Пуллороз ауруының індеттік ерекшеліктері мен алдын алу шаралары

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... ... ...9
1.1 Пуллороз . ақ тышқақ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.1.1Морфологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.1.2 Өсуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1.3Төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.4Патогенезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.5Иммунитет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.1.6Диагностика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
1.1.7 Патолого . анатомиялық өзгерістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.1.8Аурудан арылу және одан сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.2Құстың пастереллезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.3Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.4 Ұйымдастыру . шаруашылық шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.5 Жұқпалы ауруларды зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
3 Техника қауіпсіздігі ... ... 27
Қорытынды ... ... .28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... .29
Қосымша А Пуллорозбен ауырған шөже ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе…………………………………………………………...........………....…….8
1Негізгі бөлім ...........9
1.1 Пуллороз - ақ тышқақ ...........................................................................................9
1.1.1Морфологиясы...................................................................................................10
1.1.2 Өсуі....................................................................................................................10
1.1.3Төзімділігі...........................................................................................................11
1.1.4Патогенезі...........................................................................................................11
1.1.5Иммунитет..........................................................................................................12
1.1.6Диагностика.......................................................................................................12
1.1.7 Патолого – анатомиялық өзгерістер...............................................................13
1.1.8Аурудан арылу және одан сақтандыру шаралары..........................................13
1.2Құстың пастереллезі.............................................................................................14
1.3Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен бақылау.....................................16
1.4 Ұйымдастыру - шаруашылық шаралары...........................................................19
1.5 Жұқпалы ауруларды зерттеу әдістері..............................................................19
2 Өзіндік зерттеу.....................................................................................................23
3 Техника қауіпсіздігі ........27
Қорытынды .........28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .........29
Қосымша А Пуллорозбен ауырған шөже...............................................................30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –225б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 129 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.- Москва: Колос, 1961.-126б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 128с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-154с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.Н Сюрин и др. М: Агропром, 1991.-111с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-156с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 134б.
9Тұтқышбай, И.А. Жануарлар патологиясы: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Тұтқышбай, И.А, Сабекова Д.Ө./ Шымкент,
2009- 176б .

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Анықтамалар

Диагноз - ауру малдың жағдайы туралы қысқа түсінік
Ампиокс- ампициллиннің натрийлі тұздары мен оксациллиннен тұратын (2:1)
қоспалы препарат. Ақшыл сарғыш түсті, ащы дәмі бар, иіссіз, борпылдақ зат.
Суда оңай ериді; "Б" тізімі бойынша құрғақ жерде 20"С - тан төменгі
температурада сақтайды.
Экмоновоциллин - бензилпенициллин(60000 Ә.,Б:) мен экмолиннің (0,25 % -
5 мл) новокаинді тұзы. Қолданылуы пенициллиннің натриилі тұзына ұқсас.
Бұлшық етке егіп қолданылады.
Тетрациклиндер – төрт ядролы гидроароматты қосындылардың конденсациялық
туындылары. Бұл топтың негізін тетрациклин, хлортетрациклин және
окситетрациклин құрайды.
Тетрациклин - бұл препарат құрылысы жөнінен тетрациклин қосындыларының
ішіндегі ең қарапайымы, бірақ оларға тән микробтарға қарсы әсерімен бірге
биологиялық белсенділігі толық сақталған.
Морфоциклин - тетрациклиннің синтетикалық туындысы. 1 мг-да 600 ӘБ бар.
Әсері тетрациклинге ұқсас, бірақ суда жақсы еритін болғандықтан, тез нәтиже
алу үшін қолданылады.
Эпидемиология - медициналық індеттану.
Эпизоотология- ветеринарлық індеттану.
Инфектология - жұқпалы аурулар туралы ғылымдар жиынтығы.

Аннотация

Індеттану және инфекциялық аурулар пәнінен жазылған Пуллороз
ауруының індеттік ерекшеліктері мен алдын алу шаралары атты курстық
жұмысым 30 беттен тұрады.
Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника
қауіпсіздігі, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімін, 1 кесте және 1
қосымша суретті қамтиды.
Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1Негізгі бөлім ... ... ...9
1.1 Пуллороз - ақ тышқақ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...9
1.1.1Морфологиясы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.1.2
Өсуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.1.3Төзімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.1.4Патогенезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.1.5Иммунитет ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.1.6Диагностика ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.1.7 Патолого – анатомиялық
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.1.8Аурудан арылу және одан сақтандыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.2Құстың
пастереллезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .14
1.3Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен
бақылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.4 Ұйымдастыру - шаруашылық
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
1.5 Жұқпалы ауруларды зерттеу
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2 Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 23
3 Техника қауіпсіздігі ... ... 27
Қорытынды ... ... .28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... .29
Қосымша А Пуллорозбен ауырған
шөже ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Белгілер мен қысқартулар

м2 -шаршы метр
м3 – метр куб, көлем
м – метр
% - пайыз
°С – температура
мг м3 – көлем
г – грамм
кг – килограмм
Ә.Б.- әсер ету бірлігі

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға
қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.

Ф. 7. 04 – 03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2014ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2014 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2014ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6
7

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
(күні, студенттің қолы)

Ф. 7. 04 – 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____
факультеті

___________________________________ __ ____кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

_____________________

(қолы,аты – жөні)

_______________2014ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________ пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен)
_____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2014ж.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Індеттану - індет процесін, жұқпалы аурулардың
пайда болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы
аурулармен күресу әдістерін қарастыратын ғылым.
Індеттану екі түбірден түратын қазақтың төл сөзі: індет — жұқпалы
аурудың кең ауқымды таралуы, ал тану - білу, яғни ғылым деген мағына
береді. Індеттану батыс тілдерінде эпизоотология деп аталады. Ол да екі
ұғымның жиынтығы: эпизоотия (грекше ері — арасында, zооп — жануар) және
1оgоз - ғылым. Бұл терминнің шығу төркіні медицинаның саласы
эпидемиологияға барып саяды. Эпидемия (грекше ері - арасында, детов -
халық) жұқпалы аурулардың адамдар арасында кең таралуы.
Жануарлар арасында байқалатын жұқпалы ауруларға адам баласы өте ертеден-
ақ көңіл аудара бастады. Адамзат қоғамының ой-өрісі жетіліп, өнер-білім мен
мәдениетті қалыптастырудағы ұзақ тарихи даму жолында ғылымның көптеген
салаларының бірі ретінде осы заманғы індеттану қалыптасты. Адам тағы
аңдарды қолға үйретіп, одан кейін мал шаруашылығымен айналыса бастаған
кезде-ақ жануарлардың әр түрлі ауруларымен, олардың ішінде жұқпалы
аурулармен кездесті. Жұқпалы аурулардың белгілеріне, олардың таралу
заңдылықтарына көңіл бөлумен қатар, олармен күресу шаралары да қарастырыла
бастады. Бұл аурулардың жұқпалылығы, адам мен малда тез тарайтындығы, бір
ауырып жазылған соң қайтадан ол аурумен ауырмайтындығы, аурудың ауырған
малдан сау малға тікелей жанасқанша ғана емес бөгде заттар арқылы да
жүғатындығы (мысалы, ауру мал ішкен суды сау мал ішсе соңғысының дертке
шалдығуы, т.б.).
Қазіргі таңда мал шаруашылығының санын арттырып, сапасын жақсарту мақсаты
агроөнеркәсіп кешенін дамытудың ең басты мәселесі болып отыр. Осыған
байланысты мал шаруашылығындағы өзекті мәселе - малдың жұқпалы және
инвазиялық ауруларының алдын алу.
Пуллорозбен тауық, күрке тауық, қырғауыл, көгершін, құр, канарейка,
торғай балапандары ауырады. Бұл ауруға әсіресе 1 —14 күндік балапан
шалдыққыш келеді. Алайда азығы мен күтімі жақсартылмаса, пуллорозға 1—2
айлық тауық және күрке тауық балапандары да шалдығады. Пуллороз көбінесе
балапан, сондай-ақ бастырылатын жұмыртқа беретін құс нашар
азықтандырылатын, талапқа сай бағып-күтілмейтін шаруашылықта білініп
отырады. Пуллороздың негізгі белгілерінің бірі — құстың іш өтуі,
саңғырығының аппақ болуы. Айналшық маңындағы қауырсын саңғырықпен
ластанады. Ауру құстың қозғалысы баяулап, әлсіреп, топтанып отырады [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – құстың пуллороз ауруының індеттік
ерекшеліктері мен алдын алу шараларын зерттеу.

1 Негізгі бөлім

1.1 Пуллороз - ақ тышқақ

Қоздырғышы — Salmonella pullorum.
Ауруға бейімділік. Пуллорозбен тауық, күрке тауық, қырғауыл,
көгершін, құр, канарейка, торғай балапандары ауырады. Бұл ауруға әсіресе 1
—14 күндік балапан шалдыққыш келеді.
Алайда азығы мен күтімі жақсартылмаса, пуллорозға 1—2 айлық тауық
және күрке тауық балапандары да шалдығады.
Пуллороз көбінесе балапан, сондай-ақ бастырылатын жұмыртқа беретін құс
нашар азықтандырылатын, талапқа сай бағып-күтілмейтін шаруашылықта білініп
отырады.
Аурудың шығуы мен жұғуы. Ауруды негізгі таратушы пуллороздан
жазылған, жұмыртқасында Salmonella pullorum бар құс.
Мұндай жұмыртқадан бастырылып шығарылған балапан саңғырығымен бірге
пуллороз қоздырғышын таратады. Пуллороз асқазан, жарақаттанған тері және
тыныс жолы арқылы жұғады.
Белгілері. Пуллороздың негізгі белгілерінің бірі — құстың іш өтуі,
саңғырығының аппақ болуы. Айналшық маңындағы қауырсын саңғырықпен
ластанады.
Ауру құстың қозғалысы баяулап, әлсіреп, топтанып отырады; қанаттары
салбырап, жүні үрпиіп кетеді, тәбеті қашады, шөлдейді, тынысы жиілейді,
денесіңің температурасы 43—44 градусқа дейін көтеріледі. Құстың өсіп-
жетілуі баяулайды. Балапан ауыра бастағаннан кейін 1—3 күн ішінде өледі.
3—6 апталық балапан пуллорозға сирек шалдығады және одан сирек өледі; олар
пуллороздың жіті және созылмалы түрімен ауырады. Пуллороздан жазылған құс
бактерия таратқыш болады.
Пуллороздың созылмалы түрімен ауыратын құстың құрсағы салбырап
кетеді, қаны азаяды, жұмыртқа салуы сирейді. Жыныс орнының қабынуы және
сары уыз қабығының қабынып, жыртылуы салдарынан сары уыз құрсақ ішіне
құйылады, сөйтіп сары уыз перитониті (іш пердесінің қабынуы) орын алады.
Өлекседегі патолого - анатомиялық өзгерістер . Балапанның көбіне
бауыры ұлғайған. Ол ақшыл сарғыш тартады, өт қабы өтке толы. Талағы
ұлғайған, ішектердің кілегей қабығы қабынады. Соқыр ішекте ақ түсті
ірімшік зат болады. Кей жағдайда өкпесі ісінген және қабынған.
Жүректің еттері, жүрек қабы қанталап, жүрек қабынан ұйыған фибрин табылады.
Ауруды анықтау. Пуллороз эпизоотологиялық мәліметтерге,
клиникалық белгілеріне және пат-анатомиялық өзгерістерге қарай
анықталады. Ақырғы диагноз бактериологиялық зерттеу арқылы
тұжырымдалады. Бактерия таратқыштарды анықтау үшін пуллорлы антигенді
тамшылатып құю әдісі бойынша агглютинация реакциясы жасалады.
Аурудан арылу және одан сақтану шаралары. Емдеу және аурудан сақтану
мақсатымен фуразолидон пайдаланылады. Ол 1—2 күндік балапанға – 2 мг немесе
1000 балапанға 2 г мөлшерінде беріледі. Шамалы ұн араластырылады да,
фуразолидонды азыққа қосады. Сондай-ақ фуразолидон биомицинмен
араластырылып, әр балапанға күн сайын 2 мг фуразолидон және 1 мг биомицин
беріледі. Қоспа 8—10 күн бойы беріліл отырады. Балапанның өлім-жітімі
пуллорлы бактериофагты қолданғанда да азаяды.
Пуллорозға шалдыққан құс бөлек күтіледі. Ем дарымайтындары союға
жөнелтіледі. Аула, құс қора және құрал-жабдық жаңа сөндірілген әктің 20 %-
тік ерітіндісіміен немесе күйдіргіш натрдың 3%-тік ыстық ерітіндісімен
мұқият дезинфекцияланады және тазартылады.
Сальмонелла туысы - серологиялық түрде бір-біріне туысқан, адам мен
жануарға немесе бір уақытта екеуіне де патогенді, паратифозды бактерия. Бұл
туыстық атау американ зерттеушісі Сальмона құрметіне аталған.
Сальмонеллалар басалқы инфекция шақыруы мүмкін (жас малдарда -
сальмонеллездер, жылқы мен қойларда - түсік, құстарда - пуллороз, адамда-
ішсүзегі), сонымен бірге бактериальды және вирусты аурулардың асқынуы
нәтижесінде қосалқы инфекцияларды да шақыруы мүмкін (жас малдарда -
пневмония, қойларда -түсік, шошқаларда -оба ауруы және т.б).
Малдардың инфекцияланған азықтарын қабылдағанда (ет,сүт, жұмыртқа)
адамдарда токсикоинфекцияны шақырады.
Малдарда инфекцияның жасырын (латентті) түрі кең жайылған.
Сальмонеллезді инфекцияның негізгі қоры (паратифозды) жануар болып
табылады. Сондықтан сальмонеллездер мал дәрігерлік және биологиялық
медицинаның проблемасының бірі болуда.
Казіргі кезде сальмонеллалардың антигенді құрылымы мен ферментативті
активтілігіне байланысты 1500-ге жуық түрі белгілі, оның 150-ге жуығы
Европа елінде кездеседі [1,3,5].

1.1.1 Морфологиясы

Таяқшалар, қырлары доғаланған,сирек овальды формалы, орташа өлшемі:
ұзындығы 2-4 мкм,ені 0,2-0,6 мкм болып келеді. Кейде таяқшаның жіп тәрізді
түрде кездесуі мүмкін.
Перитрихиальды орналасқан кірпікшелеріне байланысты сирек қозғалатын,
анилинді бояуға оңай боялатын, грамтеріс бактерия.

1.1.2 Өсуі (культивирование)

Сальмонеллалар - аэробтар немесе факультативті аэробтар. Бактерия
әдетте қалыпты қоршаған ортада жақсы көбейеді,оптимальды кобею орта
температурасы 37 С, орта рН 7,2-7,6, бактерияның кейбір түрлері бөлме
температурасында жай көбейеді. Сальмонелланың идентификациясы мен бөлінуін
анықтау үшін көптеген қоректік орталар ұсынылған.
Тегіс- S-формалы түрі сорпада біртекті лайлану, тығыз ортада-
дөңгелек, жылтыр, ылғалды, жарықта көгілдір түс беретін, анық боялған
колония түзеді.
Қыртысты - R -формалы түрі - сұйық ортада - мөлдір, толқын тәрізді,
қатты қоректік ортада шеттері иректелген және ортасы тығыз колония түзеді.
Кейбір сальмонелла бактериялары қоректік орталарда ұсақ колония түзеді.
Биохимиялық қасиеті. Сальмонелла бактериясы мочевинаны, лактоза,
сахароза, адонитті ферменттемейді, көптеген түрі желатин түзбейді және
индол мен ацетилметилкарбинол түзбейді.
Сальмонелла бактериясы глюкоза, галактоза, манноза, фруктоза,
арабиноза, ксилоза, рамноза, маннит, мальтоза, глицерин, дульцит, сорбитті
ферменттейді, аз мөлшерде нитрат пен нитриттерді қалпына келтіреді
[1,2,3,6].

1.1.3Төзімділігі

Сальмонелла бактериясы салыстырмалы жоғары температураға (60-75 С ),
ауыр тұздар концентрациясына және кейбір қышқылдарға төзімді. 60 С
температурада 1 сағат көлемінде, ал 100 С –та бірден өледі.
Тұздалған және қақталған азық-түліктерде бірнеше айларға дейін
сақталады.
Бөлме температурасында бірнеше айға дейін өмір сүреді. Күннің
тікелей сәулесінен 5-10 сағатта өледі. Сыртқы ортада 20-120 тәулікке дейін,
өлекселерде 100 тәулік, құрғақ экскременттерде бірнеше жылға дейін
сақталады.
Дезинфекциялық ерітінділер бірден өлтіреді. Неомицин, тетрациклин,
левомецитин, стрептомицин, нитрофуран және сульфамитті препараттарға
төзімді.

1.1.4 Патогенділігі

Қалыпты жағдайда сальмонелла бактериясы асқазан- ішек жолын
зақымдайтын, пневмония шақыратын, сонымен бірге малдарда түсік әкелетін
септицемиялық инфекция болып табылады.
Сальмонеллездер бұзау, торай, құстар (тауық, қаз, үйрек, күрке тауық,
кептерлер, торғайлар, тотықұстар), кеміргіштер ( тышқан, егеуқұйрық, қоян),
құлын, түлкі сияқты жан-жануарларды зақымдайды.
Аурудың тууына негізгі себеп қанағаттанарсыз қоректендіру болып
табылады. Сальмонелла бактериясының көп таралған түрі мен типі зертханалық
жануарларға вирулентті. Негізгі сезімталдылықты ақ тышқандар көрсетеді.
Сальмонелла бактериясын химиялық жолмен залалдағанда немесе бактерия
бұзылғанда термотұрақты эндотоксин бөледі. Зертханалық жануарлардың құрсақ
ішіне енгізгенде ішектің қабынуы, диарея және салдану пайда болуы мүмкін.

1.1.5 Иммунитет

Гуморальды және жасушалы қорғану факторларымен иммунитет пайда
болуына байланысты сауығу жүреді. Сальмонеллез кезінде иммунитет
антиинфекционды болады. Соған байланысты антитоксикалық қорғануға көңіл
бөлген дұрыс.
Антигенді тітіркенуге жауап ретінде жануар ағзасында агглютинин,
преципитин, комплемент байланыстырушы антидене және бактериолизиндер
жиналады.
Осы антиденелер саны 2-3 аптадан соң ең жоғарғы деңгейге жетеді.
Әдетте антиденелер бірнеше айлар сақталып, содан ақырындап титрі
төмендейді. Бірақ жасушалық реактивтіліктің қалыптасуына байланысты
иммунитет сақталады.
Сальмонеллез кезінде фагоцитоз активациясы түрінде жасушалық
реакция, паренхиматозды ағзалар мен лимфа түйіндерінде жасушаның
грануломатоздық көп түйіндер түзілуімен көрінеді.
Антигенді әсердің ұзақтылығымен дәрежесі тұрақты иммунитет пайда
болуына әсер етеді. Сол себепті жануарларда аурудың бастапқы стадиясында
антибиотиктермен емдеу иммунитет жетіспеушілігіне алып келеді.
Иммуногенезде жетекші антиген болып О-антиген саналады. Иммунды жауап
иммуноглобулин IgM және IgG түзілуімен пайда болады.
Сальмонеллездің созылмалы және жасырын (латентті) формаларында
иммунологиялық реакция әртүрлі дәрежеде көрінеді [3,5,6].

1.1.6 Диагностика

Сальмонеллез ауруына клинико-эпизоотологиялық, патологоанатомиялық,
бактериологиялық және серологиялық тексеру әдістерімен диагноз қояды.
Диагностикалық зерттеу: тірі кезінде қан ( гемокультура әдісі), мұрын
іші кілегейін, нәжісін (капрокультура әдісі) тексереді.
Гемокультура әдісін бактериемия (дене қызуының жоғарылауы) және
сальмонеллездің жітілеу кезеңінде қолданған дұрыс. Осы мақсатта 10-20 %
-тік өгіз өті немесе жартылай сұйық агар құйылған 5-6 пробиркаға күре
тамырдан 5-10 мл қан алып, келесі тәулікте Петри табақшасына егеміз.
Өлген кезінде диагностикалау үшін лабораторияға жаңа өлген малды
және түсікті жібереді.
Ірі жануарлардың өліктерінің орнына сальмонелла бактериясы зақымдаған
паренхиматозды ағзаларды (бауыр, өт қабы және лимфа түйіндері мен көк
бауырды, өкпесін, бүйректерін ішекасты лимфа түйіндерін, сүйектерін
жібереді. Жіберілген ағзаларды микроскоппен көреді (жағынды жасап Грамм
әдісімен бояйды).
Серологиялық диагностика. Сальмонеллез диагнозын қою мақсатында және
сальмонеллездің жасырын формаларын анықтау үшін мал тірі кезінде қан
сарысуына агглютинация реакциясын қолданады.

1.1.7 Патолого – анатомиялық өзгерістер

Қылаудың жіті түрінен өлген бұзаудың кілегей қабықтары және ішкі
органдары қанталайды, дене қуыстарында жалқаяқ болады.
Шажырқайдың сөл түйіндері ісінген, ұлғайған. Ішектердің қабырғасы
қалыңдаған, серпімді емес.
Бауыр ісінген, оның жиегінде өлі еттенген түйнекшелер болады, бауыр еті
кесіндісінің түсі күңгірт.
Бұзау ұзақ ауырса, өлексе мүлде арық болады. Жоғарыда айтылған
өзгерістерге қоса ішектердің кілегей қабықтарында дақтардың болуы, өкпенің
кей жерінің серозды қабынуы, тіпті кейде оның қайсыбір участогының өлі
еттенуі мүмкін.

1.1.8 Аурудан арылу және одан сақтану шаралары

Гуморальды және жасушалы қорғану факторларымен иммунитет пайда болуына
байланысты сауығу жүреді.
Сальмонеллез кезінде иммунитет антиинфекционды болады. Соған байланысты
антитоксикалық қорғануға көңіл бөлген дұрыс. Антигенді тітіркенуге жауап
ретінде жануар ағзасында агглютинин, преципитин, комплемент байланыстырушы
антидене және бактериолизиндер жиналады. Осы антиденелер саны 2-3 аптадан
соң ең жоғарғы деңгейге жетеді. Әдетте антиденелер бірнеше айлар сақталып,
содан ақырындап титрі төмендейді. Бірақ жасушалық реактивтіліктің
қалыптасуына байланысты иммунитет сақталады.
Сальмонеллез кезінде фагоцитоз активациясы түрінде жасушалық реакция,
паренхиматозды ағзалар мен лимфа түйіндерінде жасушаның грануломатоздық көп
түйіндер түзілуімен көрінеді.
Антигенді әсердің ұзақтылығымен дәрежесі тұрақты иммунитет пайда болуына
әсер етеді. Сол себепті жануарларда аурудың бастапқы стадиясында
антибиотиктермен емдеу иммунитет жетіспеушілігіне алып келеді.
Иммуногенезде жетекші антиген болып О-антиген саналады. Иммунды жауап
иммуноглобулин IgM және IgG түзілуімен пайда болады.
Сальмонеллездің созылмалы және жасырын (латентті) формаларында
иммунологиялық реакция әртүрлі дәрежеде көрінеді [1,3,5].
Қылауға шалдыққан және күдікті бұзау бөлектеп алынып, емделеді. Ауру мал
ұсталған қора алдымен қидан тазартылады, содан соң мұқият
дезинфекцияланады. Қылаудан жазылған бұзау бактерия тасығыш болғандықтан
дені сау бұзаудан 2,5—3 ай бойы бөлек ұсталады.
Жаңа туған бұзау алғашқы күні немесе екінші күні ережеде көрсетілген
мерзім және дәрінің мөлшерін сақтай отырып, сарысу араластырылмаған
вакцинамен егіледі. Қажет болған жағдайда төл 1,5—2 айлығында қайтадан
вакциналанады.
Қылауға төтеп беру қабілеті бар төл алу үшін қылаудан таза
немесе шаруашылықтарда буаз сиырлар төлдеуіне 1,5—2 ай қалғанда
иммунделінеді. 15—20 мл мөлшеріндегі вакцина арасына 8—10 күн салынып үш
рет енгізіледі.
Қылаудан сақтану үшін бұзау талапқа сай күтіліп, жақсы азықтандырылады,
жоспарлы дезинфекция уақытында жасалып отырады, өсуі тежелген, жетелетін
және іші өтетін барлық бұзау дер кезінде бөлектеп алынады.

1.2 Құс пастереллезі

Құс пастереллезі- жабайы және үй құстарының барлық түрін зақымдап, өте
жіті, жіті және созылмалы кезеңде өтетін өте контагиозды жұқпалы ауру. Ауру
барлық жерде таралған.
Қоздырғышы - Pasterella multocidae - кішкентай, сопақша бактерия,
қаннан және ұлпадан жасалған жұғындыда биполярлы, яғни тек екі жағы ғана
боялады.
Төзімділігі. Әр түрлі сыртқы ортада: нәжісте, төсеніште, жапырақта,
шөпте, мамықта, қауырсында, зақымдалған құралдарда, суда, шіріген өлекседе
пастереллалардың өміршеңдігі бірнеше күннен 4 айға дейін, жұмыртқаның
қабығында 6 күннен 26 күнге дейін сақталады. Карбол қышқылы, сулема,
формалды сілтілердің кәдімгі ерітінділерінде пастерелез қоздырғышы 3-5
минутта өледі.
Эпизоотологиялық мәліметтер. Құс пастерелезі сырттан келмей- ақ
организмнің төзімділігін бәсеңдететін факторлар әсер еткенде ауру бірден
байқалды деген пікірлер болған, сондықтан аурумен күресу шаралары құс
организмінің төзімділігін арттыруға жұмсалады.
Ал қазіргі кезде аурудан сау шаруашылыққа сырттан патогенді жұқпалы
қоздырғыш келмей, құс пастереллезі шықпайтыны дәлелденген. Аурудың басты
көзі - құс пастереллезімен ауру және ауырып жазылған құс, олардың
өлекселері, ал қосалқы көзі болып ауру құстың эскреттерімен зақымданған
нәжіс, топырақ, азық, инвентарь болып табылады. Нәжіске қарағанда мұрыннан
аққан су қауіпті болып саналады. Және аурудың таралуына кеміргіштер, жабайы
құстардың барлық түрі және кенелер белгілі роль атқарады.
Патогенезі. Құс ауруды тыныс алу жолы, ас қорыту жолы, кейде
зақымданған тері арқылы жұқтырады. Қоздырғыштың организмге енген жерінде
бастапқы ошақ пайда болып, ол жерде бактериялар көбейіп, токсикалық
өнімдер бөледі. Сосын микробтар қанға, лимфаға және ұлпаларға еніп,
организмнің барлық жеріне тарап септицемия тудырады. Бактериядан бөлінген
токсикалық заттар бауырда, өкпеде, аналық безде, тері астында некрозды
процестер өрбуіне әкеп соғады.
Пастереллездің созылмалы түрінде микробтар аяқ буынында, қанатында,
сақалында (бородка) шоғырланады.
Клиникалық белгілері. Инкубациялық кезеңі ұзақ емес бірнеше сағаттан
3-5 тәулікке дейін, ал 5 күннен ұзақ сирек болады.
Аурудың өте жіті кезеңінде сырттан сау көрінетін құстар бірден өледі,
оларда клиникалық белгілері байқалмайды.
Жіті кезеңінде құс аз қимылдайды, әлсірейді, қанаттары жылтырамайды,
ұйпаланған, желбезегі мен сақалы көкшіл тартқан. Мұрын қуысы мен
тұмсықтарынан көбікті кілегей ағып, дем алысы жиілеп, ауырлаған, кейде
қырылдайды, дене температурасы 43-43,5 градус, тәбеті нашарлап, аса қатты
шөлдейді. Дефекация өте жиі, нәжіс сұр-сары және жасыл түсті, кейде қан
аралас.
Созылмалы кезеңінде- бас аумағына орналасқан жағдайда сырғасында,
сақалында, басында қатты ісіктер болады. Тұмсығынан созылмалы кілегей
ағады, мойны қисайған. Пастереллездің созылмалы кезеңі бірнеше айға
созылады, созылмалы кезеңінде өлім аз, бірақ өнімі азайады.
Пат – анатомиялық өзгерістер. Өте жіті кезеңінде пайда болған
өзгерістер байқалмайды. Жіті кезеңінде теріде, тері астында, кеуде-құрсақ
қуысындағы жеке органдарының сірне қабықтарында, перикардта, эпикардта,
кеуде етінде, аналық безде, іш майында қанталаулар болады, олар шашыраған
қанға ұқсайды. Жүрек қабығы сары суға толған. Безді асқазан мен ішегі
қызарып, ісінген және геморрагиялық қабынған.
Созылмалы кезеңінде тері астында, ортаңғы құлақ аумағында, өкпеде, аяқ
буындарында, қанаттарында және табанында ісінген ұлпа ошақтарын немесе
дәнекер ұлпамен қоршалған казеозды абсцестерді көруге болады.
Диагноз. Құс пастерелезінде зпизоотологиялық мәліметтері, клиникалық
белгілері және пат-анатомиялық өзгерістері өте ауруға тән болады. Бірақ
диагноз қою үшін шешуші рольді бактериологиялық зерттеу мен міндетті түрде
биологиялық сынама қою атқарады.
Дифференциалды диагноз пастереллезге ұқсас ауруларды ажыратудан
тұрады.
Псевдочумамен тек тауық тұқымдасы ауырады, барлық кезде салдану
байқалады.
Туберкулезде аурудың кезеңі барлық уақытта созылмалы, зақымданған
жерден қышқылға төзімді бактериялар көруге болады.
Спирохетозда жүйке-жүйесінің зақымдануы, барлық ұлпалардың ашық-сарғылт
тартуы, қанда спирохеттің болуы және бұл ауруға тышқан мен кептердің бейім
еместігі ескеріледі.
Емі. Аурудан сау емес шаруашылықтарда тек клиникалық сау құстарға
антибиотиктер мен сульфаниламидтер қрлданылады. Еттің ішіне салынған немесе
сумен, азықпен берілген антибиотиктер 30 минуттан кейін организмде керекті
концентрациясын түзіп, оны 48-72 сағат бойы ұстап тұрады. Террамициннің 1-
2 % сулы ерітіндісі 20 мг ет ішіне бірінші күні салады және азықпен
тәулігіне 60 мг 3-5 күн береді.
Сульфаниламидті препараттар да (клиникалық сау малға) емдік
–профилактикалық әсер етеді. Сульфадимезол Na, норсульфазол Na,
сульфадиметоксин.
Антибиотиктер және емдік препараттармен емдеу, алдын алу шарлары, егер
жақсы күтіп- бақпаған, толыққанды азықтандырмаған және тиісті сан-
гигиеналық тәртіп болмаған жағдайда жақсы қорытынды бермейді.
Алдын-алу және күресу шаралары. Құс пастереллезбен ауырған жағдайда
шаруашылыққа карантин қойылады, ал сау шаруашылыққа шектеу қойылады.
Карантин қойылғанда барлық вет-санитарлық және күзет-карантинді шаралар
қатаң түрде орындалады. Аурудан сау емес шаруашылықтағы құстарды санитарлық
сою пунктінде сояды.
Ауру құс тұрған және сойылған жерді, құрал- сайманды, территорияны
дезинфекциялап 1-2 тәулікке қалдырып, сосын механикалы тазалап, тағы да
дезинфекциялайды. Шектеу қойылған қорадағы құстарды күнделікті клиникалық
байқаудан өткізіп, әлсіз және күдікті құстарды тез арада бөліп алып,
өлтіреді. Клиникалық сау құстарды антибиотиктер мен сульфаниламидтермен 5
күн емдеп, сонан соң вакциналайлы.
Бұл вакцинация құстарда 1,5-3 ай, кейде 6 айға иммунитет түзеді.
Шаруашылықтан карантин мен шектеуді соңғы құс ауырғаннан кейін бір айдан
соң және қорытынды дезинфекция жасалған соң алады [4,5,7,8].

1.3 Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен бақылау

Індеттанудың негізгі зерттеу әдісі. Жұқпалы ауру байқалған сәтте
індеттанулық талдау арқылы ауруға балау қою мен қатар індеттанулық балау
қойылады.
Ауруға балау қою дегеніміз (нозологиялық балау) кай ауру екенің анықтау
болса (мысалы, аусыл, немесе топалаң), індеттанулық балау-байқалған жұқпалы
ауруға індеттану тұрғысынан толық сипаттама беру болып табылады. Яғни індет
тізбегінің әрбір буынын, індет ошағының ерекшеліктерін анықтайды.
Бұл әдіс арқылы аурудың себептері, таралу жолдары індет ошағының қалыпты
жағдайлары айқындалады. Осындай талдау жүргізу барысында клиникалық,
паталогоанатомиялық, бактериологиялық, вирусологиялық, серологиялық,
аллергологиялық зерттеулер жүргізіледі.
Барлық алынған мәліметтер індеттанулық талдау актісінде қортындалады.
Соған сүйеніп індетке қарсы шаралар белгіленеді.
Індеттанулық талдау мен бақылау жұқпалы ауру байқалған кезде ғана емес,
бұрын жұқпалы аурудан таза емес шаруашылықта да, жұқпалы аурудан таза
шаруашылықта жүргізіледі.
Бұндай зерттеудің мақсаты аурудан таза емес шаруашылықта жүргізілген
індетке қарсы сауықтыру шараларының нәтижелілігін анықтау болса, аурудан
таза шаруашылықта сақтық шараларына баға беру.
Салыстырмалы тарихи сипаттау белгілі бір жұқпалы аурудың бұрын-соңды
байқалуын анықтайды, бұрынғы болған жұқпалы аурулардың қазіргі індеттік
жағдай әсерін зерттейді.
Жұқпалы аурулар туралы өткендегі деректерді мынандай ақпар көздерінен
алады: ауырған жануарларды тіркеу журналы (№ 1 форма), індетке қарсы
шараларды тіркеу журналы (№ 2 форма), ауданның індет ақуалын тіркейтін
журнал (№3 форма), актілер, есеп-қисаптар мен ресми статистика
материалдары.
Аталған құжаттарды пайдалана отырып ретроспективалық (өткендегіні)
талдау жасалынады. Оның нәтижесінде аурудың динамикасы, маусымдылығы,
кезенділігі анықталынады.
Жалпы алғанда салыстырмалы тарихи сипаттау — індеттік ақуалға уақыт
тұрғысынан хронологиялық талдау жасау болып табылады.
Салыстырмалы географиялық сипаттау аурудың таралу ауқымын және індет
ошағын қалыптасуына әсер ететін табиғи ландшафтық факторларды зерттейді.
Нәтижесінде жұқпалы аурулардың белгілі бір әкімшілік аймақта (аудан,
облыс), тексерілетін территорияның табиғи белдеулерінде таралуы туралы
тұжырым жасалады.
Салыстырмалы географиялық сипаттауды іске асыру үшін, сол территорияның
індеттік картасы нозогеографиялық картасы пайданылады. Індеттік картада
жұқпалы аурулардың әрқайсысының байқалған жерлері белгіленеді де (картада
қазба байлықтарын белгілеген тәрізді), нозогеографиялық картада нақтылы бір
аурудың таралу шекаралары көрсетіледі.
Аурудың таралған аймағын нозоареал деп атайды. Осындай зерттеулер
жұқпалы ауруды таралуына картографиялық талдау жасау болып табылады.
Соңымен саластырмалы географиялық сипаттау арқылы белгілі бір аурудың
кеңістіктегі моделі жасалынады.
Індеттанулық эксперимент — тәжірибе ретінде қолдан жұқтыру арқылы
жануарларды арасында жұқпалы ауру таратып, індет процесіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.