Қара малдың кеуде қуысының аурулары және оның емдері (пневмоторакс, гемоторакс)

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1 Көкірек жарасы (пневмоторакс, гемоторакс) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.2 Шоқтық төңірегінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Хирургиялық операция туралы ілім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.4 Хирургиялық операциялардың элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.5 Жансыздандыру. Жергілікті жансыздандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2 Өзіндік зерттеу . ауру тарихы ... 23
2.1Proanamnеsis ... .23
2.2 Anamnesis vitae ... ... 23
2.3 Anamnesis morbi ... 23
2.4 Status praesens universalis : ... .24
2.5 Status prаesens localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.6 Diagnosis ... .25
2.7 Decursus morbi et therapia ... .26
2.8 Epicrisis ... ... ..30
3 Техникалық қауіпсіздік ... 31
Қорытынды ... .32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Тақырыптың өзектілігі. Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген екі сөзінен алынған. «Қолмен әсер етейін» деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар, тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ (460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1- ғасыр біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған. Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын өнімділікті жоғарылату.
Ветеринария саласында, оның ішінде малдәрігерлік хирургиясының ұлттық тілде шығарылған оқулықтары жоқтың қасы. Республикамыздың егемендік алғанына және мүшелі жасқа толуына байланысты, ветеринариялық хирургияның жалпы мазмұнын, оның өсіп-өнуін, бүгінгі күні мен болашағын жазу өзекті мөселелердің бірі болып саналады.
Сонау ерте заманнан бастасақ, дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегені де белгілі. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен жайылып, мал иелері, бақташылар, үсталар т.б. хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір-бірінен ұйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Жарақаттану жене жара жануарлар хирургиясының үлкен бөлімдерінің бірі.

1 Несіпбаев Т. Жануарлар физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Несіпбаев Т. 2 – басылым. Алматы: «Ғылым» баспасы, 2005.-86б.
2 Қожабеков З. К. Малдың патологиялық физиологиясы: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожабеков З. К., Өтенов Ә. М. Алматы, «Ана тілі» 1992.- 156б.
3 Сайдулдин Т. Орысша – қазақша малдәрігерлік сөздігі : оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин Алматы, 1993 .- 212б7
4 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық жәрдем: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Ілиясов Б.К. Алматы, 2001.-134 б.
5 Поваженко И.Е. Общая ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Поваженко И. Е., Братюха С. И. Москва «Колос» -1971.-128с.
6 Маметов А.М. Препараты, используемые при лечений хирургических ран животных: учебник для вузов /Маметов А.М., Б.К.Ілиясов, А.А.Абдулла Москва, «Колос» -1971.-112с.
7 Оликов Б.М. Оперативная хирургия: учебник для вузов /Оликов Б.М./ Москва, 1941.- 127с.
8 Ілиясов Б.К. Алғашқы ветеринарлық көмек: оқулық жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ілиясов, М.Жоланов/ Алматы 2004.- 126б.
9 Безсонов Н. А. Витамины: учебное пособие для вузов / Безсонов Н. А. 1931.-107с.
10 Қожанов Қ.Н./ Ветеринарлық фармакология: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Қожанов Қ.Н. Алматы-2008. – 138б.
11 Повоженко И.Е.Частная ветеринарная хирургия: учебник для вузов /Повоженко И.Е и др. Ленинград, 1981.- 101с.
12 Абдірахманов Е. Хирургия: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Абдірахманов Е. Алматы 2000.- 114б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Ветеринариялық хирургия пәнінен жазылған Қара малдың кеуде
қуысының аурулары және оның емдері (пневмоторакс, гемоторакс) атты курстық
жұмысым 33 беттен тұрады.
Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника
қауіпсіздігі, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2013ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2013 ж.

Ф. 7. 05 – 04
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2013ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні,
студенттің қолы)

Ф. 7. 04 – 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____ факультеті
___________________________________ __ ____кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

_____________________

(қолы,аты – жөні)

_______________2013ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________ пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен)
_____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2013ж.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Көкірек жарасы (пневмоторакс,
гемоторакс) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ..10
1.2 Шоқтық төңірегінің
аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 10
1.3 Хирургиялық операция туралы
ілім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.4 Хирургиялық операциялардың
элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.5 Жансыздандыру. Жергілікті
жансыздандыру ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .18
2 Өзіндік зерттеу - ауру тарихы ... 23
2.1Proanamnеsis ... .23
Anamnesis vitae ... ... 23
Anamnesis morbi ... 23
Status praesens universalis : ... .24
2.5 Status prаesens
localis ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...25
2.6 Diagnosis ... .25
Decursus morbi et therapia ... .26
Epicrisis ... ... ..30
3 Техникалық қауіпсіздік ... 31
Қорытынды ... .32
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..33

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -95 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға
қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
МЖМБС 2888-68 - Ветеринарлық термометр
МЖМБС 1770-74 - Мөлшерлі лабораториялық шыны ыдыстар. Цилиндрлер,
мензуркалар, колбалар, пробиркалар
МЖМБС 5556-81- Гигроскопиялық медициналық мақта. Техникалық жағдайлар
МЖМБС 5962-67 - Этил спирті. Техникалық жағдайлар.
МЖМБС 6709-72 - Дистилденген су. Техникалық жағдайлар
МЖМБС 9147-80 - Лабораториялық ыдыстар және қондырғылар. Шынылы,
фарфорлы. Техникалық жағдайлар
МЖМБС 24861-91 - Бір реттік инъекциялы шприцтер
МЖМБС 26678-85 - Тоңазытқыштар және мұздатқыштар. Жалпы техникалық
жағдайлар
МЖМБС 28085-89 - Биологиялық препараттар

Анықтамалар

Жарақаттану – травма деген сөздің мәнісін түсіндіреді. Содан
травматология деген тұтас ұғым келіп шығады.
Дегидратация – кезеңінде жарадағы бірінші кезеңдегі патологиялық
процесстер бәсендеп, өлі еттерден тазарып, зат алмасуы қалыпты жағдайда өте
бастайды.
Жара - терінің кілегей қабының және терең жатқан ұлпалардың ашық
механикалық жарақаттануы.
Екінші зона – молекулярлық шайқалу немесе жартылай өлі етгену.
Бірінші зона – жара өзегі зонасы.
Ауырсыну – организмінің табиғи қалыптасқан қажетті қасиетінің бірі
және ауырсынған жерін мал қорғанып, сақтанады, ауру процессінің ары карай
дамып асқынуына кедергі болады.
Гидратация – бұл кезең жарада болатын морфо-функционалдық, биофизика-
химиялық, иммуно-биологиялық процесстермен өтеді.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Хирургия XX ғасырда ветеринарияның жеке
саласына айналды. Ветеринариялық хирургияның жетістіктері, Ұлы Отан Соғысы
жылдарында жараланған жылқыларды емдеуге зор мүмкіндіктер туғызды. Осы
күнгі хирургияның - оперативтік, жалпы, ортопедия және офтальмология
сияқты бөлімдері дамуда. Хирургияның мағынасы гректің "Сһeur ergon" деген
екі сөзінен алынған. Қолмен әсер етейін деп аударуға болады.
Дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын халықтар, өзінің иелігінде
жануарларды ұстауына байланысты хирургияның кейбір қарапайым жұмыстарын
істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп емдегенді де білген. Хирургиялық
емдер халық арасында кеңінен қолданылады. Мал иелері, бақташылар, ұсталар,
тағы басқалар хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір - бірінен үйреніп,
кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Қазақстанның ветеринария хирургиясының дамуы, бұрынғы Кеңестер Одағы
ғалым - хирургтардың еңбектерімен тығыз байланысты. Қазақ халқының ежелден
келе жатқан дәстүрі - малды күту, бағу.
Жалпы хирургияның дамуына үлес қосқан ғалымдар - грек ғалымы Гиппократ
(460-370 ж.ж біздің эраға дейін), атақты Рим дәрігері Цельс (1- ғасыр
біздің эраға дейін) және Гален (130-200 ж.ж. біздің эраға дейін) болған.
Хирургияның дамуына көп үлес қосқан, мал хирургиясы жөнінде кітаптар жазған
Рим дәрігері Вегеций.
Алғаш ветеринариялық хирургияда топографиялық анатомияны Петербургта
А.А.Январский, Мәскеуде А.А.Петров оқыса, кейіннен Петербург
Зооветинститутының кафедрасын В.И.Всеволодов басқарды.
Хирургиялық операцияларды зерттеп жасау анатомиялық деректерге тікелей
байланысты.
Хирургиялық операция (латынша. орега - әрекет, жұмыс, еңбек) - малдың
ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен
қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық
қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және
ұрғашы малды пішу. Операция мақсаты, оны жасағаннан кейін малдан алынатын
өнімділікті жоғарылату.
Ветеринария саласында, оның ішінде малдәрігерлік хирургиясының ұлттық тілде
шығарылған оқулықтары жоқтың қасы. Республикамыздың егемендік алғанына және
мүшелі жасқа толуына байланысты, ветеринариялық хирургияның жалпы мазмұнын,
оның өсіп-өнуін, бүгінгі күні мен болашағын жазу өзекті мөселелердің бірі
болып саналады.
Сонау ерте заманнан бастасақ, дүние жүзінің әр түрлі аймағында тұратын
халықтар, өзінің иелігінде жануарларды ұстауына байланысты хирургияның
кейбір қарапайым жұмыстарын істеген. Тіпті алғашқы дәуірде малды пішіп
емдегені де белгілі. Хирургиялық емдер халық арасында кеңінен жайылып, мал
иелері, бақташылар, үсталар т.б. хирургиялық еммен айналысқан. Олар бір-
бірінен ұйреніп, кейінгі ұрпақтарға өз тәжірибесін беріп жалғастырған.
Жарақаттану жене жара жануарлар хирургиясының үлкен бөлімдерінің
бірі.
Жарақаттану - травма деген сөздің мәнісін түсіндіреді. Содан
травматология деген тұтас ұғым келіп шығады.
Травматология дегеніміз - соққыдан жарадан пайда болған зақымды
зерттейтін хирургия ғылымының бөлімі.
Курстық жұмыстың мақсаты - қара малдың кеуде қуысының ауруларына
дұрыс диагноз қойып, оны емдеу.

1 Негізгі бөлім

1. Көкірек жарасы (пневмоторакс, гемоторакс)

Онша қауіпті емес беткей жара және көкірек қуысына тереңдеп кеткен күшті
асқындайтын, кейде малды өлімге ұшырататын жаралар (пневмоторакс,
гемоторакс, эмфизема және т. б.)
Белгілері. Көкірек қуысына тереңдеп кеткен жара болса, мал
мазасызданады, бірте-бірте әлсірейді, жүрек қызметі осалдайды, демігеді,
терлейді, бұлшық еттері дірілдейді және т. б.
Емі. Беткей жараны әдеттегідей емдейді. Ашық пневмоторакста жараға мығым
таңғыш тартады, не көкшандырға және теріге тігіс салды, венаға хлорлы
кальцийдің 10%-тік 200 мл ерітіндісін 20%-тік глюкозаның 300 мл ерітіндісін
жібереді, өз қанын өзіне құяды. Көкірек қуысына қан не жалқаяқ жиналса,
сұйықты шығару үшін көк шандырдың қажет болатын жерін теседі.
Қабырғаның сынуы
Белгілері. Қабырғаның сынған жері ісінеді, оны мал ауырсынады, ол жерді
қолмен басқанда пышырлап тұрады мұрнынан көпіршікті қан ағады. Кейде тері
астына ауа кіріп, теріні кернеп тұрады.
Емі. Жабық сынық симптоматикалық әдіспен емделеді, ал ашық болса
сүйектің сынықтары алып тасталады, жара әдеттегідей емделеді.
Қабырғаның шіруі. Қабырға сынуынан және сүйек қабатының закымдануынан
болады.
Белгілері. Қабырға тұсында қаяу жолы болады, іріңді жалқаяк ағады,
секвестер түзіледі. Ауру созылмалы түрде өтеді.
Емі. Операция — қабырғаның зақымданған жерін кесіп тасайды.

2. Шоқтық төңірегінің аурулары

Шоқтықтың жайылмалы жарақатты ісігі. Ер-тоқымның (қамыт, ер, ершік және
т. б.) жұмсақ тканьді ұзақ уақыт қысуынан пайда болады. Ауру жіті өтеді.
Ісік әуелде асептикалық болады, кейін оған инфекция түседі.
Белгілері. Ер-тоқымды алысымен зақымданған жерде онша ауырмайтын, кең
көлемді, жайылған ісік пайда болады. Ол алғашқы кезде тығыз, кейін қамыр
сияқты болады.
Емі. Жіті өтсе, мұз қар тартады, 1—2 %-тік буров сұйығын жағады, сонымен
қатар барлық жерді бірдей қысатын таңғыш салады. Қажалған және шағын жаралы
жерге иодтың не пиоктаниннің спирттегі ерітіндісін жағады, Жіті құбылыстар
қайтқаннан кейін (2—3 күндері) жылу тартады, спирт — ихтиол не камфорадан
жылу компресс қояды. Бұдан кейін ихтнил не камфара майын, иодвазоген және
т. б. жағады. Ісікке іріңді инфекция түсіп асқынса, операция жасайды.

Шоқтықтың лимфа экстравазаты. Сөлдің борпылдақ шел қабыққа құйылып, одан
кейін қуыс пайда болуынан орын алады. Сөл экстравазатының себебі — ер-
тоқымнан шықтықтың тканьдерінің ойысуы және сөл тамырларының үзіліуі.
Белгілері. Ер-тоқымды алғаннан сон, шоқтық аймағында шамалы, онша
ауырмайтын, көлемі бірте-бірте үлкейетін ісік пайда болады. Тері асты сөл
эстравазаты ер-тоқымды алғаннан соң бірнеше сағаттан, ал шандыр асты
мен бұлшық ет аралық экстравазаттар бірнеше күннен кейін пайда бодады.
Ісікті қолмен сипап қарағанда сөлдің қуыс ішінде еркін қозғалатыны
байқалады.

Емі. Қуысты ине не троакар көмегімен сөлден тазартады, антисептикалық
ерітіндімен жуады және қысып тұратын таңғыш тартады. Ісік асқынған жағдайда
ісіктің төменгі жағын теседі, ісік қалтасын жояды, қуысты жұмсақ тампонмен
толтырады, тампонға йодтың спирттегі 5 %-тік ерітіндісі не йодтың
формалиндегі ерітіндісі (1 : 2000) сіңіріледі.
Шоқтықтың кілегей қалтасының жіті асептикалық қабынуы. Жалқаяқ сипатына
қарай қалтаның серозды және серозды-фиброзды қабыну түрлері бар. Екінші
және үшінші көкірек омыртқасы сабағының үстінде беткей орналасқан қалталар
ауруға сирегірек шалдығады. Кілегей қалталардың қабынуының себептері —
түрлі зақымдану.
Белгілері. Қалталар орналасқан жерде ауыратын, былқылдақ не қамыр
тәрізді ісік пайда болады.
Емі. Алғашқы кезде әдеттегі емдеу әдістері (мұз басу, дезинфекциялайтын
қою дәрілерді жағу, жылы басу, ісік қайыратын майлар жағу, емдік балшықпен,
электр тогымен емдеу) қолданылады. Бұдан кейін, егер мал айықпаса, операция
жасалады, жалқаяқты шығару үшін ісікті тіледі, қалта қуысына йодтың 1%-тік
ерітіндісін не ляпистің 5%-тік ерітіндісін жібереді, бұдан кейін қалта
қабырғасын кореткамен сылып жұлып алады.
Шоқтық кілегей калтасының созылмалы серозды қабынуы. Ұзақ уақыт
тіркендіруден (көбіне зақымданудан) не жіті процестің созылмалы процеске
айналуынан болады.
Белгілері. Қалта орналасқан жерде ауырмайтын, көлемі кішкене, былқылдақ
ісік пайда болады.
Емі. Кәдімгі емдеу әдістері және операция жасалады.
Шоқтық кілегей қалтасының іріңді қабынуы. Алғашқы асептикалық ұра іріңді
инфекциядан асқынғанда, сол сияқты лоққы, жарақат, желке құрты және шоқтық
бруцеллезі кезінде пайда болады.
Белгілері. Терең қалта қабынғанда шоқтықтың алдыңғы жағында, мойын
түбінде ауыратын ісік шығады, ал үстірт жатқан қалта қабынғанда шоқтықтың
дәл үстінде былқылдақ ауыратын ісік пайда болады, іріңді жалқаяқ толған
қалта өзінен-өзі жарылғаннан кейін бір не бірнеше қаяу пайда болады.
Емі. Қалтаны түгел сылып тастайды.
Шоқтықтың терең тканьдарындағы ірінді-шірікті кабыну. Жіті процестер
лоққы, терең іріңді жара, бурситтер, инфекцияны енген гемо-лимфа
экстравазаттар асқынуы салдарынан, сол сияқты шоқтық, желке құрт ауруына
не бруцеллезге созылмалы ұшырауынан пайда болады.
Белгілері. Шоқтықта ауыратын ісік пайда болады, іріңді жалқаяқ көп
ағатын бірнеше тар қаяу өзектері болады. Қаяу өзектерінің шеттері
шорланған.
Емі. Операция жасайды.
Шоқтық желке құрты. Жұмыр жіңішке гельминтоздан Onchocerca cervicalis
тарайды.
Белгілері. Шоқтықтың алдыңғы бетінде және жауырын үсті сіңірінде, кейбір
жері жұмсарған, ауырмайтын ісік байқалады. Асқынған желке құрт ауруының
клниникалық белгілері жіті асептикалық бурсит не шоқтықтың жайылған ісігі
тәрізді болады. Қалтаны микроскоппен арқылы тексергенде одан кейде
паразиттер личинкасы байқалады. Желке құрт ауруына ұшырған тканьге инфекция
түссе, іріңді-шірікті процесс дамиды, зақымданған жер е өлген тканьдер мен
паразиттер араласқан жалқаяқ ағатын қаяу өзектері пайда болады.
Емі. Процесс асептикалық түрде жүрсе, әдеттегі емдеу әдістері — жылу
басылады, ихтиол майын жағады, емдік балшық, емдік шымтезек, диатермия, йод
ионтофорезі, парафин және т. б. қолданылады. Іріңді инфекция түсуден
асқынған желке құрт ауруын операция жасап емдейді, операциядан кейін жараға
антисептикалық ерітінділер жағады (жара емдеу әдісін қара).

1.3 Хирургиялық операция туралы ілім

Хирургиялық операция – малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе
диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы.
Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады,
ол: еркек және ұрғашы малды пішу, құйрықты кесу, косметикалық операциялар.
Операция негізгі мақсаты оны жасағаннан кейін малдан алатын өнімділікті
қайтадан қалпына келтіру, шаруашылық құндылығын жоғарлату немесе келбетін
түзеп қалыптастыру үшін (пластинкалық). Операцияларды үйде ұстайтын ұсақ
малдарға (ит, мысық т.б.) иесінің бұйрығы бойынша немесе адамгершілікті
түсініктерден, физиологиялық тәжірибе қою үшін, сонымен қатар әшекейлеп
әдемілеу үшін (косметикалық) мақсаттар қисынымен жасалады.
Операция жасауға немесе жасамауға көрсетулер. Әр операция жасар алдында
мұқият клиникалық, зертханалық (лабораториялық), рентгенологиялық т.б.
арнаулы жүргізілген зерттеулер арқылы аурудың диагнозы қойылады.
Операция жасауға абсолютті көрсетулер болады, мысалы, басталушы қатерлі
ісіктер, ішкі мүшелері түсіп қалуы, ішкі мүшелердің орнынан жылжып немесе
қысылып қалуы, тыныс жолдардың жіті бітеліп қалуы, қан кету, пневмоторакс,
мес қарынның, ұлтабардың, соқыр ішектің тимпаниясы, несеп шығаратын
жолдардың тығындалуы және басқа жіті дерттер. Салыстырмалы көрсетулер
дерттің денсаулыққа маңызды зиянының жоғында, операция жасамау, малдан
шығатын өнімділігін тәуекелсіз төмендетуге алып келмейтін жағдайда
(қатерсіз ісіктер, қысылмаған жарықтар т.б.).
Операция жсауға қарсы дәлелдер, малдың жалпы күй – жағдайына байланысты:
қоңдылығы, жасына (тым жас немесе ерекше егде), дерт құбылысы күшейген
кезі, ауру кең тарап асқынып кеткен себепте, мал естен танып терең шок
немесе коллапс жағдайына ұшырағанда, терең буаздық немесе күйлеген кезінде.
Операцияларды шаруашылықта жіті ауруларға (қарасан, аусыл, шошқалардың
тілме және оба аурулары, жылқының сақауы, топалаң т.б.) карантин салынған
кезде, оны алынғанға дейін жасауға болмайды, тек қана шұғыл оқиғаларда
малдың өміріне қауіп туған жағдайда, дербес гигиенаның барлық ережелерін
сақтап және аурудың таралуына тыйым салып, экстрендік операцияны жасауға
болады.
Бұқаралық операцияларды шаруашылықтарда операциядан кейін малды шектеп,
уақытша күтіп ұстауға арналған жабайы болмаса жасауға болмайды.малды
айдаудың, көшіп – қонудың алдында немесе жалпы профилактикалық вакциналар
жасағанда операция жасауға тиым салынады. Малды егу алдында 2 апта ертерек
немесе еккеннен соң уақыт өткенше жоспарлы операцияларды жасауға болмайды.
Әр операция, малдың өміріне қауіп тудырады, сол себептен операция тек қана
мал иесінің келісуімен жасалынады. Малдың өміріне қауіп туса, операцияның
қажеттігі күмәнсіз болса иесін күтпей, оны өз жауапкершілігіне алып,
жасауға болады. Барлық шүбәлі және қиын оқиғаларда консилиум жүргізу өте
маңызды болады. Операцияны жасар алдында оның жоспарын жақсы ойластырып
және құрастырып алу қажет. Жалпы операцияларды әр түрлі тәсілдермен жасауға
болады, негізгі оқиға болған кезде, операцияның ең жарамды түрін таңдайды –
todus operandi.осыған сәйкес малды бекемдеу, жансыздандыру әдістерін,
қажетті құралдарды, операция кезеңдерінің ерекшеліктерін белгілейді.
Сонымен қатар кейде душар болуы мүмкін асқынуларды ойластырып, оларға жол
бермеу және жою тәсілдерін алдын – ала ескеру, операция жасаушының тікелей
міндеті.
Операциялардың жіктелуі. Барлық операциялар негізгі екі топқа бөлінеді:
қанды – терінің, шырышты қабықтарының бүтіндігінің бұзылуымен және
тамырлардан қан кетуімен сипатталады. Қансыз – дененің сыртқы
жамылғыларының бүтіндігі бұзылмайды (шыққан буынды орнына салу,
зондирование, эндоскопия, катетеризация, таңғыштарды салу және т.б.).
Мақсатына байланысты операциялар емдік және диагноздық болады, олардың
түрлері; экономикалық тек қана шаруашылық көрсеткіштермен (пішу)
орындалады; эксперименталдық (тәжірибелік) аурулардың үлгілерін құрастыру,
физиологиялық тәжірибелердің мақсатыменорганизмнің тіргшілік әрекеті немесе
оның бөлек ағзаларының қызметін зерттеу үшін жасалынады. Емдік
операцияларды жылдам қауырттық дәрежесіне қарай тәуелді. Кідірмей шұғыл
(экстрендік), жедел және жеделсіз етіп ажыратады.
Кідірмей шұғыл (экстрендік) операциялар малдың өміріне қатерлі
құбылыстар келгенде істелінеді (асфиксия, қан кеткенде, мүшелер қысымға
түскенде, іштегі мүшелер түсіп қалғанда немесе олардың бұғылап тескенде,
жіті тимпанияда және т.б.).
Жедел опеарциялар сол жоғары аталған жағдайларда жасалынады, егер оларды
жасамай ұзақ мерзімге қалдырса, ауру жылдам дамуы мүмкін. Оларға қатерлі
ісіктер жатады, олардың дамуына байланысты метастаздар өршуі болады.
Операциялардың көбісі асығыссыз, жедел емес (жоспарлы) болады, оларды
алдын – ала жоспарлап, шарушылық құндлығына және малдың денсаулығына зиян
келтірмейтін мезгілде әдеттегідей өткізеді.
Операциялар бағытына қарай: радикалдық болады, олардың мақсаты – ауру
себебін толық жою; паллиативтіктер олардың мақсаты әр түрлі жолмен аурудың
қауіпті және ауыр симптомдарын жеңілдету немесе уақытша жойып ауру малдың
өмірін және оның шаруашылық құндылығын ұзарту үшін. Сондай операцияларға
трахеотомияны, шеменде жинаған сұйықтықты сыртқа шығару, невректомияны,
уретротомия т.б. жатады. Егер инфекция түспеген ұлпа немесе ағзаларға
операция жасалса оны таза немесе асептикалық дейді, басқа жағдайларда
операциялар іріңді деп саналады.
Пластикалық операциялар – зақымдалған ұлпаларды немесе күйреген
ағзаларды пішенін немесе қызметін қалыптастыру үшін.
Косметикалық операциялар қазіргі кезде кең орын алып келе жатқан
операциялардың бір түрі – иттерін құлағын немесе құйрығын кесу, дененің әр
аумағын әшекейлеп сымбаттау т.б.
Операциялардың көпшілігі бір сатыда орындалады, бірақ мал әлсіз
болғанда, қан кәп кету қауіпте, естен тану (шок) даму мүмкіншіліктерде және
басқа асқынуларда, операцияны кейде 2 сатыда жасайды – екі кезеңді операция
[1,2,8,11,12].

1.4 Хирургиялық операциялардың элементтері

Инъекция – сұйық дәрілік заттарды немесе биологиялық препараттарды ұлпа
қалыңдығына, ағза қуысына, тамыр тармағына енгізу. Сұйықтарды үлкен
мөлшерде (түрлі ерітінділерді, қанды, қанарластырғыштарды т.б.) көбіне өз
бетімен ендіруді құю дейді.
Инъекциялар және құюларды тек дәрілерді ішке енгізуге болмағанда, емдік
әсерді тез алу үшін жасайды. Оларды шприц, инесіз инъектор немесе арнайы
жүйелер арқылы істейді. Шприцтерді сиымдылығы 1,2,5,10,20 мл түрінде
шығарады. Луер типті шприцтер (2,5,10,20,50,100 мл) толығымен шыныдан
жасалынады.
Әртүрлі ұзындықтағы және диаметрлі инъекциялық инелерді Рекорд жән
Луер типті шприцтарды келесі сандарда шығарады. Бірінші екі цифрасы
түтіктің диаметрінің милиметрдің ондық бөлігін, ал келесілерді –
милиметрмен түтік ұзындығын білдіреді. Каналдарды тазарту үшін инелерді
жұқа сым – мандренмен қамтамасыз етілген. Осы заманның ветеринария
ережесіне малға инъекция жасауға тек қана бір реттік шприцтарды қолдану
қатаң қадағаланады. Сол себептен шыны шприцтерді пайдалануға тиым салынады.
Инъекциялар және құюлар хирургиялық инфекцияның ережелерін қатал түрде
сақтап; инструменттерді енгізілетін сұйықтарды стерилдеп, балуды, емдік
және профилактикалық болады. Бұлшық етке инъекциялар басқа түрлерінен
ауытпалығы төмен. Сулы, майлы ерітіндлердің және суспензиялардың енгізуге
болады, тітіркендіргіш заттарды қолдануға болмайды. Теріс астылық шелге
қарағанда бұлшық еттер қанмен молырақ қамтамысызданған, соған байланысты
дәрінің сорылуы тез жүреді. Ірі малдарға инъекция орны артқы сан бұлшық ет
тобы, мойын бұлшық еттері, кеудеасты, иықтың үш басты бұлшық еті,
шошқаларда құлақ астындағы мойын бұлшық еттері, санның ішкі беткейі, бөксе
бұлшық еттері, иықтың үш басты бұлшық еті, иттерде және мысықтарда артқы
сан бұлшықеттер тобы, санның ішкі беті, иықтың бұлшық еті. Құстарда төс
сүйек және сан аумағы
Тамыр ішкі инъекциялары және құюлар үшін тек сулы ерітінділерді
пайдаланады, себебі суспензиялар майлы ерітінділер эмболияны шақыруы
мүмкін. Тамырішілік енгізулердің емдік әсеріне тез жету үшін сұйықтың
мөлшерін, енгізу немесе басқа басқа жолмен енгізуге болмағанда. Жылқыға
енгізу орны – мойнының алдыңғы үш бөлігінің күре тамыры, тамырлар болмайтын
жерде, сыртқы көкірек көктамырына; шошқаларға – құлақтың үлкен
көктамырына, марқа торайларға – іштің тері астылық көктамырына және
криниальды қуыс көктамырына. Иттерде инъекцияға кеуде аяқтарының білектің
тері астылық көктамырына жіне жамбас аяқтарындағы кіші жасырын көк тамыры
қолайлы; құстарда – шынтақ буынының қасындағы шынтақ буынының қасындағы
шынтақ тері астылық көктамыр. Тамырдан жасайтын инъекциялардың жалпы
ережелері. Ірі малдарды түрегеп тұрып бекемдейді. Ұсақ малдарды
бекемдегенде қырынан немесе кеуде құрсақты жағдайлары ыңғайлы. Көктамырдың
орталық ұшын функцияға қатысты орнынан резинка жгутпен, білекпен немесе
саусақпен қысады. Инъекциялық инені теріге үшкір бұрышты тіреп көктамырға
параллельді келтіреді. Теріні тескеннен кейін ине ұшымен көктамыр
қабырғасын жайлап басып тез итреіп теседі. Инені көктамыр қуысына бірнеше
миллиметрге жылжытып, инені тамыр бойымен салады. Инъекция кезінде
көктамырды жібереді, ал оны аяқтағаннан кейін функия орнын қысады. Қан
тамырларына ауа көпіршіктерінің кіруінен сақтайды.
Ұсақ малдарға сұйықтың кіші мөлшерін инесі бар шприцпен енгізуге болады.
Сұйықтың көп мөлшерін тамыр ішіне құю әр түрлі инфузиялық жүйе арқылы
жасалады, оларға ыдыс түрінде шыны құйғыштар, Жанэ шприцінің цилиндрі,
Бобров аппараты және т.б. құралдар қолданылады. Құйғанға ыдысты төңкеріп
ұстайды. Резинке түтіктен ауаны көктамырға енгізілген инеге қосқан кезде
сұйықтықпен немесе қан ағындысымен шығарады. Соңғы жағдайда түтікті инеге
жалғастырып ыдысты көктамырдың функция салынған орыннан төмен түсіріп, ауа
көпіршіктері толығымен шыққанға дейін ұстап тұрады. Жгутты алып, құюылатын
құралды функция орнынан жоғары ұстайды. Инфузия аяқталғанда көктамырды
қайтадан қысады, инені қан ағысымен жуу үшін не тітіркендіргіш сұйықтың
паравускулярлы енуінің алдын алу үшін. Инені шығатын кезде жгутты алады.
Бобров аппаратымен, сұйықты қысыммен енгізгенде резинке баллонды аппараттың
қысқа шыны түтігіне, ал инені түтікті ұзынға жалғастырады. Инфузия кезінде
аппаратты мойнымен жоғары ұстап тұрады.
Артерия ішкі иньекцияларды тікелей жарақатталған ошаққа әсер ету үшін
жасайды. Ірі малдарға дәрілік заттарды ортаңғы және тілерсек сүйегінің
сыртқы дорсалды артериясына, аяқтардың дисталды бөлімінде іріңді –
некротикалық құбылыстарды емдеу үшін жалпы ұйқы қан тамырына, бас және
мойын аумақтарында жарақатталған ошаққа тікелей әсер етуге және құрсақ
ортасына енгізеді. Артерия ішкі инъекциялардың жалпы ережелері көктамыр
ішкіге ұқсас, бірақ орталық емес функцияға қатысты перифирикалық тамыр ұшын
басады. Артерия орналасқан жерде тамыр соғысын ұстап анықтайды.
Құрсақ ішкі инъекциялар. Құрсақ жақсы резорбтивті көріністі мүмкіндігі
арқылы инъекцияның бұл түрімен көктамыр ішкі енгізулерді алмастыруға
болады. Ірі қара малда инъекция енгізетін нүктесін оң ашбүйірден сербектен
соңғы қабырғаға дейінгі сызық ортасынан белгілейді. Инені каудовентралды
бағыттап тесудің тереңдігін саусақпен бақылайды. Шошқаларды сол ашбүйірдің
ортаңғы бөлігінің аумағына инъекциялайды. Кіші шошқаларға, ит пен мысыққа
кіндік және шат сүйектері қосылған ортасынан, ақ сызықтың майынан теседі.
Сүйек ішкі инъекциялар. Сүйектің қызыл кемігі енгізілген сұйықтықты
негізінен бірден қан тамырларына қабылдайды, себебі көктамыр жүйесінің
капиллярлар жүйесіне бай. Соған қарай сүйек ішкі инъекцияларды көктамыр
ішкі инъекциялардың бір түрі деп есептейді. Оларды көбіне шошқаларға
қолданады. Кассирскидің, Симонянның арнайы инелерін немесе жақсы бекітілген
мәндерді құралдарды пайдаланады.
Тоқпан жілікке инъекциялар. Инені тоқпан жіліктің дельта тәрізді
қабыршақтанған сүйекке 1 см артқа және жоғары енгізеді. Жұқа картикальды
пластинканы тескенде сүйектің губкалық затының тесілгені трабекулдарды
қытырлағанынан сезіледі. Осылайша асықты жіліктің жоғарғы эпифизіне, өкше,
мықын, шонадай сүйектерінің төмпешіктеріне инъекцияны салады.
Жүрек ішкі инъекциялар тоқтағанда алғашқы 5 минут ішінде 1:1000
гидрохлорид адреналин ерітіндісін енгізу арқылы жасайды. Төс сүйек жақында
5 – ші және 6 – шы қабырғалар арасында, сол жағынан инені 3 – 5 см
тереңдікке енгізеді. Ерітіндіні ірі малдардың сол қарыншасына 10 мл, ұсаққа
0,25 – 1 мл мөлшерде инъекциялайды.
Қан құю ілімін үш дәуірге бөлуге болады. Бірінші дәуір – сонау ескілік
заманнан 1628 жылы Гарвейдің қан айналым заңы шыққанға дейін. Екінші дәуір
– 1628 жылдан 1901 жылға дейін, яғни аглютинация заңы ашылғанға дейін.
Үшінші дәуір – бүгінгі күнге дейін.
1666 жылы ағылшын ғалымы Лауэр иттерге қан құйғынан жариялайды, ал 1667
жылы француз ғалымы Дени мен хирург Эмерец қозының қанын өте қиын жағдайда
жатқан жануарға құйып, сол ауру малдың осыдан жазылып кеткенін мәлімдеген.
Келесі жолы осындай қан құйған науқас өліп қалады. Сот болған кезде бұл екі
дәрігерді жақтаған Франция Ғылым академиясының өкілдері өте ақылды шешімге
куеліп, әрбір қан құйу алдында академиядан дәрігерлер рұқсат алу керек
деген.
1679 жылы Мерклин және 1682 жылы Эттенмюллер деген дәрігерлер өз бетімен
екі түрлі қанды, яғни екі адамның қанын біріктірсе, қан ұйып қалады, ондай
қандарды құюға болмайды деген шешімге келеді. Зерттелмеуіне қарамай, сәтті
қан құйу операциясын 1819 жылы ағылшын дәрігері Блондель жасады. Ол бір
адамның қанын екінші адамға сәтті құйды.
Қанның ұюы, қан құюға кедергі жасайды. Сол себептен қанның фибринін
жоғалтуды 1835 жылы Биошофф ұсынды. Бұл пікір де кең өріс алған жоқ.
Қансыраған ауру адамның өлімі тек қан жетіспегендіктен және сондай адамды
өлімнен алып қалу үшін тек қана қан құю керек деген Гайемнің пікірі ғылыми
тұрғыдан өте дұрыс пікір болатын.
Ұзақ зерттеулердің арқасында кез келген адам қанының құрамында басқа
адамның эритроциттерін жабыстырып тастайтын агглютинация үрдісін жүргізетін
ерекше заттардың болатыны анықталған. Австралия ғалымы 1901 жылы адам
эритроцитінің құрамында екі түрлі антигендер – агглютиногендер, ал плазмада
екі түрлі антиденелер – агглютининдер болатынын дәлелдеді.
Агглютиногендер латын әліпбиі бойынша А және Б әріптерімен белгіленеді,
ал агглютининдер грек алипбиі бойынша альфа және беттамен белгіленеді.
Бір малдың қан құрамында агглютиноген және агглютинин екеуі бірдей
болмайды.
Агглютиногендер тек қана эритроциттердің құрамына ғана кіріп қоймай,
сонымен бірге сілекейде, асқазан сөлінде, басқалай сұйықтарда да кездеседі.
осы күндері аглютиногендердің үш жүздей түрі ашылған.
Агглютининдер белоктың бір түрі глобулиннің молекулаларынан құралған.
Агглютининдер өз құрамына қарай екіге бөлінеді. Бірі өмір бойы өз қасиетін
жоғалтпай өзгермесе, екінші түр эритрациттердеги агглютиногендерге қарсы,
плазмадағы лейкоциттерге қарсы, сонымен бірге тромбоциттерге қарсы
күресетін қабілетке ие.
Бір малдың қанын екинши малға құйганда қандар өзара жабысып қалмау үшін,
қан төрт топқа бөлінген. Мал қанының топтарына келсек, әлі күнге дейін
белгісіз жайлар көп. Мал эритроциттерінде көптеген агглютиногендер болады.
Әрбір тропта бірнеше агглютиногендер түзеді, сол себептен мал қаны
генетикалық жүйеге бөлінеді. Мәселен, ірі қарада 85 агглютиноген
болғандықтан, оларды 11генетикалық жүйеге бөледі. Жылқыда 16 флютиноген
8жүйе, қойда 26 агглютиноген 7 жүйе, шошқада 50 агглютиноген 14 жүйе,
тауықта 60 агглютиноген 14 жүйе болады. Қанның құрамында қандай
агглютиноген, қандай агглютинин барын білуіміз керек. Ғылымның өсіп-
өрлеуіне байланысты қаны 1-ші топқа жататын малдардың қанында агглютиноген
жоқ - 0, ал плазма сарысуында а және б - агглютининдері бар. Бірінші топқа
жататын малдардың қан формуласы Оа деп белгіленеді.
Қаны 2 топқа жататын малдардың эритроциттерінде А-агглютиноген, қан
сарысуында б-агглютинин болады.
Қаны 3 топқа жататын малдардың эритроциттерінде б-агглютиноген,қан
сарысуында а-агглютинин болады.
Қаны 4топқа жататын малдардың эритроциттері екі бірдей А және Б
агглютиногендері болса, қан сарысуында агглютининдер жоқ О.
Соңғы жылдары қанның тобын қысқартып жазу үшін топтардың санын цифр
арқылы және эритроциттерге агглютиноген белгісімен ғана көрсетеді.
Төл дүниеге келгенде оның қаны төрт топтың біріне жатады да ол өмір бойы
өзгермейді. Барлық қанды пайдалынады. Әр түрлі топқа жататын малдардың
қанын екіге бөліп, оның сұйық бөлімінде белгілі агглютининдер арқылы,
қанның қай топқа жататынын айыруға болады. Сол сияқты стандартқа сәйкес
эритроциттердегі агглютиногендер белгілі болса, белгісіз аглютининдерді
табуға болады [1,3,9,10].

1.5 Жансыздандыру. Жергілікті жансыздандыру

Ірі қараға наркоз жасау. Жансыздандыру алдында малды 18-24 сағат аштықта
ұстаймыз.
Алкогольді наркоз. Малдың аузына резенкеден жасалған шөлмек арқылы
араласқан спирт немесе кәдімгі арақты малдың 1кг салмағына 1-2 мл
мөлшерінде береміз. 30ºС спирт-ректификатты малдың 1кг салмағына 0,5мл
мөлшерінде тамыр ішіне салсақ тез әсер етеді. Мұндай мөлшердегі алкоголь
тек малды есендіретеді, бірақ толық наркоз емес( ол үшін жоғары мөлшерде
қолдану керек, ол малдың өміріне қауіпті).Сол үшін көбінесе араласқан
алкогольді наркоз қолданады. Ауыз арқылы немесе тамыр ішіне көрсетілген
мөлшер бойынша жіберілген соң, операция жасайтын жерді айналдыра
жансыздандырамыз.
Атропин-хлоралгидратты наркоз. Малдың салмағымен жасына қарай тері
астына 1% сульфат атропин ерітіндісін 5-10 мл мөлшерінде жібереміз. 5
минуттан соң сыртқы вена тамырына дене температурасына дейін жылытылған 15%
хлоралгидрат ерітіндісін, физиологиялық натрий хлорид ерітіндісінде
дайындалған, малдың 1кг салмағына 1 мл мөлшерінде. Ерітіндіні жіберу
жылдамдығы – 50-75мл минутына.
Нейролептаналгезиялық заттарды қолдану. Мал өсіретін фермаларда көптеген
хирургиялық жұмыстар кезінде( іріңнен құтылу үшін хирургиялық өңдеу
жасағанда, малды пішкен кезде) нейролептаналгезияны қолданамыз, бұлшық етке
аминазиннің 1 мл мөлшерінде 2,5%ерітіндісін малдың 25 кг салмағына
жібереміз,немесе ромпунды 0,25,0,5,1,0 мөлшерінде немесе 1,5 мл малдың 100
кг салмағына.
В.С.Потров нейролептаналгезия үшін дроперидол мен фентанил араласқан
қоспасын ұсынады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.