ҚР ауылшаруашылық тауар өндірушілердің агромаркетингтік қызметінің даму үрдісін талдау

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ САЛАСЫНДА АГРОМАРКЕТИНГТІ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ДАМУЫ . . . 6

1. 1 Агромаркетингтік қызметтің ерекшеліктері мен функциялары . . . 6

1. 2 Агромаркетингтің Қазақстанда қалыптасуы мен дамуы . . . 17

2 ҚР АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ ТАУАР ӨНДІРУШІЛЕРДІҢ АГРОМАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТІНІҢ ДАМУ ҮРДІСІН ТАЛДАУ . . . 25

2. 1 «Үштөбе - Айдын» ЖШС экономикалық көрсеткіштерін талдау . . . 25

2. 2 «Үштөбе - Айдын» ЖШС маркетингтік қызметін сипаттау . . . 37

3 ӨНДІРІСТІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ АГРОМАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ . . . 47

3. 1 Агромаркетингтік қызметтің тиімділігін жетілдіру жолдары . . . 47

3. 2 Агромаркетингті жетілдіру құралы ретінде сүт кластерін құру . . . 56

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 64

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 66

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінде нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен даму үрдісі жағдайында тұрақты даму мен бәсекеге қабілеттілікті арттырудың негізгі жолы агроөнеркәсіп кешеніне мемлекеттік қолдау аясында нарық талаптарына бейімделе жұмыс істеуі үшін қаржылық қолдаумен қатар, маркетингтік қызметті жетілдіру болып табылады. Қазіргі замануи маркетинг әдістері мен қағидаларын қолдану арқылы бүгінгі экономикалық шарттарда агроөнеркәсіп кешеніндегі кәсіпорындардың алдында тұрған сапалы жаңа міндеттерді шешу қажеттігі туындап отыр. Аграрлық салада кәсіпорындарды басқарудың жаңа жүйесін қалыптастыру барысында маркетинг-қазақстандық шаруашылық тәжірибесі үшін кәсіпорындардың өндірістік-өтімдік қызметін ұйымдастыру мен басқарудың жаңа әдісі болып табылады.

Шығарылған отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін одан ары арттыру қажеттілігі әсіресе ДСҰ кіру қарсаңында аграрлық нарыққа қатысушыларға сапалы ақпараттық- маркетингтік қызметтеріне деген сұраныс артады.

Аудандарда аграрлық нарық ойыншыларына ақпараттық- маркетингтік және кеңестік қызмет көрсететін мамандандырылған жалғыз мекеме болып табылатын «Қазагромаркетинг» АҚ-мы құрған 16 ауылдық ақпараттық- кеңестік орталықтар жұмыс істеуде.

Президент биылғы 29 қаңтардағы 2010 жылғы Жолдауында агроөнеркәсіп кешенін серпінді дамыту мәселелеріне айрықша көңіл бөліп, еліміздің алдына маңызды міндеттер қойып отыр. Бұл міндеттердің уақтылы әрі сапалы орындалуы еліміздің ауылшаруашылығы саласында еңбек өнімділігін арттырып, азық-түлік қауіпсіздігі мен экспортты әртараптандыруды қамтамасыз етуге зор ықпалын тигізеді. Ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі ең төмені және жылына бір жұмыс істеушіге 3 мың доллар шамасында келеді. Ал дамыған елдерде бұл көрсеткіш 50-70 мың долларды құрайды екен. Инновациялар ғана еңбек өнімділігінің шұғыл артуына жеткізеді [1] .

Қазақстанда маркетингті енгізу қажеттігі басқару теориясы мен тәжірибесін дамытудағы жалпы әлемдік тенденциялардан туындап отыр. Сонымен қатар, маркетинг қоғамның даму бағдарын, уақыт пен сыртқы ортаның ерекшеліктерін көрсетеді. Сол себептен, маркетинг саласындағы батыс тәжірибесі бірқатар өлшемдері бойынша қазақстандық шарттарға сәйкес келмейді. Оның үстіне, отандық тәжірибе маркетингтің экономикасы дамыған елдерге тән емес, беймәлім тұстарын ашып берді. Біздің шарттарда маркетингтің классикалық сызбасын пайдалану және енгізу процесі өте қиын әрі баяу жүзеге асады. Өйткені, отандық аграрлық кәсіпорындарда маркетингті қалыптастыру шарттарының өзіндік ерекшеліктері бірқатар мәселелердің туындауына алып келуі және маркетингтің дамыған үлгісінің қолданысына кедергі келтіруі мүмкін.

Қазіргі таңда еліміздің жекелеген аймақтарының агроөнеркәсіп кешенінің алдында тұрған басты міндет тұрақты дамитын аграрлық-индустриялық және инновациялық орталыққа айналу, отандық тауарлардың әлем нарығына шығаруға жәрдемдесуді жүзеге асыру үшін маркетингтік қызметті қолданудың жаңа жүйелерін қалыптастыруды қажет етеді. Осыған байланысты, елімізде 2006-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамыту тұжырымдамасы және 2007-2024 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға ауысу тұжырымдамасы қабылданды.

Сонымен, маркетинг туралы шетелдік және отандық әдебиеттерді зерттеуге және нақты кәсіпорындарда маркетинг қызметін ұйымдастыру процесінің ерекшеліктері бойынша мәліметтерді сараптауға негізделген осы тақырып бойынша жұмыс істеу оның нәтижелерін отандық кәсіпорындардың іс-жүзінде әрі қарай пайдалануы тұрғысынан өзекті мәселе болып табылады. Зерттеу мәселесінің өзектілігі әзірге қолданбалы материалдары мен ілімдік негіздері жеткіліксіз Қазақстан үшін жаңа бір мәселе болуымен де айқындалады.

Маркетингтің ілімдік аспектілерін әзірлеуге әртүрлі мектептердің өкілдері саналатын Ф. Котлер, П. Друкер, К. Ланкастер, Т. Левитт, И. Ансофф, Б. Берман, Д. Эванс және т. б көптеген шетелдік ғалымдар өз еңбектерін арнады. Ауыл шаруашылығы саласын дамыту және аграрлық салада маркетингті қолданудың ілімдік және әдістемелік мәселелерін зерттеуге өзіндік үлесін қосқан отандық ғалымдар Р. С. Каренов, Ш. К. Көпешов, С. Н. Нысанбаев, Т. И. Есполов, К. А. Сағадиев, О. К. Ескараев, А. Ш. Нурсеитов, Р. А. Камшыбаев, Т. Ж. Нұрымбетов, С. Р. Есімжанова және т. б ғалымдардың қосқан үлесі жоғары.

Дегенмен, Қазақстанда АӨК кәсіпорындарының салалық маркетинг қызметінің тұжырымдамасын дайындаудың ғылыми негізделген тәсілдері және әртүрлі формадағы шаруашылықтарда маркетинг қызметтерін ұйымдастыру, маркетингтік құрылымдарды өзара байланыстыру және ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін маркетингтік ұйымдарды біртұтас жүйеге біріктіру мүмкіндіктері әзірге болмай отыр.

Дипломдық жүмыстың мақсаты нарықтық экономика жағдайында агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызметті жетілдіру бойынша теориялық-әдістемелік және тәжірибелік тұрғыдан талдау болып табылады. Бұл қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:

- нарықтық қатынастардың даму жағдайын есепке ала отырып, ауыл шаруашылығында маркетингті қолданудың теориялық және әдістемелік негіздерін зерттеу;

- агроөнеркәсіп кешенінің даму жағдайына талдау жүргізу және аграрлық маркетинг қызметінің қазіргі ұйымдастырылу барысы мен даму тенденцияларын сараптау;

- «Үштөбе-Айдын» ЖШС агроөнеркәсіп кешенінде маркетингтік қызмет ерекшеліктерін талдау;

Зерттеу пәні болып аграрлық өнеркәсіп саласындағы кәсіпорындар мен ұйымдардың маркетингтік қызметтері таңдалды.

Жалпы зерттеудің ілімдік және әдістемелік негізі ретінде маркетингтік қызметті ұйымдастырудың жалпы теориялары мен заңдылықтары құрады. Маркетинг саласындағы отандық және шетелдік жетекші ғалымдардың осы зерттеу пәні бойынша ілімдік-әдістемелік көз-қарастары мен тұжырымдары зерттелді. Зерттеу міндеттерін шешу барысында Қазақстан Республикасының заңдық және нормативтік-құқықтық актілері, Қазақстан Республикасының Президентінің жарлықтары, ел басының Қазақстан халқына жолдаулары, бұқаралық ақпарат құралдарының және басқада ақпарат көздерінің мәліметтері қолданылды.

