Европалық шіріме ауруы, балау және сауықтыру шаралары

Нормативтік сілтемелер
Қысқартулар мен белгілер
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ..9
1.1Европалық шіріме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.1Европалық шіріме ауруының клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.2Европалық шіріме ауруын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.3Европалық шіріме ауруынан арылу және одан сақтану шаралары ... ... ... ..10
1.2Аэромоноз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Қызыл балықтардың фурункулезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.4 Жүзу жарғағының қабынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.5 Сепсистік псевдомоноз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.6 Бронхиомикоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.7 Күл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.8Қылау немесе сальмонеллез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.9 Індет процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.10 Жұқпалы ауруларды зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
3 Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... .26
Қорытынды ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Тақырыптың өзектілігі. Індеттану - індет процесін, жұқпалы аурулардың пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.
Індеттану екі түбірден тұратын қазақтың төл сөзі: індет — жұқпалы аурудың кең ауқымды таралуы, ал тану - білу, яғни ғылым деген мағына береді. Індеттану батыс тілдерінде «эпизоотология» деп аталады. Ол да екі үғымның жиынтығы: эпизоотия (грекше ері — арасында, zооп — жануар) және 1оgоз - ғылым. Бұл терминнің шығу төркіні медицинаның саласы эпидемиологияға барып саяды. Эпидемия (грекше ері - арасында, сіетов -халық) жұқпалы аурулардың адамдар арасында кең қаралуы.
Жануарлар арасында байқалатын жұқпалы ауруларға адам баласы өте ертеден-ақ көңіл аудара бастады. Адамзат қоғамының ой-өрісі жетіліп, өнер-білім мен мәдениетті қалыптастырудағы ұзақ тарихи даму жолында ғылымның көптеген салаларының бірі ретінде осы заманғы індеттану қалыптасты. Адам тағы аңдарды қолға үйретіп, одан кейін мал шаруашылығымен айналыса бастаған кезде-ақ жануарлардың әр түрлі ауруларымен, олардың ішінде жұқпалы аурулармен кездесті. Жұқпалы аурулардың белгілеріне, олардың таралу заңдылықтарына көңіл бөлумен қатар, олармен күресу шаралары да қарастырыла бастады. Бұл аурулардың жұқпалылығы, адам мен малда тез тарайтындығы, бір ауырып жазылған соң қайтадан ол аурумен ауырмайтындығы, аурудың ауырған малдан сау малға тікелей жанасқанша ғана емес бөгде заттар арқылы да жүғатындығы (мысалы, ауру мал ішкен суды сау мал ішсе соңғысының дертке шалдығуы, т.б.) Бұл аурулардың кейбір сырларын ашып қана қоймай, адам санасын түбегейлі өзгерткен білімнің көптеген жаңа салаларын (микробиология, иммунология т.б.) тудыруға түрткі болады.
Алыс және жақын шетелдермен шекараның ашылып, сауда-саттықтың – оның ішінде мал импорты мен экспортының (оның өнімдерінің) қатынасы жолға қойылып қарқынды дамуда. Осыған орай мал дәрігерінің қызметкерлері жұқпалы аурулардың алдын алу және карантиндік ережелерді бұлжытпай орындауға міндетті.Осымен бірге, үш мемлекеттің – Ресей, Беларуссия, Қазақстан Республикасының кедендік Одағының құрылуына байланысты жануарлар мен мал түліктері арасындағы жұқпалы аурулардың алдын алу және оларды емдеу мал дәрігерінің басты міндеттернің бірі болатындығы сөзсіз. Жоғарыдағы аталған мәселелерді шешуде індеттану ілімінің (эпизоотологияның) маңызы зор [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – европалық шіріме ауруын балау және сауықтыру шаралары туралы толық мағлұмат беру болып табылады.

1 Сайдулдин, Т.С. Ветеринариялық іңдеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін, Том 1,2. / Т.С.Сайдулдин - Алматы: Санат,1999.-145б.
2 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін / Е.И. Қасымов - Алматы: Қайнар, 1992. – 121б.
3Носков Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов / Н.М. Носков - Москва: 1961.- 89с.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: (изд. третье), учебник для вузов / А.А.Поляков – Москва: Колос, 1964.-140б.
5 Покров, М.И. Рекомендации по методике эпизоотологического исследования: /М.И.Покров - Москва: Колос, 1975.- 35с.
6 Сайдулдин, Т.С. Основы серологии: учебник для вузов / Т.С.Сайдулдин - Алма-ата: Кайнар,1992. -70с.
7 Осидзе, М. Инфекционные болезни животных: справочник /Под редакцией М. Осидзе - М: Агропромиздат, 1987.- 288с.
8 Байрак В.А. Практикум по ветеринарной микробиологии: учебное пособие для вузов / В.А. Байрак , В.М. Беляев –Москва: Колос, 1980.-214с.
9 Степин, В.С. Компоненты клеточного иммунитета в зависимости от способа введения вакцины /В.С.Степин, Л.М. Проскурина - Вестник сельскохозяйственных науки Казахстана, 1986. - № 4, 66 – 67с.
10 Кононов, И.М. Ветеринарлық анықтама / И.М. Кононов - Москва: 1984.-72с.
11 Сысоев, А.А. Физиология размножения сельскохозяйственных животных: учебник для вузов / А.А. Сысоев - М.,1978. -160с.
12 Құрманова, К. Адамға малдан жұғатын аурулар: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін / К.Құрманова - Алматы: Санат, 2000.-173б.
13 Ильясов, Б.К. Алғашқы ветеринарлық жәрдем: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін / Б.К.Ильясов- Алматы: Нур- Принт, 2000.- 81б.
14 Төлеуіш, Ж. Малың аман болса, май ішесің: / Ж.Төлеуіш - Шымкент: «Замана» баспасы, 2007.- 54б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Індеттану және инфекциялық аурулар пәнінен Европалық шіріме ауруы, балау және сауықтыру шаралары тақырыбы бойынша жазылған курстық жұмыс 30 беттен тұрады.
Курстық жұмысында кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі қамтылған.

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________
(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші ___________________________________ __________
(оқытушының аты - жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014 ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты - жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты - жөні
_______________
қолы,аты - жөні

Шымкент 2014 ж.

Ф. 7. 05 - 04
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін
Каф.меңгерушісі __
_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№
Курстық жұмыстың мазмұны

Орындалу
мерзімі
Көлемі
(парақ саны)
1

2

3

4

5

6

Ұсынылған әдебиеттер: 1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты - жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні, студенттің қолы)

Ф. 7. 04 - 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____ факультеті
___________________________________ __ ____кафедрасы

Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
_____________________
(қолы,аты - жөні)
_______________2014ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________ пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:
1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) _____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2014ж.

Қысқартулар мен белгілер

Осы курстық жұмыста төмендегі қысқартулар мен белгілер қолданылды:
Г-грамм
Сағ-сағат
Мм-миллиметр
Квт-киловольт
Кг-килограмм
СКЖЗ-синтетикалық кір жуғыш зат
О-градус
Мкм-микрометр
Км-километр
Т-тонна
Мс-метрсекунд
ПВС-поливинилді спирт
РНК - Рибонуклеин қышқылы
ДНК - Дезоксирибонуклеин қышқылы
млн - миллион
т.б. - тағы басқа.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Қысқартулар мен белгілер
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ..9
1.1Европалық шіріме ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1.1Европалық шіріме ауруының клиникалық белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .9
1.1.2Европалық шіріме ауруын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.1.3Европалық шіріме ауруынан арылу және одан сақтану шаралары ... ... ... ..10
1.2Аэромоноз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.3 Қызыл балықтардың фурункулезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.4 Жүзу жарғағының қабынуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.5 Сепсистік псевдомоноз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.6 Бронхиомикоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.7 Күл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
1.8Қылау немесе сальмонеллез ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
1.9 Індет процесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
1.10 Жұқпалы ауруларды зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
3 Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... .26
Қорытынды ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД). Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД). Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД). Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД). Схемалар.Түрлері мен типтері. Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
МЖМБС 2888-68 - Ветеринарлық термометр
МЖМБС 1770-74 - Мөлшерлі лабораториялық шыны ыдыстар. Цилиндрлер, мензуркалар, колбалар, пробиркалар
МЖМБС 5556-81- Гигроскопиялық медициналық мақта. Техникалық жағдайлар
МЖМБС 5962-67 - Этил спирті. Техникалық жағдайлар.
МЖМБС 6709-72 - Дистилденген су. Техникалық жағдайлар
МЖМБС 9147-80 - Лабораториялық ыдыстар және қондырғылар. Шынылы, фарфорлы. Техникалықжағдайлар
МЖМБС 24861-91 - Бір реттік инъекциялы шприцтер
МЖМБС 26678-85 - Тоңазытқыштар және мұздатқыштар. Жалпы техникалық жағдайлар
МЖМБС 28085-89 - Биологиялық препараттар

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Індеттану - індет процесін, жұқпалы аурулардың пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.
Індеттану екі түбірден тұратын қазақтың төл сөзі: індет -- жұқпалы аурудың кең ауқымды таралуы, ал тану - білу, яғни ғылым деген мағына береді. Індеттану батыс тілдерінде эпизоотология деп аталады. Ол да екі үғымның жиынтығы: эпизоотия (грекше ері -- арасында, zооп -- жануар) және 1оgоз - ғылым. Бұл терминнің шығу төркіні медицинаның саласы эпидемиологияға барып саяды. Эпидемия (грекше ері - арасында, сіетов -халық) жұқпалы аурулардың адамдар арасында кең қаралуы.
Жануарлар арасында байқалатын жұқпалы ауруларға адам баласы өте ертеден-ақ көңіл аудара бастады. Адамзат қоғамының ой-өрісі жетіліп, өнер-білім мен мәдениетті қалыптастырудағы ұзақ тарихи даму жолында ғылымның көптеген салаларының бірі ретінде осы заманғы індеттану қалыптасты. Адам тағы аңдарды қолға үйретіп, одан кейін мал шаруашылығымен айналыса бастаған кезде-ақ жануарлардың әр түрлі ауруларымен, олардың ішінде жұқпалы аурулармен кездесті. Жұқпалы аурулардың белгілеріне, олардың таралу заңдылықтарына көңіл бөлумен қатар, олармен күресу шаралары да қарастырыла бастады. Бұл аурулардың жұқпалылығы, адам мен малда тез тарайтындығы, бір ауырып жазылған соң қайтадан ол аурумен ауырмайтындығы, аурудың ауырған малдан сау малға тікелей жанасқанша ғана емес бөгде заттар арқылы да жүғатындығы (мысалы, ауру мал ішкен суды сау мал ішсе соңғысының дертке шалдығуы, т.б.) Бұл аурулардың кейбір сырларын ашып қана қоймай, адам санасын түбегейлі өзгерткен білімнің көптеген жаңа салаларын (микробиология, иммунология т.б.) тудыруға түрткі болады.
Алыс және жақын шетелдермен шекараның ашылып, сауда-саттықтың - оның ішінде мал импорты мен экспортының (оның өнімдерінің) қатынасы жолға қойылып қарқынды дамуда. Осыған орай мал дәрігерінің қызметкерлері жұқпалы аурулардың алдын алу және карантиндік ережелерді бұлжытпай орындауға міндетті.Осымен бірге, үш мемлекеттің - Ресей, Беларуссия, Қазақстан Республикасының кедендік Одағының құрылуына байланысты жануарлар мен мал түліктері арасындағы жұқпалы аурулардың алдын алу және оларды емдеу мал дәрігерінің басты міндеттернің бірі болатындығы сөзсіз. Жоғарыдағы аталған мәселелерді шешуде індеттану ілімінің (эпизоотологияның) маңызы зор [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты - европалық шіріме ауруын балау және сауықтыру шаралары туралы толық мағлұмат беру болып табылады.

1 Негізгі бөлім

1.1 Европалық шіріме

Бұл ауру бал арасының ұрығын зақымдайды.
Қоздырғышы -- Str. рlutоn (Берги бойынша).
Личинкалардан алынған жұғындыда бұл стрептококк таспа тәрізді диплококқа ұқсайды, ол культурада (белгілі бір қоректік ортаға сеуіп өсіргенде) тізбек түзеді. Бактериялық зерттеу жүргізгенде материалдан плутон стрептокогымен қатар субтерминальды сопақ экзоспора түзетін Вас. аlvei таяқшасы. кокк туысына жататын, Грам бойынша шамалы боялатын ұсақ микроб Streptococcus. аріs табылады.

1.1.1 Европалық шіріме ауруының клиникалық белгілері

Личинканың сарғыш түсі қара-қоңыр түске енеді, тканьдердің серпімділігі осалдайды, личинкалардың ұяшықтардағы отырысы әдеттегідей болмайды, жабық ұрық зақымданғанда қақпақша қара түсті болады, ол тесіліп кетеді, желімді емес шірінді зат ағады, оның қышқыл немесе сасық иісі болады, қабыршақ ұяшықтардың қабырғасынан оңай түсіп қалады.

1.1.2 Европалық шіріме ауруын анықтау

Ауру бактериологиялық зерттеу, яғни микроскоппен қарау және қоздырғыштың таза культурасын өсіру арқылы анықталады.
Микроскоппен қарау. Бес-алты шыныға жұғынды жағып алып, оларды Циль фуксинінің судағы ерітіндісімен 30 минут бойы бояйды. Личинкалардан жасалған жұғындыларда Грам бойынша боялатын таспа тәрізді диплококк Streptococcus рlutоn табылады.
Шіріген және қабыршақтанған заттарда әдетте Вас. аlvеі (көбіне спора түзу шағында) табылады, ал егер шіріген заттың қышқыл иісі болса, жұғындыда дөңгелек пішінді микробтар Streptococcus аріs басым болады.
Таза микроб шоғырын өсіру. Streptococcus рlutоn өсіру үшін глюкоза аралас картоп агарын пайдаланады.
Бұл үшін қабығы аршылған картопты ұсақтап кесіп суға салады да (1:2), 8 -- 10 минут бойы қайнатады. Ол мақта арқылы сүзіледі, үстіне 2,5% агар қосылады, бұдан кейін ол Кох аппаратында балқытылады, сүзіледі, 2% глюкоза қосады да, қыздырып зарарсыздандырады.
Стрептококк ауасыз жерде (оттегі 95%+5% СО2) үш тәулік бойы 370 жылылықта өсіріледі. Streptococcus рlutоn өсіру үшін глюкозаға араласқан картоптың 15%-тік сұйықтау агарын пайдалануға болады. Вас. аlvеі, Streptococcus аріs МПА-да рН 7,4 дәрежеде ауалы жерде өсіріледі [1,2,3].

1.1.3 Европалық шіріме ауруынан арылу және одан сақтану шаралары

Ауру байқалған омартаға және оның айналасындағы 5 км жердегі басқа омарталарға карантин салынады, ол ауру әбден жойылған соң бір жылдан кейін алынады.
Европалық шіру шықса, ауруға шалдыққан ара үйірлерімен бірге шартты түрде, ауруға шалдықпаған сау деп есептелетін үйірлер де аурудың алдын алу мақсатымен өңделеді.
Бұл ауруды емдеу және одан сақтандыру үшін мынадай дәрі-дәрмектер және әдістер қолданылады.
Емдік сироптар. Бір литр қант сиропына (1:1) мына сульфаниламид препараттардың немесе антибиотиктердің біреуі: натрий норсульфазолы 1 г, сульфантрол 2 г, натрий сульцимиді 2 г, стрептомицин және биомицин 500 мың ЕД, неомицин 400 мың ЕД мөлшерінде қосылады.
Алынған емдік препаратты алдын ала шағын мөлшердегі жылы суға ерітіп, қантты сироппен араластырады. Емдік сироп әрбір ара семьясына 1 л мөлшерінде дезинфекцияланған жеке оттықтарға жылы күйінде (30 -- 37°) қойылады.
Әрбір 5 -- 7 күн сайын үш рет емделеді. Егер ауру қайталаса, бұрынғы қолданылған дәрінің орнына басқа дәрі беріледі.
Антибиотик ерітінділерін бүрку. Жоғарыда айтылған антибиотиктердің біреуін көрсетілген мөлшерде алып, бір литр жылы суда (38°) ерітіп, оны бал арасы семьяларына бүркеді.
Ерітіндіні бүрку жұмысы бал арасы семьяларында балдың жеткілікті запасы болған жағдайда жылы шуақ күндері жүргізіледі. Қонып отырған аралармен бірге әр рамканы екі жағынан бірдей бүркеді. Бүріккенде ерітіндінің бал араларының үстін сәл ғана ылғалдауын, ерітіндінің ұрыққа тікелей тимеуін қадағалау керек.
Емдік дуст ұнтақтарымен тозаңдандыру. Жоғарыда аталған дәрілердің біреуі көрсетілген мөлшерде алынып, 20 г қант ұнтағымен араластырылады. Тозаңдандыру үшін әдеттегі ұнтақ шашқыш пайдаланылады [1,3,45].

1.2 Аэромоноз

Аэромоноз (қызамық, геморрагиялық септицемия, шемен) - балықтың терісі мен ішкі мүшелерінің қанталап қабынуымен, қабыршықтарының сыдырылып, құрсақ қуысына сұйықтық жиналып, көзі шарасынан шығып, кейде денесінде ойық жарақаттар пайда болуымен сипатталатын жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. М.Белен (1904) тұқы балықтың зілсіз қызамығының коздырушысы ретінде Ваcterium cyprinicida микробын сипаттаса, В.Шеперклаус (1930) Аchromobacter punctatum (Aeromonas punctata) бактериясын тұқы балықтың жұқпалы шеменінің
қоздырушысы деп дәлелдеді.
Қазіргі уақытта қызамық (краснуха) үш дербес аурудың жиынтық атауы деп қабылданады. Бұл ауруларға аэромоноз, көктемгі вирус ауруы, сепсистік псевдомоноз жатады. Олар бір-біріне қабаттасып аралас инфекция ретінде де өтеді. Бұл аурулар тұқы балықты тоған суда қолдан өсіретін Европа, Азия. Онтүстік Америка елдерінде тараған.
Қоздырушысы - Aeromonas punctata (Аеromonas hydrophila) бактериясы. Ол қысқаша келген (1,2-1,8х0,5-0,6 мкм), грам теріс, қозғалмалы, шеткері орналасқан жіпшелері бар таяқша. Жартылай ауасыбағалы, спора мен қауашық түзбейді. Қарапайым кәдімгі коректік орталарда 20-30°С-та өседі.
Індеттік ерекшеліктері. Аэромонозбен тұқы балық, сазан және олардың будандары ауырады. Сонымен қатар табан балық, қара балық және басқалары шалдығады, әсіресе 2-3 жасар тұқы балықтар жиі ауырып, жаппай шалдығады да, зор шығынға ұшырайды. Аурудың байқалуы судың температурасына байланысты болады. Жылы аймақта 1-2 жасар балық ауырса, орталық және солтүстік өлкелерде 2 жастан жоғары балықтар ауырады.
Ауру қоздырушысының бастауы - ауырған және микроб алып жүретін балықтар. Олар қоздырушыны экскременттері арқылы бөліп шығарады. Су қоймаларында бактериялар ұзақ уақыт сақталады. Бір су коймасынан екіншісіне микроб балықты бакылаусыз тасығанда, суменен зақымданған балықтар өздері жүзіп келгенде, балықпен коректенетін құстар арқылы, балық аулайтын жабдықтармен беріледі.
Қоздырушы балық денесіне зақымданған тері, ауыз және желбезек арқылы енеді. Сонымен қатар тоғыштар, шаяндар, сүлік арқылы берілуі де мүмкін. Аурудың таралуына балықтың тығыз орналастырылуы, жарақаттану, жайсыз гидрохимиялық жағдайлар (оттегінің жетімсіздігі, төменгі рН) әсер етеді. Аэромоноз әдетте көктем мен жазда байқалады. Кейде жаздың соңында да әсіресе бір жастағы балықтардың арасында кездеседі. Аурудан балықтардың шығыны 25-90% мөлшерінде болады [1,2,3,4].
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезең 3-30 күн. Ауру бір мезгілде әртүрілі балықтарда жіті, жітіден төмен және созылмалы өтеді.
Жіті өткенде жүзу қанатының, денесінің кей жері немесе тұтастай терісі қабынып, ошақтанып қанталайды; құрсағында және бүкіл денесінде сұйық іркіліп шығып, қабыршықтары түсе бастайды.
Қабыршықтарының астында мөлдір немесе қан аралас сұйыққа толған қолдырауықтар кездеседі. Артқы тесігі томпайып, ішін басқанда одан созылып қоймалжың сүйық ағады.
Жітіден төмен өткенде экссудаттық процестер бәсең болады. Денесінің әр жерінде терісі өліеттеніп, әртүрлі ойылымдар пайда болып, олар астындағы бұлшық етті зақымдап, сүйекке, тіпті ішкі ағзаларға дейін, тесілуге әкеп соғады. Кейде ойылған жарақатты зең саңырауқұлағының жіпше желілері басып кетеді. Ойылымның шеті бастапкыда кызыл түсті, кейін ақшыл белдеумен көмкеріледі. Көбінесе жүзу қанатының жарғағы өліеттеніп, ортасындағы қылтанақтары жалаңаштанады.
Аурудың аталған екі түрінде де балық көп қозғалмай, таза су ағынына келіп, судың бетінде қалқып, сыртқы әсерді қабылдамай, денесін толық игере алмай, өліп қалады.
Аурудың созылмалы өтуі әдетте жаздың соңы мен күзде байқалып, ауырған балық көбінесе жазылып кетеді. Балықтың денесінде ойылымдар байқалып, олар дәнекер ұлпамен тыртықтанып, бітіп, орны көк теңбілденіп, уақыт өте келе білінбей кетеді. Жарасы жазылған соң, егер ол ауқымды болса, омыртқасы, көбінесе артқы жағы қисайып бітеді.
Патологоанатомиялық өзгерістер. Ауру жіті өткенде тұқы балықтың терісіне серозды-қанталаған қабыну болады. Бұлшық еттері домбығып, кескенде суланып тұрады.
Құрсақ қуысы мөлдір немесе қанды сұйыққа толы, кейде қоймалжың масса болады, іш пердесі мен ішкі ағзалары қанға кернеледі. Бауыр болбырап, сарғыш немесе сұрғылт, кейде жасыл түсті, кей жері өліеттенеді. Өт қабы өтке кернелген. Көк бауыр ұлғайып, қара кошқыл түсті болады.
Жүректе ноқатты қанталаулар кездеседі. Жүзу жарғағының қан тамырлары қанға толы. Бүйректері ісініп, ұлғаяды. Ішек қатарлы немесе қанталап қабынады. Аэромоноз жітіден төмен өткенде аталған өзгерістер оншама көзге түспейді. Ауру созылмалы өткенде ішкі ағзалар өзгеріске ұшырамайды, тек балықтың денесінде ойылымдар байқалады.
Балау бактериологиялық зерттеулердің нәтижелері бойынша індеттанулық деректерді, клиникалық белгілері мен патологоанатомиялық өзгерістерін ескере отырып жүргізіледі. Бөлініп алынған А. рипсtatа өсінінің уыттылығын массасы 150-250 г тұқы балықтарға және ақ тышқандарға жұқтырып тексереді. Зардапты аэромонадаларды агглютиация реакциясы арқылы айқындауға болады.
Емі. Емдік және дауалық мақсатта әртүрлі дәрі-дәрмектер қолданылады. Жемге қосып биомицин, левомицетин, синтомицин, фуразолидон, жемдік антибиотиктер мен метилен көгін береді.
Әдетте балыққа 3 күн емдік азық, содан кейін 3 күн жай азық беріп, осылайша алмастырып отырады. Бұндай 10-15 күңдік емдік курсты вегетациялық маусымда 2-3 рет қайталайды. Антимикробтық препараттарды тағайындар алдында оларға ауру қоздырушысының сезімталдығын анықтау қажет. Балықты пайдаланудан 30 күн бұрын антибиотиктерді беруді тоқтатады.
Аталық және өсірілетін балықтарға құрсақ қуысына инъекция арқылы 1 кг массасына 20-30 мг левомицитинді 3 рет: көктемде қыстамадан кейін және санақ кезінде, күзде кыстама алдында береді. Дибиомицинді 25 мгкг дозада экмолинмен қосып, 1 рет уылдырық шашардан 3 апта бұрын береді.
Дауалық мақсатпен ваннада тоғыту үшін левомицетинді 300 мгл, экспозициясы 24 сағат, синтомицинді 600-1 000 мгл, экспозициясы 24 сағат, метилен көгін 50-200 мгл экспозициясы 16 сағат пайдаланады.
Дауалау және күресу шаралары. Аэромонозбен ауырып жазылған балықтарда қалыпты иммунитет қалыптасады.
Аурудың алдын алу үшін су қоймасын қоздырушы микробпен ластанудан сақтау керек. Ол үшін тасылатын өсіруге арналған балықтарға қатаң ветеринариялық-санитариялық бақылау жасау қажет. Әкелінген балықтарды жергілікті балықтармен араластырмай, тоғанның жеке бөлігіне жібереді де, 30 күндей карантин жағдайында ұстайды.
Аэромоноз шыққанда балық шаруашылығына карантин қояды. Өлген балықтарды жинап, жояды. Күзде балықтарды ұстап алған соң, тоғандағы суды ағызып жіберіп, түбін тазалап 2 рет хлорлы әкпен дезинфекциялайды. Сауықтыру үшін тоғанның орнына шөп немесе көкөніс өсіреді. Нәтижесінде тоған орны кұрғатылып, зарарсыздандырылады. Осындай шаралардан кейін тоғанды сумен толтырып, қайтадан балық жібереді [1,2,4,5].

1.3 Қызыл балықтардың фурункулезі

Қызыл балықтардың фурункулезі (фурункулез лососевых) -септицемиямен және бұлшық етте абсцессалардың пайда болуымен сипатталатын жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Ауру туралы алғашқы мәліметті Герминияда Эммерих пен Вайвель (1894) жариялады.
Қоздырушысы - Аeromonas salmonicida бактериясы, грам теріс, ұшы жұмыр, үлкендігі 1,7-2,7 х 1 мкм таяқша. Жағындыда жеке, қосарланып немесе тізбектеліп орналасады. Қозғалмайды, спора мен қауашақ түзбейді, жартылай ауасыбағалы өсуіне қолайлы температура 18-25°С.
Індеттік ерекшеліктері. Фурункулезге қызыл балықтың (арқан балықтың) барлық түрлері шалдығады. Ауру аталық балықтарда уылдырық шашу маусымы кезінде және одан кейінгі уақытта ауыр өтеді. Өсім беретін жас балықтар да ауырады, құрт шабақтар өте сирек ауырады. Фурункулезге балықтың басқа түрлері, тіпті бақа да шалдығуы мүмкін.
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі 15-21°С жағдайында 7 күн шамасында. Ауру аса жіті, жіті, жітіден төмен және созылмалы өтеді.
Фурункулез аса жіті өткенде, әсіресе коңы жақсы балық, аурудың белгілері білініп үлгермей өліп кетеді.
Жіті өткен жағдайда балықтың іші өтіп, нәжісіне қан араласады. Терісінде, желбезегінде, кеуде жүзу қанаттарының түбінде жолақты қанталаулар пайда болып кейіннен ісінеді. Балық 3 күн ішінде өледі немесе ауру жітіден төмен түрге ауысып, ісінген жерлері ойылып, іріңді өліет араласқан экссудат бөлінеді. Фурункулалар жарылғанда орнында қызарған ойылымдар пайда болады.
Балықтың желбезегі бозарып, көзі бадырайып кетеді. Процесс 4-7 күнге созылып, балықтар зор шығынға ұшырайды.
Ауру созылмалы өткенде дененің зақымданған телімдеріне теріні зақымдайтын саңырауқұлақтар түсіп, кейбір балықтардың денесінде, басында іріңді ойылымдар пайда болып, жүзу жарғақтары ыдырайды. Желбезектері бозарып, мәрмәр түсті болады. Балық өте жүдеп, денесі қараяды, жазылған жағдайда ұзақ уақыт бактерия алып жүреді.
Патологоанатомиялық өзгерістер. Ауру аса жіті өткенде айтарлықтай өзгеріс байқалмайды. Жіті және жітіден төмен өткенде құрсақ қуысында экссудат іркіліп, ішкі ағзалары мен асқорыту жолдары қанталап, қабынып, жүрегі мен бауыры өліеттенеді. Созылмалы өткенде бауыры бозарып немесе сарғаяды да, ішектерінде ақшыл-сары жалқақ болады, кейде ішкі ағзалары қанталайды.
Балау бактериологиялық зерттеудің нәтижелеріне сүйеніп, індеттанулық деректерді, клиникалық белгілерін және патологоанатомиялық өзгерістерді ескере отырып жүргізіледі.

Емі. Балықтың 100 кг массасына есептегенде 24 г сульфамедизин және 6 г сульфогуанидин 3 күн ішінде беріледі. Келесі 7 күн бойы бұл дәрілердің дозасы тиісінше 12 және 8 г болады. Сонымен қатар левомицетин немесе тетрамицин балықтың 100кг массасына 5-7,5 г дозамен 2 апта бойы беріледі. Тоғандағы барлық балықты бір мезгілде емдеу қажет.
Дауалау және күресу шаралары. Қызыл балықтардың фурункулезі байқалған шаруашылыққа карантин қояды. Ауырған балықтарды, егер товарлық нұсқыны болмаса, жояды. Су қоймасы мен тоғандарды, балық аулайтын құрал-жабдықтарды тазалап, дезинфекииялайды [1,4,5,6].

1.4 Жүзу жарғағының қабынуы

Жүзу жарғағының қабынуы (Воспаление плавательного пузыря) - тұқы балықтың жүзу жарғағының қабынуымен сипатталатын жұқпалы ауру.
Қоздырушысы. Аурудың жұқпалы екендігі ешқандай күдік тудырмайды, бірақ оның қоздырушысы осы күнге дейін дәл анықталған жоқ. Әртүрлі зерттеушілер аурудың қоздырушысы вирус, бактерия, саңырауқұлақ, тіпті балдыр деген пікірді жақтайды.
Індеттік ерекшеліктері. Жүзу жарғарының қабынуы (ЖЖҚ) көбінесе екі жасар тұқы балықта кездеседі, бір жастағы немесе бірен-саран екі жастан асқан балықтарда да ұшырасуы мүмкін. Сазан бұл ауруға біршама төзімді.
ЖЖҚ-ның жаппай білінуі тек жазда байқалады. Әдетте тоғанның зоогигиеналық жағдайы неғүрлым нашар, тұқы балықтың тығыздығы жоғары болса, ауру соғұрлым зардапты өтеді. Қыста бір жаска дейінгі балықта ауру созылмалы өтіп, бірте-бірте өле бастайды. Бір жасқа дейінгі және бір жасар балықтарда өлім көрсеткіші 30% дейін, ал товарлық балықта 50% дейін жетеді.
Инфекция қоздырушысының бастауы - ауру балық. Судың түбіндегі топырақтан және лайдан жүғады.
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі 30-90 күн, су салқын болғанда 8 айға дейін созылады. Ауру жіті, жітіден төмен және созылмалы өтеді.
Жіті өткенде тұқы балық қоректенуін тоқтатып, сыртқы әсерге сезімі жоғалып, қозғалысы баяулайды. Жүзгенде денесі бір жағына ауып, немесе тікейген күйде болады. Құрсағы кеуіп, іркілдеп тұрады, артқы тесігі сыртына айналады. Желбезегі бозарып, денесінің кейбір телімдері қанға кернеледі. Жазда екі жасар балықтардың 80-100 %-і шалдығып, көбінесе жаппай өледі. Тірі қалған балықтарда ауру жітіден төмен немесе созылмалы түрге ауысады.
Жітіден төмен өткенде аурудың белгілері бәсендеу білініп, аздаған балықтарда ғана байқалады. Созылмалы өткенде оншама білінбейді, кейбір балықтың іші кеуіп, кейіннен басылып қалады. Жазғы жайылым тоғандарында балықтың өлімі оншама білінбейді, ал кыстамада 30-60% тұқы балық өлімге ұшырайды.
Патологоанатомиялық өзгерістер. Екі жасар тұқы балықта жүзу жарғағы күңгірт тартып, қан тамырлары білеуленіп, жүзу жарғағының қабыршығында ноқатты қанталаулар болады. Жүзу жарғағы суланып, қанталап, немесе іріңдеп, өліеттеніп қабынады, оның іші шіріген массаға толып, айналасында іріңді экссудатқа толы қуыс пайда болады. Көк бауыр ұлғайып, болбырап қызыл-қошқыл немесе теңбіл түсті болады. Бауыр босаңсып, бозарып, аламыштанады. Созылмалы өткенде бір жасқа дейінгі балықта жүзу жарғағы суланып домбығады, экссудат бірте-бірте қоймалжың немесе быламық массаға айналады. Екі жасар балықтың жүзу жарғағы кішірейіп, қабырғасы қалыңдап, бұжырланып, кейбір тұстары томпайып немесе жиырылып тұрады. Қан тамырының әр жерінде сұрғылт-коңыр, қарайған дақтар болады.
Балау індеттанулық деректердің, клиникалық белгілерінің, ең бастысы патологоанатомиялық өзгерістер негізінде жүргізіледі.
Иммунитет. Ауырып жазылған тұқы балық қайтадан ауырмайды, немесе жеңіл ауырады.
Дауалау және күресу шаралары негізінен жалпы балық өсіру және ветеринариялық-санитариялық ережелерді сақтауға негізделген. ЖЖҚ және баска аурулар тараған шаруашылықтардан балық әкелуге болмайды.
ЖЖҚ байқалған жағдайда шаруашылыққа немесе тоғанға шектеу койып, балықтың барлық түрлерін, уылдырықты, балық қорегіне пайдаланатын омырткасыздарды, су өсімдіктерін әкелуге, әкетуге тиым салынады. Су қоймасын сауықтыру жазда суын жіберіп, шөп өсіру немесе кешенді шаралар жүргізу арқылы жүргізіледі.
Балықтарды емдеу үшін жеміне метилен көгін қосады: аталық балықтар үшін 1 кг жемге 3 г косып, уылдырық шашар маусымының алдында 13-15 күннен 2-3 курс жүргізіледі, бір жаска дейінгі балықтарға 1 кг жемге 1 г қосып 10-12 күннен 3 курс жүргізеді, екі жасар балықтарға 1 кг жемге 0,5 г қосып, жазда 2-4 курс өткізеді. Аэромонозды емдеуге ұқсас ретпен емдік антибиотиктер қолдануға болады [1,2,4,5,6].

1.5Сепсистік псевдомоноз

Сепсистік псевдомоноз - балыктың әлсіреп, көзі бадырайып, денесінде ошақты қанталаулар пайда болып, іші кебуімен сипатталатын жұқпалы ауру.
Қоздырушысы - Pseudomonas capsulata және Pseudomonas cyprinisepticum грам теріс, қозғалмалы, монотрих, мөлшері 1-2 х 5-0,7 мкм таяқша. Спора түзбейді, P. capsulata балық организмінде қауашақ түзеді. Өсуіне қолайлы температура 20-2 5сС.
Індеттік ерекшеліктері. Түқы балық, табан балық, кара балық шалдығады. Ауру қыстамалық тоғандарда судың температурасы төмен болған жағдайда, күзде, қыста көктемде байқалады. Оның шығуына балықты қыстамаға жіберу үшін ұстағанда денесінің жарақаттануы, ұсақ, нашар балықтардың араласуы және судағы балық өлекселерінің шіруі себеп болады.
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі анықталған жоқ, өте жіті өтеді. Тұқы балық пен табан балықтың іші кеуіп, қабыршағы үрпиіп, көзі бадыраяды. Денесінің әр жері қанталап, қызарады, артқы тесігі томпайып тұрады. Ауырған балық самарқау тартып, тоғанда ретсіз, бейберекет жүзіп жүреді, сыртқы әсерге сезімі нашарлайды.
Патологоанатомиялық өзгерістер. Құрсақ қуысында мөлдір немесе қызғылт қоймалжың сұйық болады, ішкі ағзалары ісініп кетеді. Бауыр бозғылт тартып, қанталаған телімдер ұшырасады, көк бауыр шектен тыс ұлғаяды, бүйректері босаңсып, ноақатты қанталаулар кездеседі. Борша еттері кейде болбырап кетеді.
Балау. Ауруды анықтау індеттік деректерге, клиникалық белгілеріне, патологоанатомиялық өзгерістеріне, бактериологиялық зерттеулердің нәтижелеріне негізделеді. Массасы 100 г. мөлшеріндегі тұқы балықтарға биосынама қояды.
Емі. Аталық және өсіруге арналған балықтарға аэромоноз кезінде ұсынылған тәсілмен дибиомицин және экмолин береді.
Дауалау және күресу шаралары. Аурудың алдын алу үшін қыс мезгілінде балықтардың гигиеналық-санитариялық жағдайын бақылауға алып, оларды қыстамаға ауыстырған кезде жарақаттанудан сақтау қажет. Температураның қолайлы, оттегінің жеткілікті болуының маңызы зор. Қыстамалық су қоймасын ретті түрде қоқыстан, өлген балықтан тазалап, су жіберген кезде ұсақ балықтар кетпеуін қадағалау қажет [1,4,5,6,7].

1.6 Бронхиомикоз

Бранхиомикоз - балықтың желбезегінің зақымдануымен сипатталатын, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Ауруды алғаш рет Германияда М.Плен (1912) сипаттаған, кейіннен ол Польшада, Чехославакияда, Ресейде байқалды.
Қоздырушысы - Тұқы балықта, сазанда, табанда - Вranchiomyces sanguinis, шортанда - Вranchiomyces demigrans, ал қара балықта саңырауқұлақтың аталған екі түрі де ауру қоздырады.
Індеттік ерекшеліктері. Бәрінен де 1-2 жастағы тұқы балық пен сазан жиі ауырады, басқа балықтар сирек шалдығады. Бранхиомикоз тек жылы күні судың температурасы 22°С-тан жоғары болғанда байқалады. Кенеттен және жаппай білінеді.
Инфекция қоздырушысының бастауы - ауырған балықтар, ал жүғу факторы - өлген балықтар мен зарарланған тоғанның түбі. Аурудың шығуына су қоймасының ластануы, судағы оттегінің азаюы ықпал етеді. Бір су қоймасынан екіншісіне ауру қоздырушысы тасымалданған балықпен, аққан сумен келеді. Өлім көрсеткіші 50-70%-ке жетеді.
Өтуі мен симптомдары. Бранхиомикоздың жаппай білінуі 5-12 күнге созылады. Ауырған балық қоректенуін тоқтатып, ағынға немесе тоғанның жағасында судың бетінде қимылсыз түрып қалады. Желбезегінде ноқатты қанталаулар пайда болып, желбезек ұлпасының бір жері бозарып, екініші жері қара қошқылданып, аламыш түсті келеді. Желбезектің кей тұстары өліеттеніп, шеті жырымдалады.
Патологоанатомиялық өзгерістер ішкі ағзаларында байқалмайды. Желбезектен гистологиялық препарат даярлап, микроскоппен қарағанда саңырауқұлақтың жіпшелері мен споралары көрінеді.
Балау алдын-ала клиникалық және патологоанатомиялық белгілері бойынша (желбезектің аламыштануы және бүлінуі) қойылады. Түпкілікті диагноз микроскопиялық, гистологиялық және микологиялық зерттеулердін нәтижесіне негізделеді.
Емі жоқ.
Дауалау жене күресу шаралары. Бранхиомикоз байқалған жағдайда судың ағынын күшейтіп, оттегімен қанығуын молайтады. Ауырған балықтарды ұстап, өлген балықтарды жинайды. Балықтарды қолдан қоректендіруді, органикалық тыңайтқыштарды қолдануды тоқтатады. Су қоймасына үйрек пен қазды жібермейді. Судың рН көрсеткішін әк сүтін қосып 8,0-8,5 дейін көтереді, Балықты бір су қоймасынан екіншісіне көшіруді тоқтатып, балық аулау жабдықтарын үнемі дезиифекциялап тұрады [1,5,6,7,8].

1.7 Күл

Бұл ауруды вирус қоздырса керек деген топшылау бар. Күл күлдіреуіктерінен дөңгелекше көлемі -- денешіктер табылған.
Ауруға бейімділік және аурудың таралу көзі. Күлге көбіне тұқым балық, кейде сеголетка шалдығады. Онымен аталық балық та, аналық балық та ауырады. Қоздырғышты тек ауруға шалдыққаны ғана емес, оған шалдықпаған, бірақ аурулы балықпен әрдайым бірге болған балық та таратып отырады. Атап айтқанда сеголеткалар мен бір жасқа толған балық күлді ауру шыққан су айдынынан таза су айдынына таратып жібере алады. Сондай-ақ күлге тыран, қара балық, қызыл қанат балық т. б. шалдығады. Аурудың шығуына суда кальцийдің жеткіліксіз болуы, су реакциясының қышқыл болуы және оның ластанып кетуі сияқты жәйттер себебін тигізеді.
Белгілері. Күл шыққан балықтың өсуі тежеледі. Ауруға шалдыққан балықтың денесіне түйнеме жара шығады, ол әуелі қоңырқай, кейінірек солғын ақшыл түсті болады. Түйнеме жара эпителий клеткаларының өсіп-ұлғаюы нәтижесінде пайда болады. Кейінірек бұл жаралар біріне-бірі ұласып, балықтың үстін басып кетеді. Егер жара денесінің едәуір бөлігіне жайылса, балық көбіне өліп қалады.
Ауруды анықтау. Күл белгілерінің айқындығы соншама, оны анықтау қиынға түспейді.
Аурудан арылу. Ауру балықты басқа су қоймасына ауыстыруға мүлде болмайды. Көктемде және күзде балық иіргенде ауру балықты мұқият іріктеп алып, бракқа шығарып отыру керек. Судың сілтілік реакциясын арттыру үшін оған әк қосу қажет [1,2,6,7,9].

1.8Қылау немесе сальмонеллез

Қылау -- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.