайды.‭
Диагностикалық операциялар‭ (‬лапаротомия,‭ ‬таротокомия‭) ‬ауру малға оңай түспейтінің есте ұстай отырып,‭ ‬мал дәрігері ауру малды осындай операциялар алдында оны жан‭ –‬жақты зерттеп,‭ ‬басқа мал қалмағанда ғана операцияға алу керек деген шешімге келеді.‭ ‬Ауру малға операция жасау мезгіліне байланысты операциялар шұғыл операция,‭ ‬асығыс,‭ ‬тығыз,‭ ‬жедел операция және жедел емес,‭ ‬жоспарлы операция түрлеріне бөлінеді.
Операцияны шұғыл түрде жасамаған кезде ауру малдың өміріне қауіп төнеді.‭ ‬Шұғыл операция малды клиникаға әкелісімен бірнеше минуттан соң немесе бірнеше сағаттан соң жасалуы керек.‭ ‬Жүрек немесе ірі қан тамырлары жараланғанда,‭ ‬ауру малды бірден операция жасайтын бөлімге жеткізіп,‭ ‬операцияны сол мезетте жасау қажет.
Операция алдындағы кезең деп‭ –‬ауру малды мал ауруханасына түскен кезден операция жасалынған күнге дейінгі созылатын мерзімді айтады.‭ ‬Операция алдындағы кезең екіге бөлінеді.‭ ‬Бірі‭ –‬диагностикалық мезгіл болса,‭ ‬екіншісі‭ ‬-‭ ‬ауру малдың болашақ операцияға дайындау уақыты.‭
Диагностикалау мезгіл кезінде мал дәрігерлері ауру малды жан‭ –‬жақты зерттеп,‭ ‬оның хирургиялық ауруын анықтап қана қоймай,‭ ‬сонымен бірге малдың ең негізгі деген мүшелерінің қызметтерін зерттеп,‭ ‬қалыптан тыс шығып кеткен өзгерістерді операцияға дейін қалыпқа келтіруге тырысады.‭ ‬Операция алдындағы кезеңнің мөлшері әр түрлі болады.‭ ‬Оған себеп болған жағдайларды атап өтсек,‭ ‬ауру малдың жалпы жағдайы,‭ ‬хирургиялық ауруының түрі,‭ ‬осы аурудың өсіп асқынуы,‭ ‬тигізіп жатқан зияны,‭ ‬ауру малдың жүрек,‭ ‬өкпе,‭ ‬бауыр,‭ ‬бүйрек қызметтері болашақ операцияның қиыншылықтары сияқты жағдайлар,‭ ‬не операцияны тез арада жасағанды талап етеді.‭ ‬Ауру малды операцияға дайындау мезгілінің жалпы мақсаты,‭ ‬ауру малдың қиналып қалмауын көздейді.‭ ‬Әр түрлі шараларды бір жүйеге келтіріп,‭ ‬операция кезінде және операциядан кейінгі мезгілде,‭ ‬ағзада қатерлі өзгерістерді болдырмауға бейімделген істі‭ –‬ауру малды операцияға дайындау шарасы деп аталады.
Инфекция‭ –‬адам ағзасы мен зардапты микробтың бір‭ –‬біріне әсерінен туындайтын ерекше жағдай.‭ ‬Алғаш рет ғылымға бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.