Жұмыста зерттеулердің экономикалық талдау, жүйелік, салыстырмалы, есептік-құрылымдық сараптау, топтастыру және экономикалық-математикалық модельдеу әдістері қолданылды.

1 АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ САЛАСЫНДА АГРОМАРКЕТИНГТІ ҚОЛДАНУДЫҢ ІЛІМДІК-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Агромаркетингтік қызметтің ерекшеліктері мен функциялары

Агроөнеркәсіп кешеніндегі салалардың ішінде ең маңыздысы ауыл шаруашылығы деп айтуға болады. Өңдеуші кәсіпорынның ауқымын көбінесе анықтайтын да осы ауыл шаруашылығы. Ол агроөнеркәсіптік өндірістің қалған салаларымен бірігіп нәтижеде мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығының дайын өнімін өндіріп шығаруға әрекеттенеді. Ал енді ауыл шаруашылығы саласының дамуы, оның табиғи жағдайларға тәуелді, еңбек құралы да, заты да жер мен тірі организмдер болып табылатын, күрделі өндіріс ерекшеліктерімен анықталады. Ауыл шаруашылығының табиғат жағдайларына тәуелділігі ауыл шаруашылық өндірісінің және оның өнімдерінің ерекшелігіне себепші болады. Біріншіден, жабылған жерлердің көкөністерінен басқа, өсімдік шаруашылығының барлық өнімдері маусымдық болып келеді. Сонымен қатар мал шаруашылығының өнімдері де маусымға байланысты едәуір ауытқиды. Екіншіден, ауыл шаруашылық өнімдері мен азық-түліктің көпшілігі тез бұзылатын өнімдердің қатарына жатады.

Нарықтық қатынастардың даму жағдайында ауыл шаруашылығында маркетингті қолдану кешенді-мақсатты тәсілді пайдалану арқылы тұтынушылардың талаптарына бейімделудің икемді тактикалық саясатын жүргізуге, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, дайындау, тасымалдау, қайта өңдеу, сақтау және өткізу секілді өндірістік- экономикалық байланыстарының сан алуан түрлерінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Қарастырылған факторлар желілік қарым-қатынастар жиынтығымен анықталады. Бұл үрдіс белгілі бір қағидаларды сақтау арқылы ауыл шаруашылығы саласында маркетингтік қызметті ұйымдастыруды жүзеге асыруда оның ілімдік және әдістемелік негіздерін құрайды.

Нарық жағдайында маркетинг кәсіпорынның бүкіл өндірістік және өтімдік қызметін ұйымдастыру мен жоспарлаудың негізіне, ал маркетингті басқару оларды басқару жүйесінің маңызды бөлігіне айналуы тиіс. Сол себептен, кәсіпорындарда маркетинг - дербес маманданған ішкі шаруашылық бөлімше ретінде қызмет атқаруы керек. Маркетинг - күрделі әрі көп аспектілі әлеуметтік-экономикалық құбылыс, дербес экономикалық үдеріс, ойлау түрі және тұжырымдамасы. Сондай-ақ, үнемі құбылып отыратын қазіргі нарықтық шарттарда бизнесті жүргізу әдестемесі мен технологиясы, фирманың саясаты, стратегиясы және тактикасы болып табылады.

Аграрлық-өнеркәсіп кешенінде маркетингті қолданудың мәні өндірісті өндірілген өнімге деген сұранысқа сәйкестендіру және өнімнің бәсеке қабілетілігін арттыру, кәсіпорынның ресурстарын мақсаттармен ұштастырудан, ал мақсаттарды-тұтынушылар талаптарымен байланыстырудан көрінеді.

Аграрлық маркетингті жеке кәсіпорын шеңберінде әрекет етуші микромаркетинг және мемлекеттік билік органдары арқылы мемлекет кµлемінде жүзеге асатын макромаркетинг деп екіге бөліп қарастыру қажет.

Қазіргі кезеңдегі агромаркетингтің дамуының негізгі тенденцияларына ғылыми техникалық прогрестің, әсіресе ақпараттық, технологиялық әсердің күштілігін, халық ішіндегі әлеуметтік белсенді топтар санының өсуін, маркетингтің инновациялық сипатқа ие болуымен сипатталады.

Маркетингтік басқару ілімінің әдістемелік негіздері көз қарасынан кез-келген «кәсіпорынның және ұйымның табысты қызмет етуін жоспарлаудың» негізі инвестициялық талдау болып табылады. Бұл тұжырымда басты екі жағдай маңызды болып табылады. Біріншісі, әртүрлі нарықтық жағдайлар үшін және әртүрлі бағалаушы субьектілердің шекті пайдалылығын сандық өлшеу мүмкіндігі. Өлшеудің сәйкес моделін қолдану негізінде экономикалық жағдайдың математикалық-статистикалық моделін қалыптастыруға мүмкіндік туады. Екіншісі, инвестиция мәселелерін, уақыт шеңбері бойынша оны орналастырудың әртүрлі нұсқалары кезіндегі нысан құндылығының өзара әрекетке түсуін талдау маркетингтік зерттеудің әдістемелік негізі ретінде қарастыру жағдайымен анықталады. Бұл ретте инвестицияның экономикалық жүйемен өзара әрекеттесу үрдісін талдау қосымша әдістерді қолдануды талап етеді [2, 54б. ] .

Инвестициялау үрдісі маркетингті басқару саласында инвестициялауды жүзеге асыруда компанияның нарықтағы даму сатысындағы табысқа қол жеткізуіне алып келетін әмбебап, жүйе жасаушы шарт болып табылады.

Қазіргі таңда ауыл шаруашылық өндірісінде маркетингті ұйымдастыру мен дамытудың негізгі қағидалары жалпы сипатқа ие. Оларды біртұтас жүйеге біріктіру үшін мынадай бағыттарды ұстанған тиімді болып табылады:

- ауыл шаруашылық нарығындағы жоспарлау, баға белгілеу, үлестіру және басқару жөніндегі іс-шаралардың біртұтас жүйесі, шаруашылықтар мен меншіктің барлық ұйымдық-құқықтық түрлерінің ұдайы өндірісін нарықтық шарттарға бейімделген ауылдық елді мекендерде жүргізуге мүмкіндік беретіндей және тұтынушы сұранысын барынша қанағаттандыруға толығымен бағытталуға тиіс;

- бәсекеге төтеп бере алатын азық-түлік тауарларының түрлерін көбейту және сапасын жақсарту, сондай-ақ, өндірілген өнімді өткізудің озық тәсілдерін оңтайлы пайдалану және игеру қажет;

- тауар өндіру, дайындау, тасымалдау, қайта өңдеу, сақтау және өткізу үрдісінің күллі иерархиялық деңгейінде біртұтас маркетинг жүйесіне бірігетін барлық ұйымдық құрылымдардың өзара әрекеттестігіне сүйене отырып, ауыл шаруашылық нарығында маркетингтік құрылымдарды ұйымдастыру үшін кешенді-мақсаттық тәсілді қолдану керек.

Нарықтық қатынастар жағдайындағы меншік нысандарының өзгеруі, басқару жүйесінің қайта құрылуы агроөнеркәсіптік кәсіпорындарының экономикалық тәуелсіздікке жетуге септігін тигізді. Ал экономикалық тәуелсіздік кәсіпкерліктің, белсенділіктің, кооперативті нысандағы іскерліктің дамуына себепші болып отыр.

Дәл осындай, тұтынушыға ең маңызды рөл бөлініп отырған жағдайда, нарықтық шаруашылық механизмінің аса маңызды элементі болып табылатын - маркетинг, ерекше орын ала бастайды [3, 64б. ] .

Маркетинг - нарық жағдайында іс жүргізудің басты концепцияларының бірі. Оны білмей өндірісті басқару мүмкін емес. Нарықтық экономикасы дамыған шет елдерде, тұтынушының сұранысын зерттеуге негізделген, кәсіпорынның нарықтық және өндірістік стратегиясын анықтайтын, басқарудың ең басты функциясы осы маркетинг болып табылады. Агроөнеркәсіптік өндіріспен айналысатын кәсіпорында маркетингтік қызметті ұйымдастыруда келесіні ескерген жөн. Агроөнеркәсіптік өндіріспен айналысатын кәсіпорындағы маркетингтік жүйенің, басқа халық шаруашылығының салаларындағы маркетингтік жүйелерден, жоғарыда аталып өткен ауыл шаруашылық өндірісінің және оның өнімнің ерекшеліктеріне байланысты, өзгешелігі бар болады.

Агроөнеркәсіптік өндірістегі маркетинг дегеніміз - нарықты талдау; жоспарлау, баға қалыптастыру, сату (сатып алу), шикізатпен қамтамасыз ету, тасымалдау; сияқты кәсіпорынның шараларының жақсы қарым - қатынасынан тұратын өндірісті ұйымдастыру мен дайын өнімді өткізудің кешенді жүйесі.

Маркетингтің басты мақсаты болып - сұранысты қанағаттандыру мақсатқа жетудегі маңызды фактор болатын, сату мен сатып алу үрдісіндегі пайданың максималды көлемін қамтамасыз ету. Оған, кәсіпорын, бәсекелестердің алдында артықшылықтарға ие болу, нарықтың едәуір бөлігін жаулап алу, сатудың (пайданың) көлемін арттыру арқылы жетеді [4, 78б. ] .

Агромаркетингтің басты міндеттері: Кәсіпорынның қызметіндегі максималды тұрақтылықтылығын, стратегиялық мақсатқа жетудегі дамудың жоспарға сәйкестілігін қамтамасыз ету. Сонымен қатар маркетингтік қызметтің жұмыс істеу барысында келесідей, кәсіпорынның жекелеген міндеттері анықталады:

• нарық, тауарлар, тұтынушылар мен бәсекелестер туралы шынайы әрі уақытылы мәліметтермен қамтамасыз ету;
• кәсіпорынның мүмкіндіктеріне барынша сәйкес тауар өндіру;

- бәсекелестерге, нарыққа, тұтынушыларға, сұранысқа ықпал ету.

Агроөнеркәсіптік өндірістегі маркетингтің экономикалық маңызы, келесідей нәтижелерге жету арқылы көрінеді:

• бәсекеге қабілетті тауар шығару;
• тауарды өткізу;
• тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру;
• инвестицияның қайтымдылығын жылдамдату;
• өндіріс пен тауар өткізудің тиімділігі.

Ауыл шаруашылық өндіріс пен өнім өткізудің ерекшелігіне байланысты. Агроөнеркәсіптік өндірістік кәсіпорындарының маркетингтік жүйелері де әрқилы болуы мүмкін. Бірақ олар қалай дегенде де келесідей басты қағидаларға сүйенеді:

• белгіленген нарық үйлесін жаулап алуға бағытталған нәтижеге жетуге ұмтылыс;
• қойылған мақсатқа жетудегі кешенділік;
• таңдалынып алынған нарыққа барынша бейімделілік, және оған ықпал ету;
• нақты және потенциалды тұтынушылардың өзгермелі талаптарына бейімделудің стратегиясы мен тактиканың бірлігі, және оларға ықпал ету [5, 87б. ] .

Нарықтық жағдайда агроөнеркәсіптік кәсіпорындар ең алдымен өнімді өткізу, бағаның ауытқуы, нарықты сегменттеу, бәсекелестер сияқты мәселелерге көңіл бөлуі қажеттілігінен, басқарудың ең басты қағидалары етіп, маркетингтік қағидаларды ұстанғаны жөн. Маркетингтік қағидаларға сүйене отырып өндірілген өнім, әрқашан да, нақты және потенциалды тұтынушылар арасында сұранысқа ие болады.

Кесте - 1

Агроөнеркәсіптік маркетингтің функциялары

Аналитикалық функцияны шартты түрде екіге бөлуге болады: аграрлық нарықты кешенді зерттеу мен кәсіпорынның ішкі ортасын талдау. Бұл екі қызмет өзара тығыз байланыста болуы керек. Нарық жағдайында, ауыл шаруашылық кәсіпорындар маркетингтік зерттеулерге едәуір көңіл бөліп, қажетті көлемде қаражат бөлуі тиіс. Өйткені, нақты білмей тұрып, түпкілікті мақсатқа жету мүмкін емес.

Маркбтингтік аналитикалық қызметінің нәтижесі, өндірістік қызмеутің Ђүл негізі болады.

Өндірістік қызметтің, қызмет астылары келесілер: тауар ассортШмХнтін құру туралы ұсыныстар таВайындау мен тауардуң, бәсеке қабігеттілігінің көрсеткіштерін модельдеу.

Өндірілген ауыл шаруашылық тауар, енді келіп нарыққа түседі. Бұл жерде агромаркетингтің негізгі міндеті осы тауарды тиімді сату (тұтынушыға жеткізу) болып табылады. Дәл осы жерде кәсіпорындағы маркетингтік аналитикалық және өндірістік қызметтерінің қаншалықты сапалы болғандығын анықталады.

Нарықтық экономика жағдайында өндіріспен айналысатын кәсіпорынның дамуы, басқару мен бақылау қызметтеріне де тәуелді болады. Өте сауатты жоспарлау мен мәліметпен қамтусыз, маркетингтің барлық қызметтерін іске асыру мүмкін емес. Ақырында қызметтер легін аяқтайтын - бақылаудың да орны ерекше.

Шаруашылықтар маркетингтік стратегияға өту үшін, ең алдымен, ескі экономикалық қаулыларды ауыстыруы қажет. Өйткені ескі өндірушілік-өткізушілік стратегия, қазіргі маркетингтік стратегияға қарағанда нарық талаптарына сәйкес келмейді. Маркетингтің қарапайым, өнім өткізуден айырмашылығы: ол кешенді іс-әрекеттердің жиыны болып табылады. Өндірушілік-өткізушілік стратегияға бағытталған кәсіпорындар мен маркетингтік стратегияны ұстанатын кәсіпорындардың айырмашылығын келесі кестеден көруге болады [6, 102б. ] .

Кесте 2

Кәсіпорындағы маркетингтік және өндіруші - өткізушілік бағыттардың айырмашылығы

Жоғарыда кестеде көрсетілген барлық көрсеткіштер бойынша, екі жүйенің арасында үлкен айырмашылық бар екенін көруге болады.

Маркетингтік стратегия бойынша кәсіпорын негізгі күшін сұранысты қанағаттандыруға бағыттайды, сонымен қатар ол өзгерістерге өте икемді болып келеді. Маркетинг философиясы бойынша, сату дегеніміз - тұтынушыны зерттеу, онымен қарым-қатынасқа кіру, талғамын зерттеу мен қанағаттандыру арқылы, келешекте өндірістің дамуына жағдай жасау.

Маркетингтің ауқымы өте кең, өйткені ол: баға қалыптастырумен, сақтаумен, өнім қабымен, сауда маркасын тағайындаумен, өткізумен, өткізу персоналын басқарумен, несиемен, әлеуметтік жауапкершілікпен, сауда орындарын таңдаумен, тұтынушыны зерттеумен, қоғамдық қарым-қатынастармен, нарықтық зерттеулермен байланысты. Жалпылай айтқанда маркетингтік басқаруға көшу дегеніміз - тұтынушының, қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, тауар өндірісін ұйымдастыруда маркетингтің барлық қағидаларымен әдістемелерін кешенді пайдалану (нарық өзгерістеріне икемділікті арттыру, зерттеулерді қаржыландыру, өткізумен сұранысты қалыптастыру) .

Маркетингті тиімді пайдаланумен оның (кәсіпорында, аймақта, мемлекетте) қаншалықты дамығанын анықтайтын көрсеткіштердің шоғыры - инфрақұрылым болып табылады. Нарықтық қатынастардың негізгі талаптарының бірі: материалды техникалық игіліктермен тұрақты қаржыландыруды қамтамасыз ететін инфрақұрылым мен ауыл шаруашылық өнімдерді өткізетін тиімді нарықтардың болуы [7, 95б. ] .

Нарықтық инфрақұрылым дегеніміз - нарықтық экономика жағдайында тауарлар мен қызметтердің еркін қозғалысын қамтамасыз ететін ұйымдар жүйелерінің жиынтығы. ‌

Сызба 1 - Нарықтық инфрақұрылым

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс