Теломер. Теломерлік белсенділік

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Теломер. Теломерлік белсенділік
2.Теломералар қызметтері
3. Қартаюдың теломерлі теориясы
Пайдаланылған әдебиеттер

Ең күшті әдісті қолдану арқылы, теломеразалардың қай клеткада болатынын және кандай қызмет атқаратынын білуге болады. А.М. Оловкиковтің жіктеуі бойынша сау адамдарда теломеразалар жыныс жасушаларында болуы керек деп ойлады. Басқа дене жасушаларында теломеразалар болмайды, тек ісікті жасуша болған кезде ғана болуы мүмкін. Бірінші теломеразалар 1985 жылы, бір жасушалы әукариоттарда табылған. Содаң соң оны ісікті жасушаларда кейіннен әйел жыныс клеткаларында тапқан.
ТКАР - апалина арқылы әр түрлі жасушаларда сосын ұлпалары теломерлерің табуы болатын болды.
Теломеразаның адамның қалыпты жасушасында және ұлпасында таралуы.
А) Көбінесе тедомеразалар қан жасау ағзасында, қызыл лимфа түйіндерінде кездеседі. Қызыл кемікті теломеразаның активтілігі болмайды. Приферциялық қанда теломеразалар кездеседі. Бұл жерде олардың белсенділігі көп емес, бірақ аздап көбейеді кейде теломеразаларда тері эпителинде, басқа ағзалардың қабатыңда табуға болады. Бұл жерлерде олар көбейетін клеткаларда орналасады. Энцрметрия, теломеразалық активтіктің жоғарғы сатысы пролифеатция немесе көбею кезеңінде байқалады, ал басқа келесі фазада белсенділік секрециясы темендейді, Дифференция (даму) кезеңінде теломеразаның активтілігі жойылады аз мөлшер посмитотикалық жасушалармен бауырда, ұйқы безінде ферментер табылады. Бұл арқа өкпенің респироторлы бөлімін жатқызуға болады. Олардың активтілігі қуық алды безінде де кездеседі.
Бұлшықеттерде, мида, постмитотикалық жасушалар көп орналасқан жерлер де теломеразалар мүлдем кездеспейді. Бұдан қорытынды шығаруға болады, теломеразалар тек көбейе алатын соматикалық жасушалар болды.
Теломараза теориясының қартаюы А.М. Оловниковпен байланысты. Жоғары теломеразалы белсенділік адам жыныс жасушаларында өмір бойы байқалады. Сонымен олардың теломерлі көп санда ДНҚ қайталаулардан
тұрады және жасушаның нормаль репликациясы үшін керек ақуыздардан тұрады. Жасушалар типі теломерлер, теломеразалы белсенділік жыныс соматикалық ракті туылғанда, жасқа қарай азайады 4-6, 10-15 жоғары жоқ. Бұл жағдай стволды жасушаларда болады. Мысалы: сүйек миының стволды жасушалары гемопоәздің бастамасы болады. Әпидермистің базальді жасушалардан тері қабаты түзіледі. Жыныс немесе стволды жасушалары қалыптаса бастағанда теломеразалардың белсенділігі және теломерлер қысқара бастайды. Кризистен кейін көптеген жасушалар өледі. Бұл жағдай жасушаларда көп болады.

1. Молекулярная биология Н.Н.Мушкамбаров
2. С.Л.Кузнецов Медицинское информационный агентство. Москва 2003г.