«Қазкоммерцбанк» АҚ мысалында микронесиелендірудің тәжірибесі

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3

1 бөлім. Микронесиелендірудің теориялық негіздері.

1. 1 Микронесиелендірудің экономикалық мәні мен мазмұны 6

1. 2 Қазақстан Республикасында микронесиелендірудің механизмі ___18

1. 3 Шетел тәжірибесі мен Қазақстан Республикасындағы микронесиелендіруді салыстыру 23

2 бөлім. «Қазкоммерцбанк» АҚ мысалында микронесиелендірудің тәжірибесі

2. 1 «Қазкоммерцбанк» АҚ микронесиелендіру тәжірибесі 33

2. 2 Микронесиелендірудің субъектілерін несиелендіру процесі 49

3 бөлім. Қазақстан Республикасында микронесиелендірудің мәселелері мен оны шешу жолдары

3. 1 Микронесиелендірудің мәселелері және кәсіпкерлікті қолдау ___ 55

3. 2 Қазақстан Республикасындағы микронесиелендіруді дамыту жолдары 61

Қорытынды 75

Қолданылған әдебиеттер 78

Қосымшалар 80

КІРІСПЕ

Шағын және орта бизнестің Қазақстан экономикасының жалпы кәсіпкерлік ортасына интеграция процесінің басты құрылымды бөлігі-оның банк-несие жүйесінің институттарымен өзара қарым-қатынасының күшеюі шағын және орта кәсіпорындардың өз инвестициялық мәселелерін шешу үшін банк ресурстарын белсенді пайдалануы керек.

Соңғы жылдары шағын бизнес және микронесие туралы әйгілі және сұранысқа ие тақырыптар болғаны емес, сондықтан да шағын несиелеу ұйымдарын қалыптастыру және дамыту басты орынды алып отыр. Бұған себеп болған жаңадан шыққан «Микронесиелік ұйымдары» туралы заң және мемлекеттік қолдау, бұның бәрі осындай ұйымдарды дамыту процессіне септігін тигізіп отыр. «Шағын несиелеуді дамыту қоры» АҚ барлық Қазақстан Республикасы аймағында шағын несиелік ұйымдарды дамытуда қаржылық институттардың бірі және берілген процессте белсенді орын алуда. Келесі процесстің бір түрі - бұл тұрғындардың осы шағын несиелеуді дамытуға белсендігін көрсетуде, олар үшін осы шағын несиелеу түсінігі өте қиындау. Мамандарға шағын несиелеу хабарлама, оқулық пособиялары өте танымал, бірақта дамыған және тұрақталған нарықты қалыптастыру үшін үлкен көлемді із-басарларды дайындау, ал олар өз кезегінде осы сектордың базисі болуы қажет.

Тақырыптың өзектілігі нарықты құру және қатайтудың қозғаушы күші, экономиканы реформалау тұтқасы ретінде шағын және орта бизнестің потенциалымен түсіндіріледі. Шағын және орта бизнес субъектілері: аса үлкен капитал салымдарынсыз тұтыну тауарлары мен қызмет көрсету өндірісін кеңейтуге; халықтың әл-ауқатын көтеруге; өндіріске еңбек, материалды және қаржы ресурстарын енгізуге; өндіріс демонополизациясын жеделдетуге; бәсекелестікті дамытуға; қоғамның орта класының негізі ретінде меншік иелерінің тобын құруға базасы ретінде қоғам тұрақтылығының кепілі болуына; көлеңкелі экономикаға онды альтернативасы ретінде бюджет түсімдерінің негізгі көзі болуына бағытталған.

Бүгінгі күні елімізде 611 мың шағын және орта бизнес мекемелері бар. Оларда 1 миллион 840 мыңнан астам адам жұмыс жасауда. Қазақстанның отбасылық коэффициенті 3, 5 деп санасақ, 4 миллионнан астам адам өз еңбек ақыларын осы мекемелерден тауып отыр. Бұл еліміз халқының төрттен бірін кұрайды деген сөз.

Шағын және орта бизнестің динамикалық дамуы жеткілікті қаржылық қамтамасыз етуге мұқтаж, атап айтқанда, бұл экономика секторына бағытталған несиелеу ағымының күшеюіне, оның тиімділігін арттыруға аса қажеттілік туындауда.

Шағын және орта бизнес субъектілерінің қаржы-несие ресурстарына қол жетуі соңғы жылдар қатарының ішінде Қазақстанның дамуына кедергі келтіретін проблемалар тізімінің алдыңғы орындарын алып отыр. Несиені алу барысында негізгі кедергілер болып коммерциялық банктердің шағын бизнес үшін жоғары ссудалық пайызы валютада 14, 9-16%-ға дейін және теңгеде 19-20%-ға дейін және орташа 11-12 айды құрайтын несиені кайтарудың қысқа мерзімі табылады.

Сондай-ақ, коммерциялық банктер шағын кәсіпорындарды несиелеуге, оларды инвестициялаудың құрастырылған технологиясының жоқтығынан, жобалардың төмен тиімділігінен және несиелердің алшақты қайтарымдылығынан, инвестициялық жобаларды өндеу операцияларының жоғары шығындары жағдайында олардың үлкен көлемін қарастыру қажеттілігі себебінен мүдделі емес. Несие ресурстарын алуда айрықша қиындықтарды қосымша инвестицияларға мұқтаж бастауыш кәсіпкерлер бастан кешіреді. Бұл банктердің тұрақты кіріс әкелмейтін кәсіпорындарға, сондай-ақ кызметі жұмысының алғашқы кезеңдерінде банкроттық тәуекелімен байланысты компанияларға ақша салуға ынтасыздығымен түсіндіріледі.

Шағын және орта бизнестің даму проблемаларымен айналысқан ғалымдар мен мамандар үлкен тәжірибе мен құнды зерттеу материалдарын жинады. Алайда проблеманың жан-жақтылығы, кәсіпорындарды шағын не орталар категориясына жатқызуда көзқарастардың әртүрлілігі, шағын және орта бизнесті несиелеуді дамытудың жүйелі бағытының жоқтығы Қазақстанда шағын және орта бизнесті несиелеудің теориясы мен практикасын терең зерттеу қажеттілігін тудырды.

Зерттеудің мақсаты - шағын және орта бизнес пен микронесиелердің проблемалары, оларды шешу жолдарын қарастыру, даму динамикасын талдау. Сонымен қатар, жүмыста шағын және орта бизнес пен микронесиелік ұйымдар мен олардың көрсететін қызметтері, несиелік қолдаудың отандық және шетел тәжірибесі зерттелген.

Бүл мақсатқа жету үшін мынандай міндеттер қойылды:

• бизнес және шағын бизнестің экономикалық табиғатын зерттеу, сандық критерийлерді есепке ала отырып шағын және орта бизнес пен микронесиелік субъектілердің ара жігін анықтау;
• шағын жөне орта бизнесті несиелеу механизмін, республика деңгейінде несиелеу жағдайын динамикада талдау;
• шағын және орта бизнеспен микронесиелердің шетел тәжірибесін зерттеу;
• микронесиелу процесін шағын және орта кәсіпорындар нысанында көрсету;
• шағын және орта бизнесті несиелеуді дамытуға ұсыныстар беру.

Бітіру жүмысын жазу барысында ҚР заңдылықтары мен нормативтік актілері, ҚР Президентінің Жарлықтары мен Үкімет каулылары, ҚР Ұлттык банкінің статистикалық бюллетеньдері, сонымен бірге ҚР шағын және орта бизнесті несиелеу бойынша статистика жөніндегі Агенттіктің статистикалық көрсеткіштері, шағын және орта бизнес субъектілерінің қаржылық есеп берулері, белгілі экономистер мен білікті мамандардың жазған ғылыми еңбектері, микронесиелік әдістемелік - оқу құралдары, кәсіпкерлік тәжірибесіндегі республикалық оқу орталығының ғылыми зерттеу жұмыстары пайдаланылды.

1 бөлім. ШАҒЫН НЕСИЕЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

1. 1 Микронесиелендірудің экономикалық мәні мен мазмұны

1997 жылы Халықаралық саммитте шағын несиелендіру туралы шешім қабылданған. Бұл бағдарламада шағын көлемді несиелерді орта буынды азаматтарға өз бизнесін дамытуға, кеңейтуге және одан пайда алуға берілген.

Әр елде шағын несиелеу туралы әр түрлі ой-пікірлер бар, бірақта оған бірдей тараптар қойылған:

- несиенің көлемі - кішігірім (бірнеше доллар көлемінде ғана) ;

- қолдану мақсаты - табысы төмен үй шаруашылықтар мен шағын кәсіпкерлік субъектілеріне;

- несиенің берілетін мерзіміне қарай - негізінен, қысқа мерзімді (1 жыл шамасында) ;

- несиенің қолдануы - табыс табу мен бизнесті дамыту және де білім алу мақсатымен;

- несиенің шарттары - көбінесе жеңіл шарттар ұсынылған және қайтарымды несиелер.

Әлемде берілген микронесиелердің сомасы нақты уақытта 7млрд. АҚШ долларын құрайды. Бұл сандар әр жыл сайын 30% өседі.

Микронесиелендіру тарихы ХХ ғасырдың 70-жылдардан бастауын алады және ол несиені ала алмай жүрген тұлғаларға берілген. Бірақта әдебиеттерде табысы төмен азаматтар осы несиені анау ХVIII ғасырда Ирлан несиелік қорынан бастауын алғаны жайлы дәлелденген. Олар өз кезегінде шағын жобаларды қаржыландыруға қолданған. Тұтынушылар апта сайын Орталық Кеңес Несиелік Қорына несиелік төлемдерді төлейді және субсидияға жауапты азаматтардың міндеттеріне және кепілдіктеріне дефолт болған жағдайда мүмкіндік арта алатын. Ирландық несиелік қоры үлкен жетістікке ХVIII-ғасырдың аяғы ХІХ - ғасырдың басында жетті. Микронесиелендіру ұйымдары Германияда ХІХ - ғасырда ауыл шаруашылық кооперативтеріндегі несие алушының толық жауапкершілігіне сүйене отырып қызметтерін көрсетті.

Осындай бастамалардың мысалдарына қарап, Микронесиелендіру Еуропада 30 жыл асқан соң дамыған елдерде қайта пайда болды. Көбінесе микронесиелендірудің пайда болуы 1976 ж. Бангладеште Грэмин Банкін қалаушы Мохаммед Юнустың атымен байланыстырады. Қазіргі күнге дейін банк 2 миллион Бангладеш тұрғындарына өз қызметтерін көрсетуде. Грэмин Банкінің жүйесі басқа да ұйымдармен, қайталанылған және модификацияланған. Әлем банкінің санағы бойынша нақты уақытта әлемде 7000 микронесиелендіру ұйымдары бар және 56 мемлекеттің 16 миллион тұрғындарына қызмет етуде. [7]

«Grameen Bank» - әлемдегі микронесиелендірудің танымал институтарының бірі, өзінің қызметін зерттеу бағдарламасы мен 1983 ж. Мемлекет Заңындағы тәуелсіз банк ретінде қалыптасты. Осы заңға сәйкес «Grameen Bank» үлкен дәрежеге ие. Оған арнайы Бангладеш Орталық Банк қызметтеріне байланысты шарттар жасалынған, бірақта банктің филиалдық кеңеюіне тиімділік қойылған. Бірақта Бангладештің Орталық Банкі 25% банк акция пакетімен жанама түрінде «Grameen Bank» қадағалауға мүмкіндігі бар, өз кезегінде ол Бангладеш Қаржы Министірінің Орталық Банкімен тіркелген. Орталық Банк ай сайын қорытындыларды қабылдайды және несиелік портфельдің жағдайын талдайды, жыл сайын аудиторлық тексерістерді тағайындайды және тәуелсіз аудиторлардың шешімімен салыстырады.

Банк функционалды түрде барлық ауыл аймағын қарастырады және көбінесе өз қызметін жағдайлары төмен әйелдерге көрсетеді.

Әлемдік тәжірибеде негізгі микронесиелік ұйымдарды 4 модельге бөледі:

- микронесиелерді беретін институттар,

- микронесиелерді іске асыратын белсенді иституттар, мысалы Бангладештағы «Grameen Bank» сияқты;

- жинақтарды белсенді өзіне тартқан институттар, бірақта несие жүйесінде әлсірек, (мысалы Индиядағы Регионалды Ауыл шаруашылық Банкі мен Қытайдағы Ауыл шаруашылық Кооперативтер)

- депозит тартудағы мен несие берудегі әлсіз институттар;

Берілген модельдер мемлекет субсидиясына негізделген, өзімен бірге әлемдік микронесиелеу институттарының дамуына ескі парадигманы бейнелейді. Жаңа парадигма (5-модель) өзін микронесиелік институттарының қызметін коммерциялық өзін-өзі тұрақтандыру негізінде қалыптасты. Қазіргі кезде 5- модельге Индонезиядағы «Bank Rakyat» пен Боливиядағы «BancoSol» институттары жатады.

Индонезия.

Индонезияда микроқаржыландыру сектор саясаты банктік сектордың мемлекеттік арнайы институттарымен қадағаланады және микронесиелік қызметтерін дамытады. 1970 жылы Қаржы министірлігі мемлекет қарамағындағы коммерциялық «Bank Rakyat»-қа мемлекет аймақ аралығында сервистік жүйені «Несиелік бағдарламаны» қалыптастыруына тапсырыс берді. Осы бағдарламаға сәйкес «Bank Rakyat» жүйесінде «ауылдық банктер» (BRI-UD) жүйесін дүниеге әкелді, ол 3600 аймақтық бөлімшелерден тұрады. 1998 ж. желтоқсан айында (BRI-UD) 2, 5 млн. несие алушы тұлғаларға және 21, 7 млн. салымшыларға қызметін көрсетті, несиелік портфельдің жалпы көлемі 585 миллион АҚШ долларын құрады, ал берілген несиенің өзара өтімділік сомасы - 1, 7 миллиард АҚШ долларын құрайды. Бұның бәрі «Bank Rakyat»- «Несиелік бағдарламасының» жүзеге асыруымен үлкен жетістікке жеткенін, ал банктің өзі ең ірі микронесиелік қызметтерін көрсететін ұйымдардың бірі екенін дәлелдейді.

«Bank Rakyat» операциялық стандарттары.

«Bank Rakyat» микронесиелерінің портфелі негізінен өз еркімен жинақтаушыларының арқасында қалыптасқан. Несие алушы мен табыс арасындағы айырмашылыққа байланысты жеке меншік реинвестициялау несиелік портфелді толтырумен табыс әкеледі.

«Bank Rakyat» келесі операциондық саясат стадарттарымен жетекшілік етеді:

- топтық заемдарға қарамастан, жеке тұтынушыны несиелендіре алады;

- несиелік тапсырысты, шешім қабылдауды және несиені төлеуді оперативті түрде қарастырады.

- заемдарды кезекті уақытында орындауда механизмдерін талдап, көрсету. Мысалы әр ай сайын төленетін сома көлемінен 25% сома көлемінде артық төлеп отыру, ол өз кезегінде сізді басқалай айыппұлдар мен пенялардан сақтап отырады. Осындай жағдайларға кездеспегенде қарызды толық төлеп болған соң банк сіздің шотыңыздан артық соманы қайтадан өзіңізге қайтарады. [13]

«BancoSol» операциялық стандарттары.

- «BancoSol» өзінің несиелерін жауапты топтар арасында қалыптастырады. Әрбір несие іздеуші бизнеспен айналысатын немесе микронесие алуда қажеттілік тудырып отырған 4-5 тұлғадан тұратын бір топ құрауы тиіс;

- Топ мүшелері өзіне несиенің бөлігіне жауапкершілік, 3-6 достар арасында несиенің дұрыс аймақта пайдалануына кепілдік беруі қажет.

- Несие беру процедурасы минималды уақыт пен құжаттарды қажет етеді;

- Несиелер 80 АҚШ долларынан бастап беріледі. Несиенің максималды мөлшері 5000 АҚШ доллары.

- Несиелер АҚШ доллары валютасында және де басқа да валютада беріледі; несиенің жылдық пайыздық ставкасы АҚШ долларында 30% тұрақтанған. Жергілікті валютада жергілікті пайыздық ставкасы 45% құрап отыр.

Өтпелі экономикадағы мемлекеттерде микронесиелендіру бағдарламалары жоғарыда айтылып өткен үшінші әлемдегі бағдарламалардан кейбір айырмашылықтары бар. Олар үлкен көлемді және басты мақсатары кедейшілікпен күресуде емес, керісінше тұрғындардың экономикалық белсенді кәсіпкерлік инициативаларды қолдауға көмектеседі. Сондықтан да кедейшілікпен күресу емес, орта буынды тұрғындары үшін локальды нарықтарды дамыту, кәсіпкерлік белсенділікті артыру, ұзақ мерзімді перспективаны қалыптастыру және құру болып табылады.

Өтпелі экономикадағы мемлекеттерінде микронесиелендіру бағдарламасының ерекшелігі Жоғары білімділік кезеңділігімен, тұтынушылардың мекен-жайлық топтық мақсаттырының шебер тәжірибелігімен айрықша болып отыр, сонымен қатар меншік шағын бизнесі мен шағын кәсіпкерліктерін мұралық табыстарын көбейтуге, мемлекет экономикасын әр қалай дамытуға ат салысып отыр. Сондықтан да қаржылық қызметтер - бұл жерде кең комплексті бизнестік-білім мен консалтингті, ал шағын қаржылық институттардың стратегиясының қызметі - кәсіпкерлікті бастаушыларына табыс әкелуіне бағдарланады.

2003 жылдың 23 желтоқсан айында БҰҰ Басты Ассамблеясы 58/221 резолюциясын «2005ж. халықаралық микронесиелендірудің бағдарламасы» қабылданды, және де бұл бағдарлама бойынша бүкіл әлемде микро несиелендіру жылы болып жарияланды. [7]

Қазақстан Республикасында 2003 жылдың 6 наурыз айында N 392-II «Микронесиелік ұйымдары» туралы заңы қабылданған, онда қарым-қатынастарды, шағын несиелерді іске асырудағы құқықтық беделдікті қалыптастыру, іске асыру, қызметін, шағын несиелік ұйымдарды қайта ұйымдастыру мен ликвидттеу қарастырған. Осы Заңға сәйкес қарыз алушы шағын кәсіпкерлік субъектісімен айналысатын заңды және жеке тұлға бола алады. Қазақстан заңдарына сәйкес шағын кәсіпкерлік субъектісіне заңгер білімі жоқ жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлікпен шұғылданатын қол астында кем дегенде 50 адам жұмыс істейтін және кәсіпкерліктің жалпы активтердің сомасы жыл сайын 60 000 айлық көрсеткіші бар тұлғалар жатады. Микронесиелік ұйымы микронесиелердің сомасын 01. 11. 2005 жылындағы 971 000 тенген (долларлық эквивалентте 7000 доллар көлемінде) бір қарыз алушыға, бірақта кем дегенде шағын несиелік ұйымның жеке капиталының 25% бере алады. Микронесиені беру кезінде тәртіп пен шарттарды қатаң сақталуы қажет. [17]

Микронесиелерді ұсыну кезіндегі микронесиені бергені туралы шарттпен және жоғарғы микронесиелендіру басқармасының бекіткен қаулысымен заңдастырады.

Коммерциялық микроесиелендіру ұйымдары шаруашылық қоғам түрінде құрылуына мүмкін. Коммерциялық емес микронесиелік ұйым көбінесе қоғамдық қор ретінде құрылады. Коммерциялық емес микронесиелік ұйымдар берілген талаптарды іске асыру, микронесиелендіру ұйымының субъектілеріне, заңды және жеке тұлғалардың қызметтерін ынталандыруға қаржылық көмек көрсету мақсаттарында құрылған. Жоғарыда көрсетілген мақсаттарға жету үшін, коммерциялық емес микронесиелендіру ұйымы кәсіптік қызметті микронесиелерді беру арқылы оларды іске асыруға және де шынайы Заңмен қарастырылған қосымша құзметтердің түрлерін көрсетуде толық құқыққа ие. Коммерциялық емес микронесиелендіру ұйымының табыстары оның құрамындағы кірген қатысушылардың арасында бөлінбейді, керісінше кәсіпкерлікті микронесиелендіруге бағытталады. 1-кесте

Микронесиемен айналысатын ұйымдардың барлығы негізінен өз қызметтерін үлкен қалаларда көрсетеді. Оның себебі, кішігірім қалаларда, ауыл, поселкілерінде берілген несиелер қайтарымсыз болуы мүмкін және де микронесиелерді іске асырудағы қаржының кең көлемінде болмауы.

Осымен қоса нарықта микронесиелендіруді дамытудың мынадай проблемалары да бар:

- микронесиелік ұйымдардың жүйесінің дамымағандығында;

- кәсіпкерлік қызметті ұйымдастырудағы бөлінген несие сомасының жетіспеуінде;

- несиенің қысқа мерзімдігі;

- қарыз алушыларға берілетін сауалдар мен білімдердің болмауында.

Мақсатты іске асыру үшін несиелендіруде кәсіпкерлік қызметті пайдалану қажет, әсіресе ауыл шаруашылығындағы тұрғындардың микронесиелендіру факторын есепке алғанда. Мысалы:

- табыстың төменділігінде;

- қарызға қойылатын мүліктің ставкасының жоғары болуы;

- ауыл шаруашылығындағы меншік бизнесінің ұйымдастыруда білім мен тәжірибенің тапшылығы;

- несиелік тапсырыстарды орындауда білім мен тәжірибелік білімнің тапшылығы.

Микронесие ұйымдарын дамытуда негізгі құрал болып шағын несиелендіру инфрақұрылымдарын іске асыру қажет.

Екінші деңгейлі банктерге қарағанда микронесиелендіру ұйымдары өзіне тән 4 маңызды айырмашылыққа ие:

1. мемлекет тарапынан қатал қадағалауда болмауы;
2. микронесиелік қызметі лицензияны қажет етпейді;
3. микронесиелеу жүйесінде үйретіп сауал-хабарлама беретін орталықтардың болуы;
4. әр тұлғаның жекелей жауапкершілігіне сұйене отырып топтық несиелеудің дамуы.

Микронесиелік ұйымдары несие жүйесінде 3 - деңгейлі еркінді звено және шағын кәсіпкерлік субъектілерінде инфрақұрылымды қолдау мен дамыту элементтерінің бірі болуы қажет.

Қ. Р. Салық кодексінің 227 бабымен бекітілген микронесиелеу ұйымдары қаржылық ресурстар айналымын іске асыруға байланысты қосылған құн салығынан босатылады, сонымен қатар қарыздық операциялар: несиенің ақшалай түрде берілуінде іске асады, егер де бұл қызметтер Қ. Р. Ұлттық Банкімен лицензияланған болса.

Ұлттық Банктің лицензиясымен жұмыс істейтін коммерциялық банктерге, ипотекалық компанияларға, ломбардтарға қарағанда, микронесиелендіру ұйымдарына Ұлттық Банк Уәкілетті Орган болып саналмайды және де олар 2003 жылы қосылған құн салығын төлеушілері болып танылды. Өз кезегінде қосылған құн салығын төлеу микронесиелендіру ұйымына шығын келтірді, өйткені әрбір берілген несиеден 15% көлемінде қосылған құн салығы ретінде несиелік ресурстары айналымынан салық төленуі тиіс болды. Осыған орай микроонесиелендірудің құны қосымша жылдық 15% өсті және ссудалық портфель нарығында бәсекелеске ие бола алмай қалды. 2003 жылы салық заңдылықтарына 8 пункте 227 бабы бойынша енгізілген микронесиені беру кезінде ҚҚС босатады, бірақта берілген пункт 2004 жылдың 1 қаңтарынан іске асты, сондықтан да 2003 жылы барлық тіркелген микронесиелендіру ұйымдары өз жұмысын 1 жыл аралығында тоқтатуға мәжбүр болды. Біздің көзқарасымызға қарай барлық микронесиелендіру ұйымдарының қызметінің активизациясы мен тез арада көбеюі 2004 жылдан басталды. Ендігі сәтте олар салық жоспарында коммерциялық банктер мен ломбардтармен тең шарттарда болғандықтан шектеулер мен белгілі лимиттермен бірнеше тиімді шарттарға ие.

Микронесиелендіру кезінде тұлғаларды топтық және жекелей несиелендіру деп бөлуге болады. Оның өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Топтық несиелендіруде қарыз алушылар тобы қарызды алу мен оны төлеу процесіне қосылады. Топтық несиелеу барысында топтық қарызды сипаттамайды, ол тек бір қарыз алушы ал қалғандары гарант, яғни кепіл ретінде қарастырылады. Топтық механизм кішігірім несие берудегі бизнес жоспарлары, есеп кітаптары мен несиелік тарихы болмаған, табыстары төмен тұлғалардың шығындарын және тәуекелділікті қысқартады. Бұл жетістікке жету үшін көп әкімшілік шығындар мен несиелік тәуекелдіктер қарыз алушылардың өзіне жіктелуі тиіс. Қарыз алушылар несиелеу процесінің бөлігін немесе барлық аспектісін, сонымен қатар клиент талдауын, олардың қабілеттілік бағасын, уақытынан ұзартылып кеткен немесе төленбеген несиелер, төлемдердің жиынтығы мен басқармасын өзіне жауапкершілікке қабылдайды. Негізінен топтық несиеге 3 вариация жатқызуға болады: ауылдық жерлерде банктік қызметтер, топтардың бірлігі мен солидарлық топтар.

Барлық үш несиелік топтың түрлері баспалдақтық әдісті қолданады, яғни алынатын ссуданың көлемі клиенттің алынған несиенің төленгеніне байланысты. Мысалы, жаңа клиентер максималды түрде - 100 АҚШ доллар шамасында несие алды делік, егер де олар осы несиенің төлемдерін уақытылы жапқан болса, келесі несие 150 АҚШ долларын құрауы мүмкін. Мұндай әдіс институт үшін ешқандай жоғары несиелік тәуекелдіктерді қажет етпей несие алушыға жақсы несиелік тарихын тұдыруға мүмкіндік береді. Осындай принциппен жұмыс істеп жатқан кредиторлардың айтуы бойынша, бастапқы несиелік қарыз алу сомасының циклі қарыз алушының талабына жауапта болмайды, олар тек несиені тиімді пайдалануда білімдігін арттырады.

Ауылдық аймақтарда банктік қызметтер.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс