Қарашығынақ газды-конденсатты кен орнын «Саклинг-процесс» тәсілін қолданып игеру
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1 Кен орны жайлы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2. Геологиялық құрылым сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кен орын қимасының литологиялық.стратиграфиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.5 Мұнайгаздылық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық моделі ... ... ... ... ... ... ... .15
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты.фильтрациялық
касиеттері және олардың біртексіздігінің сипаттамасы ... ... ...16
1.7. Мұнайдың, газдың және судың құрамы мен қасиеттері ... ... ... ... ... ...17
1.7.1 Қабат газының құрамы мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7.2 Қабат мұнайының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7.3 Қабат суларының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.8 Мұнай, газ қорлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2. Техника.технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ..21
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы ... ... ... ... ... ... ... .25
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... 29
2.4 Кен орнын Сайклинг процеспен игеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.4.1 Газды конденсатты кен орындарында конденсатты өндірудегі негізгі мәселелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
2.4.2 Сайклинг процесін шет мемлекеттерде қолдану тәжірибиесі ... ..31
2.4.3 Ұсынылып отырған «Сайклинг процесті» кен орны аумағында қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
2.4.4 Сайклинг процесті жүзеге асырудағы игеру жүйесін таңдау ... ..33
2.4.5 Игеру режимін таңдау және ұңғылар торын орналастыру ... ... ... .34
2.4.6 Технологиялық парамерлерді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.4.7 Айдаудың тиімді қысымын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.5 Сайклинг процесті іске асыруға арналған жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... 43
2.5.1 Ұңғыға айдалатын газды тазалау жабдықтары ... ... ... ... ... ... ... ..43
2.5.2 Газдарды қабатқа айдауға арналған компрессор қондырғысы ... .47
2.5.3 Компрессор қондырғысының негізгі техникалық көрсеткіштерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
2.5.4 Ұңғы сағасының жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
2.5.5 Сорап компрессор құбырын (СКҚ) қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... 52
2.5.6 Фонтандық арматураны таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
2.5.7 Штуцердің диаметрін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3. Экономика бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.1 Негізгі және қосымша өндірісті басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Еңбекті және жалақыны ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... 55
3.3 Қарашығанақ кен орнын пайдаланудың техника экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
3.4 Ұсынылатын іс шаралардың қысқаша мазмұны және оларды енгізу..57
3.4.1 Сайклинг процесті енгізгеннен кейінгі өндірілетін өнім көлемін анықтаймыз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
3.4.2 Іс.шараны енгізгенге дейінгі пайдалану шығындарын анықтау...57
3.4.3 Іс.шараны енгізгеннен кейінгі пайдалану шығындарын есептеу.60
3.4.4 Іс.шараны енгізгеннен кейінгі жылдық экономикалық
тиімділікті анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
4. Еңбекті қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
4.1 Еңбекті қорғау заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
4.2 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
4.3 Техника мен технологияның қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
4.4 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
4.5 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
1. Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.1 Кен орны жайлы жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2. Геологиялық құрылым сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кен орын қимасының литологиялық.стратиграфиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.5 Мұнайгаздылық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық моделі ... ... ... ... ... ... ... .15
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты.фильтрациялық
касиеттері және олардың біртексіздігінің сипаттамасы ... ... ...16
1.7. Мұнайдың, газдың және судың құрамы мен қасиеттері ... ... ... ... ... ...17
1.7.1 Қабат газының құрамы мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7.2 Қабат мұнайының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7.3 Қабат суларының қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.8 Мұнай, газ қорлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2. Техника.технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ..21
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы ... ... ... ... ... ... ... .25
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... 29
2.4 Кен орнын Сайклинг процеспен игеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
2.4.1 Газды конденсатты кен орындарында конденсатты өндірудегі негізгі мәселелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
2.4.2 Сайклинг процесін шет мемлекеттерде қолдану тәжірибиесі ... ..31
2.4.3 Ұсынылып отырған «Сайклинг процесті» кен орны аумағында қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
2.4.4 Сайклинг процесті жүзеге асырудағы игеру жүйесін таңдау ... ..33
2.4.5 Игеру режимін таңдау және ұңғылар торын орналастыру ... ... ... .34
2.4.6 Технологиялық парамерлерді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.4.7 Айдаудың тиімді қысымын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.5 Сайклинг процесті іске асыруға арналған жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... 43
2.5.1 Ұңғыға айдалатын газды тазалау жабдықтары ... ... ... ... ... ... ... ..43
2.5.2 Газдарды қабатқа айдауға арналған компрессор қондырғысы ... .47
2.5.3 Компрессор қондырғысының негізгі техникалық көрсеткіштерін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
2.5.4 Ұңғы сағасының жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
2.5.5 Сорап компрессор құбырын (СКҚ) қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... 52
2.5.6 Фонтандық арматураны таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
2.5.7 Штуцердің диаметрін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3. Экономика бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.1 Негізгі және қосымша өндірісті басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Еңбекті және жалақыны ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... 55
3.3 Қарашығанақ кен орнын пайдаланудың техника экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 56
3.4 Ұсынылатын іс шаралардың қысқаша мазмұны және оларды енгізу..57
3.4.1 Сайклинг процесті енгізгеннен кейінгі өндірілетін өнім көлемін анықтаймыз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
3.4.2 Іс.шараны енгізгенге дейінгі пайдалану шығындарын анықтау...57
3.4.3 Іс.шараны енгізгеннен кейінгі пайдалану шығындарын есептеу.60
3.4.4 Іс.шараны енгізгеннен кейінгі жылдық экономикалық
тиімділікті анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 61
4. Еңбекті қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 63
4.1 Еңбекті қорғау заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
4.2 Тіршілік қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
4.3 Техника мен технологияның қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
4.4 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66
4.5 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орны Батыс Қазақстанда, Ресей шекарасына жақын маңда жатыр, оның ауданы шамамен 180 км2 құрайды. Кен орны Батыс-Қазақстан облысының шұрайлы даларында орналасқан және орталығы Ақсай қаласы болып табылатын Исабаев ауданының әкімшілігіне қарайды.
Қарашығанақ кен орны, өзгеде Республика аймағында орналасқан кен орындарынан айырмашылығы қабаттан өндірілетін өнімнің құрамында конденсаттың өте көп мөлшерде кездесетіндігімен сипатталады.
Газды конденсатты кен орнын игеру кезінде газды кен орнына қарағанда қабаттан конденсаттың мүмкіндігінше көп мөлшерін өндіруді қамтамасыз етумен байланысты қосымша және маңызды мәселе туындайды. Егер өнімді қабатта ретроградтық өзгерістер болмағанда, онда одан өндірілетін конденсаттың көлемі жердің бетіне шығатын газдың мөлшеріне пропорционал болатын еді. Ал қабат қысымы жалпы өндірілген өнім көлеміне байланысты азаяр еді.
Лабораторияда жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша қабат энергиясының тауысылу ережесінде газды конденсатты кен орнын игеру кезінде конденсаттың ретроградтық жоғалуы оның жалпы қорының 50-55% құрайды. Ал кейбір жағдайларда бұл сандардан айтарлықтай ауытқуы мүмкін. Табиғи газдың құрамындағы конденсаттың мөлшері неғұрлым көп болса және оның тығыздығы жоғары болатын болса онда конденсаттың ретроградтық жоғалуы 70-80% құрайды.
Кен орнын игеру кезінде қабаттағы конденсаттың жоғалуын болдырмау үшін немесе айтарлықтай азайту үшін қабат қысымының мөлшерін конденсациялау басталатын қысым мөлшеріне дейін төмендеуіне мүмкіндік бермеу қажет. Ол үшін қабат қысымын бастапқы қалпында оған жасанды әсер ету арқылы ұстап тұру қажет.
Міне осы мақсатқа жету үшін газдың шеңбер бойымен айналуын қамтамасыз ету тәсілі, яғни басқаша айтқанда «сайклинг-процесс» ұсынылды. Яғни бұл тәсіл арқылы қабаттағы конденсаттардың жоғалуларын алдын-алудың ең тиімді көрсеткішіне қол жеткізілді.
Қарашығанақ кен орны, өзгеде Республика аймағында орналасқан кен орындарынан айырмашылығы қабаттан өндірілетін өнімнің құрамында конденсаттың өте көп мөлшерде кездесетіндігімен сипатталады.
Газды конденсатты кен орнын игеру кезінде газды кен орнына қарағанда қабаттан конденсаттың мүмкіндігінше көп мөлшерін өндіруді қамтамасыз етумен байланысты қосымша және маңызды мәселе туындайды. Егер өнімді қабатта ретроградтық өзгерістер болмағанда, онда одан өндірілетін конденсаттың көлемі жердің бетіне шығатын газдың мөлшеріне пропорционал болатын еді. Ал қабат қысымы жалпы өндірілген өнім көлеміне байланысты азаяр еді.
Лабораторияда жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша қабат энергиясының тауысылу ережесінде газды конденсатты кен орнын игеру кезінде конденсаттың ретроградтық жоғалуы оның жалпы қорының 50-55% құрайды. Ал кейбір жағдайларда бұл сандардан айтарлықтай ауытқуы мүмкін. Табиғи газдың құрамындағы конденсаттың мөлшері неғұрлым көп болса және оның тығыздығы жоғары болатын болса онда конденсаттың ретроградтық жоғалуы 70-80% құрайды.
Кен орнын игеру кезінде қабаттағы конденсаттың жоғалуын болдырмау үшін немесе айтарлықтай азайту үшін қабат қысымының мөлшерін конденсациялау басталатын қысым мөлшеріне дейін төмендеуіне мүмкіндік бермеу қажет. Ол үшін қабат қысымын бастапқы қалпында оған жасанды әсер ету арқылы ұстап тұру қажет.
Міне осы мақсатқа жету үшін газдың шеңбер бойымен айналуын қамтамасыз ету тәсілі, яғни басқаша айтқанда «сайклинг-процесс» ұсынылды. Яғни бұл тәсіл арқылы қабаттағы конденсаттардың жоғалуларын алдын-алудың ең тиімді көрсеткішіне қол жеткізілді.
1.Иванова М.М, Дементьев Л.Ф, Чоловский И.П. нефтепромысловая геология и геологические основы разработки месторождений нефти и газа.- М.: Недра, 1985.
2. Иванов М.М, Чоловский И.П, Брагин Ю.И. Нефтепромысловая геология.-М.: Недра, 2000.
3. Технологическая схема разработки месторождения Карачаганак. -Лондон.: 2000.
4. Кондрат Р.М. Газоконденсатоотдача пластов. - М.: Недра, 1992.
5. Маргулов Р.Д, Вяхирев Р.И. и др. Разработка месторождений со сложны составам газа. – М.: Недра, 1988.
6. Ширковский А.И. Разработка и эксплуатация газовых и газоконденсатных месторождений. – М.: Недра 1987.
7.Сыромятников Е.С, Победоносцева Н.Н. Организация, планирование и управление нефтегазодобывающими предприятиями. – М.: Недра, 1987.
8. Тайкулакова Г.С, Экономическая эффективность внедрения новой техники и технологических процессов. – А.:КазНТУ, 2000.
9. Куцын П.В. Охрана труда в нефтегазодобывающей промышленности. – М.: Недра, 1987.
10. Панов Г.Е. Охрана окружающей среды предприятиях нефтяной и газовой промышленности. – М.: Недра, 1986.
11.Материалы собранные на преддипломной практике.
2. Иванов М.М, Чоловский И.П, Брагин Ю.И. Нефтепромысловая геология.-М.: Недра, 2000.
3. Технологическая схема разработки месторождения Карачаганак. -Лондон.: 2000.
4. Кондрат Р.М. Газоконденсатоотдача пластов. - М.: Недра, 1992.
5. Маргулов Р.Д, Вяхирев Р.И. и др. Разработка месторождений со сложны составам газа. – М.: Недра, 1988.
6. Ширковский А.И. Разработка и эксплуатация газовых и газоконденсатных месторождений. – М.: Недра 1987.
7.Сыромятников Е.С, Победоносцева Н.Н. Организация, планирование и управление нефтегазодобывающими предприятиями. – М.: Недра, 1987.
8. Тайкулакова Г.С, Экономическая эффективность внедрения новой техники и технологических процессов. – А.:КазНТУ, 2000.
9. Куцын П.В. Охрана труда в нефтегазодобывающей промышленности. – М.: Недра, 1987.
10. Панов Г.Е. Охрана окружающей среды предприятиях нефтяной и газовой промышленности. – М.: Недра, 1986.
11.Материалы собранные на преддипломной практике.
Қарашығынақ газды-конденсатты кен орнын Саклинг-процесс тәсілін қолданып
игеру
Дипломдық жоба
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. Геологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...8
1.1 Кен орны жайлы жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2. Геологиялық құрылым
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кен орын қимасының литологиялық-стратиграфиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...10
1.4
Тектоника ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.5
Мұнайгаздылық ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 13
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты-фильтрациялық
касиеттері және олардың біртексіздігінің
сипаттамасы ... ... ...16
1.7. Мұнайдың, газдың және судың құрамы мен қасиеттері
... ... ... ... ... ...17
1.7.1 Қабат газының құрамы мен
қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7.2 Қабат мұнайының
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7.3 Қабат суларының
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.8 Мұнай, газ
қорлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...19
2. Техника-технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ..21
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы ... ... ... ... ... ... . ... 25
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... 29
2.4 Кен орнын Сайклинг процеспен
игеру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...30
2.4.1 Газды конденсатты кен орындарында конденсатты өндірудегі
негізгі
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...30
2.4.2 Сайклинг процесін шет мемлекеттерде қолдану
тәжірибиесі ... ..31
2.4.3 Ұсынылып отырған Сайклинг процесті кен орны аумағында
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
2.4.4 Сайклинг процесті жүзеге асырудағы игеру жүйесін таңдау
... ..33
2.4.5 Игеру режимін таңдау және ұңғылар торын
орналастыру ... ... ... .34
2.4.6 Технологиялық парамерлерді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.4.7 Айдаудың тиімді қысымын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.5 Сайклинг процесті іске асыруға арналған
жабдықтар ... ... ... ... ... ... .. ..43
2.5.1 Ұңғыға айдалатын газды тазалау
жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... .43
2.5.2 Газдарды қабатқа айдауға арналған компрессор қондырғысы ... .47
2.5.3 Компрессор қондырғысының негізгі техникалық көрсеткіштерін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
2.5.4 Ұңғы сағасының
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
2.5.5 Сорап компрессор құбырын (СКҚ)
қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... .52
2.5.6 Фонтандық арматураны
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...53
2.5.7 Штуцердің диаметрін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3. Экономика
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 55
3.1 Негізгі және қосымша өндірісті
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Еңбекті және жалақыны ұйымдастырудың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... 55
3.3 Қарашығанақ кен орнын пайдаланудың техника экономикалық
көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...56
3.4 Ұсынылатын іс шаралардың қысқаша мазмұны және оларды енгізу..57
3.4.1 Сайклинг процесті енгізгеннен кейінгі өндірілетін өнім
көлемін
анықтаймыз ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .57
3.4.2 Іс-шараны енгізгенге дейінгі пайдалану шығындарын
анықтау...57
3.4.3 Іс-шараны енгізгеннен кейінгі пайдалану шығындарын есептеу.60
3.4.4 Іс-шараны енгізгеннен кейінгі жылдық экономикалық
тиімділікті
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...61
4. Еңбекті қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..63
4.1 Еңбекті қорғау
заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...63
4.2 Тіршілік
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 64
4.3 Техника мен технологияның
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
4.4 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 66
4.5 Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..67
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..69
КІРІСПЕ
Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орны Батыс Қазақстанда, Ресей
шекарасына жақын маңда жатыр, оның ауданы шамамен 180 км2 құрайды. Кен орны
Батыс-Қазақстан облысының шұрайлы даларында орналасқан және орталығы Ақсай
қаласы болып табылатын Исабаев ауданының әкімшілігіне қарайды.
Қарашығанақ кен орны, өзгеде Республика аймағында орналасқан кен
орындарынан айырмашылығы қабаттан өндірілетін өнімнің құрамында
конденсаттың өте көп мөлшерде кездесетіндігімен сипатталады.
Газды конденсатты кен орнын игеру кезінде газды кен орнына қарағанда
қабаттан конденсаттың мүмкіндігінше көп мөлшерін өндіруді қамтамасыз етумен
байланысты қосымша және маңызды мәселе туындайды. Егер өнімді қабатта
ретроградтық өзгерістер болмағанда, онда одан өндірілетін конденсаттың
көлемі жердің бетіне шығатын газдың мөлшеріне пропорционал болатын еді. Ал
қабат қысымы жалпы өндірілген өнім көлеміне байланысты азаяр еді.
Лабораторияда жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша қабат
энергиясының тауысылу ережесінде газды конденсатты кен орнын игеру кезінде
конденсаттың ретроградтық жоғалуы оның жалпы қорының 50-55% құрайды. Ал
кейбір жағдайларда бұл сандардан айтарлықтай ауытқуы мүмкін. Табиғи газдың
құрамындағы конденсаттың мөлшері неғұрлым көп болса және оның тығыздығы
жоғары болатын болса онда конденсаттың ретроградтық жоғалуы 70-80% құрайды.
Кен орнын игеру кезінде қабаттағы конденсаттың жоғалуын болдырмау үшін
немесе айтарлықтай азайту үшін қабат қысымының мөлшерін конденсациялау
басталатын қысым мөлшеріне дейін төмендеуіне мүмкіндік бермеу қажет. Ол
үшін қабат қысымын бастапқы қалпында оған жасанды әсер ету арқылы ұстап
тұру қажет.
Міне осы мақсатқа жету үшін газдың шеңбер бойымен айналуын қамтамасыз
ету тәсілі, яғни басқаша айтқанда сайклинг-процесс ұсынылды. Яғни бұл
тәсіл арқылы қабаттағы конденсаттардың жоғалуларын алдын-алудың ең тиімді
көрсеткішіне қол жеткізілді.
1. Геологиялық бөлім
1.1 Кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орны Батыс Қазақстанда, Ресей
шекарасына жақын маңда жатыр, оның ауданы шамамен 180 км2 құрайды. Кен орны
Батыс-Қазақстан облысының шұрайлы даларында орналасқан және орталығы Ақсай
қаласы болып табылатын Исабаев ауданының әкімшілігіне қарайды. Ақсайдың
тұрғындарының саны шамамен 25000 адамды құрайды Географиялық жағынан
жағынан кен орны солтүстік бойлықтың 51-ші параллелінің солтүстік-батысында
және 50-ші миридианның шығыс ұзақтылығында. Ақсай қаласынан 20 км
қашықтықта (Орал қаласының шығысынан 154 км) қашықтықта, теңіз деңгейінен
80-130 м биіктікте жатыр. Жақын маңдағы тұрғын жерлер болып мыналар
табылды: Тұңғыш (кен орнының түйісінде жатыр), Березовка (3 км), Успеновка
(9 км), Қаракемер (8 км), Қарашығанақ (4 км), Қарашыганак (6 км),
Димитров(9 км), Жарсуат (9 км), Бестау (4 км). Кен орнының оңтүстігінен 15
км қашықтықта Орал-Илецк теміржол желісі өтеді. Кен орны ауданын қатты
жамылтқысы бар Орал-Орынбор автожолы кесіп өтеді. Кен орнының
солтүстікшығысыннан 35 км қашықтықта Орынбор-Батыс шекара газкұбыры, ал
батысынан 160 км қашықтықта -Магышылак-Куйбышев мұнай кұбыры өтеді.
Орынбор қаласының солтүстік-батысынан 30 км қашықтықта орналасқан Орынбор
газ өңдеу зауытынан Қарашығанақ кен орнына дейін 120 км ұзындықтағы газ-
және конденсат құбырлары тартылған. Қарашығанақ кен орнынан Орынборға
дейінгі арақашықтық-80 км. Кен орнының. батыс бөлігінен солтұстік-шығыс
бағыттағы ЛЭП-35 электр желісі тартылған, ал кен орынынан ЛЭП-110 өтеді.
Орографиялык жағынан кен орны ауданы сирек жұйелі жыралармен мен
арқалықтармен кесілген жазықтық болып табылады. Жер бедерінің
биіктіктерінің құламалары 1 км-ге 50 м-ден аспайды. Кен орнының үлкен
аймағын қорғағыш орман қатарларымен бөлінген егіндік жерлер мен жайылымдар
алып жатыр. Кішкене орман массивтері Орал мен Елек өзендерінің жайылымында
бар. Ауданның шамамен 50%-ті егіндік жерлерге, 40%-ті жайылымдар есебінде,
қалған 10%-ті қалалық, ауылдық жерлер, ормандар, жолдар және
инфрақұрылымдар алып жатыр.
Ауданның өзендер желісі жазда кұрғап қалатын Березовка өзенімен
берілген, ол Елек селосы ауданында Елек өзеніне құяды, ал ол өз кезегінде
Орал обылысының ірі өзені Оралға құяды.
Ауданның климаты өкпекконтиненттік. Орташа жылдық температура 4,8оС,
орташа айлығы -16,4-тен +26,4оС-ке дейін (өзгереді. Жазы құрғақ және ыстық
(44оС-ға дейін, қыс суық, -43оС-қа дейін). Ылғи да күшті желдер тұрады,
қысқы уақытта оңтүтік және оңтүстік-батыс бағыттағы орташа жылдамдығы 6,2
мс желдер, ал жазғы уақытта солтүстік, солтүстік-батыс және шығыс
бағыттағы орташа жылдамдығы 4,3 мс желдер тұрады. Орташа жылдық жауын-
шашын мөлшері 220-дан 250 мм-ге дейін кұрайды Ең. жоғарғы тәуліктік жауын-
шашын мөлшері қсыста 10 мм, жазда-18,6 мм құады. Жыл бойына қар
жамылғысының биіктігі 13-тен 30 см-ға дейін өзгереді.
Сурет 1.1 Кен орны ауданының шолу схемасы
Облыстың топырақ жамылғысы оңтүстік қаратопырақ тармен, қара-қоңыр,
ашық-қоңыр және қоңырлау түсті топырақармен берілген. Орал өзенінің
жайылымында жайылымдық топырақтар дамыған Олар жайылым суастында қалған
кезде түзелді өсімдік жамылғысы бойынша далалық және шөлді аймақтарға
бөледі.
1.2. Геологиялық құрылым сипаттамасы
Қарашығанақ кен орнында ұңғымамен кайнозой, мезозой және палеозой
түзілімдері максималды тереңдікке 860 м (4 ұңғымасы) ашылған.
Түзілімдерінің бөлшектенуі палеонтологиялық және литологиялық мәліметтері
негізінде жасалған, ол одан әрі ұңғымаларда стратиграфиялық топтпрға бөлуге
пайдаланатын, кәсіпшілік-геологиялық сипаттамаға байланыстырылған Ең көне
бұрғылаумен ашылған түзілімдерге төменгі девон жатады.Бұғылаумен ашылған
төмендегі девондық қар-сұр әктасы аргиллиттердің қалыңдығы 6-ұңғымсында
430 м құрайды.
1.3 Кен орын қимасының литологиялық-стратиграфиялық сипаттамасы
Орта девон эйфель және живет ярустары көлемінде 4, 2,64,22,6
Ұңғымаларда ашылған және қима бойынша жоғары қарай қарасұр органогенді
аргиллит пен сирек жерлерде алевролит қатпарларымен ауысатын, тығыз,
майдақатпарлы, қара аргиллиттермен берілген, жалпы қалыңдығы 240м. Жоғарғы
девонның фран және фамен ярустары төменгі бөлігінде негізінен қима бойынша
жоғары қарай органогенді-детритті, сферолитті әктастармен жабылған,
аргиллитті және құмайтты қатпарлы алевролиттермен жалпы қалыңдығы
ұңғымасында 815м доломитті әктастармен берілген.
Таскөмірлі жүйенің түзілімдері кен орнының барлық ауданы бойынша
ашылған және төменгі (турнейлік, визейлік жөне серпух ярустары) жөне орта
(тек қана башқұрт ярусы) бөлімдерімен берілген. Қалыңдығы 6-245 м турней
ярусы фамен ярусында келісілген түрде жатыр және литологиясы бойынша іс
жүзінде айырмашылығы жоқ. Визей ярусы оск көкжиекүсті көлемінде (тулалық,
алексиндік, михайловтық және венд көкжиектері) орнатылған және екі типті
қимамен берілген: таязсулытеңіздік және салыстырмалы тереңсулы. Бірінші
типі органогенді-сынықты сұр әктастармен қалыңдығы 284-тен 110м-ге дейін
биоморфты-детритті ангидриттермен берілген. Салыстырмалы терең сулы типті
қима қалыңдығы 5-30м қара түсті дерлік әктасты аргиллиттер қатпары бар,
қарасұр түстіәктастардан құралған.
Серпухов ярусында қалыңдығы 700 м-ге дейін Таязсулыдан және тереңсулы
типті қимадан басқа, құрылымның шеткері бөлігінде ашық, мшанковті-балдырлы,
строматолитовті кері кристалданған, доломиттелген қатпарлары доломиттерге
өтетін әктастармен берілген риф типті қима бар. Рифті түзілімдердің
қалыңдығы 244-872 м.
Башқұрт ярусы құрылымның шеткері түстарында ғана дамыған, үзіліспен
серпуховты жауып және тек төменгі ярусастын краснополянды көкжиек)
кіріктіреді. Қиманың таязсулы-теңізсулы типі органогенді-сынықты, биоморфты-
детритті, доломит қатпары бар балдырлы әктастармен берілген. Салыстырмалы
тереңсулы түзілімдер доломиттелген әктастармен және сұр микродәнді, сазды
материалы құрамды доломиттермен берілген. Краснополянды көкжиектің
қалыңдығы
9-55 м.
Пермь жасындағы жыныстар стратиграфиялық үзіліспен орта және жоғарғы
карбон бөлігіне жауап беретін таскөмірде түзілген. Пермь жүйесі төменгі
карбонатты, орта тұзды және жоғарғы терригенді қалыңдықпен құралған.
Пермьнің төменгі бөлімінде ассельдік, сакиарлық, артиндік және кунгур
ярустары бөлінеді. Алғашқы үш ярусыөнімді қалыңдық құрамына кіретін және үш
типті қима құрайтын карбонатты жыныстардан құралған: биогермді, склонды
және салыстырмалы тереңсулы. Бірнші типті қима қалыңдығы ассель ярусында
728 м-ге жетеді және сакмар және артинде сәйкесінше 23-90 және 90 м-ге
жетеді. Рифті түзілімдер биогермді әктастармен, сирек доломиттермен және
биоморфты-детритті айырымдарымен берілген. Рифті склон доломиттелген
биоморфты-детритті, сирек биогермді және биоморфты, биохемоегенді және
сынықты қатапары бар, әктастармен сипатталады. Бұл фацияның түзілімдерінің
қалыңдығы әрбір яруста (жоғарыдан-төмен) 42-216,15-56 ,5-217м шегінде
өзгереді. Салыстырмалы тереңсулы түзілімдерқара түсті, жүқа және
микроқатпарлы битуминозды карбонатты сазды және кремнилі материалдар
қоспалы қара түсті дерлік жыныстармен берілген және барлық үш яруста шартты
түрде бөлінеді.
Филипті және иреньді көкжиектерді кіріктіретін, кунгур ярусы анағүрлым
толық қималарда карбонатты-сульфатты төменгі қалыңдықпен және жоғарғы-түзды
және түзды-терригенді жыныстармен берілген. Карбонатты-сульфатты түзілім
қалыңдығы негізінен доломит қатпары бар ангидриттермен, олардың қалыңдығы
бірліктен 348 м-ге дейін өзгереді және олар филиповты қөкжиекке жатады.
Ирень көкжиегі қиманың төменгі бөлігінде терригенді қатпары бар түзды
жыныстармен төменгі карбонатты-сульфатты жыныстармен және жоғарыда түзды-
терригенді жыныстармен берілген. Ирень тұзды түзілімдерінің қалыңдығы
негізінен тас тұзды, 2 және 6-шы ұңғыларда 9 м-ден 21-шы ұңғыда 825 м-ге
дейін өзгереді.
Пермь жүйесінің жоғарғы бөлімінде жеткілікті шартта уфалық, қазандық
және татар ярустары бөлінеді, олардың қалыңдығы сәйкесінше 132, 500, 520 м-
ге дейін өзгереді. Жоғарғы пермь түзілімдері қызылтүсті аргиллиттәрізді
әртүрлі деңгейде әктасты, саздармен берілген.
Мезозой тобының қимасы барлық үш жүйе түзілімдерін кіріктіреді:
триасты, юралық және борлық.
Триас түзілімдері терригенді қалыңдықтағы жыныстармен берілген. Саздар
қызыл-қоңыр, әктастар басымырақ, қыли-және анықсызқатпарлы. Құмайттар мен
алевролиттер қызылтүсті, әртүрлідәнді, полимиктілі. Триас түзілімдерінің
қалыңдығы 300-тен 760 м-ге дейінгі қең аралықта өзгереді.
Юра жүйесінің түзілімдері кен орнындағы жекелеген учаскелердегі
қалыңдығы бойынша 500 м-ден асады және майдадәнді. құмайттармен, сазды
құмдармен, әктасты емес орта бөлімнің саздарымен және жоғарғы бөлімнің,
негізінде фосфоритті плита жататын сазды-мергельді қалыңдығымен берілген.
Бор жүйесінің түзілімдері төменгі бөлім көлемінде бөлінген, оңтүстік
бөліктің күмбезаралық мульдасында дамыған және қалыңдығы 180 м-ге дейін
жетеді. Олар қара-сүр, тығыз әктасты емес сидерит конкрециясымен берілген.
Қима жасыл-сүр әктасты көлденең қатпарлы алевролиттермен аяқталады. Олардың
қалыңдығы 20-дан 115 м-ге дейін өзгереді.
Төрттік жүйенің жыныстары шағылдармен, супесьтермен, құмдармен
галечниктермен және саз қабаты бар қатпарлармен берілген, олардың қалыңдығы
8-ден 20 м-ге дейін өзгереді.
1.4 Тектоника
Қарашығанақ кен орны тектоникалық жағынан қарағанда Каспиймаңы
ойпатының солтүстік борт аймағының ішкі бөлігінде жатыр, ол түзілім
қабыршығының үлкен қалыңдығымен және түз тектоникасының белгісімен
сипатталады. Сейсмотүсірілім мәліметтері бойынша кен орны ауданында 6-7 км
тереңдікте фундаменттің күрделі құрылымды шошағы бөлінеді. Кен орны
солтүстігінен доғатәрізді майысумен шектелген амплитудасы шамамен 300м
фундаменттің көтерілімімен байланысқан. Оңтүстігінен көтерілім
субүзақтықтағы лақтырманың екі бұтағымен иіледі, ол бойынша фундамент беті
солтүстіктен оңтүстікке сатылап тиеледі. Лақтырмалар амплитудасы батыс
бағытта ұлғайып 540 м-ге жетеді. Көне түзілулердің лақтырмасы терригенді
девон жамылтқысы бойынша да бақыланып отырмайды. Лақтырманың оңтүстік
бұтағының мұраға қалған Қарашығанақ сипатын көтерілімінің таскөмірлі
және төменгі пермьді түзілімдері бойынша тіке қанаттары куәландырады.
Кене түзілген тектоникалық элементтердің субұзақтықты және
субмеридинианальды бағыттауышы терригенді девон түзілімдерінің жамылтқысы
бойынша локальды көтерілім формасында көрініс табады.
Қарашығанақ кен онынының негізгі карбонатты массиві Каспий маңы
ойпатының бортына парраллелді бет түзеген ұзақтық жайылудағы ірі тұзасты
массивін түзетін фамен-артинскілі құрылымдық этажымен байланысты. Массив
мөлшері 14,5-28км-ді құрайды, тұзасты карбонатты жоғарғыдевон-төменгіпермь
түзілімдерінің жалпы қалыңдығы 780м кезінде оның биіктігі 460м. Массивтің
сыртында бұл түзілімдер қалыңдығы 300м-ден аспайды. Құрылымдық этаж үш
этажастына бөлінеді: жоғарғыдевондық-турнейлік, визей-башқүрттық және
ертепермьдік, бұл кезде әрбір этажасты кішкене өзгеше құрылымдық жоспармен
сипатталады. Визей-башқұрт құрылымдық этажастының құрылымының кен орнының
басқа көнеректеріне қарағанда едәуір жақсы зерттелген. Жоғарыдан этажасты
пермьалды шөгіндіжинағының үзілісінің бетімен шектелген. Карбон
түзілімдерінің құрылымдық беті денудациондық процесстердің белсенді
әсерімен түзілген. Массив жоспарда кең шығыс бөлікті және батыс
периклинальмен тарылатын түр алады. Бұнда әлсіз деформацияланған
көтерілімнің жоғарғы бөлігі қанаттарында және периклиналында еңістену
бұрышы 40-500-ге дейін тіке тиеледі. Көтерілімнің бұл бөлігі -450м
изогипсамен түйістеледі және төменгі пермь құрылымына цоколь болып қызмет
атқарады. Ерте пермьдік этажастының құрылымына рифті құрылысты таскөмірлі
негізінің шығыс кеңейтілген бөлігінің шыңында өсірілулер тән, оның биіктігі
барлық таскөмірлі массивтің биіктігіне тең.
Батысындағы іздеу-барлау бұрғылау нәтижесі бойынша сондайақ мөлшері 780-860
және биіктігі 100 м-ге дейін төменгіпермь түзілімдерінің даму учаскесі
бөлінеді. Қазіргі кезде 400 және 524 пайдалану ұңғымаларымен төменгіпермь
түзілімдері ашылды, оның қорытындысында шығыс және батыс учаскелер ені 6 км
қатарындағы төменгіпермьдік карбонатты түзілімдері дамуымен шектеледі.
Тұзды тектоникалы дамуымен ерекшеленетін кунгур-триас құрылымдық этажасты
Қарашығанақ кен орнының қақпағы ролін ойнайды. Тұзды тектониканың пайда
болу ерекшеліктері батысынан шығысқа қарай түзасты құрылымының шеткері
бөлігінде тұз жүйектерінің формалануына алып келді. Тұзасты құрылымның орта
бөлігі жоспарда күмбезаралық мульдамен сәйкес келеді, онда іс жүзінде тұз
кездеспейді, ал кунгурдың сульфатты текшесі кезектесіп уфалық, төменгі-және
жоғарғы қазандық түзілімдерімен солтүстік-батыстан оңтүстік-батысқа
қозғалуына қарай жабылады.
1.5 Мұнайгаздылық
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін анықтау
Кен орнындағы алғашқы конденеаты-бар газ ағыны, 1964ж артин
түзілімдерінен К-4 ұңғымасымен алынды. Қазіргі кезде төменгіпермь,
таскөмірлі, жоғарғы-және ортадевон түзілімдерінің кәсіпшілік
мұнайгаздылығы анықталған. Кішкене газконденсатты кеніш филиппов сульфатты-
карбонатты көкжиегінің карбонатты қабатында анықталды, ондағы 139-шы
ұңғымадан конденсаты бар газдың сәйкесінше 47,7мың.м3 және 47,5 мың.м3
өнімі алынды.филипов көкжиегінің қалыңдығы бірнеше метрден 102 м-ге дейін
өзгереді, және де органогенді құрылысты жер бедерін нивелирлеп,
коллектолары карбонатты қабатта оның баураймаңындағы бөлігінде дамыған.
Көкжиекте литологиялық ұстауыштар орнатылған, және құрылымның шеткері
бөлігінде кеніш шекарасы газсулы түйіс деңгейімен анықталған, 130-шы
ұңғыманы сынау қорытындысында қабылданды. Барлығы филиппов көкжиегінің
карбонатты қабатындағы коллектор қатысудың бес учаскесі анықталған.
Кішкене газды конденсат кеніші филипов көкжиегінің үстінде түзілген
төмен кеуекті-жарықты коллекторлардағы күмбезаралық мульда шегінде
орнатылған 13-ші ұңғыманы сынау кезінде тізбекте 355-м аралығында қалыңдығы
10м және кеуектілігі 6,5% қабаттан 10 мм штуцерден 13м3 өнімді газды
конденсат ағызылды. Аналогиялық коллекторлар тағы да алты ұңғымаларда
орнатылған және өнімді қабат қалыңдығы 6-дан 26 м-ге дейінгі қалыңдықта,
шектелген ауданда үш учаске құрайды. Ұстағыштар қабаттық, литологиялық
шектелген. Ортадевондық түзілімдердің көсіпшілік газды конденсатгаздылығы
767-775м аралығын 21-ші ұңғымада сынағанда орнатылды, онда өнімділігі
16,2м3тәу жеңіл газды конденсат және 19,1 мың.м3ту ағызылды, ортадевонның
ашылған қалыңдығы қаратұсті әктас қатпары бар аргиллиттермен берілген және
анықталған кеніш құрамы және коллекторлық қасиеттері бойынша аз зерттелген.
Суреттелген кеніштер бойынша кәсіпшілік категориядағы газ бен газды
конденсатдың бекітілген қорлары кен орнындағы негізгі мұнайгазконденсатты
кеніштердің төменгіпермьдік-жоғарыдевондық түзілімдермен байланысты қорының
1%-нен де едәуір аз. Кеніш биіктігі 460м, табиғи резервуар типі бойынша
массивтіге жатады және жоғарғы жағынан галогенді-терригенді қақпақшамен
экрандалған, ол кунгур ярусымен және жоғарғы пермьмен берілген. Сумұнайлы
түйістің абсолютті белгісінің диапазоны 10 ұңғымада дерлік ашылған және
оның жағдайы ҰГЗ және сынау қорытындысы негізінде -560м белгіде
қабылданған.
Газмұнай түйісінің орнын қабат жағдайында флюидтер критикалық шамада
жағдайда тұрған кезде сынау қорытындысы бойынша анықтау мүмкін емес,
өйткені бұл жағдайда сұйық пен газ қасиеттері жақындайды. Еқі фазаға
бөлгеннен кейін жүйенің фазалық тәртібі қысымның аз өзгерісі қезінде іс
жүзінде бірдей, ол газсыздау процессі үшін де, сондай-ақ коаденсациядануда
да, өйткені газ бен сұйық түзетін фазалардың көлемі салыстыруға болатындай.
Сондықтан да бұндай жүйелердің фазалық жағдайын сенімді бағалауды тек қана
критикалық температуралардың тәжірибелі зерттеулері негізінде
термобариқалық параметрлері бойынша беруге болады, немесе қабат
температурасы кезіндегі критикалық газқұрамы бойынша беруге болады. Қабат
қоспасының фазалық жағдайынын жеке обьектілер бойынша зерттеу жеңіл
мұнайлардың газ түрге өтуі газқүрамы 1700-2000м3м3 диапазонында
ауысатындығын көрсетті. Зерттеу қорытындылары көрсеткендей мұнайдың газ
түрге өтуі-460-493м интервалында ауысатындығын көрсетті. Бұл мұнай алудың
ең жоғарғы нүктесі екендігін көрсетті. Осыған орай осы диапазонда
орналасқан және -495м белгіде қабылданған. Қабылданған газмұнайлы және
сумұнайлы түйістерге сәйкес газ бөлігінің биіктігі 620м құрайды, ал
мұнайлынікі-100м, және өнімді аудандар сәйкесінше 1895 және 2765мың.м2
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық моделі
Мұнайгаз кеніштердің геостатикалық моделінің элементтері келесілерді
сипаттайды: кеніштері бар табиғи резервуарлар, сумұнай және газмұнай
түйістері, қиманың литологиялық стратиграфиялық сипаттамсы,
коллекторлар типі мен қасиеттері және т.б
780м дерлік төменгіпермь, таскөмір түзілімдерінің қалыңдығы
гидродинамикалық байланысқан резервуарды, оған біріңғай үштасқан мұнайгаз
кеніштермен берілген.
2.Карбонатты массив жыныстарының фациальды типінің
әртүрлілігімен сипатталатын полигенетикалық түзілімдермен берілген.
3.Биогермді, биоморфты-детритті, детритті, органогенді-
сынықты әктастардың және доломиттер қатпарлы кеуекті коллекторлар
болып табылады, кейбір бөліктерінде каверналар мен жарықшақтар
кездеседі, бұл онда кавернді-кеуекті, жарықты-кеуекті және жарықты
коллекторлар бар екендігін болжамдауға мүмкіндік береді.
4.Коллекторлардың фильтрациялық-сыйымдылықты қасиеттері алаң және
қима бойынша заңдылықсыз кең ауқымда өзгереді.
Өнімді қимада 17 қатпар берілген, бұл резервуардың ішкі құрамын
анағұрлым детальды айтуға мүмкіндік береді, оның ішінде оның біртексіздігі
жайлы. Стратиграфиялық бес жоғарғы қатпарлар төменгіпермьге жатады және 1
обьектіге жатады. Кейбір қатпарлардың қалыңдығы кең ауқымды өзгереді.
Тиімді қалыңдықтар кеніш ауданы бойынша теңдей етіп үлестірілген: 6
қатпарда 21 ұңғы бойынша -61.4 м, К-4 ұңғы бойынша -61,2 м, 2 үңғы бойынша
-89.4м; 7 қатпарда 22 үңғы бойынша -60.4м, К-6 үңғы-бойьшша-61.4м, 7 ұңғы
бойынша-41,4м 8 қатпарда 452,4,23 және 23 ұңғылар бойынша. сәйкесінше
77,3,83,2 және 92,8м және 9қатпардан 310,818 және 17 ұңғылар бойынша
сәйкесінше 85.7,45.6 және 103.3;11 және 13 қатпарлы үшін жалпы қалыңдықтар
80м-ден астам ол 40%-тен астам дерлік ұңғыларда кездеседі және тағы 40%
ұңғыларда 40-80м қалыңдықтар тән және де 5% ұңғылар үшін бұл қатпарды 90 м
қалыңдықта ашқан. Визей яруеынан 6өлінген.45. қатпар 85% ұңғыларда 20м
қалыңдығы бар, ал олардың жартысында 10м-ден аз. Турней ярусына жататын 6
қатпар 55 ұңғымалар бойынша ғана ашылған, оардың 71%-ті 70м қалыңдықта
ашқан. Фамен ярусымен байланысты 17 қатпар 50 ұңғыларман ашылған.
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты-фильтрациялық касиеттері және олардың
біртексіздігінің сипаттамасы
Төменгі пермь, таскөмір және девон өнімді түзілімдері көбінесе
органогенді карбонатты жыныстармен берілген. өнім қалғандығы жыныстары
постседиментациялык өзгерістерімен сипатталады: доломиттену, ангидриттену,
кальциттену кремнилену және жарықшақтүзілуленумен. Екіншілей тұр өзгерулер
түзілімдердің заттай кұрамына едеуір әсер етті, ол алғашқы коллектордың бос
кеңістікті трансформациялануына екеліп соқтырды. өнімді кешен жыныстарда
формаралық, формаішілік, дәнаралық кеуектер және сілтілену кеуектері
бөлінеді, олардың формасы, мөлшері және басқа сипаттамалары кен орнын
барлау кезінде жақсы зерттелген. Карбонатты массивте сондай-ақ жарықшақтық
кеңінен тараған. Жарыкшактың өнімді кешенде таралуы біркалыпсыз. Кеуекті
коллекторға кеуектілігі 6%-тен жоғары жыныстар жаткызылған. Керн бойынша
анықталған коллектор кеуектілігі 7,3-тен 15,4%-ке дейін өзгереді, пермь
үшін орташа 10,6% кұрайды, карбонның газға қаныққан бөлігінде-10,4% және
мұнайға қаныққанында-95% (кесте 1.1) Кеуектілік кеніштің жеке бөліктері
үшін орта мәні 8.9,8.6, 9,3%-ті кұрайды кесте 1.1
1.1 кесте – Кен орны қабатының кеуектілігі
Игеру обьектісі
Қалыңдығы Атауы
1 2 3
Қанығу аймағы
Газдық Газдық Мұнайлы
Орташа, м 27,5 39,3 159
Жалпы
Варияция коэффициенті 0,989 0,319 0,326
Өзгеру аралығы 0,6-45,86,2-745,62,4-206,0
Орташа, м 114,4 203,5 73,4
Тиімді
Варияция коэффициенті 1,246 0,588 0,734
Өзгеру аралығы 0-707,4 4,4-454,21,8-200,0
Орташа, м 114,4 203,5
Мұнай қанықан
Варияция коэффициенті 1,246 0,588
Өзгеру аралығы 0-707,4 4,4-454,2
Орташа, м 73,4
Мұнайға қанықан
Варияция коэффициенті 0,734
Өзгеру аралығы 1,8-200,0
1.2 кесте
Қимадағы коллектор үлесі Бөлшектену коэффициенті
Игеру Ұңғымалар
объектісісаны
Орта мәні
Тізімнің абсолютті жату 4200 470
тереңдігі
Бастапқы қабат қысымы, МПА 54,75 57,0
Газдың басталу қысымы,МПА 44,7 48,5
Қабат газының тығыздығы, кгм3 441 474
Қабат газдың тұрақтылығы, МПА0С0,068 0,084
Қарашығанақ кен орының қабат газы идеалды газ зағдарынан едәуір
ауытқумен сипатталады, дәлдеп айтқанда жоғары сығылумен (2-фактор) объекті
үшін орташа 1.32,2 игеру объектісі үшін-1.4 құрайды.
1.7.2 Қабат мұнайының қасиеттері.
Қабат мұнайының барлық параметрлері мұнай қабатшасы үшін флюидалды
модельде солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс учаскелерде оларды
қанықтыратын мұнайдың компонентті құрамының есебімен берілген.
1.4 кесте - Мұнай учаскілеріндегі мұнай параметрлері
Бөлімше Солтүстік-шығыс Оңтүстік-шығыс
Бастапқы қабат қысмы, МПА 58,7 58,7
Қанығу қысымы, МПА 58,1 55,3
Газқұрамы, м3м3 62,5 449
Көлемдік коэффициент 2,28 1,99
Қабат мұнайының тығыздығы, кгм3 601 651
Қабат мұнайының тұтқырлығы, МПА 0См2
1.7.3 Қабат суларының қасиеттері
Кенішінің гидрохимиялық сипаттамасы үшін қабат суларының 13 және суда
газдың 10 химиялық сараптамасы пайдаланылады. Жерасты сулары тығыздығы
1.0750-1.1201 гсм3 тұз құрамы 108.05-тен 17.88 гл хлоркальцийді
тұзелетінділермен берілген. Қабат суларының ионды-тұзды құрамы
төменгікарбон мен жоғарғы девонның сулы кешенінде біртекті. Басым иондар
болып хлор мен натрий табылады, олардың суммалары құрамы 5,6-4,1%-ке
жетеді. Хлор конценттрациясы 17-ден 31 мг-эквл-ге, ал дейін, ал натрийдікі
158-нен 258 мг-эквл-ге дейін өзгереді. Сулфат құрамы едәуір төмен және 4.8-
8.8 мг-эквл шегінде өзгереді. Гидрокорбонат-ион үш сынамада табылады, ал
басқаларында оның үлесі 7.5 мг-эквл-дан аспайды. Қабат жағдайларындағы
гидрокорбанаттар құрамы жоғары болуы мүмкін өйткені жер бетінде оның бөлігі
көміртегі қостотығының парциялды серпінділігінің төмендеуінен жоғалады.
Сілтілі-жерлік металды катриондар қатары натрийден кейін орналасады және
105-501 және 3-4 шгінде өзгерістерге ұшырайды. Қабат суларының
метаморфизациялануы rNarCI қатынасы бойынша 0.98-ден 0.76-ға дейін
өзгереді. Метаморфизациялану коэффициенті 0.85, әлсіз метаморфизацияланған
сулар аз миниралданғанмен және жоғары сульфаттылығымен сипатталады.
1.8 Мұнай, газ қорлары
Төменгі перім және жоғарғы девонды мұнай газ кеніштерді
көмірсутектерінің геологиялық қоры 01.01.89.ж зерттеелу жағдайы бойынша
есептелген және ҚР ЖМГ бекітілген. Қорлар барлық жобалық құжаттамалары
қабылданған үш объектілерге сәйкес келетін пайдалану объектілері бойынша
есептелген: бірінші-пермь түзілімдеріндегі кніштің мұнай газ бөлігі, екінші-
таскөмірлі түзілімдердегі сұйық бөлігі және үшіншісі кеніштің мұнайлы
бөлігі, соңғысы үш есептеулер мұнай қасиеттрі өзгеше оңтүстік-батыс және
солтүстік-шығыс учаскелеріне бөлек жүргізіледі.Еркін газ және конденсат
қорлары В категориясы бойынша 1988ж шекарасы бойынша және J1 кеніштің
қалған бөлігіне, ал мұнай мен онда еріген газдың қоры- J1 категориячсы
бойынша класиффикацияланды. Еркін газ мұнай және онда еріген газ қорлары
көлемдік әдістермен есептеледі. Бұл кезде газға және мұнайға қаныққан
көлемдер параллельді кеуекті қалыңдық және мұнай газ қаныққан қарталар
туындысы болып табылатын карталар тұрғызумен өйткені бірінші объектінің
төменгіпермінің коллекторларымен байланысқан есептік объект кен орнының
барлық жерінде кездеспейді сұйық ауданы осы коллекторлардың таралу
шекарасында анықталған.
2 объектінің сұйық ауданы сұйық түйістері бойынша анықталады.
3объектінің мұнайлық ауданы мұнай қасиеттері өзгеше оңтүстік-батыс және
солтүстік-шығыс учаскелеріне бөлек жүргізілді. Әрбір ұңғымада кеуектіліктің
мәні есептік объекті бойынша қалыңдығы бойынша орта өлшенген шама ретінде
анықталады, осы мәліметтер негізінде кеуектілік карталары тұрғызылды. Газ
және мұнайға қаныққан жыныстардың кеуекті көлемі анықтау үшін кеуектілік
карталарының өзі қолданылады, олар тиімді газ және мұнайға қаныққан
қарталарға көбейтілді. Әрбір объекті үшін ұңғымалар бойынша мұнайгазға
қанығушылық коэффициенті кеуектілік және қалыңдық бойынша орта өлшенген
шама ретінде есептеледі. Осы мәндер бойынша мұнайгазға қанығушылық
карталары тұрғызылады, ал мұнайгазға қанығушылық көлемді анықтау осы
карталардың туындысы болып келетін кеуекті көлемі карталарымен есептеледі.
2. Техника-технологиялық бөлім
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы
Қарашығанақ мұнайгазконденсаттыконденсатты кен орны 1979 жылы П-10
іздеу ұңғымасының ашық оқпанын 4171-4262 м интервалында сынақтан өткізгенде
698 мың.м3тәу газ және конденсат-708 м3тәу 16 мм штуцер алынғанда ашылды.
Қабат қысымы 50,4 Мпа құрады. Өнімді қабаттың табаны ұңғымен толық ашылған
жоқ. Кен орнын игеруді жылдамдату үшін КСРО мингазпром шешімімен барлауды
әдісті-өнеркәсіптік пайдаланумен біріктіру қабылданды. Барлау және
ВНИИгаздың қорды есептеу мәліметтерін негізінде ВолгаУралНИПИгазбен бірге
1982 жылы Қарашығанақ мұнайгазконденсаттыконденсат кен орнын тәжірибелі-
өнеркәсіптік пайдалану жобасы (ТӨП)жасалынды.
Кен орнын пайдалануға енгізуді тездету мақсатында КСРО министрлер
кабинеті шешімімен, КСРО геология министрлігі газ өнеркәсібі министрлігіне
8 іздеу-барлау ұңғымасын, пайдалану ұңғымасы ретінде беруге тиіс болды.
Бірақ та барлау ұңғыларының конструкциясы қауіпсіз пайдалану талаптарына
сай болмағандықтан оларды ликвидацияға жіберілді. Пайдалану қорына барлау
ұңғыларын ауыстырды. Бірақ та газ бен конденсат өндіруді тек 1984 жылы ғана
бастады, бұл уақыт аралығында барлауды одан әрі жалғастыру қорытындысында
көптеген қосымша мәліметтер алынды кен орнының геологиялық құрылымы
толықтырылды. 1981 жылғы жоба резервуардың құрылымы жайлы мәләметтерге сай
болмағандықтан ВНИИгаз инститиуты 1984 жылы ҚМГК кен орнын ТӨП
анықталынған жобасынжасады. Жоба 1985 жылы іске асырыла бастады.
Т¤П-тің басында кен орны жоғарғы қабат қысымымен (42-55МПа)
сипатталды. Қабат температурасы өнімді қима шегінде жамылтқысында 70,50С-
дан газсұйық түйісінде 820С дейін өзгереді.Бірінші жылдары 1-ші обьектінің
өнімді қабаттарын Т¤П бойынша игеру кен орнын рациональды игеру
принциптеріне сай болмады. Сондықтан да 1987 жылдан бастап пайдалануды
негізінен 2-ші обьектіге ауыстырды., ал 1989-шы жылдан бастап 3-ші
обьектіні де іске қоса бастады. Конденсаттың шыққа айналуын болдырмау
үшін қазіргі кезде ұңғылар қорын толығымен ауыстырылды. Негізгі мұнайлы
алаптарда бұрғыланған ұңғылар Орал газөңдеу зауыты іске қосылғанша
консервацияға қойылатын болды. Т¤П-тің бірінші жарты жылдығында 4 ұңғыма
жұмыс үстінде болды. Кейінірек 1985 жылға қарай 1-ші обьектінің ұңғымалары
бірақ та 2-ші обьектіні де ашқан ұңғымалар пайдалануға берілуіне
артықшылықтар берілді. 2-ші обьектіні игеру 1985 жылы басталды. 2-ші
обьектінің алғашқы пайдалану ұңғымалары орташа дебитті болды, ал №7-ші
ұңғыма аздебитті болды. 1986 жылыдың екінші жартысында №126-шы 1-ші және 2-
ші обьектіні ашқан жоғарғы дебитті ұңғыма іске қосылды. 1987 жылдың екінші
жартысында №№117,121 жоғарғы дебитті тағы да екі ұңғыма іске қосылды. 1988
жылы көмірсутектердің қоры есептеліп, бекітілді.1989 жылы НТС және ЦКР КСРО
Мингазпромы Т¤П-тің қорытындысын және геология, игеру, жобалау,
орналастыру, қоршаған ортаны және қойнауды қорғау облысындағы жұмыстарды,
кен орнын игеру перспективасын және орындалған жұмыстардың жобаға
сәйкестігін қарастырды. 1992 жылы Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен орнын
игеруді жалғастыру үшін конкурс өткізу және шетелдік әріптесті таңдау
бойынша Қазақстан Республикасының ¦йымдастыру комитетінің басшылығымен
өткізілген конкурс қорытындысы бойынша Бритишгаз және Аджип компаниялары
шетелдік әріптестер ретінде таңдалды. Альянспен кен орнын зерттеу
басталды.Кен орнының геологиялық, флюидалды және экономикалық модельдері
жасалды.
Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В. Батыс Қазақстан облысындағы
Қарашығанақ кеніші әлемдегі ірі мұнай-газ конденсаты кеніштерінің бірі.
Кеніш 280 шарты километр аумақты алып жатыр, оның қойнауында 1,2 миллиард
тонна мұнай мен конденсат және 1,35 триллион текше метр газ бар.
1997 жылдың қазан айында ҚР Президенті Н.А.Назарбаевтың қатысуымен
қойнауды пайдаланушылар мен Қазақстан Республикасы арасындағы өнімді бөлісу
жайлы түпкілікті келісімге қол қойылды, онда кенішті игеру критерийлері
анықталды. Қойнау пайдаланушы ҚРМТ құрылымын жасады, ол кейіннен
Қарашығанақ Интеграцияланған ұйымына өзгертілді, ол кен орнын игеруге және
Қарашығанақ кәсіпшілік кешенінін дамытуға жобалық құжаттамаларды
дайындаумен айналысады.
Кен орнында 1-ші және 2-ші обьектіні ашқан 8 ұңғыма және 1-ші, 2-ші,
3-ші обьектіні ашқан 4 ұңғыма бұрғыланды, соңғылары үш обьектіні де
пайдаланады. №№104,154,329,606 –шы ұңғымалар 1-ші обьектіні игереді
№№116,117 және 126-шы ұңғымалар 2-ші обьектіні игереді , бұл түзілімдерден
ұңғыма дебитінің 80%-ті алынады .
Қазіргі кезде кен орнында әртүрлі себептер бойынша анықталмаған
мерзімге УКПГ-2 –ні пайдалануға енгізу және қабат қысымын сақтау процессін
іске асыру кешіктірілуде, сондай-ақ газ өндіру көлемін 3,5-4,5
млрд.м3жылына көлемінде сақтау қажеттілігі туындап отыр.
Қазіргі кезге дейін әртүрлі себептерге байланысты сайклинг-процесс
әлі басталмай жатыр (жоба бойынша 1993 жылы басталуы керек еді), ал кен
орнын игеру қабат қысымын шық түсу қысымына жеткізбейтіндей технологиялық
шектеулер енгізулер арқылы табиғи сарқылу режимінде игерілуде.
1992 жылы өндірудің максимальды деңгейіне қол жеткізілді:
• газ – 4,2 млрд.м;
• конденсат –4,47 млн.т
Алудың жыл сайынғы қарқыны 0,2-0,4 % құрады. Игеру басталғалы бері
өндірілгені:
• газ-32 млрд 36 млн.м;
• конденсат-35млн.230мың.т;
• мұнай-2млн.68 мың.тонна.
Кен орнындағы алу деңгейі ең алдымен қабат қоспасының қор шамасымен,
пайдалану ұңғыма қорының өндіру мүмкіндіктерімен, жинау және тасымалдау
жүйесінің өтімділік әрекеттілігімен және өңдегіш қондырғылар мен
зауыттардың қуаттылығымен анықталынады. Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен
орнындағы алу шегінің негізгі критерийі қабат қысымының қанығу қысымы
шамасынан төмендеуі болып табылады.
Мамандардың айтуы бойынша бірнеше ісшаралар қатарын жүргізу және
ескі ұңғымаларды қайтара қосу, іске қосылып тұрған қорды кезеңімен
пайдалану және жаңа ұңғымаларды пайдалану газ өндіру көлемі жылына 3-4
млрд.м3 –қа дейін жеткізуге болатынын көрсетіп отыр. Бүгінгі таңда кен
орнында ұңғылардың келесі жұмыс істеу технологиялық режимі белгіленген:
• қабат қысымы шық түзілу қысымына жеткенге дейін берілген ұңғымадан мүмкін
болатын максимальды дебитті ұстау;
• шық түзілу қысымына жақындаған кезде газ дебитін 30%-ке түсіру;
• С5-тің потенциальды құрамы дебитті түсіру алдындағы деңгейге жеткенде
газдың дебитін жоғарылатуға болады.
Мұндай технологиялық режим Қарашығанақ кен орнында конденсат беруді
ұлғайту тұрғысынан қарағанда анағұрлым оптимальды болып саналады. Қазіргі
кезде кен орны Т¤П-тің анықталынған жоба нұсқасымен игерілуде, бұл нұсқа
бойынша қабат қысымының конденсат түзілу қысымына дейін төмендеп кетпеуін
болдырмау үшін кейбір техноглогиялық шектеулер қарастырылған. Кен орнының
үлкейтілген геологиялық моделінде үш пайдалану обьектісі бөлініп алынған:
• 1-газконденсатты , төменгі пермь;
• 2-газконденсатты , төменгі карбон ;
• 3-мұнайлы , төменгі карбон.
1-ші және 2-ші обьектілер сарқылу режимінде пайдаланылып жатыр , 3-ші
обьект (мұнайлы аймақ) еріген газ режимінде пайдаланылды, бірақ1998 жылы
тамыз айында оны пайдалану тоқтатылды. Көмірсутектерді өндіру 1-ші және 2-
ші обьектілер бойынша іске асырылды. Т¤П-тің анықталынған жобасы бойынша
1-ші обьект бойынша бастапқы қабат қысымы 53,3 Мпа болып, ал 2-ші обьект
үшін 57,2 Мпа болып қабылданған.
Бүгінгі таңда Қарашығанақ Қазақстандағы 4,3 миллиард доллардан асатын
шетелдік капитал салымымен ірі инвестициялық жоба болып табылады. Кенішті
игеру төрт халықаралық компаниялар басшылығымен жүзеге асырылуда. Олар Би-
Джи Групп (Ұлыбритания), Эни (Италия) - әрқайсысының үлесі 32,5 пайыздан
құрайды, сондай-ақ ШевронТексако (АҚШ) – 20% және ЛУКОЙЛ (Ресей) 15%
капитал үлестері бар. Қарашығанақ жобасын жүзеге асыру үшін осы төрт
компания Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В. (КПО) компаниясы болып
бірікті.
КПО өз қызметін Қарашығанақ әріптестерінің Қазақстан Үкіметімен 1997
жылғы қарашада қол қойылған өнімді бөлі жөніндегі негізгі келісімге сәйкес
жүзеге асырады. Келісімнің шарттарына сәйкес КПО Қарашығанақ жобасын
басқаруды 2038 жылға дейін жүзеге асыратын болады.
Жобаны дамыту кезеңдері
1979 Қарашығанақ кенішінің ашылуы
1984 Пайдалану бастамасы
1992 Қазақстан Үкіметі мен Эни және Би-Джи Групп компаниялар арасында
өнімді бөлісу жөніндегі Келісімге қол қоюдың өзара келіссөз
процессінің бастамасы
1995 Өнімді бөлісу принциптері жөніндегі Келісімге қол қойылды,
келіссөздер жалғасуда
1997 ШевронТексако және ЛУКОЙЛ компаниялары халықаралық консорциумына
енді. Қараша айында 40 жыл мерзімге белгіленген өнімді бөлу
жөніндегі Түпкілікті келісімге қол қойылды
1998 ӨБТК әрекетінің бастапқысы
1999 Құрылыс жұмыстарының бастапқысы
2000 Негізгі жұмыстарға келісім-шартқа қол қою. КПО басшылығының
Ақсай қаласына келуі
2001 Ақсай қаласынан Қарашығанақ кенішіне дейін 28 шақырымдық
теміржол желісі құрылысының аяқталуы. Қарашығанақ кенішіне
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың келуі
және жаңа электростансасының салтанатты жағдайда ашылуы
2002 Конденсат экспортының рекордтың деңгейге жетуі – тәулігіне 18
мың тоннадан астам. 625 шақырымдық экспорттық құбыр салынды;
Қарашығанақ Каспий құбыр концерциумының мұнай құбырына шығуға
мүмкіндік алды
2003 Екінші фазаның өндірістік объектілеріне Қазақтан Республикасының
Президенті ресми түрде старт берді
2038 ӨБНК әрекеті мерзімінің аяқталуы
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы
01.01.08 жылғы жағдайы бойынша Қарашығанақ кен орнында 311 ұңғыма
бұрғыланды, оның ішінде 222 ұңғымалар барлық кеніштерді ашты. ЖТАҚ
Қарашығанақ Петролеум Опереитинг Б.В балансында 240 ұңғыма бар. 37 ұңғыма
геологиялық және техникалық себептерге байланысты ликвидацияланған, олардың
ішінде: 31 - барлау, пайдалану – 4, арнайылар – 2 ұңғымалар. 34 ұңғыма
басқа мекемелер балансында жатыр.
Олардың ішінде
1. ҚР ядролық физика институтының ұлттық ядролық орталығының(Ақсай
филиалы) балансында18 ұңғыма,оның ішінде:
а) айдауға арналған – 4 ұңғыма (№№ 1тк,2тк, 3тк, 4тк);
b) бақылаулық – 11 (№№1нк,2нк, 3нк, 4нк,12нк, РГ-1— РГ-6);
c) Жөндеу немесе жоюды күтуде – 3 ұңғыма (№№5тк, 5ткб, 6тк);
2. АҚ Ақсайгазсервис балансында – 6 ұңғыма (№№7 ртк, 8 ртк, 9 ртк,
10 ртк, 11 ттк, 12 ртк, 12 ртк).
3. АҚ Казбургаз балансында – 9 ұңғыма уақытша консервацияда
(№№209,224,229,238,321-1,710,806-н) .
4. АҚ Конденсат балансында – 1 ұңғыма (№149).
5 кестесінде ҚМГКК-дағы ұңғыма қорының динамикасы келтірілген,
игерудің алғашқы жылдарында пайдалану қорында 1 обьектіні пайдаланатын
ұңғымалар басым болды. 1989 жылдан бастап пайдалануға негізінен 2 және 3-ші
игеру обьектісін пайдаланатын үңғымалар іске қосылды. Ұңғымалар бір
обьектіні, сондай-ақ екі және үш обьектіні бірмезгілде пайдаланады. 1984-
1998 жылдары тек қана 3 обьектіні пайдаланатын ұңғымалар болған жоқ. Мұнай
обьектісінің тиімді қалыңдығының төмендеуі және мұнайдың аз өнімі
байқалатын, кен орнының орталық аймағындағы ұңғымалар 2-ші газконденсатты
және 3-ші мұнай обьектілерін қатар ашады. Бірнеше обьектілерге жұмыс
істейтін ұңғымалар мөлшері 1989 жыл және 1995 жыл бойынша кезеңде пайдалану
ұңғыма қорының жартысынан көбін құрады. Сондай көрініс және де істеп тұрған
қорда байқалды. 1995 жылдан бастап бірнеше обьектілерді пайдаланатын
ұңғымалардың әртүрлі техникалық және технологиялық себептер бойынша тоқтап
тұрған қорға енгізілуіне байланысты, біріккен ұңғымалар мөлшері азаяды, сол
уақытта бір обьектіні пайдаланатын ұңғымалар тоқтап тұрған істеп тұрған
қор, тоқтап тұрудан
қайтарылады және бір обьектіні пайдаланатын ұңғымалар консервациядан
енгізіледі. Кен орнын игерудің барлық кезеңінде пайдалануда 84 ұңғыма
болды.
Кесте 2.1 - Ұңғыма қорының динамикасы
1999 2000
1993 0,86 0,362
1994 1,00 0,471
1995 0,91 0,623
1996 0,69 0,652
1997 0,57 0,667
1998 0,44 0,861
1999 0,68 0,684
2000 0,63 0,737
2001 0,69 0,809
2002 0,76 0,901
2003 0,29 0,591
2004 0,49 0,515
2005 0,41 0,537
2006 0,44 0,575
2007 0,38 0,528
01.08 ж 0,41 0,510
Істеп тұрған қордағы ұңғымалардың істен шығуының негізгі себебі,
ұңғымаларда тізбекаралық қысымның бар болуы және қабат қысымының
конденсация басталу қысымынан төмендеуі болып табылады. Кен орнын игерудің
барлық кезеңінде РқРк.б шарты бойынша 60 ұңғыма тоқтатылды.
обьектілер бойынша тоқтатылған ұңғымалар динамикасы келтірілген . Кестеден
көрініп тұрғандай алғашқы ұңғымалар 1999 жылы тоқтатылған. 1999 жылыдың
қаңтарынан мамырға дейін осы себеппен 18 ұңғыма тоқтатылды. 1999 жылдың
маусымында ЦКР шешімі бойынша Рн.к критерийі алынып тасталынды және 11-ден
8 ұңғыма пайдалануға қосылды, 3-уі технологиялық шектеулер себебінен тоқтап
тұрған қорға қосылды. Консервацияда 67 ұңғыма жатыр. Олардың 51
перфорацияланған, 6-уы перфорацияланған және игеруді күтуде, 10 ұңғымада
бұрғылау аяқталған,бірақ перфорацияланбаған. 5 кестеден көрініп тұрғандай
1997 жылдан бастап консервацияда жатқан ұңғымалар біртіндеп пайдалану
қорына ауыстырылуда.
Бақылау қоры 12 ұңғыма құрайды, олардың 7-уі әртүрлі себептер бойынша
ҰКЖ күтуде жатыр. Арнайы қор 61 ұңғымамен берілген, оның ішінде: 13-і УКПГ-
дағы өнеркәсіптік қалдықтарды утилизациялауға арналған қалдық төгуші
ұңғымалар. Қалдық сулар 1-рп жұтушы ұңғыма арқылы жоғарғыпермь
түзілімдеріне лақтырылады. Қалған 12 ұңғыма – қалдықтардың жүрісін
бақылаушы ұңғымалар. Жүктелуді түсіретін 41 ұңғыма бар, олар техногенді
газбен қаныққан суларды газсыздандыруға арналған. Газбен қанығу 427
ұңғымадағы авариядан кейін жүрді. Триас және жоғарғыпермь түзілімдеріне 7
байқау жүргізетін ұңғымалар. Олар өнімді қалыңдықтан техногенді газ
белгісінің пайда болуына бақылау жасауға арналған. 8 ұңғыма ликвидациялауды
күтуде , оның ішінде 7 ұңғыма пайдалану қорынан (№№100, 114, 327, 212, 424,
333, 237) және 1 ұңғыма арнайы қордан , негізінен техникалық себеп бойынша
(Майысу, пайдалану тізбегінің бұзылуы- №№ 100, 424, 114, 237, 212, 327; МКД-
333) және геологиялық себептер бойынша (төменөнімділік - 327). Жеті
пайдалану ұңғымаларынан – 4 ұңғыма (№№237, 424, 333, 212) пайдалануға
енгізілген жоқ, 3 ұңғыма (№№100, 114, 327)2-ден 4,5 жылға дейін жұмыс
жасады.
01.10.08 ж жағдайы бойынша Қарашығанақ кен орнында 37 ұңғыма жойылды
— 31 барлау ұңғымасы, 2-уі арнайы (№№9ртк, 12ртк) және 4 пайдалану ұңғымасы
техникалық себептерге байланысты. Олардың ішінен екі ұңғыма
(№№427,431)пайдалануға енгізілген жоқ. 427 ұңғыма сапасыз бұрғылануына
байланысты және құрылыс процессі кезінде авария себебінен жойылды, ал 431
ұңғыма СКҚ-мен бірге пайдалану тізбегінің майысуынан. 115, 305 ұңғымаларды
пайдалану ұзаққа созылған жоқ. Бұл ұңғымалардың жұмыс ұзақтығы 2,8-ден
(ұңғ.115) 4 жылға дейін (ұңғ.305) өзгереді. Бұдан көрініп тұрғандай
ұңғымалардың жұмыс мерзіміне әсер ететін факторлар техникалық сипаты бар
(саңылаусыздық немесе пайдалану тізбегінің майысуы және т.б). Кен орнында
техникалық себептермен істен шыққан, жұмыс істеген ұңғымалардың орташа өмір
ұзақтығы 41 ай құрайды. Кен орнында ұңғымаларды аяқтаудың үш схемасын
қолданды:
1. Пайдалану тізбегін жобалық тереңдікке дейін түсіріп,
перфорацияланды.
2. Пайдалану тізбегін өнімді қалыңдықтың жамылтқысына
түсірді және ұңғыманы ашық оқпанмен пайдаланды.
3. Өнімді қалыңдықтың жоғарғы бөлігін пайдалану тізбегімен
жауып, оны перфорациялады, төменгі қалыңдық бөлігін ашық
оқпанмен пайдаланды.
Ұңғымаларды бұрғылау жоба бойынша жүргізілді, жобалық тордан ауытқуы
жекелеген ұңғымалар бойынша 50 м. Көбірек бұрғыланғаны кен орнынының
орталық бөлігі. Бірақ та ұңғымалардың жобалық торы обьектілер бойынша
бірқатар себептер қатары бойынша қазіргі кезде түзілмеген.
• Ұңғыма бөлігі жобалық тереңдікке дейін бұрғыланбады.
• Көптеген ұңғымалар қатары бірнеше обьектіні бірмезгілде
пайдаланады.
• Бірқатар ұңғымалар игеру процессі кезінде басқа обьектілерге
ауыстырылды.
• Ұңғымалар жойылды.
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы
Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы 2.2 бөлімінде келтірілген. Одан
көрініп тұрғандай пайдалану және бақылау қорының 30 ұңғымасы бұзылған және
ҰКЖ-ді күтуде, оның ішінде бұзылудан: -15-ұңғыма (15-МКД, 1-пайдалану
тізбегінің бұзылуы); -жерасты жабдығының-14. Ұңғымаларды бұрғылау аяқталу
сәтінен бастап кезең ұзақтығы 01.01.08 ж 3.3-16.5 жыл шегінде жатыр. Бұл
көрсеткіш бойынша ұңғымалардың үлестірілуі 7 кестеде келтірілген, бұдан
көрінетіндей 5-10 жыл бұрын құрылысы аяқталған ұңғымалар саны 56%
құрайтыны, ал 10 жылдан артық-41% құрайтыны көрінеді. Қазіргі бар
ұңғымалардың техникалық жағдайы олардың кен орнын игерудің технологиялық
схемасында қарастырылған өнімді обьектілерді пайдалану режимдері кезінде
туатын барлық жүктемелерді берілген беріктік қоры коэффициентімен шыдай
алу әрекеттілігімен анықталады.
Тұжырымдар:
1. Газ, конденсат, мұнай өндіру және игеруді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
игеру
Дипломдық жоба
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1. Геологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...8
1.1 Кен орны жайлы жалпы
мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2. Геологиялық құрылым
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кен орын қимасының литологиялық-стратиграфиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...10
1.4
Тектоника ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.5
Мұнайгаздылық ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 13
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . 15
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты-фильтрациялық
касиеттері және олардың біртексіздігінің
сипаттамасы ... ... ...16
1.7. Мұнайдың, газдың және судың құрамы мен қасиеттері
... ... ... ... ... ...17
1.7.1 Қабат газының құрамы мен
қасиеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.7.2 Қабат мұнайының
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
1.7.3 Қабат суларының
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
1.8 Мұнай, газ
қорлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...19
2. Техника-технологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ..21
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы ... ... ... ... ... ... . ... 25
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... 29
2.4 Кен орнын Сайклинг процеспен
игеру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...30
2.4.1 Газды конденсатты кен орындарында конденсатты өндірудегі
негізгі
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...30
2.4.2 Сайклинг процесін шет мемлекеттерде қолдану
тәжірибиесі ... ..31
2.4.3 Ұсынылып отырған Сайклинг процесті кен орны аумағында
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
2.4.4 Сайклинг процесті жүзеге асырудағы игеру жүйесін таңдау
... ..33
2.4.5 Игеру режимін таңдау және ұңғылар торын
орналастыру ... ... ... .34
2.4.6 Технологиялық парамерлерді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
2.4.7 Айдаудың тиімді қысымын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
2.5 Сайклинг процесті іске асыруға арналған
жабдықтар ... ... ... ... ... ... .. ..43
2.5.1 Ұңғыға айдалатын газды тазалау
жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... .43
2.5.2 Газдарды қабатқа айдауға арналған компрессор қондырғысы ... .47
2.5.3 Компрессор қондырғысының негізгі техникалық көрсеткіштерін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
2.5.4 Ұңғы сағасының
жабдықталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .51
2.5.5 Сорап компрессор құбырын (СКҚ)
қабылдау ... ... ... ... ... ... ... ... .52
2.5.6 Фонтандық арматураны
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...53
2.5.7 Штуцердің диаметрін
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
3. Экономика
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 55
3.1 Негізгі және қосымша өндірісті
басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
3.2 Еңбекті және жалақыны ұйымдастырудың
ерекшеліктері ... ... ... ... ... 55
3.3 Қарашығанақ кен орнын пайдаланудың техника экономикалық
көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ...56
3.4 Ұсынылатын іс шаралардың қысқаша мазмұны және оларды енгізу..57
3.4.1 Сайклинг процесті енгізгеннен кейінгі өндірілетін өнім
көлемін
анықтаймыз ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .57
3.4.2 Іс-шараны енгізгенге дейінгі пайдалану шығындарын
анықтау...57
3.4.3 Іс-шараны енгізгеннен кейінгі пайдалану шығындарын есептеу.60
3.4.4 Іс-шараны енгізгеннен кейінгі жылдық экономикалық
тиімділікті
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...61
4. Еңбекті қорғау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..63
4.1 Еңбекті қорғау
заңы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...63
4.2 Тіршілік
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 64
4.3 Техника мен технологияның
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
4.4 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 66
4.5 Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..67
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..69
КІРІСПЕ
Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орны Батыс Қазақстанда, Ресей
шекарасына жақын маңда жатыр, оның ауданы шамамен 180 км2 құрайды. Кен орны
Батыс-Қазақстан облысының шұрайлы даларында орналасқан және орталығы Ақсай
қаласы болып табылатын Исабаев ауданының әкімшілігіне қарайды.
Қарашығанақ кен орны, өзгеде Республика аймағында орналасқан кен
орындарынан айырмашылығы қабаттан өндірілетін өнімнің құрамында
конденсаттың өте көп мөлшерде кездесетіндігімен сипатталады.
Газды конденсатты кен орнын игеру кезінде газды кен орнына қарағанда
қабаттан конденсаттың мүмкіндігінше көп мөлшерін өндіруді қамтамасыз етумен
байланысты қосымша және маңызды мәселе туындайды. Егер өнімді қабатта
ретроградтық өзгерістер болмағанда, онда одан өндірілетін конденсаттың
көлемі жердің бетіне шығатын газдың мөлшеріне пропорционал болатын еді. Ал
қабат қысымы жалпы өндірілген өнім көлеміне байланысты азаяр еді.
Лабораторияда жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша қабат
энергиясының тауысылу ережесінде газды конденсатты кен орнын игеру кезінде
конденсаттың ретроградтық жоғалуы оның жалпы қорының 50-55% құрайды. Ал
кейбір жағдайларда бұл сандардан айтарлықтай ауытқуы мүмкін. Табиғи газдың
құрамындағы конденсаттың мөлшері неғұрлым көп болса және оның тығыздығы
жоғары болатын болса онда конденсаттың ретроградтық жоғалуы 70-80% құрайды.
Кен орнын игеру кезінде қабаттағы конденсаттың жоғалуын болдырмау үшін
немесе айтарлықтай азайту үшін қабат қысымының мөлшерін конденсациялау
басталатын қысым мөлшеріне дейін төмендеуіне мүмкіндік бермеу қажет. Ол
үшін қабат қысымын бастапқы қалпында оған жасанды әсер ету арқылы ұстап
тұру қажет.
Міне осы мақсатқа жету үшін газдың шеңбер бойымен айналуын қамтамасыз
ету тәсілі, яғни басқаша айтқанда сайклинг-процесс ұсынылды. Яғни бұл
тәсіл арқылы қабаттағы конденсаттардың жоғалуларын алдын-алудың ең тиімді
көрсеткішіне қол жеткізілді.
1. Геологиялық бөлім
1.1 Кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Қарашығанақ мұнайгазконденсатты кен орны Батыс Қазақстанда, Ресей
шекарасына жақын маңда жатыр, оның ауданы шамамен 180 км2 құрайды. Кен орны
Батыс-Қазақстан облысының шұрайлы даларында орналасқан және орталығы Ақсай
қаласы болып табылатын Исабаев ауданының әкімшілігіне қарайды. Ақсайдың
тұрғындарының саны шамамен 25000 адамды құрайды Географиялық жағынан
жағынан кен орны солтүстік бойлықтың 51-ші параллелінің солтүстік-батысында
және 50-ші миридианның шығыс ұзақтылығында. Ақсай қаласынан 20 км
қашықтықта (Орал қаласының шығысынан 154 км) қашықтықта, теңіз деңгейінен
80-130 м биіктікте жатыр. Жақын маңдағы тұрғын жерлер болып мыналар
табылды: Тұңғыш (кен орнының түйісінде жатыр), Березовка (3 км), Успеновка
(9 км), Қаракемер (8 км), Қарашығанақ (4 км), Қарашыганак (6 км),
Димитров(9 км), Жарсуат (9 км), Бестау (4 км). Кен орнының оңтүстігінен 15
км қашықтықта Орал-Илецк теміржол желісі өтеді. Кен орны ауданын қатты
жамылтқысы бар Орал-Орынбор автожолы кесіп өтеді. Кен орнының
солтүстікшығысыннан 35 км қашықтықта Орынбор-Батыс шекара газкұбыры, ал
батысынан 160 км қашықтықта -Магышылак-Куйбышев мұнай кұбыры өтеді.
Орынбор қаласының солтүстік-батысынан 30 км қашықтықта орналасқан Орынбор
газ өңдеу зауытынан Қарашығанақ кен орнына дейін 120 км ұзындықтағы газ-
және конденсат құбырлары тартылған. Қарашығанақ кен орнынан Орынборға
дейінгі арақашықтық-80 км. Кен орнының. батыс бөлігінен солтұстік-шығыс
бағыттағы ЛЭП-35 электр желісі тартылған, ал кен орынынан ЛЭП-110 өтеді.
Орографиялык жағынан кен орны ауданы сирек жұйелі жыралармен мен
арқалықтармен кесілген жазықтық болып табылады. Жер бедерінің
биіктіктерінің құламалары 1 км-ге 50 м-ден аспайды. Кен орнының үлкен
аймағын қорғағыш орман қатарларымен бөлінген егіндік жерлер мен жайылымдар
алып жатыр. Кішкене орман массивтері Орал мен Елек өзендерінің жайылымында
бар. Ауданның шамамен 50%-ті егіндік жерлерге, 40%-ті жайылымдар есебінде,
қалған 10%-ті қалалық, ауылдық жерлер, ормандар, жолдар және
инфрақұрылымдар алып жатыр.
Ауданның өзендер желісі жазда кұрғап қалатын Березовка өзенімен
берілген, ол Елек селосы ауданында Елек өзеніне құяды, ал ол өз кезегінде
Орал обылысының ірі өзені Оралға құяды.
Ауданның климаты өкпекконтиненттік. Орташа жылдық температура 4,8оС,
орташа айлығы -16,4-тен +26,4оС-ке дейін (өзгереді. Жазы құрғақ және ыстық
(44оС-ға дейін, қыс суық, -43оС-қа дейін). Ылғи да күшті желдер тұрады,
қысқы уақытта оңтүтік және оңтүстік-батыс бағыттағы орташа жылдамдығы 6,2
мс желдер, ал жазғы уақытта солтүстік, солтүстік-батыс және шығыс
бағыттағы орташа жылдамдығы 4,3 мс желдер тұрады. Орташа жылдық жауын-
шашын мөлшері 220-дан 250 мм-ге дейін кұрайды Ең. жоғарғы тәуліктік жауын-
шашын мөлшері қсыста 10 мм, жазда-18,6 мм құады. Жыл бойына қар
жамылғысының биіктігі 13-тен 30 см-ға дейін өзгереді.
Сурет 1.1 Кен орны ауданының шолу схемасы
Облыстың топырақ жамылғысы оңтүстік қаратопырақ тармен, қара-қоңыр,
ашық-қоңыр және қоңырлау түсті топырақармен берілген. Орал өзенінің
жайылымында жайылымдық топырақтар дамыған Олар жайылым суастында қалған
кезде түзелді өсімдік жамылғысы бойынша далалық және шөлді аймақтарға
бөледі.
1.2. Геологиялық құрылым сипаттамасы
Қарашығанақ кен орнында ұңғымамен кайнозой, мезозой және палеозой
түзілімдері максималды тереңдікке 860 м (4 ұңғымасы) ашылған.
Түзілімдерінің бөлшектенуі палеонтологиялық және литологиялық мәліметтері
негізінде жасалған, ол одан әрі ұңғымаларда стратиграфиялық топтпрға бөлуге
пайдаланатын, кәсіпшілік-геологиялық сипаттамаға байланыстырылған Ең көне
бұрғылаумен ашылған түзілімдерге төменгі девон жатады.Бұғылаумен ашылған
төмендегі девондық қар-сұр әктасы аргиллиттердің қалыңдығы 6-ұңғымсында
430 м құрайды.
1.3 Кен орын қимасының литологиялық-стратиграфиялық сипаттамасы
Орта девон эйфель және живет ярустары көлемінде 4, 2,64,22,6
Ұңғымаларда ашылған және қима бойынша жоғары қарай қарасұр органогенді
аргиллит пен сирек жерлерде алевролит қатпарларымен ауысатын, тығыз,
майдақатпарлы, қара аргиллиттермен берілген, жалпы қалыңдығы 240м. Жоғарғы
девонның фран және фамен ярустары төменгі бөлігінде негізінен қима бойынша
жоғары қарай органогенді-детритті, сферолитті әктастармен жабылған,
аргиллитті және құмайтты қатпарлы алевролиттермен жалпы қалыңдығы
ұңғымасында 815м доломитті әктастармен берілген.
Таскөмірлі жүйенің түзілімдері кен орнының барлық ауданы бойынша
ашылған және төменгі (турнейлік, визейлік жөне серпух ярустары) жөне орта
(тек қана башқұрт ярусы) бөлімдерімен берілген. Қалыңдығы 6-245 м турней
ярусы фамен ярусында келісілген түрде жатыр және литологиясы бойынша іс
жүзінде айырмашылығы жоқ. Визей ярусы оск көкжиекүсті көлемінде (тулалық,
алексиндік, михайловтық және венд көкжиектері) орнатылған және екі типті
қимамен берілген: таязсулытеңіздік және салыстырмалы тереңсулы. Бірінші
типі органогенді-сынықты сұр әктастармен қалыңдығы 284-тен 110м-ге дейін
биоморфты-детритті ангидриттермен берілген. Салыстырмалы терең сулы типті
қима қалыңдығы 5-30м қара түсті дерлік әктасты аргиллиттер қатпары бар,
қарасұр түстіәктастардан құралған.
Серпухов ярусында қалыңдығы 700 м-ге дейін Таязсулыдан және тереңсулы
типті қимадан басқа, құрылымның шеткері бөлігінде ашық, мшанковті-балдырлы,
строматолитовті кері кристалданған, доломиттелген қатпарлары доломиттерге
өтетін әктастармен берілген риф типті қима бар. Рифті түзілімдердің
қалыңдығы 244-872 м.
Башқұрт ярусы құрылымның шеткері түстарында ғана дамыған, үзіліспен
серпуховты жауып және тек төменгі ярусастын краснополянды көкжиек)
кіріктіреді. Қиманың таязсулы-теңізсулы типі органогенді-сынықты, биоморфты-
детритті, доломит қатпары бар балдырлы әктастармен берілген. Салыстырмалы
тереңсулы түзілімдер доломиттелген әктастармен және сұр микродәнді, сазды
материалы құрамды доломиттермен берілген. Краснополянды көкжиектің
қалыңдығы
9-55 м.
Пермь жасындағы жыныстар стратиграфиялық үзіліспен орта және жоғарғы
карбон бөлігіне жауап беретін таскөмірде түзілген. Пермь жүйесі төменгі
карбонатты, орта тұзды және жоғарғы терригенді қалыңдықпен құралған.
Пермьнің төменгі бөлімінде ассельдік, сакиарлық, артиндік және кунгур
ярустары бөлінеді. Алғашқы үш ярусыөнімді қалыңдық құрамына кіретін және үш
типті қима құрайтын карбонатты жыныстардан құралған: биогермді, склонды
және салыстырмалы тереңсулы. Бірнші типті қима қалыңдығы ассель ярусында
728 м-ге жетеді және сакмар және артинде сәйкесінше 23-90 және 90 м-ге
жетеді. Рифті түзілімдер биогермді әктастармен, сирек доломиттермен және
биоморфты-детритті айырымдарымен берілген. Рифті склон доломиттелген
биоморфты-детритті, сирек биогермді және биоморфты, биохемоегенді және
сынықты қатапары бар, әктастармен сипатталады. Бұл фацияның түзілімдерінің
қалыңдығы әрбір яруста (жоғарыдан-төмен) 42-216,15-56 ,5-217м шегінде
өзгереді. Салыстырмалы тереңсулы түзілімдерқара түсті, жүқа және
микроқатпарлы битуминозды карбонатты сазды және кремнилі материалдар
қоспалы қара түсті дерлік жыныстармен берілген және барлық үш яруста шартты
түрде бөлінеді.
Филипті және иреньді көкжиектерді кіріктіретін, кунгур ярусы анағүрлым
толық қималарда карбонатты-сульфатты төменгі қалыңдықпен және жоғарғы-түзды
және түзды-терригенді жыныстармен берілген. Карбонатты-сульфатты түзілім
қалыңдығы негізінен доломит қатпары бар ангидриттермен, олардың қалыңдығы
бірліктен 348 м-ге дейін өзгереді және олар филиповты қөкжиекке жатады.
Ирень көкжиегі қиманың төменгі бөлігінде терригенді қатпары бар түзды
жыныстармен төменгі карбонатты-сульфатты жыныстармен және жоғарыда түзды-
терригенді жыныстармен берілген. Ирень тұзды түзілімдерінің қалыңдығы
негізінен тас тұзды, 2 және 6-шы ұңғыларда 9 м-ден 21-шы ұңғыда 825 м-ге
дейін өзгереді.
Пермь жүйесінің жоғарғы бөлімінде жеткілікті шартта уфалық, қазандық
және татар ярустары бөлінеді, олардың қалыңдығы сәйкесінше 132, 500, 520 м-
ге дейін өзгереді. Жоғарғы пермь түзілімдері қызылтүсті аргиллиттәрізді
әртүрлі деңгейде әктасты, саздармен берілген.
Мезозой тобының қимасы барлық үш жүйе түзілімдерін кіріктіреді:
триасты, юралық және борлық.
Триас түзілімдері терригенді қалыңдықтағы жыныстармен берілген. Саздар
қызыл-қоңыр, әктастар басымырақ, қыли-және анықсызқатпарлы. Құмайттар мен
алевролиттер қызылтүсті, әртүрлідәнді, полимиктілі. Триас түзілімдерінің
қалыңдығы 300-тен 760 м-ге дейінгі қең аралықта өзгереді.
Юра жүйесінің түзілімдері кен орнындағы жекелеген учаскелердегі
қалыңдығы бойынша 500 м-ден асады және майдадәнді. құмайттармен, сазды
құмдармен, әктасты емес орта бөлімнің саздарымен және жоғарғы бөлімнің,
негізінде фосфоритті плита жататын сазды-мергельді қалыңдығымен берілген.
Бор жүйесінің түзілімдері төменгі бөлім көлемінде бөлінген, оңтүстік
бөліктің күмбезаралық мульдасында дамыған және қалыңдығы 180 м-ге дейін
жетеді. Олар қара-сүр, тығыз әктасты емес сидерит конкрециясымен берілген.
Қима жасыл-сүр әктасты көлденең қатпарлы алевролиттермен аяқталады. Олардың
қалыңдығы 20-дан 115 м-ге дейін өзгереді.
Төрттік жүйенің жыныстары шағылдармен, супесьтермен, құмдармен
галечниктермен және саз қабаты бар қатпарлармен берілген, олардың қалыңдығы
8-ден 20 м-ге дейін өзгереді.
1.4 Тектоника
Қарашығанақ кен орны тектоникалық жағынан қарағанда Каспиймаңы
ойпатының солтүстік борт аймағының ішкі бөлігінде жатыр, ол түзілім
қабыршығының үлкен қалыңдығымен және түз тектоникасының белгісімен
сипатталады. Сейсмотүсірілім мәліметтері бойынша кен орны ауданында 6-7 км
тереңдікте фундаменттің күрделі құрылымды шошағы бөлінеді. Кен орны
солтүстігінен доғатәрізді майысумен шектелген амплитудасы шамамен 300м
фундаменттің көтерілімімен байланысқан. Оңтүстігінен көтерілім
субүзақтықтағы лақтырманың екі бұтағымен иіледі, ол бойынша фундамент беті
солтүстіктен оңтүстікке сатылап тиеледі. Лақтырмалар амплитудасы батыс
бағытта ұлғайып 540 м-ге жетеді. Көне түзілулердің лақтырмасы терригенді
девон жамылтқысы бойынша да бақыланып отырмайды. Лақтырманың оңтүстік
бұтағының мұраға қалған Қарашығанақ сипатын көтерілімінің таскөмірлі
және төменгі пермьді түзілімдері бойынша тіке қанаттары куәландырады.
Кене түзілген тектоникалық элементтердің субұзақтықты және
субмеридинианальды бағыттауышы терригенді девон түзілімдерінің жамылтқысы
бойынша локальды көтерілім формасында көрініс табады.
Қарашығанақ кен онынының негізгі карбонатты массиві Каспий маңы
ойпатының бортына парраллелді бет түзеген ұзақтық жайылудағы ірі тұзасты
массивін түзетін фамен-артинскілі құрылымдық этажымен байланысты. Массив
мөлшері 14,5-28км-ді құрайды, тұзасты карбонатты жоғарғыдевон-төменгіпермь
түзілімдерінің жалпы қалыңдығы 780м кезінде оның биіктігі 460м. Массивтің
сыртында бұл түзілімдер қалыңдығы 300м-ден аспайды. Құрылымдық этаж үш
этажастына бөлінеді: жоғарғыдевондық-турнейлік, визей-башқүрттық және
ертепермьдік, бұл кезде әрбір этажасты кішкене өзгеше құрылымдық жоспармен
сипатталады. Визей-башқұрт құрылымдық этажастының құрылымының кен орнының
басқа көнеректеріне қарағанда едәуір жақсы зерттелген. Жоғарыдан этажасты
пермьалды шөгіндіжинағының үзілісінің бетімен шектелген. Карбон
түзілімдерінің құрылымдық беті денудациондық процесстердің белсенді
әсерімен түзілген. Массив жоспарда кең шығыс бөлікті және батыс
периклинальмен тарылатын түр алады. Бұнда әлсіз деформацияланған
көтерілімнің жоғарғы бөлігі қанаттарында және периклиналында еңістену
бұрышы 40-500-ге дейін тіке тиеледі. Көтерілімнің бұл бөлігі -450м
изогипсамен түйістеледі және төменгі пермь құрылымына цоколь болып қызмет
атқарады. Ерте пермьдік этажастының құрылымына рифті құрылысты таскөмірлі
негізінің шығыс кеңейтілген бөлігінің шыңында өсірілулер тән, оның биіктігі
барлық таскөмірлі массивтің биіктігіне тең.
Батысындағы іздеу-барлау бұрғылау нәтижесі бойынша сондайақ мөлшері 780-860
және биіктігі 100 м-ге дейін төменгіпермь түзілімдерінің даму учаскесі
бөлінеді. Қазіргі кезде 400 және 524 пайдалану ұңғымаларымен төменгіпермь
түзілімдері ашылды, оның қорытындысында шығыс және батыс учаскелер ені 6 км
қатарындағы төменгіпермьдік карбонатты түзілімдері дамуымен шектеледі.
Тұзды тектоникалы дамуымен ерекшеленетін кунгур-триас құрылымдық этажасты
Қарашығанақ кен орнының қақпағы ролін ойнайды. Тұзды тектониканың пайда
болу ерекшеліктері батысынан шығысқа қарай түзасты құрылымының шеткері
бөлігінде тұз жүйектерінің формалануына алып келді. Тұзасты құрылымның орта
бөлігі жоспарда күмбезаралық мульдамен сәйкес келеді, онда іс жүзінде тұз
кездеспейді, ал кунгурдың сульфатты текшесі кезектесіп уфалық, төменгі-және
жоғарғы қазандық түзілімдерімен солтүстік-батыстан оңтүстік-батысқа
қозғалуына қарай жабылады.
1.5 Мұнайгаздылық
1.5.1 Мұнай мен газ кеніштерін анықтау
Кен орнындағы алғашқы конденеаты-бар газ ағыны, 1964ж артин
түзілімдерінен К-4 ұңғымасымен алынды. Қазіргі кезде төменгіпермь,
таскөмірлі, жоғарғы-және ортадевон түзілімдерінің кәсіпшілік
мұнайгаздылығы анықталған. Кішкене газконденсатты кеніш филиппов сульфатты-
карбонатты көкжиегінің карбонатты қабатында анықталды, ондағы 139-шы
ұңғымадан конденсаты бар газдың сәйкесінше 47,7мың.м3 және 47,5 мың.м3
өнімі алынды.филипов көкжиегінің қалыңдығы бірнеше метрден 102 м-ге дейін
өзгереді, және де органогенді құрылысты жер бедерін нивелирлеп,
коллектолары карбонатты қабатта оның баураймаңындағы бөлігінде дамыған.
Көкжиекте литологиялық ұстауыштар орнатылған, және құрылымның шеткері
бөлігінде кеніш шекарасы газсулы түйіс деңгейімен анықталған, 130-шы
ұңғыманы сынау қорытындысында қабылданды. Барлығы филиппов көкжиегінің
карбонатты қабатындағы коллектор қатысудың бес учаскесі анықталған.
Кішкене газды конденсат кеніші филипов көкжиегінің үстінде түзілген
төмен кеуекті-жарықты коллекторлардағы күмбезаралық мульда шегінде
орнатылған 13-ші ұңғыманы сынау кезінде тізбекте 355-м аралығында қалыңдығы
10м және кеуектілігі 6,5% қабаттан 10 мм штуцерден 13м3 өнімді газды
конденсат ағызылды. Аналогиялық коллекторлар тағы да алты ұңғымаларда
орнатылған және өнімді қабат қалыңдығы 6-дан 26 м-ге дейінгі қалыңдықта,
шектелген ауданда үш учаске құрайды. Ұстағыштар қабаттық, литологиялық
шектелген. Ортадевондық түзілімдердің көсіпшілік газды конденсатгаздылығы
767-775м аралығын 21-ші ұңғымада сынағанда орнатылды, онда өнімділігі
16,2м3тәу жеңіл газды конденсат және 19,1 мың.м3ту ағызылды, ортадевонның
ашылған қалыңдығы қаратұсті әктас қатпары бар аргиллиттермен берілген және
анықталған кеніш құрамы және коллекторлық қасиеттері бойынша аз зерттелген.
Суреттелген кеніштер бойынша кәсіпшілік категориядағы газ бен газды
конденсатдың бекітілген қорлары кен орнындағы негізгі мұнайгазконденсатты
кеніштердің төменгіпермьдік-жоғарыдевондық түзілімдермен байланысты қорының
1%-нен де едәуір аз. Кеніш биіктігі 460м, табиғи резервуар типі бойынша
массивтіге жатады және жоғарғы жағынан галогенді-терригенді қақпақшамен
экрандалған, ол кунгур ярусымен және жоғарғы пермьмен берілген. Сумұнайлы
түйістің абсолютті белгісінің диапазоны 10 ұңғымада дерлік ашылған және
оның жағдайы ҰГЗ және сынау қорытындысы негізінде -560м белгіде
қабылданған.
Газмұнай түйісінің орнын қабат жағдайында флюидтер критикалық шамада
жағдайда тұрған кезде сынау қорытындысы бойынша анықтау мүмкін емес,
өйткені бұл жағдайда сұйық пен газ қасиеттері жақындайды. Еқі фазаға
бөлгеннен кейін жүйенің фазалық тәртібі қысымның аз өзгерісі қезінде іс
жүзінде бірдей, ол газсыздау процессі үшін де, сондай-ақ коаденсациядануда
да, өйткені газ бен сұйық түзетін фазалардың көлемі салыстыруға болатындай.
Сондықтан да бұндай жүйелердің фазалық жағдайын сенімді бағалауды тек қана
критикалық температуралардың тәжірибелі зерттеулері негізінде
термобариқалық параметрлері бойынша беруге болады, немесе қабат
температурасы кезіндегі критикалық газқұрамы бойынша беруге болады. Қабат
қоспасының фазалық жағдайынын жеке обьектілер бойынша зерттеу жеңіл
мұнайлардың газ түрге өтуі газқүрамы 1700-2000м3м3 диапазонында
ауысатындығын көрсетті. Зерттеу қорытындылары көрсеткендей мұнайдың газ
түрге өтуі-460-493м интервалында ауысатындығын көрсетті. Бұл мұнай алудың
ең жоғарғы нүктесі екендігін көрсетті. Осыған орай осы диапазонда
орналасқан және -495м белгіде қабылданған. Қабылданған газмұнайлы және
сумұнайлы түйістерге сәйкес газ бөлігінің биіктігі 620м құрайды, ал
мұнайлынікі-100м, және өнімді аудандар сәйкесінше 1895 және 2765мың.м2
1.6 Мұнайгаз кенішінің геостатикаклық моделі
Мұнайгаз кеніштердің геостатикалық моделінің элементтері келесілерді
сипаттайды: кеніштері бар табиғи резервуарлар, сумұнай және газмұнай
түйістері, қиманың литологиялық стратиграфиялық сипаттамсы,
коллекторлар типі мен қасиеттері және т.б
780м дерлік төменгіпермь, таскөмір түзілімдерінің қалыңдығы
гидродинамикалық байланысқан резервуарды, оған біріңғай үштасқан мұнайгаз
кеніштермен берілген.
2.Карбонатты массив жыныстарының фациальды типінің
әртүрлілігімен сипатталатын полигенетикалық түзілімдермен берілген.
3.Биогермді, биоморфты-детритті, детритті, органогенді-
сынықты әктастардың және доломиттер қатпарлы кеуекті коллекторлар
болып табылады, кейбір бөліктерінде каверналар мен жарықшақтар
кездеседі, бұл онда кавернді-кеуекті, жарықты-кеуекті және жарықты
коллекторлар бар екендігін болжамдауға мүмкіндік береді.
4.Коллекторлардың фильтрациялық-сыйымдылықты қасиеттері алаң және
қима бойынша заңдылықсыз кең ауқымда өзгереді.
Өнімді қимада 17 қатпар берілген, бұл резервуардың ішкі құрамын
анағұрлым детальды айтуға мүмкіндік береді, оның ішінде оның біртексіздігі
жайлы. Стратиграфиялық бес жоғарғы қатпарлар төменгіпермьге жатады және 1
обьектіге жатады. Кейбір қатпарлардың қалыңдығы кең ауқымды өзгереді.
Тиімді қалыңдықтар кеніш ауданы бойынша теңдей етіп үлестірілген: 6
қатпарда 21 ұңғы бойынша -61.4 м, К-4 ұңғы бойынша -61,2 м, 2 үңғы бойынша
-89.4м; 7 қатпарда 22 үңғы бойынша -60.4м, К-6 үңғы-бойьшша-61.4м, 7 ұңғы
бойынша-41,4м 8 қатпарда 452,4,23 және 23 ұңғылар бойынша. сәйкесінше
77,3,83,2 және 92,8м және 9қатпардан 310,818 және 17 ұңғылар бойынша
сәйкесінше 85.7,45.6 және 103.3;11 және 13 қатпарлы үшін жалпы қалыңдықтар
80м-ден астам ол 40%-тен астам дерлік ұңғыларда кездеседі және тағы 40%
ұңғыларда 40-80м қалыңдықтар тән және де 5% ұңғылар үшін бұл қатпарды 90 м
қалыңдықта ашқан. Визей яруеынан 6өлінген.45. қатпар 85% ұңғыларда 20м
қалыңдығы бар, ал олардың жартысында 10м-ден аз. Турней ярусына жататын 6
қатпар 55 ұңғымалар бойынша ғана ашылған, оардың 71%-ті 70м қалыңдықта
ашқан. Фамен ярусымен байланысты 17 қатпар 50 ұңғыларман ашылған.
1.6.1 Қалыңдықтардың сыйымдылықты-фильтрациялық касиеттері және олардың
біртексіздігінің сипаттамасы
Төменгі пермь, таскөмір және девон өнімді түзілімдері көбінесе
органогенді карбонатты жыныстармен берілген. өнім қалғандығы жыныстары
постседиментациялык өзгерістерімен сипатталады: доломиттену, ангидриттену,
кальциттену кремнилену және жарықшақтүзілуленумен. Екіншілей тұр өзгерулер
түзілімдердің заттай кұрамына едеуір әсер етті, ол алғашқы коллектордың бос
кеңістікті трансформациялануына екеліп соқтырды. өнімді кешен жыныстарда
формаралық, формаішілік, дәнаралық кеуектер және сілтілену кеуектері
бөлінеді, олардың формасы, мөлшері және басқа сипаттамалары кен орнын
барлау кезінде жақсы зерттелген. Карбонатты массивте сондай-ақ жарықшақтық
кеңінен тараған. Жарыкшактың өнімді кешенде таралуы біркалыпсыз. Кеуекті
коллекторға кеуектілігі 6%-тен жоғары жыныстар жаткызылған. Керн бойынша
анықталған коллектор кеуектілігі 7,3-тен 15,4%-ке дейін өзгереді, пермь
үшін орташа 10,6% кұрайды, карбонның газға қаныққан бөлігінде-10,4% және
мұнайға қаныққанында-95% (кесте 1.1) Кеуектілік кеніштің жеке бөліктері
үшін орта мәні 8.9,8.6, 9,3%-ті кұрайды кесте 1.1
1.1 кесте – Кен орны қабатының кеуектілігі
Игеру обьектісі
Қалыңдығы Атауы
1 2 3
Қанығу аймағы
Газдық Газдық Мұнайлы
Орташа, м 27,5 39,3 159
Жалпы
Варияция коэффициенті 0,989 0,319 0,326
Өзгеру аралығы 0,6-45,86,2-745,62,4-206,0
Орташа, м 114,4 203,5 73,4
Тиімді
Варияция коэффициенті 1,246 0,588 0,734
Өзгеру аралығы 0-707,4 4,4-454,21,8-200,0
Орташа, м 114,4 203,5
Мұнай қанықан
Варияция коэффициенті 1,246 0,588
Өзгеру аралығы 0-707,4 4,4-454,2
Орташа, м 73,4
Мұнайға қанықан
Варияция коэффициенті 0,734
Өзгеру аралығы 1,8-200,0
1.2 кесте
Қимадағы коллектор үлесі Бөлшектену коэффициенті
Игеру Ұңғымалар
объектісісаны
Орта мәні
Тізімнің абсолютті жату 4200 470
тереңдігі
Бастапқы қабат қысымы, МПА 54,75 57,0
Газдың басталу қысымы,МПА 44,7 48,5
Қабат газының тығыздығы, кгм3 441 474
Қабат газдың тұрақтылығы, МПА0С0,068 0,084
Қарашығанақ кен орының қабат газы идеалды газ зағдарынан едәуір
ауытқумен сипатталады, дәлдеп айтқанда жоғары сығылумен (2-фактор) объекті
үшін орташа 1.32,2 игеру объектісі үшін-1.4 құрайды.
1.7.2 Қабат мұнайының қасиеттері.
Қабат мұнайының барлық параметрлері мұнай қабатшасы үшін флюидалды
модельде солтүстік-шығыс және оңтүстік-батыс учаскелерде оларды
қанықтыратын мұнайдың компонентті құрамының есебімен берілген.
1.4 кесте - Мұнай учаскілеріндегі мұнай параметрлері
Бөлімше Солтүстік-шығыс Оңтүстік-шығыс
Бастапқы қабат қысмы, МПА 58,7 58,7
Қанығу қысымы, МПА 58,1 55,3
Газқұрамы, м3м3 62,5 449
Көлемдік коэффициент 2,28 1,99
Қабат мұнайының тығыздығы, кгм3 601 651
Қабат мұнайының тұтқырлығы, МПА 0См2
1.7.3 Қабат суларының қасиеттері
Кенішінің гидрохимиялық сипаттамасы үшін қабат суларының 13 және суда
газдың 10 химиялық сараптамасы пайдаланылады. Жерасты сулары тығыздығы
1.0750-1.1201 гсм3 тұз құрамы 108.05-тен 17.88 гл хлоркальцийді
тұзелетінділермен берілген. Қабат суларының ионды-тұзды құрамы
төменгікарбон мен жоғарғы девонның сулы кешенінде біртекті. Басым иондар
болып хлор мен натрий табылады, олардың суммалары құрамы 5,6-4,1%-ке
жетеді. Хлор конценттрациясы 17-ден 31 мг-эквл-ге, ал дейін, ал натрийдікі
158-нен 258 мг-эквл-ге дейін өзгереді. Сулфат құрамы едәуір төмен және 4.8-
8.8 мг-эквл шегінде өзгереді. Гидрокорбонат-ион үш сынамада табылады, ал
басқаларында оның үлесі 7.5 мг-эквл-дан аспайды. Қабат жағдайларындағы
гидрокорбанаттар құрамы жоғары болуы мүмкін өйткені жер бетінде оның бөлігі
көміртегі қостотығының парциялды серпінділігінің төмендеуінен жоғалады.
Сілтілі-жерлік металды катриондар қатары натрийден кейін орналасады және
105-501 және 3-4 шгінде өзгерістерге ұшырайды. Қабат суларының
метаморфизациялануы rNarCI қатынасы бойынша 0.98-ден 0.76-ға дейін
өзгереді. Метаморфизациялану коэффициенті 0.85, әлсіз метаморфизацияланған
сулар аз миниралданғанмен және жоғары сульфаттылығымен сипатталады.
1.8 Мұнай, газ қорлары
Төменгі перім және жоғарғы девонды мұнай газ кеніштерді
көмірсутектерінің геологиялық қоры 01.01.89.ж зерттеелу жағдайы бойынша
есептелген және ҚР ЖМГ бекітілген. Қорлар барлық жобалық құжаттамалары
қабылданған үш объектілерге сәйкес келетін пайдалану объектілері бойынша
есептелген: бірінші-пермь түзілімдеріндегі кніштің мұнай газ бөлігі, екінші-
таскөмірлі түзілімдердегі сұйық бөлігі және үшіншісі кеніштің мұнайлы
бөлігі, соңғысы үш есептеулер мұнай қасиеттрі өзгеше оңтүстік-батыс және
солтүстік-шығыс учаскелеріне бөлек жүргізіледі.Еркін газ және конденсат
қорлары В категориясы бойынша 1988ж шекарасы бойынша және J1 кеніштің
қалған бөлігіне, ал мұнай мен онда еріген газдың қоры- J1 категориячсы
бойынша класиффикацияланды. Еркін газ мұнай және онда еріген газ қорлары
көлемдік әдістермен есептеледі. Бұл кезде газға және мұнайға қаныққан
көлемдер параллельді кеуекті қалыңдық және мұнай газ қаныққан қарталар
туындысы болып табылатын карталар тұрғызумен өйткені бірінші объектінің
төменгіпермінің коллекторларымен байланысқан есептік объект кен орнының
барлық жерінде кездеспейді сұйық ауданы осы коллекторлардың таралу
шекарасында анықталған.
2 объектінің сұйық ауданы сұйық түйістері бойынша анықталады.
3объектінің мұнайлық ауданы мұнай қасиеттері өзгеше оңтүстік-батыс және
солтүстік-шығыс учаскелеріне бөлек жүргізілді. Әрбір ұңғымада кеуектіліктің
мәні есептік объекті бойынша қалыңдығы бойынша орта өлшенген шама ретінде
анықталады, осы мәліметтер негізінде кеуектілік карталары тұрғызылды. Газ
және мұнайға қаныққан жыныстардың кеуекті көлемі анықтау үшін кеуектілік
карталарының өзі қолданылады, олар тиімді газ және мұнайға қаныққан
қарталарға көбейтілді. Әрбір объекті үшін ұңғымалар бойынша мұнайгазға
қанығушылық коэффициенті кеуектілік және қалыңдық бойынша орта өлшенген
шама ретінде есептеледі. Осы мәндер бойынша мұнайгазға қанығушылық
карталары тұрғызылады, ал мұнайгазға қанығушылық көлемді анықтау осы
карталардың туындысы болып келетін кеуекті көлемі карталарымен есептеледі.
2. Техника-технологиялық бөлім
2.1. Кен орнын игерудің қысқаша тарихы
Қарашығанақ мұнайгазконденсаттыконденсатты кен орны 1979 жылы П-10
іздеу ұңғымасының ашық оқпанын 4171-4262 м интервалында сынақтан өткізгенде
698 мың.м3тәу газ және конденсат-708 м3тәу 16 мм штуцер алынғанда ашылды.
Қабат қысымы 50,4 Мпа құрады. Өнімді қабаттың табаны ұңғымен толық ашылған
жоқ. Кен орнын игеруді жылдамдату үшін КСРО мингазпром шешімімен барлауды
әдісті-өнеркәсіптік пайдаланумен біріктіру қабылданды. Барлау және
ВНИИгаздың қорды есептеу мәліметтерін негізінде ВолгаУралНИПИгазбен бірге
1982 жылы Қарашығанақ мұнайгазконденсаттыконденсат кен орнын тәжірибелі-
өнеркәсіптік пайдалану жобасы (ТӨП)жасалынды.
Кен орнын пайдалануға енгізуді тездету мақсатында КСРО министрлер
кабинеті шешімімен, КСРО геология министрлігі газ өнеркәсібі министрлігіне
8 іздеу-барлау ұңғымасын, пайдалану ұңғымасы ретінде беруге тиіс болды.
Бірақ та барлау ұңғыларының конструкциясы қауіпсіз пайдалану талаптарына
сай болмағандықтан оларды ликвидацияға жіберілді. Пайдалану қорына барлау
ұңғыларын ауыстырды. Бірақ та газ бен конденсат өндіруді тек 1984 жылы ғана
бастады, бұл уақыт аралығында барлауды одан әрі жалғастыру қорытындысында
көптеген қосымша мәліметтер алынды кен орнының геологиялық құрылымы
толықтырылды. 1981 жылғы жоба резервуардың құрылымы жайлы мәләметтерге сай
болмағандықтан ВНИИгаз инститиуты 1984 жылы ҚМГК кен орнын ТӨП
анықталынған жобасынжасады. Жоба 1985 жылы іске асырыла бастады.
Т¤П-тің басында кен орны жоғарғы қабат қысымымен (42-55МПа)
сипатталды. Қабат температурасы өнімді қима шегінде жамылтқысында 70,50С-
дан газсұйық түйісінде 820С дейін өзгереді.Бірінші жылдары 1-ші обьектінің
өнімді қабаттарын Т¤П бойынша игеру кен орнын рациональды игеру
принциптеріне сай болмады. Сондықтан да 1987 жылдан бастап пайдалануды
негізінен 2-ші обьектіге ауыстырды., ал 1989-шы жылдан бастап 3-ші
обьектіні де іске қоса бастады. Конденсаттың шыққа айналуын болдырмау
үшін қазіргі кезде ұңғылар қорын толығымен ауыстырылды. Негізгі мұнайлы
алаптарда бұрғыланған ұңғылар Орал газөңдеу зауыты іске қосылғанша
консервацияға қойылатын болды. Т¤П-тің бірінші жарты жылдығында 4 ұңғыма
жұмыс үстінде болды. Кейінірек 1985 жылға қарай 1-ші обьектінің ұңғымалары
бірақ та 2-ші обьектіні де ашқан ұңғымалар пайдалануға берілуіне
артықшылықтар берілді. 2-ші обьектіні игеру 1985 жылы басталды. 2-ші
обьектінің алғашқы пайдалану ұңғымалары орташа дебитті болды, ал №7-ші
ұңғыма аздебитті болды. 1986 жылыдың екінші жартысында №126-шы 1-ші және 2-
ші обьектіні ашқан жоғарғы дебитті ұңғыма іске қосылды. 1987 жылдың екінші
жартысында №№117,121 жоғарғы дебитті тағы да екі ұңғыма іске қосылды. 1988
жылы көмірсутектердің қоры есептеліп, бекітілді.1989 жылы НТС және ЦКР КСРО
Мингазпромы Т¤П-тің қорытындысын және геология, игеру, жобалау,
орналастыру, қоршаған ортаны және қойнауды қорғау облысындағы жұмыстарды,
кен орнын игеру перспективасын және орындалған жұмыстардың жобаға
сәйкестігін қарастырды. 1992 жылы Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен орнын
игеруді жалғастыру үшін конкурс өткізу және шетелдік әріптесті таңдау
бойынша Қазақстан Республикасының ¦йымдастыру комитетінің басшылығымен
өткізілген конкурс қорытындысы бойынша Бритишгаз және Аджип компаниялары
шетелдік әріптестер ретінде таңдалды. Альянспен кен орнын зерттеу
басталды.Кен орнының геологиялық, флюидалды және экономикалық модельдері
жасалды.
Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В. Батыс Қазақстан облысындағы
Қарашығанақ кеніші әлемдегі ірі мұнай-газ конденсаты кеніштерінің бірі.
Кеніш 280 шарты километр аумақты алып жатыр, оның қойнауында 1,2 миллиард
тонна мұнай мен конденсат және 1,35 триллион текше метр газ бар.
1997 жылдың қазан айында ҚР Президенті Н.А.Назарбаевтың қатысуымен
қойнауды пайдаланушылар мен Қазақстан Республикасы арасындағы өнімді бөлісу
жайлы түпкілікті келісімге қол қойылды, онда кенішті игеру критерийлері
анықталды. Қойнау пайдаланушы ҚРМТ құрылымын жасады, ол кейіннен
Қарашығанақ Интеграцияланған ұйымына өзгертілді, ол кен орнын игеруге және
Қарашығанақ кәсіпшілік кешенінін дамытуға жобалық құжаттамаларды
дайындаумен айналысады.
Кен орнында 1-ші және 2-ші обьектіні ашқан 8 ұңғыма және 1-ші, 2-ші,
3-ші обьектіні ашқан 4 ұңғыма бұрғыланды, соңғылары үш обьектіні де
пайдаланады. №№104,154,329,606 –шы ұңғымалар 1-ші обьектіні игереді
№№116,117 және 126-шы ұңғымалар 2-ші обьектіні игереді , бұл түзілімдерден
ұңғыма дебитінің 80%-ті алынады .
Қазіргі кезде кен орнында әртүрлі себептер бойынша анықталмаған
мерзімге УКПГ-2 –ні пайдалануға енгізу және қабат қысымын сақтау процессін
іске асыру кешіктірілуде, сондай-ақ газ өндіру көлемін 3,5-4,5
млрд.м3жылына көлемінде сақтау қажеттілігі туындап отыр.
Қазіргі кезге дейін әртүрлі себептерге байланысты сайклинг-процесс
әлі басталмай жатыр (жоба бойынша 1993 жылы басталуы керек еді), ал кен
орнын игеру қабат қысымын шық түсу қысымына жеткізбейтіндей технологиялық
шектеулер енгізулер арқылы табиғи сарқылу режимінде игерілуде.
1992 жылы өндірудің максимальды деңгейіне қол жеткізілді:
• газ – 4,2 млрд.м;
• конденсат –4,47 млн.т
Алудың жыл сайынғы қарқыны 0,2-0,4 % құрады. Игеру басталғалы бері
өндірілгені:
• газ-32 млрд 36 млн.м;
• конденсат-35млн.230мың.т;
• мұнай-2млн.68 мың.тонна.
Кен орнындағы алу деңгейі ең алдымен қабат қоспасының қор шамасымен,
пайдалану ұңғыма қорының өндіру мүмкіндіктерімен, жинау және тасымалдау
жүйесінің өтімділік әрекеттілігімен және өңдегіш қондырғылар мен
зауыттардың қуаттылығымен анықталынады. Қарашығанақ мұнайгазконденсат кен
орнындағы алу шегінің негізгі критерийі қабат қысымының қанығу қысымы
шамасынан төмендеуі болып табылады.
Мамандардың айтуы бойынша бірнеше ісшаралар қатарын жүргізу және
ескі ұңғымаларды қайтара қосу, іске қосылып тұрған қорды кезеңімен
пайдалану және жаңа ұңғымаларды пайдалану газ өндіру көлемі жылына 3-4
млрд.м3 –қа дейін жеткізуге болатынын көрсетіп отыр. Бүгінгі таңда кен
орнында ұңғылардың келесі жұмыс істеу технологиялық режимі белгіленген:
• қабат қысымы шық түзілу қысымына жеткенге дейін берілген ұңғымадан мүмкін
болатын максимальды дебитті ұстау;
• шық түзілу қысымына жақындаған кезде газ дебитін 30%-ке түсіру;
• С5-тің потенциальды құрамы дебитті түсіру алдындағы деңгейге жеткенде
газдың дебитін жоғарылатуға болады.
Мұндай технологиялық режим Қарашығанақ кен орнында конденсат беруді
ұлғайту тұрғысынан қарағанда анағұрлым оптимальды болып саналады. Қазіргі
кезде кен орны Т¤П-тің анықталынған жоба нұсқасымен игерілуде, бұл нұсқа
бойынша қабат қысымының конденсат түзілу қысымына дейін төмендеп кетпеуін
болдырмау үшін кейбір техноглогиялық шектеулер қарастырылған. Кен орнының
үлкейтілген геологиялық моделінде үш пайдалану обьектісі бөлініп алынған:
• 1-газконденсатты , төменгі пермь;
• 2-газконденсатты , төменгі карбон ;
• 3-мұнайлы , төменгі карбон.
1-ші және 2-ші обьектілер сарқылу режимінде пайдаланылып жатыр , 3-ші
обьект (мұнайлы аймақ) еріген газ режимінде пайдаланылды, бірақ1998 жылы
тамыз айында оны пайдалану тоқтатылды. Көмірсутектерді өндіру 1-ші және 2-
ші обьектілер бойынша іске асырылды. Т¤П-тің анықталынған жобасы бойынша
1-ші обьект бойынша бастапқы қабат қысымы 53,3 Мпа болып, ал 2-ші обьект
үшін 57,2 Мпа болып қабылданған.
Бүгінгі таңда Қарашығанақ Қазақстандағы 4,3 миллиард доллардан асатын
шетелдік капитал салымымен ірі инвестициялық жоба болып табылады. Кенішті
игеру төрт халықаралық компаниялар басшылығымен жүзеге асырылуда. Олар Би-
Джи Групп (Ұлыбритания), Эни (Италия) - әрқайсысының үлесі 32,5 пайыздан
құрайды, сондай-ақ ШевронТексако (АҚШ) – 20% және ЛУКОЙЛ (Ресей) 15%
капитал үлестері бар. Қарашығанақ жобасын жүзеге асыру үшін осы төрт
компания Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг Б.В. (КПО) компаниясы болып
бірікті.
КПО өз қызметін Қарашығанақ әріптестерінің Қазақстан Үкіметімен 1997
жылғы қарашада қол қойылған өнімді бөлі жөніндегі негізгі келісімге сәйкес
жүзеге асырады. Келісімнің шарттарына сәйкес КПО Қарашығанақ жобасын
басқаруды 2038 жылға дейін жүзеге асыратын болады.
Жобаны дамыту кезеңдері
1979 Қарашығанақ кенішінің ашылуы
1984 Пайдалану бастамасы
1992 Қазақстан Үкіметі мен Эни және Би-Джи Групп компаниялар арасында
өнімді бөлісу жөніндегі Келісімге қол қоюдың өзара келіссөз
процессінің бастамасы
1995 Өнімді бөлісу принциптері жөніндегі Келісімге қол қойылды,
келіссөздер жалғасуда
1997 ШевронТексако және ЛУКОЙЛ компаниялары халықаралық консорциумына
енді. Қараша айында 40 жыл мерзімге белгіленген өнімді бөлу
жөніндегі Түпкілікті келісімге қол қойылды
1998 ӨБТК әрекетінің бастапқысы
1999 Құрылыс жұмыстарының бастапқысы
2000 Негізгі жұмыстарға келісім-шартқа қол қою. КПО басшылығының
Ақсай қаласына келуі
2001 Ақсай қаласынан Қарашығанақ кенішіне дейін 28 шақырымдық
теміржол желісі құрылысының аяқталуы. Қарашығанақ кенішіне
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың келуі
және жаңа электростансасының салтанатты жағдайда ашылуы
2002 Конденсат экспортының рекордтың деңгейге жетуі – тәулігіне 18
мың тоннадан астам. 625 шақырымдық экспорттық құбыр салынды;
Қарашығанақ Каспий құбыр концерциумының мұнай құбырына шығуға
мүмкіндік алды
2003 Екінші фазаның өндірістік объектілеріне Қазақтан Республикасының
Президенті ресми түрде старт берді
2038 ӨБНК әрекеті мерзімінің аяқталуы
2.2. Ұңғымалар қорының динамикасы
01.01.08 жылғы жағдайы бойынша Қарашығанақ кен орнында 311 ұңғыма
бұрғыланды, оның ішінде 222 ұңғымалар барлық кеніштерді ашты. ЖТАҚ
Қарашығанақ Петролеум Опереитинг Б.В балансында 240 ұңғыма бар. 37 ұңғыма
геологиялық және техникалық себептерге байланысты ликвидацияланған, олардың
ішінде: 31 - барлау, пайдалану – 4, арнайылар – 2 ұңғымалар. 34 ұңғыма
басқа мекемелер балансында жатыр.
Олардың ішінде
1. ҚР ядролық физика институтының ұлттық ядролық орталығының(Ақсай
филиалы) балансында18 ұңғыма,оның ішінде:
а) айдауға арналған – 4 ұңғыма (№№ 1тк,2тк, 3тк, 4тк);
b) бақылаулық – 11 (№№1нк,2нк, 3нк, 4нк,12нк, РГ-1— РГ-6);
c) Жөндеу немесе жоюды күтуде – 3 ұңғыма (№№5тк, 5ткб, 6тк);
2. АҚ Ақсайгазсервис балансында – 6 ұңғыма (№№7 ртк, 8 ртк, 9 ртк,
10 ртк, 11 ттк, 12 ртк, 12 ртк).
3. АҚ Казбургаз балансында – 9 ұңғыма уақытша консервацияда
(№№209,224,229,238,321-1,710,806-н) .
4. АҚ Конденсат балансында – 1 ұңғыма (№149).
5 кестесінде ҚМГКК-дағы ұңғыма қорының динамикасы келтірілген,
игерудің алғашқы жылдарында пайдалану қорында 1 обьектіні пайдаланатын
ұңғымалар басым болды. 1989 жылдан бастап пайдалануға негізінен 2 және 3-ші
игеру обьектісін пайдаланатын үңғымалар іске қосылды. Ұңғымалар бір
обьектіні, сондай-ақ екі және үш обьектіні бірмезгілде пайдаланады. 1984-
1998 жылдары тек қана 3 обьектіні пайдаланатын ұңғымалар болған жоқ. Мұнай
обьектісінің тиімді қалыңдығының төмендеуі және мұнайдың аз өнімі
байқалатын, кен орнының орталық аймағындағы ұңғымалар 2-ші газконденсатты
және 3-ші мұнай обьектілерін қатар ашады. Бірнеше обьектілерге жұмыс
істейтін ұңғымалар мөлшері 1989 жыл және 1995 жыл бойынша кезеңде пайдалану
ұңғыма қорының жартысынан көбін құрады. Сондай көрініс және де істеп тұрған
қорда байқалды. 1995 жылдан бастап бірнеше обьектілерді пайдаланатын
ұңғымалардың әртүрлі техникалық және технологиялық себептер бойынша тоқтап
тұрған қорға енгізілуіне байланысты, біріккен ұңғымалар мөлшері азаяды, сол
уақытта бір обьектіні пайдаланатын ұңғымалар тоқтап тұрған істеп тұрған
қор, тоқтап тұрудан
қайтарылады және бір обьектіні пайдаланатын ұңғымалар консервациядан
енгізіледі. Кен орнын игерудің барлық кезеңінде пайдалануда 84 ұңғыма
болды.
Кесте 2.1 - Ұңғыма қорының динамикасы
1999 2000
1993 0,86 0,362
1994 1,00 0,471
1995 0,91 0,623
1996 0,69 0,652
1997 0,57 0,667
1998 0,44 0,861
1999 0,68 0,684
2000 0,63 0,737
2001 0,69 0,809
2002 0,76 0,901
2003 0,29 0,591
2004 0,49 0,515
2005 0,41 0,537
2006 0,44 0,575
2007 0,38 0,528
01.08 ж 0,41 0,510
Істеп тұрған қордағы ұңғымалардың істен шығуының негізгі себебі,
ұңғымаларда тізбекаралық қысымның бар болуы және қабат қысымының
конденсация басталу қысымынан төмендеуі болып табылады. Кен орнын игерудің
барлық кезеңінде РқРк.б шарты бойынша 60 ұңғыма тоқтатылды.
обьектілер бойынша тоқтатылған ұңғымалар динамикасы келтірілген . Кестеден
көрініп тұрғандай алғашқы ұңғымалар 1999 жылы тоқтатылған. 1999 жылыдың
қаңтарынан мамырға дейін осы себеппен 18 ұңғыма тоқтатылды. 1999 жылдың
маусымында ЦКР шешімі бойынша Рн.к критерийі алынып тасталынды және 11-ден
8 ұңғыма пайдалануға қосылды, 3-уі технологиялық шектеулер себебінен тоқтап
тұрған қорға қосылды. Консервацияда 67 ұңғыма жатыр. Олардың 51
перфорацияланған, 6-уы перфорацияланған және игеруді күтуде, 10 ұңғымада
бұрғылау аяқталған,бірақ перфорацияланбаған. 5 кестеден көрініп тұрғандай
1997 жылдан бастап консервацияда жатқан ұңғымалар біртіндеп пайдалану
қорына ауыстырылуда.
Бақылау қоры 12 ұңғыма құрайды, олардың 7-уі әртүрлі себептер бойынша
ҰКЖ күтуде жатыр. Арнайы қор 61 ұңғымамен берілген, оның ішінде: 13-і УКПГ-
дағы өнеркәсіптік қалдықтарды утилизациялауға арналған қалдық төгуші
ұңғымалар. Қалдық сулар 1-рп жұтушы ұңғыма арқылы жоғарғыпермь
түзілімдеріне лақтырылады. Қалған 12 ұңғыма – қалдықтардың жүрісін
бақылаушы ұңғымалар. Жүктелуді түсіретін 41 ұңғыма бар, олар техногенді
газбен қаныққан суларды газсыздандыруға арналған. Газбен қанығу 427
ұңғымадағы авариядан кейін жүрді. Триас және жоғарғыпермь түзілімдеріне 7
байқау жүргізетін ұңғымалар. Олар өнімді қалыңдықтан техногенді газ
белгісінің пайда болуына бақылау жасауға арналған. 8 ұңғыма ликвидациялауды
күтуде , оның ішінде 7 ұңғыма пайдалану қорынан (№№100, 114, 327, 212, 424,
333, 237) және 1 ұңғыма арнайы қордан , негізінен техникалық себеп бойынша
(Майысу, пайдалану тізбегінің бұзылуы- №№ 100, 424, 114, 237, 212, 327; МКД-
333) және геологиялық себептер бойынша (төменөнімділік - 327). Жеті
пайдалану ұңғымаларынан – 4 ұңғыма (№№237, 424, 333, 212) пайдалануға
енгізілген жоқ, 3 ұңғыма (№№100, 114, 327)2-ден 4,5 жылға дейін жұмыс
жасады.
01.10.08 ж жағдайы бойынша Қарашығанақ кен орнында 37 ұңғыма жойылды
— 31 барлау ұңғымасы, 2-уі арнайы (№№9ртк, 12ртк) және 4 пайдалану ұңғымасы
техникалық себептерге байланысты. Олардың ішінен екі ұңғыма
(№№427,431)пайдалануға енгізілген жоқ. 427 ұңғыма сапасыз бұрғылануына
байланысты және құрылыс процессі кезінде авария себебінен жойылды, ал 431
ұңғыма СКҚ-мен бірге пайдалану тізбегінің майысуынан. 115, 305 ұңғымаларды
пайдалану ұзаққа созылған жоқ. Бұл ұңғымалардың жұмыс ұзақтығы 2,8-ден
(ұңғ.115) 4 жылға дейін (ұңғ.305) өзгереді. Бұдан көрініп тұрғандай
ұңғымалардың жұмыс мерзіміне әсер ететін факторлар техникалық сипаты бар
(саңылаусыздық немесе пайдалану тізбегінің майысуы және т.б). Кен орнында
техникалық себептермен істен шыққан, жұмыс істеген ұңғымалардың орташа өмір
ұзақтығы 41 ай құрайды. Кен орнында ұңғымаларды аяқтаудың үш схемасын
қолданды:
1. Пайдалану тізбегін жобалық тереңдікке дейін түсіріп,
перфорацияланды.
2. Пайдалану тізбегін өнімді қалыңдықтың жамылтқысына
түсірді және ұңғыманы ашық оқпанмен пайдаланды.
3. Өнімді қалыңдықтың жоғарғы бөлігін пайдалану тізбегімен
жауып, оны перфорациялады, төменгі қалыңдық бөлігін ашық
оқпанмен пайдаланды.
Ұңғымаларды бұрғылау жоба бойынша жүргізілді, жобалық тордан ауытқуы
жекелеген ұңғымалар бойынша 50 м. Көбірек бұрғыланғаны кен орнынының
орталық бөлігі. Бірақ та ұңғымалардың жобалық торы обьектілер бойынша
бірқатар себептер қатары бойынша қазіргі кезде түзілмеген.
• Ұңғыма бөлігі жобалық тереңдікке дейін бұрғыланбады.
• Көптеген ұңғымалар қатары бірнеше обьектіні бірмезгілде
пайдаланады.
• Бірқатар ұңғымалар игеру процессі кезінде басқа обьектілерге
ауыстырылды.
• Ұңғымалар жойылды.
2.3 Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы
Ұңғымалар қорының жалпы сипаттамасы 2.2 бөлімінде келтірілген. Одан
көрініп тұрғандай пайдалану және бақылау қорының 30 ұңғымасы бұзылған және
ҰКЖ-ді күтуде, оның ішінде бұзылудан: -15-ұңғыма (15-МКД, 1-пайдалану
тізбегінің бұзылуы); -жерасты жабдығының-14. Ұңғымаларды бұрғылау аяқталу
сәтінен бастап кезең ұзақтығы 01.01.08 ж 3.3-16.5 жыл шегінде жатыр. Бұл
көрсеткіш бойынша ұңғымалардың үлестірілуі 7 кестеде келтірілген, бұдан
көрінетіндей 5-10 жыл бұрын құрылысы аяқталған ұңғымалар саны 56%
құрайтыны, ал 10 жылдан артық-41% құрайтыны көрінеді. Қазіргі бар
ұңғымалардың техникалық жағдайы олардың кен орнын игерудің технологиялық
схемасында қарастырылған өнімді обьектілерді пайдалану режимдері кезінде
туатын барлық жүктемелерді берілген беріктік қоры коэффициентімен шыдай
алу әрекеттілігімен анықталады.
Тұжырымдар:
1. Газ, конденсат, мұнай өндіру және игеруді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz