Қанның тасымалдаушы липопротеиндерінің құрамы, құрылысы және жіктелуі
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
Адам ұлпаларының маңызды липидтері. Адам ұлпасындағы резерфтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері: глицерофосфолипидтер, сфингофосфолипидтер, гликолипидтер, гликофосфолипидтер. Фосфолипидтерменгликолипидтерқызметтері.
Сфинголипидоздар.
Эйкозаноидтаржәнеолардыңметаболизмдіреттеудегіқызметтеріменфизиологиялықролі.
Липидтердіңпероксидтітотығуы, мембрандықпатологиялардыңтуындаудағыролі.
Антиоксиданттар.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер
II.Негізгі бөлім
Адам ұлпаларының маңызды липидтері. Адам ұлпасындағы резерфтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері: глицерофосфолипидтер, сфингофосфолипидтер, гликолипидтер, гликофосфолипидтер. Фосфолипидтерменгликолипидтерқызметтері.
Сфинголипидоздар.
Эйкозаноидтаржәнеолардыңметаболизмдіреттеудегіқызметтеріменфизиологиялықролі.
Липидтердіңпероксидтітотығуы, мембрандықпатологиялардыңтуындаудағыролі.
Антиоксиданттар.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер
Липидтер — (грек lipas -. Май) майлар және тоң май сияқты болып келеді. Липидтердің органикалық болып суда ерімейтін, бірақ неполярном еріткіштерде еритін дайындық ұсынамыз — эфир, хлороформ, бензол. Олар барлық жасушаларында табылды, және биологиялық функциясы түрін орындауға сынып бірқатар бөлінеді. нақты сипаты мен тұратын Толығырақ vserasprostranennymi бейтарап майлар немесе triacylglycerols, балауыз, фосфолипидтер, стерины қарастырылады. әр түрлі қатты жасушаларында липидтердің мазмұны өсімдік тұқым мен жануарлар майын тіндердің жасушаларында 2-3% -дан 50-90% -ға дейін өзгереді.
Гидрофобты сипаты, және карбоксил тобы, жоғары гидрофильді бар, ұзын тізбегін көмірсутекті «құйрығы»: ең липидтер құрылымдық компоненттері молекулалары екі бөлігін қамтитын, оның май қышқылдары, қарастырылады. Май қышқылдары энергия құнды көзі болып саналады. май қышқылдарының 1 г тотығу энергиясының 38 кДж шығарды және осындай глюкоза саны бөлшектенуінің қарағанда 2 есе АТФ саны синтезделетін.
Көптеген ауру-сырқаулар, патологиялық процестер май алмасуының бұзылуына байланысты болады. Май және май тәрізді қосындылар липидтер деп аталады. Адам денесі үшін май – негізгі энергия көзі болып табылады. Ересек адамда тәулігіне 70-100 г майы (тоң май, сары май, өсімдік майы) керек. 1 г май тотықса, 9,3 ккал жылу бөлінеді. Сондықтан да май көбінесе энергия ретінде жиналады. Ересек кісілерді ағзаға қажет барлық энергияның 40%, ал жас балаларда 50% бейтарап майлардың тотығуы арқылы қамтамасыз етіледі. Май жасуша протоплазмасының ядросы мен мембрананың құрамына кіреді. Дененің кейбір жерлеріне жиналған май бірқатар ағзаларды ұрылу-соғылудан, бүкіл денені суық тиюден қорғайды. Майлар сонымен қатар А,Д,Е,К витаминдерінің еруіне және сіңірілуіне жағдай жасайды. Майлар өкшеге, алақанға серпімділік қасиет береді. Сондай-ақ эндогенді судың көзі болып табылады. Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары ағзаның қалыпты өсуі, тері қызметінің қалыпты болуы үшін өте қажет. Холестериннің қалыпты мөлшерде болуы тері тургорын қалыпты жағдайда ұстап тұрады. Егер де қалыпты жағдайдан кем болса, клетка ішінде қатпар пайда бола бастайды. Майларды ретикулоэндотелиальды жүйелердің қоздырушысы деп қарастырып, ағзада майдың мөлшері аз болғанда иммундық қаблетінің нашарлауын түсіндіруге болады. Бірақ, ағзаға май өте көп түссе де ретикулоэндотелиальды жүйелердің элементтері маймен қоршалып, өз қызметін атқара алмай, ағзаның қорғаныштық қасиеті төмендеуі мүмкін.
Гидрофобты сипаты, және карбоксил тобы, жоғары гидрофильді бар, ұзын тізбегін көмірсутекті «құйрығы»: ең липидтер құрылымдық компоненттері молекулалары екі бөлігін қамтитын, оның май қышқылдары, қарастырылады. Май қышқылдары энергия құнды көзі болып саналады. май қышқылдарының 1 г тотығу энергиясының 38 кДж шығарды және осындай глюкоза саны бөлшектенуінің қарағанда 2 есе АТФ саны синтезделетін.
Көптеген ауру-сырқаулар, патологиялық процестер май алмасуының бұзылуына байланысты болады. Май және май тәрізді қосындылар липидтер деп аталады. Адам денесі үшін май – негізгі энергия көзі болып табылады. Ересек адамда тәулігіне 70-100 г майы (тоң май, сары май, өсімдік майы) керек. 1 г май тотықса, 9,3 ккал жылу бөлінеді. Сондықтан да май көбінесе энергия ретінде жиналады. Ересек кісілерді ағзаға қажет барлық энергияның 40%, ал жас балаларда 50% бейтарап майлардың тотығуы арқылы қамтамасыз етіледі. Май жасуша протоплазмасының ядросы мен мембрананың құрамына кіреді. Дененің кейбір жерлеріне жиналған май бірқатар ағзаларды ұрылу-соғылудан, бүкіл денені суық тиюден қорғайды. Майлар сонымен қатар А,Д,Е,К витаминдерінің еруіне және сіңірілуіне жағдай жасайды. Майлар өкшеге, алақанға серпімділік қасиет береді. Сондай-ақ эндогенді судың көзі болып табылады. Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары ағзаның қалыпты өсуі, тері қызметінің қалыпты болуы үшін өте қажет. Холестериннің қалыпты мөлшерде болуы тері тургорын қалыпты жағдайда ұстап тұрады. Егер де қалыпты жағдайдан кем болса, клетка ішінде қатпар пайда бола бастайды. Майларды ретикулоэндотелиальды жүйелердің қоздырушысы деп қарастырып, ағзада майдың мөлшері аз болғанда иммундық қаблетінің нашарлауын түсіндіруге болады. Бірақ, ағзаға май өте көп түссе де ретикулоэндотелиальды жүйелердің элементтері маймен қоршалып, өз қызметін атқара алмай, ағзаның қорғаныштық қасиеті төмендеуі мүмкін.
1.Сейтембетов Т.С; Төлеуов Б.И; « Биологиялық химия» Карағанды – 2007.
2. Тапбергенов С.О; «Медициналық биохимия» Павлодар – 2008.
3.Сеитов З.С «Биологиялық химия» 2007
2. Тапбергенов С.О; «Медициналық биохимия» Павлодар – 2008.
3.Сеитов З.С «Биологиялық химия» 2007
Студенттің өзіндік
жұмысы
Мамандығы:Жалпы медицина
Дисциплина: Биохимия
Курс:2
Таќырыбы: Қанның тасымалдаушы липопротеиндерінің құрамы, құрылысы және жіктелуі. Липопротеиндерінің әртүрлі кластарының және липопротеинемия патогенезіндегі ролі.
Орындау әдісі: Реферат
Орындаған:
Қабылдаған:
Группа:
Жоспары:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
+ Адам ұлпаларының маңызды липидтері. Адам ұлпасындағы резерфтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
+ Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері: глицерофосфолипидтер, сфингофосфолипидтер, гликолипидтер, гликофосфолипидтер. Фосфолипидтер мен гликолипидтер қызметтері.
+ Сфинголипидоздар.
+ Эйкозаноидтар және олардың метаболизмді реттеудегі қызметтері мен физиологиялық ролі.
+ Липидтердің пероксидті тотығуы, мембрандық патологиялардың туындаудағы ролі.
+ Антиоксиданттар.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Липидтер -- (грек lipas -. Май) майлар және тоң май сияқты болып келеді. Липидтердің органикалық болып суда ерімейтін, бірақ неполярном еріткіштерде еритін дайындық ұсынамыз -- эфир, хлороформ, бензол. Олар барлық жасушаларында табылды, және биологиялық функциясы түрін орындауға сынып бірқатар бөлінеді. нақты сипаты мен тұратын Толығырақ vserasprostranennymi бейтарап майлар немесе triacylglycerols, балауыз, фосфолипидтер, стерины қарастырылады. әр түрлі қатты жасушаларында липидтердің мазмұны өсімдік тұқым мен жануарлар майын тіндердің жасушаларында 2-3% -дан 50-90% -ға дейін өзгереді.
Гидрофобты сипаты, және карбоксил тобы, жоғары гидрофильді бар, ұзын тізбегін көмірсутекті құйрығы: ең липидтер құрылымдық компоненттері молекулалары екі бөлігін қамтитын, оның май қышқылдары, қарастырылады. Май қышқылдары энергия құнды көзі болып саналады. май қышқылдарының 1 г тотығу энергиясының 38 кДж шығарды және осындай глюкоза саны бөлшектенуінің қарағанда 2 есе АТФ саны синтезделетін.
Негізгі бөлім
Адам ұлпаларының маңызды липидтері
Көптеген ауру-сырқаулар, патологиялық процестер май алмасуының бұзылуына байланысты болады. Май және май тәрізді қосындылар липидтер деп аталады. Адам денесі үшін май - негізгі энергия көзі болып табылады. Ересек адамда тәулігіне 70-100 г майы (тоң май, сары май, өсімдік майы) керек. 1 г май тотықса, 9,3 ккал жылу бөлінеді. Сондықтан да май көбінесе энергия ретінде жиналады. Ересек кісілерді ағзаға қажет барлық энергияның 40%, ал жас балаларда 50% бейтарап майлардың тотығуы арқылы қамтамасыз етіледі. Май жасуша протоплазмасының ядросы мен мембрананың құрамына кіреді. Дененің кейбір жерлеріне жиналған май бірқатар ағзаларды ұрылу-соғылудан, бүкіл денені суық тиюден қорғайды. Майлар сонымен қатар А,Д,Е,К витаминдерінің еруіне және сіңірілуіне жағдай жасайды. Майлар өкшеге, алақанға серпімділік қасиет береді. Сондай-ақ эндогенді судың көзі болып табылады. Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары ағзаның қалыпты өсуі, тері қызметінің қалыпты болуы үшін өте қажет. Холестериннің қалыпты мөлшерде болуы тері тургорын қалыпты жағдайда ұстап тұрады. Егер де қалыпты жағдайдан кем болса, клетка ішінде қатпар пайда бола бастайды. Майларды ретикулоэндотелиальды жүйелердің қоздырушысы деп қарастырып, ағзада майдың мөлшері аз болғанда иммундық қаблетінің нашарлауын түсіндіруге болады. Бірақ, ағзаға май өте көп түссе де ретикулоэндотелиальды жүйелердің элементтері маймен қоршалып, өз қызметін атқара алмай, ағзаның қорғаныштық қасиеті төмендеуі мүмкін.
Ашқарында адам қанындағы майдың жалпы мөлшері 600-800 мг%, 1г% -тен артық болмауы қажет. Егерде 1г% тен артық болса, онда гиперлипемия деп аталады. Жалпы майдың құрамында фосфолипидтер - 150-200мг %; бос холестерин және оның эфирлері - 150-250 мг %; бос май қышқылдары - 40 мг %;
Тамақтанғаннан соң 3 сағаттан кейін алиментарлы гиперлипемия пайда болады, мұның ұзақтығы 5-6 сағат мөлшерінде болады. Гиперлипемия кезіндегі қандағы май тамшыларының диаметрі 0,3-0,15 микронға тең. Бұл тамшылар триглицеридтердің ақуызбен, фосфатидтермен, холестериннің эфирімен тұрақтанған эмульсиясы. Хиломикроны бар қан құюға жарамайды. Себебі оның қанды ұйытуды жылдамдататын және тромбопластикалық белсенділікті арттыратын қабілеті бар. Егер де қанның сары суында хиломикрондар көп болса, онда оның түсі сүттің түсі сияқты болады. Бірақ, тамақтанғаннан кейін 8-9 сағаттан соң қанның сары суы біртіндеп мөлдірленеді. Гиперлипемияның ұзақтығы тамақтың құрамында ағзаға түскен майдың табиғатына тәуелді болады. Өсімдік майы, жануар майына қарағанда тезірек сіңіріледі. Қанның сары суының мөлдірлігі липопротеидтік липаза ферментінің жұмысына тәуелді. Липопротеидтік липаза ферменті жүрек эндотелийіне, май ұлпаларында, өкпеде т.б мүшелерде табылған. Соңғы кезде ғалымдар мөлдірлену эффектісі деген ұғымға көп көңіл бөлуде. мөлдірлену эффектісін гепариннің липопротеид липаза ферментін белсендіру әсерімен түсіндіріледі. Егер де қанға гепаринді жіберсе қан сары суы 8-9 сағат ішінде емес, бірнеше минут ішінде мөлдірленеді де майдың қандағы мөлшері сол күйінде қалады, ал дисперсиялануы күшейіп, ұлпаларға сіңуі жеңілдеді. Эндотелий деңгейінде май қышқылдары альбуминнен ыдырайды және клеткаларға сіңіріледі. Жүрекке қажет энергияның 80% осы жүрек бұлшықеттеріндегі май қышқылдарының тотығуымен қамтамасыз етіледі. Май ұлпаларына түсетін майдың біразы эпителиальды клеткаларда синтезделеді. Дегенмен май ұлпасын тек қана майдың жиналатын орны деп қарауға болмайды. Себебі май ұлпаларында майдың алмасуы жүріп отырады. Мысалы, тышқандарда денедегі барлық майдың жартысы 5-6 кун ішінде жаңарса, май ұлпаларында 6 кун ішінде, ал бауырда 3 кун ішінде жаңарып отырады.
Май ұлпаларында триглицеридтердің синтезімен ыдырауы, май қышқылдарының гидрогенизациясымен дегидрогенизациясы, ақуыздардың синтезімен ыдырауы, глюкозаның гликолидтік және пентоза фосфаттық жолмен алмасуы, көмірсулардың және акуыздардың алмасуынан түзілетін заттардан жоғары май қышқылдарының синтезі үздіксіз жүріп отырады. Сондықтан май ұлпаларындағы май қорының жиналуы тек дайын куйінде келіп түскен майлардың есебінен ғана емес, көмірсулармен акуыздар түзілуі есебінен де толықтырылып отырады. Мысалы, киттерде, тюленьдерде, дельфиндерде, торайларда негізінен тамақтың көзі көмірсулық болғанына қарамастан, май қорының көп болуы жоғарыда айтылғандарға дәлел бола алады.Көмірсулардың және кейбір аминқышқылдарының алмасуынан түзілетін пирожүзім қышқылы, ацетил-КоА-ға айналады, ал ацетил-КоА көптеген реакциялардың көмегімен май қышқылына айналады. Көмірсулардың кейбір амин қышқылдарының алмасуы нәтижесінде түзілетін α - фосфоглицерин альдегиді, α - глицерол фосфатқа айналады. Ал май қышқылынан және α глицерол фосфаттың қатысуымен май ұлпаларында майлар синтезі жүреді. Майдың шамадан тыс қор ретінде жиналуы тамақпен түскен майлардың, көмірсулардың артық мөлшерінің есебінен ғана емес, майлардың энергия көзі ретінде жеткіліксіз жұмсалуынан да болады. Метоболиттік семіздік көмірсулардан майдың синтезделу жылдамдығының күшеюінен пайда болады. Май ағзаға қажеттілігіне қарай, эмульсия түрінде қан плазмасы арқылы бауырға жеткізіледі. Бауырдан әрі қарай мүшелерге және ұлпаларға жеткізіліп, энергетикалық және пластикалық материал есебінде қолданылады. Қандағы бос май қышқылының көбеюі қорлық майдың жұмсалуының күшейгендігін көресетеді, себебі май қышқылы май қорының бірі ретінде, ағзаға энергия қажет емес кезінде сақталады. Сонымен, май ұлпаларындағы оның қоры, негізінен энергия көзі ретінде жұмсалады.
Ұлпалардың негізгі резервтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
Липидтердің биологиялық мәні мынада энергетикалық материал болып табылады және қорғаныс, пластикалық, тасымалдау және реттеу қызметін атқарады.
Физиологиялық қызметтері бойынша ағза липидтері топқа бөлінеді:
-Резервті липидтер;
- Протоплазматикалық немесе құрылымдық липидтер;
-Тасымалдаушы липидтер;
Резервті липидтер негізінен үшацилглицериндер түрінде болады.Олар көп мөлшерде май депосында жинақталады да, қажет болған жағдайда оңай ыдырап, энергетикалық материал ретінде жұмсалады. 1грамм май толығымен тотыққан жағдайда 9,3ккал энергия (38,9кдж)бөлінеді.Проторплазматикал ық липидтер болса фосфолипидтер глицеридтер және глицерид еместер сфингофосфатидтер, гликолипидтер және холестеридтер түрінде болады.Бұлар клеткалық мембраналардың құрылымдық компоненттері болып табылады және ағзадағы олардың деңгейі тұрақты болады.
Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері:
глицерофосфолипидтер,сфингофосфолип идтер, гликолипидтер,гликофосфолипидтер.
Липидтер құрамына, құрылысына және организмде атқаратын рөліне қарай екі үлкен топқа бөлінеді:
Қарапайым липидтер. Бұлар негізінен екі компонентті заттардан, яғни жоғары май қышқылының күрделі эфирі-глицериннен және бір компонентті заттар: бос түріндегі жоғары қышқылдардан не полициклді спирттерден тұрады. Мұндай липидтерге майлар (триглицеридтер) - жоғары май қышқылдарының күрделі эфирлері және үшатомды спирт жатады.
Күрделі липидтер - көп компонентті молекулалардан тұрады, олардың компоненттері бір-бірімен түрлі химиялық типтегі байланыстармен қосылады. Бұған жататындар: фосфолипидтер, сфинголипидтер және гликолипидтер. Май ағзасындағы тері майы шелінде, шарбыда, шажырқайда, қойдың құйрығында, түйенің өркешінде орналасады. Өсімдік организміндегі май тұқымында,сабағында, тамырында болады. Азықтық майдың көп бөлігін мақта, күнбағыс дәнінен, соя мен жүгері дәнінен алады. Сол сияқты сүттен және мал етінен де май алынады.
Фосфолипидтер немесе фосфатидтер негізінен жоғары май қышқылдарының қалдықтарынан, глицириннен не басқа да түрлі көп атомды спирттерден, фосфор қышқылынан және азотты негіздерден құралады. Егер фосфолипидтердің құрамына холин кірсе, оларды лецитиндер, коламин кірсе кефалиндер, ал егер серин кірсе, серинфосфотидтер дейміз. Глицериннің орынына молекулада үш атомдық аминоспиртсфингозин болуы мүмкін. Осының нәтижесінде сфингомиелин түзіледі. Ағза холинфосфотидті ацетилхолин түзуге пайдаланады. Стеридтер мен фосфатидтер табиғатта кеңінен таралған. Олардың клетканың құрылымын құрауда және ағзадағы жүретін биохимиялық процестерге түсуде атқаратын ролі өте күшті. Сонымен қатар фосфолипидтер белок синтезіне қатысады, протромбиннің активациясына, қандажәне лимфада майлар мен майда еритін витаминдердін тасымалындаүлкен роль атқарады.
Гликолипидтер құрамына көп атомды спирттер мен жоғары май қышқылдарымен қатар көмірсулар да енеді. Барлық күрделі липидте сабындалатын қосылыстар. Гликолипидтерді көп уақытқа дейін тек жүйке ұлпасында кездеседі деп келді. Оларға цереброзидтер, ганглиозидтер жатады. Цереброзидтерге ми ұлпалары, ал ганглиозидтерге нейрондар бай келеді. Гликолипидтерді соңғы кездегі зерттеулер нәтижесінде көптеген жоғары сатыдағы өсімдіктердің хлоропласттарынан ашты.
Фосфолипидтер мен гликолипидтер қызметтері.
Фосфолипидтер фосфотидтер, плазмалогендер және сфинголипидтер деп аталатын үш топқа бөлінеді.
Фосфолипидтердің үш тобының құрамында да фосфор қышқылының қалдлығы болады.фосфотидтер глицерин мен май қышқылдарының күрделі эфирлері болып табылады.Сонымен қатар олардың құрамында фосфор қышқылының қалдығы және онымен байланысқан азотты негіз бар.Молекуланың құрамында май және фосфор қышқылды глицерин қалдығы бар бөлігін фосфатидил деп атайды.Азотты негіз холин, этаноламин, серин болуы мүмкін.Холин неғұрлым кең таралған.Фосфотидилхолин, фосфотидилэтаноламин, фосфотидилсерин сияқты фосфотидтер клеткада жиі кездеседі.
Фосфатид молекуласында азотты негіздің орнында глицерин, инозит және басқа да қосылыстар болуы мүмкін.Бұл фосфотидтердің барлығы өсімдіктерде де, сондай-ақ жануарлар организмінде де кездеседі.Олар митохондрия, хлоропласт мембраналарында, рибосомаларда кездеседі.Хлоропластарда фосфотидилглицерин көп балады.
Фосфотидтердің молекулалары полюсті болып келеді.Құрамында холиннің немесе басқа азотты негіздердің қалдығы бар ұшы гидрофильді, ал құрамында май қышқылы бар екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
жұмысы
Мамандығы:Жалпы медицина
Дисциплина: Биохимия
Курс:2
Таќырыбы: Қанның тасымалдаушы липопротеиндерінің құрамы, құрылысы және жіктелуі. Липопротеиндерінің әртүрлі кластарының және липопротеинемия патогенезіндегі ролі.
Орындау әдісі: Реферат
Орындаған:
Қабылдаған:
Группа:
Жоспары:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
+ Адам ұлпаларының маңызды липидтері. Адам ұлпасындағы резерфтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
+ Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері: глицерофосфолипидтер, сфингофосфолипидтер, гликолипидтер, гликофосфолипидтер. Фосфолипидтер мен гликолипидтер қызметтері.
+ Сфинголипидоздар.
+ Эйкозаноидтар және олардың метаболизмді реттеудегі қызметтері мен физиологиялық ролі.
+ Липидтердің пероксидті тотығуы, мембрандық патологиялардың туындаудағы ролі.
+ Антиоксиданттар.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Липидтер -- (грек lipas -. Май) майлар және тоң май сияқты болып келеді. Липидтердің органикалық болып суда ерімейтін, бірақ неполярном еріткіштерде еритін дайындық ұсынамыз -- эфир, хлороформ, бензол. Олар барлық жасушаларында табылды, және биологиялық функциясы түрін орындауға сынып бірқатар бөлінеді. нақты сипаты мен тұратын Толығырақ vserasprostranennymi бейтарап майлар немесе triacylglycerols, балауыз, фосфолипидтер, стерины қарастырылады. әр түрлі қатты жасушаларында липидтердің мазмұны өсімдік тұқым мен жануарлар майын тіндердің жасушаларында 2-3% -дан 50-90% -ға дейін өзгереді.
Гидрофобты сипаты, және карбоксил тобы, жоғары гидрофильді бар, ұзын тізбегін көмірсутекті құйрығы: ең липидтер құрылымдық компоненттері молекулалары екі бөлігін қамтитын, оның май қышқылдары, қарастырылады. Май қышқылдары энергия құнды көзі болып саналады. май қышқылдарының 1 г тотығу энергиясының 38 кДж шығарды және осындай глюкоза саны бөлшектенуінің қарағанда 2 есе АТФ саны синтезделетін.
Негізгі бөлім
Адам ұлпаларының маңызды липидтері
Көптеген ауру-сырқаулар, патологиялық процестер май алмасуының бұзылуына байланысты болады. Май және май тәрізді қосындылар липидтер деп аталады. Адам денесі үшін май - негізгі энергия көзі болып табылады. Ересек адамда тәулігіне 70-100 г майы (тоң май, сары май, өсімдік майы) керек. 1 г май тотықса, 9,3 ккал жылу бөлінеді. Сондықтан да май көбінесе энергия ретінде жиналады. Ересек кісілерді ағзаға қажет барлық энергияның 40%, ал жас балаларда 50% бейтарап майлардың тотығуы арқылы қамтамасыз етіледі. Май жасуша протоплазмасының ядросы мен мембрананың құрамына кіреді. Дененің кейбір жерлеріне жиналған май бірқатар ағзаларды ұрылу-соғылудан, бүкіл денені суық тиюден қорғайды. Майлар сонымен қатар А,Д,Е,К витаминдерінің еруіне және сіңірілуіне жағдай жасайды. Майлар өкшеге, алақанға серпімділік қасиет береді. Сондай-ақ эндогенді судың көзі болып табылады. Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары ағзаның қалыпты өсуі, тері қызметінің қалыпты болуы үшін өте қажет. Холестериннің қалыпты мөлшерде болуы тері тургорын қалыпты жағдайда ұстап тұрады. Егер де қалыпты жағдайдан кем болса, клетка ішінде қатпар пайда бола бастайды. Майларды ретикулоэндотелиальды жүйелердің қоздырушысы деп қарастырып, ағзада майдың мөлшері аз болғанда иммундық қаблетінің нашарлауын түсіндіруге болады. Бірақ, ағзаға май өте көп түссе де ретикулоэндотелиальды жүйелердің элементтері маймен қоршалып, өз қызметін атқара алмай, ағзаның қорғаныштық қасиеті төмендеуі мүмкін.
Ашқарында адам қанындағы майдың жалпы мөлшері 600-800 мг%, 1г% -тен артық болмауы қажет. Егерде 1г% тен артық болса, онда гиперлипемия деп аталады. Жалпы майдың құрамында фосфолипидтер - 150-200мг %; бос холестерин және оның эфирлері - 150-250 мг %; бос май қышқылдары - 40 мг %;
Тамақтанғаннан соң 3 сағаттан кейін алиментарлы гиперлипемия пайда болады, мұның ұзақтығы 5-6 сағат мөлшерінде болады. Гиперлипемия кезіндегі қандағы май тамшыларының диаметрі 0,3-0,15 микронға тең. Бұл тамшылар триглицеридтердің ақуызбен, фосфатидтермен, холестериннің эфирімен тұрақтанған эмульсиясы. Хиломикроны бар қан құюға жарамайды. Себебі оның қанды ұйытуды жылдамдататын және тромбопластикалық белсенділікті арттыратын қабілеті бар. Егер де қанның сары суында хиломикрондар көп болса, онда оның түсі сүттің түсі сияқты болады. Бірақ, тамақтанғаннан кейін 8-9 сағаттан соң қанның сары суы біртіндеп мөлдірленеді. Гиперлипемияның ұзақтығы тамақтың құрамында ағзаға түскен майдың табиғатына тәуелді болады. Өсімдік майы, жануар майына қарағанда тезірек сіңіріледі. Қанның сары суының мөлдірлігі липопротеидтік липаза ферментінің жұмысына тәуелді. Липопротеидтік липаза ферменті жүрек эндотелийіне, май ұлпаларында, өкпеде т.б мүшелерде табылған. Соңғы кезде ғалымдар мөлдірлену эффектісі деген ұғымға көп көңіл бөлуде. мөлдірлену эффектісін гепариннің липопротеид липаза ферментін белсендіру әсерімен түсіндіріледі. Егер де қанға гепаринді жіберсе қан сары суы 8-9 сағат ішінде емес, бірнеше минут ішінде мөлдірленеді де майдың қандағы мөлшері сол күйінде қалады, ал дисперсиялануы күшейіп, ұлпаларға сіңуі жеңілдеді. Эндотелий деңгейінде май қышқылдары альбуминнен ыдырайды және клеткаларға сіңіріледі. Жүрекке қажет энергияның 80% осы жүрек бұлшықеттеріндегі май қышқылдарының тотығуымен қамтамасыз етіледі. Май ұлпаларына түсетін майдың біразы эпителиальды клеткаларда синтезделеді. Дегенмен май ұлпасын тек қана майдың жиналатын орны деп қарауға болмайды. Себебі май ұлпаларында майдың алмасуы жүріп отырады. Мысалы, тышқандарда денедегі барлық майдың жартысы 5-6 кун ішінде жаңарса, май ұлпаларында 6 кун ішінде, ал бауырда 3 кун ішінде жаңарып отырады.
Май ұлпаларында триглицеридтердің синтезімен ыдырауы, май қышқылдарының гидрогенизациясымен дегидрогенизациясы, ақуыздардың синтезімен ыдырауы, глюкозаның гликолидтік және пентоза фосфаттық жолмен алмасуы, көмірсулардың және акуыздардың алмасуынан түзілетін заттардан жоғары май қышқылдарының синтезі үздіксіз жүріп отырады. Сондықтан май ұлпаларындағы май қорының жиналуы тек дайын куйінде келіп түскен майлардың есебінен ғана емес, көмірсулармен акуыздар түзілуі есебінен де толықтырылып отырады. Мысалы, киттерде, тюленьдерде, дельфиндерде, торайларда негізінен тамақтың көзі көмірсулық болғанына қарамастан, май қорының көп болуы жоғарыда айтылғандарға дәлел бола алады.Көмірсулардың және кейбір аминқышқылдарының алмасуынан түзілетін пирожүзім қышқылы, ацетил-КоА-ға айналады, ал ацетил-КоА көптеген реакциялардың көмегімен май қышқылына айналады. Көмірсулардың кейбір амин қышқылдарының алмасуы нәтижесінде түзілетін α - фосфоглицерин альдегиді, α - глицерол фосфатқа айналады. Ал май қышқылынан және α глицерол фосфаттың қатысуымен май ұлпаларында майлар синтезі жүреді. Майдың шамадан тыс қор ретінде жиналуы тамақпен түскен майлардың, көмірсулардың артық мөлшерінің есебінен ғана емес, майлардың энергия көзі ретінде жеткіліксіз жұмсалуынан да болады. Метоболиттік семіздік көмірсулардан майдың синтезделу жылдамдығының күшеюінен пайда болады. Май ағзаға қажеттілігіне қарай, эмульсия түрінде қан плазмасы арқылы бауырға жеткізіледі. Бауырдан әрі қарай мүшелерге және ұлпаларға жеткізіліп, энергетикалық және пластикалық материал есебінде қолданылады. Қандағы бос май қышқылының көбеюі қорлық майдың жұмсалуының күшейгендігін көресетеді, себебі май қышқылы май қорының бірі ретінде, ағзаға энергия қажет емес кезінде сақталады. Сонымен, май ұлпаларындағы оның қоры, негізінен энергия көзі ретінде жұмсалады.
Ұлпалардың негізгі резервтік және құрылымдық липидтерінің құрамы мен құрылысы.
Липидтердің биологиялық мәні мынада энергетикалық материал болып табылады және қорғаныс, пластикалық, тасымалдау және реттеу қызметін атқарады.
Физиологиялық қызметтері бойынша ағза липидтері топқа бөлінеді:
-Резервті липидтер;
- Протоплазматикалық немесе құрылымдық липидтер;
-Тасымалдаушы липидтер;
Резервті липидтер негізінен үшацилглицериндер түрінде болады.Олар көп мөлшерде май депосында жинақталады да, қажет болған жағдайда оңай ыдырап, энергетикалық материал ретінде жұмсалады. 1грамм май толығымен тотыққан жағдайда 9,3ккал энергия (38,9кдж)бөлінеді.Проторплазматикал ық липидтер болса фосфолипидтер глицеридтер және глицерид еместер сфингофосфатидтер, гликолипидтер және холестеридтер түрінде болады.Бұлар клеткалық мембраналардың құрылымдық компоненттері болып табылады және ағзадағы олардың деңгейі тұрақты болады.
Адам ұлпасындағы негізгі фосфолипидтері мен гликолипидтері:
глицерофосфолипидтер,сфингофосфолип идтер, гликолипидтер,гликофосфолипидтер.
Липидтер құрамына, құрылысына және организмде атқаратын рөліне қарай екі үлкен топқа бөлінеді:
Қарапайым липидтер. Бұлар негізінен екі компонентті заттардан, яғни жоғары май қышқылының күрделі эфирі-глицериннен және бір компонентті заттар: бос түріндегі жоғары қышқылдардан не полициклді спирттерден тұрады. Мұндай липидтерге майлар (триглицеридтер) - жоғары май қышқылдарының күрделі эфирлері және үшатомды спирт жатады.
Күрделі липидтер - көп компонентті молекулалардан тұрады, олардың компоненттері бір-бірімен түрлі химиялық типтегі байланыстармен қосылады. Бұған жататындар: фосфолипидтер, сфинголипидтер және гликолипидтер. Май ағзасындағы тері майы шелінде, шарбыда, шажырқайда, қойдың құйрығында, түйенің өркешінде орналасады. Өсімдік организміндегі май тұқымында,сабағында, тамырында болады. Азықтық майдың көп бөлігін мақта, күнбағыс дәнінен, соя мен жүгері дәнінен алады. Сол сияқты сүттен және мал етінен де май алынады.
Фосфолипидтер немесе фосфатидтер негізінен жоғары май қышқылдарының қалдықтарынан, глицириннен не басқа да түрлі көп атомды спирттерден, фосфор қышқылынан және азотты негіздерден құралады. Егер фосфолипидтердің құрамына холин кірсе, оларды лецитиндер, коламин кірсе кефалиндер, ал егер серин кірсе, серинфосфотидтер дейміз. Глицериннің орынына молекулада үш атомдық аминоспиртсфингозин болуы мүмкін. Осының нәтижесінде сфингомиелин түзіледі. Ағза холинфосфотидті ацетилхолин түзуге пайдаланады. Стеридтер мен фосфатидтер табиғатта кеңінен таралған. Олардың клетканың құрылымын құрауда және ағзадағы жүретін биохимиялық процестерге түсуде атқаратын ролі өте күшті. Сонымен қатар фосфолипидтер белок синтезіне қатысады, протромбиннің активациясына, қандажәне лимфада майлар мен майда еритін витаминдердін тасымалындаүлкен роль атқарады.
Гликолипидтер құрамына көп атомды спирттер мен жоғары май қышқылдарымен қатар көмірсулар да енеді. Барлық күрделі липидте сабындалатын қосылыстар. Гликолипидтерді көп уақытқа дейін тек жүйке ұлпасында кездеседі деп келді. Оларға цереброзидтер, ганглиозидтер жатады. Цереброзидтерге ми ұлпалары, ал ганглиозидтерге нейрондар бай келеді. Гликолипидтерді соңғы кездегі зерттеулер нәтижесінде көптеген жоғары сатыдағы өсімдіктердің хлоропласттарынан ашты.
Фосфолипидтер мен гликолипидтер қызметтері.
Фосфолипидтер фосфотидтер, плазмалогендер және сфинголипидтер деп аталатын үш топқа бөлінеді.
Фосфолипидтердің үш тобының құрамында да фосфор қышқылының қалдлығы болады.фосфотидтер глицерин мен май қышқылдарының күрделі эфирлері болып табылады.Сонымен қатар олардың құрамында фосфор қышқылының қалдығы және онымен байланысқан азотты негіз бар.Молекуланың құрамында май және фосфор қышқылды глицерин қалдығы бар бөлігін фосфатидил деп атайды.Азотты негіз холин, этаноламин, серин болуы мүмкін.Холин неғұрлым кең таралған.Фосфотидилхолин, фосфотидилэтаноламин, фосфотидилсерин сияқты фосфотидтер клеткада жиі кездеседі.
Фосфатид молекуласында азотты негіздің орнында глицерин, инозит және басқа да қосылыстар болуы мүмкін.Бұл фосфотидтердің барлығы өсімдіктерде де, сондай-ақ жануарлар организмінде де кездеседі.Олар митохондрия, хлоропласт мембраналарында, рибосомаларда кездеседі.Хлоропластарда фосфотидилглицерин көп балады.
Фосфотидтердің молекулалары полюсті болып келеді.Құрамында холиннің немесе басқа азотты негіздердің қалдығы бар ұшы гидрофильді, ал құрамында май қышқылы бар екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz