Сот сараптамасының түсінігі, негіздері мен тағайындау тәртібі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

I-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, НЕГІЗДЕРІ МЕН ТАҒАЙЫНДАУ ТӘРТІБІ

1. 1. Сот сараптамасының түсінігі және маңызы . . . 5

1. 2. Сот сараптамасын топтастыру . . . 8

II-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫН ТАҒАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІ

2. 1. Сот сараптамасын тағайындау негізі және тәртібі . . . 14

2. 2 Сот сараптамасына қажетті материалдарды дайындау… . . . 18

2. 3 Іске қатысушылардың құқықтарын қамтамасыз ету . . . 21

2. 4 Сот сараптамасын жүргізуді тапсырудың маңызы және тәртібі… . . . 27

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 30

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 32

КІРІСПЕ

Біздің қоғамымыздың бастан кешіп жатқан қиын кезеңде қылмыспен күресу - мемлекетіміздің алғашқы міндеттерінің бірі. Осы күресте маңызды қарудың бірі сот сараптамасы болып табылады, ол қылмыстарды тергеу кезінде ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Алайда еліміз тәуелсіздік алғаннан бері 10 жыл бойы сот сараптамасының процессуалдық және дәлелдемелік проблемалары осы саладағы заңнамалардың өзгеріп отыруына, әлі де қалыптасу кезеңінде болуына байланысты осы күнде де орын алып отыр. Бұл олардың шешілуі мен жойылуының баяу жүруіне байланысты болып табылады.

Ата заңымызға сәйкес елімізде адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі. Осы кепілдіктің бірі болып, сот сараптамасын тағайындау мен жүргізу кезінде қылмыстық істер бойынша іске қатысушы және мүдделі тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету саналады. Ал оның жүзеге асырылуына қазіргі кезеңде қылмыстық істерді тергеудің және сотта қараудың сапасыздығы мен жеделдігінің баяу болуымен байланысты процессуалдық кедергілер мүмкіндік туғызбайды. Сонымен қатар қазіргі кезде әрекет ететін ҚР-ның Қылмыстық Іс Жүргізу Кодексінің кейбір нормаларының жетілмеуінен де сот сараптамасының процессуалдық мәселелері өзекті болып отыр. Сот сараптамасын тағайындау, жүргізу және оның нәтижелерін бағалау саласында, сонымен қатар арнайы білімдерді қылмыстық істерді тергеуде және сот өндірісінде толығымен пайдалануда қылмыстық істі жүргізуші орган қызметкерлерімен заңды түрде дұрыс орындау ерекше маңызға ие және өзекті мәселенің бірі болып табылады. Осы жұмыс аталған кемшіліктерді қандай да бір көлемде азайтуға арналған.

Сот сараптамасын қылмыстық іс жүргізудегі арнайы білімді пайдаланудың негізгі нысаны деп айта келе оның негізгі кемшілігін, яғни қылмыстық істерді тергеудегі, сотта қараудағы аз икемділігіне назар аударған жөн. Бұл айтылғанға дәлел ретінде қылмыстық істерді тергеу мен сот отырысында сараптаманың көпшілігі формальді түрде тағайындалатынынан, қылмыстық іс жүргізудегі сот сараптамасы мүмкіншіліктерін бағалай алмауын айтуға болады. Сонымен қатар көптеген сарапшы қорытындыларының істерді тергеген және сотта қарау кезінде процессуалдық ережелердің бұзылуына байланысты дәлелдемелік маңызынан айрылуын, сот сараптамасын тағайындау мен жүргізу кезінде іске қатысушы тұлғалардың барлық құқықтары мен міндеттерін сақтамауын айтуға болады. Сараптаманы тағайындаумен және жүргізумен байланысты қызметтің төмен әдістемелік деңгейі туралы орындалусыз қайтарылып жатқан іс материалдарының көптігінен, сарапшының қосымша материалдарды ұсыну қажеттігі туралы арыздарынан көруге болады.

Дегенмен сот сараптамасының ғылым мен заңнамадағы процессуалдық жағдайы мен деңгейін тек төмен жағынан қарастыра бермеу керек, өйткені оны қолданудың процессуалдық талаптарына қазіргі кездегі тәжірибе әлі біртіндеп бейімделу науқанында деп айтуға болады.

Менің жұмысымның алдына қойған мақсаттары келесідей:

сот сараптамасының түсінігі мен маңызын ашып, оның белгілерін анықтай отырып басқа тергеу әрекетінен ажырату;
сараптаманы топтастыра отырып оның түрлерін тағайындаудың ерекшелігін көрсету және жаңа түрлерінің жетістіктерін анықтау;
сараптама тағайындау негізі мен сараптама жүргізу негізі ұғымдарының ерекшелігін түсіндіріп, ажырата білу;
сараптама тағайындау барысында іске қатысушы тұлғалардың құқықтарын қамтамасыз етудегі заң нормаларындағы кемшіліктерді анықтау;
сараптама нәтижесінің қорытындысын бағалаудағы қылмыстық іс жүргізуші органмен жол берілетін қателіктерді анықтау және оларға жол бермеуге бағытталған ұсыныстарын енгізу.

Курстық жұмысы сот сараптамасының процессуалдық негіздерін қамтитын үш тараудан тұрады. Бірінші таруда сот сараптамасының түсінігі мен мәні, топтастырылуындағы ерекшеліктері туралы барлық қажетті мәліметтер келтірілген. Екінші тарауда сот сараптамасын тағайындау негізі мен жүргізу негізі ерекшеліктері, іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттерін қамтамасыз етудегі кейбір проблемдік аспектілер, сараптама тағайындау барысында сараптамалық зерттеу үшін материалдар дайындауға қатысты құқықтық және процессуалдық мәселелері қамтылған. Үшінші тарау өзіне сарапшы қорытындысының түсінігі мен мазмұнын, оны бағалаудың кейбір ерекшеліктерін, қорытынды берудің мүмкін еместігінің негіздері мен процессуалдық тәртібіне қатысты тәжірибеде кездесіп жататын қателіктер мен кемшіліктерді қамтиды.

Курстық жұмысын жазу барысында әртүрлі заңнамалар, нормативтік - құқықтық актілер, оқулықтар, оқу құралдары, шығармашылық басылымдар, мерзімдік басылымдар және басқа да шығармалар қолданылды.

I-тарау. СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, НЕГІЗДЕРІ МЕН ТАҒАЙЫНДАУ ТӘРТІБІ

1. 1. Сот сараптамасының түсінігі және маңызы

Сот сараптамасы - бұл ерекше дербес, ең күрделі тергеу әрекеті және оның іске маңызы бар мән - жайларды анықтау мақсатында арнайы ғылыми білім негізінде іс материалдарын зерттеуді білідіреді.

Сараптама (экспертиза) - латынның expertus-тәжірибелік деген сөзінен шыққан, дәлелді қорытынды жасайтын арнаулы білімді талап ететін белігілі-бір мәселені зерттеуді білдіреді. Энциклопедиялық тұрғыдан алғанда, сот сараптамасы қылмыстық немесе азаматтық істің материалдары бойынша нақты деректер мен мән-жайларды анықтау үшін сарапшының іс жүргізу заңнамасында көзделген тәртіппен жүргізілетін зерттеуі ретінде түсініледі.

Кейбір ғалымдар сараптама ұғымына қатысты «арнаулы танымдар» ұғымының мазмұнын білуді қажет етеді және осы тұрғыдан мынадай анықтама береді: «Сараптама - бұл іс үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау үшін адамның кәсіби қызметінің әр түрлі салаларындағы арнаулы танымды қарастыра отырып, белгілі-бір адамдарға және басқа нысандарға зерттеу жүргізуді белгілеуден тұратын тергеу іс-әрекеті». «Білім» және «таным» секілді терминологиядағы айырмашылықтарға келетін болсақ, оларды қарастырылатын ұғымдардың мазмұндық жағына әсер етпейтін талғамдық әуестікке жатқызуға жөн болар.

Л. Н. Башкатов, Г. Н. Ветрова, А. Н. Донценко, В. И. Зажицкий, В. И. Шестаков «сараптама» ұғымының анықтамасына өзгеше түрде қарай отырып, «алға қойылған мәселелер бойынша қорытындылар жасау мақсатында сарапшының өзіне берілген материалдық обьектілерді арнаулы танымның көмегі арқылы зерттеу процессі» деп қарайды.

Сот сараптамасы қылмыстық сот өндірісінде, криминалистикада, қылмыстық, азаматтық және әкімшілік іс жүргізуде арнайы ғылыми білімді қолданудың ең басты нысандарының бірі болып саналады, ал қылмыстық сот өндірісінде арнаулы білімді қолданудың мамандырылған нысаны. Ол сот және алдын - ала тергеу органдарының танымдық мүмкіншіліктерін неғұрлым кеңейте түседі де, қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі өндіріс барысында және сот отырысында танымның барлық ғылыми құралдарының арсеналын пайдалануға мүмкіндік береді.

Сот сараптамасының негізгі мәнін анықтай келе, біз оның тергеу барысында немесе арнаулы ғылыми білімді қолдануды қажет ететін қылмыстық істі сотта қарау кезінде пайда болған проблемдік танымдық ситуацияларды шешудің нысаны екендігіне назар аударғанымыз жөн, Сондықтан да сот сараптамасы қылмыстық істің маңызды мән - жайларын анықтауда ең ыңғайлы әдіс екендігіне көз жеткіземіз. Сот сараптамасы жаңа зерттеу әдістерін жетілдіру арқылы тұрақты түрде дамиды да, сот, тергеу практикаларында көп қолданыс табады[1] .

Ю. Н. Белозеров пен В. В. Рябоконькода сот сараптамасының негізін құрауға тиісті арнаулы (ғылыми) білімдер мәніне тоқталмай, сот сараптамасы деп - қылмыстық (азаматтық) процессті жүргізетін адамдардың немесе органдардың тапсырмасы бойынша жүзеге асырылатын және сарапшыларға жіберілген материалдарды зерттеуге және зерттеулердің нәтижелері бойынша сот дәлелдемелерінің маңызы бар қорытындылар беруге бағытталған қызметті айтады.

Сот сараптамасының қылмысты тергеудегі және қылмыстық іс жүргізудегі елеулі ерекшелігі - сарапшының қолданатын ережелерінің қатаң ғылыми сипатта болуы. Сарапшының арнайы ғылыми білімді қолдануы, сот қарастырып отырған қылмыстық істің мәнінің қосымша жақтарын ашуға мүмкіндіктерді беріп қана қоймай, сонымен қатар әр - түрлі құбылыстар мен заттар арасындағы өзара байланысты, олардың себебі мен салдарын анықтауға да мүмкіндік береді. Бұның барлығы сот қарастырып отырған фактілі материалдарды кеңейте отырып, оған яғни сотқа қылмыстық іс бойынша обьективті шындықты анықтауды жеңілдетеді.

12. 01. 1997 жылғы «Сот сараптамасы туралы» ҚР Заңы және 13. 12. 1997 жылғы Қазақстан Республикасының ҚІЖК-сі сот сарапшысының арнаулы ғылыми білімінің болуы және аттестациядан өтуі, біліктілік куәлігінің болуын қажет етеді, өйткені сот сараптамасының алдына қойған міндеттерді орындау үшін сарапшыға жалғыз кәсіби дағды жеткіліксіз болады және барлық жағдайда кәсіби тәжірибе мен дағды сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті құбылыстар мен заттардың себептері мен өзара байланысы туралы білімді толық бере бермейді.

Заң әдебиеттерде сот сараптамасының белгілері немесе оны жүргізудің шарттары мен ұғымдары кездеседі. Бұл екі ұғымдар бір - бірімен ұқсас және байланысты. Мысалы, орыс ғалымы Ю. К. Орлов сот сараптамасының белгілері деп атаса, отандық ғалым С. Ф. Бычкова сот сараптамасын жүргізудің шарттары деп атайды.

Сот сараптамасының негізгі белгілері сот сараптамасын қылмыстық іс жүргізудегі арнайы білімдерді пайдаланудың басқа да нысандарынан айыруға мүмкіндік береді.

Сонымен сот сараптамасының негізгі белгілері төмендегідей:

1. Сараптамалық зерттеуді арнайы ғылыми білімдер негізінде жургізуі - ҚР ҚІЖК - нің 7 бабының 41 тармағына сәйкес арнаулы білім - бұл адам кәсіби оқудың не білгілі - бір мамандық бойынша жұмыс істеудің нәтижесінде алған, қылмыстық сот ісін жүргізудегі жалпы жұртқа белгілі емес білім. Сараптаманың жалпыға ортақ және арнайы білім деген ұғымдардың қайсысына жататынын ажыратып алған жөн. Кейбір ғалымдар жалпыға ортақ білім мен арнайы білімнің өзара ерекшелігі субьективті сипатта болады, ол ерекшелікті нақты жағдайға байланысты тергеуші ғана шешеді деп есептейді. Сондай - ақ ғалымдар арасында арнаулы білімді жалпы тұрмыстық білім мен жалпыға ортақ білімді өзара салыстыру арқылы ғана анықтауға болады деген пікірлер де аракідік ұшырасады. Біздіңше арнаулы білім деген ұғым ғылым мен техника саласынан мамандығы бар деген ұғыммен тікелей байланысты. Сондықтан арнаулы білім дара сипаттағы мамандық ұғымын, сондай - ақ арнаулы кәсіби білім алу арқылы арнаулы еңбектің қайсыбір түрімен шұғылдану үстінде оны толық игерген маман ұғымының аясында қараған дұрыс сияқты[2] .

Сараптаманың негізінде ғылыми білімнің белгілі - бір саласы жатыр, ал сарапшының қорытындысы - ғылымның мәліметтеріне негізделген дәлелдеме.

Сараптама істі тергеген, не қараған кезде ғылым, техника, өнер және қолөнер саласында арнайы білім қажет болғанда тағайындалады. Бұл ережені техника, өнер және қол өнер ғылымдарына қарсы қойылған деп және осы ғылымдарға негізделмеген сараптаманы жүргізуге жол беріледі деп талқылауға болмайды. Техникаының, өнердің, қол өнердің әр - түрлі мәселесінің өзі ғылыми зерттеудің обьектілері болады, сондақтан да барлық сараптама, техника, өнер және қол өнер мәселелеріне қатысты болса да ғылыми мәліметтеріне негізделуі керек. Бұл дегеніміз сарапшы ретінде әрқашан тек ғылыми жұмыскер, теоретик қана шығуы керек емес, сондай - ақ практикалық жұмыскер де шыға алады.

Сараптаманы жүргізу үшін сарапшының арнайы ғылыми білімінің болуы міндетті талаптардың бірі. Олар сарапшының ғылыми құзіретінің мазмұнын қалыптастырады, сарапшының ғылыми құзіреті, оның сарапшы болып тағайындалуына жеткілікті ғылыми білімдердің белгілі - бір көлемі болып табылады.

2. Сараптамалық зерттеулердің іске маңызы бар мән - жайларды анықтау үшін жүргізілуі - Сараптаманың қылмыстық іс бойынша дәлелдеу мәніне жататын немесе дәлелдемелік фактілік мәні бар мән - жайларды анықтауға байланысты міндеті бар. Осыған сәйкес жоғарыда аталып өткендей сот сараптамасының міндеті тергеліп немесе қаралып отырған қылмыстық іс бойынша маңызды мән - жайларды, фактілі деректерді анықтау болып табылады. Бұл мән - жайлар сарапшы мен оның жүргізген зерттеулері негізінде анықталуы қажет. Сарапшыға қойылған сұрақтың арнайы сипатта болып, белгілі - бір маманның құзіретіне кіріп, бірақ өзінің шешілуі үшін арнайы зерттеулер жүргізуді қажет етпесе, сараптама жүргізілмеуі керек.

3. Сараптамалық зерттеуді арнайы процессуалдық тұлға - сарапшының жүргізуі. Сот сараптамасын жүргізу қажеттілігі туғанда, оны тергеуші немесе сот тағайындайды. «Сот сараптамасы туралы» ҚР-ң Заңының 10 бабына және ҚР ҚІЖК-нің 243 бабына сәйкес сот сараптамасын жүргізу мына тұлғаларға тапсырылуы мүмкін:

сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
лицензияның негізінде сот сараптама қызметін жүзеге асыратын тұлғаларға;
ҚР - ң заңдарында көзделген бір жолғы тәртіппен өзге де тұлғаларға;

Сот сарапшысының жоғары білімі және сот сараптамасының белгілі - бір

түрі саласындағы арнаулы ғылыми білімі, сот сараптамасын жүргізу құқығына арналған біліктілік куәлігі болуы және ҚР - ң Әділет Министрлігінің комиссиясында өткен, сондай - ақ сот сараптама қызметін жүргізу құқығына лицензиясы болуы керек, яғни заң бойынша сот сарапшысына осындай талап қойылған.

Іс жүргізу заңнамаларында сарапшының процесске қатысушы ретінде процессуалдық тәуелсіздікті қамтамасыз ететін бірқатар нормалар бар. Сот сарапшысы тергеу және сот органдарына қорытынды бергенде, оның тәуелсіздік қағидалары сақталуы керек. Бұл қағидалардың сақталмауы қылмыстық іс бойынша дұрыс шешім шығаруға, тіпті әділеттіліктің жүзеге асуына кедергі болады. Сондай - ақ сот сарапшысының процессуалды тәуелсіздігі оның қорытындысының объективті, толық, дұрыс болуына кепілдіктің бір түрі: сарапшы міндетін орындамаған жағдайда ҚР - ң заңдарына сәйкес материалдық жауапкершілікке тартылатыны жатады.

4. Сараптаманың белгілі - бір процессуалдық нысанда жүргізуі. - ҚР - ң қылмыстық, азаматтық іс жүргізу заңнамаларында сот сараптамасын тағайындау, оны жүргізу және оның нәтижесін процессуалдық рәсімдеу нысанының тәртібі, сондай - ақ сараптама жүргізуге байланысты іс жүргізуге қатысушылардың құқықтары мен міндеттері көзделген. ҚР - ң ҚІЖК - де сараптама тағайындаудың жаңа тәртібі енгізілген. Оның бірі ҚР ҚІЖК - нің 242 бабының 2 бөлігіне сәйкес қылмыстық іс қозғау туралы шешімді сараптама жүргізбейінше қабылдау мүмкін болмайтын жағдайда, ол қылмыстық іс қозғалғанға дейін тағайындалуы мүмкіндігі жатады. Заң шығарушының бұндай тәртіпті енгізуі практика талаптарына сәйкес келеді. Себебі, практикада есірткі заттармен байланысты қылмыстарды сот сараптамасын жүргізбей іс қозғау мүмкін емес. Екінші тәртібі сот сараптамасын соттың тараптардың өтініші бойынша (ҚР ҚІЖК - нің 354 бабы) немесе өз бастамашылығымен сараптаманы тағайындауы мүмкін. Сондай - ақ заңда сот сараптамасын міндетті түрде тағайындау негіздері нақтылы анықталмаған, сонымен қатар сараптаманы жүргізу мерзімі белгіленбеген. Бұл айтылған мәселелерді қалыптасқан жағдайға байланысты істі жүргізуші тұлға өзі шешеді.

5. Сараптамалық зерттеудің барысы және нәтижесі арнайы процессуалды құжат - сарапшының қорытындысымен рәсімделеді. Қылмыстық іс жүргізу заңнамаларына сәйкес сарапшының қорытындысы қылмыстық іс бойынша дәлелдемелердің қайнар көзінің бірі болып табылады. Сарапшының қорытындысы басқа дәлелдеме көздерінің арасында артықшылығы жоқ, бірақ оның елеулі ерекшелігі: ол арнайы ғылыми білімді қолдана отырып, зерттеу негізінде алынған нәтиже. Сот сарапшысының қорытындысында оның алдына қойылған сұрақтарға жауап және зерттеу кезінде қолданған әдістері көрсетіледі. Сарапшының құзіреті еместігі, не объективті еместігі, одан бас тартуына негіз болатын мән - жайларды анықтау, сарапшы қорытындысының дұрыстығы мен толықтығын қамтамасыз ету үшін маңызды.

Сарапшының қорытындысы тергеуші мен сот органдарымен бағалануға жатады. Сот сараптамасының қорытындысы жөнінде толығырақ келесі тарауларда арнайы тоқталып өтеміз[3] .

1. 2. Сот сараптамасын топтастыру

Сот сараптамасының топтастырылуын жақсы білу тергеуші және судья тағайындалатын сот сараптамасының атауын дәл анықтауы мен олардың тегін, түрін, түршесін ауыстырып алмай тағайындауына негіз болады. Бұл жағдайды тергеу және сот практикасына талдау жасаумен көз жеткізуге болады.

Сот сараптамасын топтастырудың ғылыми және практикалық маңызы бар. Сараптаманы топтастырудың практикалық маңызы: сот сараптамасының түрін, тегін таңдауға, оны жүргізетін сот сараптамалық органдар мен сарапшыны анықтауға көмектеседі. Сараптаманы топтастырудың теориялық маңызы: оның тектерінің, түрлері мен түршелерінің жалпы сот сараптамасында алатын орны, олардың пәнін, обьектілерін, зерттеу әдістемелерін анықтауда және сараптаманың түрі, , тегі, түршесіне байланысты жеке заңдылықтар мен теориялар құруға көмектеседі. Сондай - ақ сот сараптамасын топтастыру сарапшының қорытындысын бағалау кезінде елеулі роль атқарады.

Сот сараптамасы әртүрлі негіздер бойынша топтастырылады. С. Ф. Бычкованың айтуы бойынша сараптаманы топтастырудың критерийі ретінде сараптамалық зерттеудің пәні, яғни сараптама жүргізу арқылы анықталуға жататын мән - жайларын атайды.

Сот сараптамасы туралы ғылымда кей ғалымдар барлық сараптамаларды пәні бойынша сыныпқа, текке, түрге, түршеге бөледі. Мысалы, бұл жүйеде ең ірі элементтері класс (топ, сынып) болып саналып, ол теорияда онға бөлінеді:сот криминалистикалық; сот - медициналық және психофизиологиялық; сот инженерлік - техникалық; сот инженерлік - транспорттық; сот инженерлік-технологиялық; сот-экономиялық; сот биологиялық; сот экологиялық; сот ауыл - шаруашылық; сот - өнертанымдық. Өз алдына бұл класстар текке, түрге, түршеге бөлінеді.

Криминалистикалық сараптама өзіне тән дәстүрлі тектерге бөлінеді: баллистикалық; трассологиялық; суық қаруды зерттеу; фототехникалық; жазу мәнерін зерттеу; автор тану; құжаттарды техникалық-криминалистикалық зерттеу; портреттік зерттеу; фоноскопиялық; материалдарды, заттарды және бұйымдарды зерттеу.

Трасологиялық сараптаманың түрі бойынша топтастырылуы: дактилоскопиялық; көлік - трасологиялық; аяқ және аяқ - киім іздерін зерттеу; тіс, ерін және адамның басқа бөліктерінен қалған іздерді зерттеу; бұзу құралдарының іздерін зерттеу; пломбаларды, құлыптарды және жабылатын басқа да құралдарды зерттеу.

Дактилоскопиялық сараптаманың түршесі бойынша топтастырылуы: папилляроскопиялық (қолдың саусақтары мен алақандарын зерттеу) ; пароскопиялық; эджескопиялық; биологиялық (із қалыптастыру обьектісі бойынша дактилоскопиялық сараптаманың түршесіне жатқызылу себебі: қолдың саусақтарынан дақ түрінде із қалуы) ;

Криминалистика, іс жүргізушілік және сот сараптамасы әдебиеттерінде сот сараптамасын топтастырудың ең жиі кездесетіні, әрі толығы, келесі негіздер бойынша топтастыруы: арнайы білім саласы, жүргізудің кезеңділігі, зерттеудің көлемі, сарапшылардың құрамы бойынша топтастыру жатады.

ҚР-ң ҚІЖК заңнамаларында сот сараптамасы процессуалдық негіз бойынша келесідей топтастырылады (К. Н. Шакиров, С. Ф. Бычкова берген топтастыру бойынша бұл негіздерді басқа да негіздер деп атайды. ) :

Сарапшылардың саны бойынша: жеке және комиссиялық;
Қолданылатын білімдердің құрамы бойынша: біртекті және кешенді;
Жүргізу кезеңділігі бойынша: алғашқы және қайталама;
Зерттеудің көлемі бойынша: негізгі және қосымша;
Жүргізу орны бойынша: сот сараптама органдарында және сот сараптама органдарынан тыс;
Жүргізудің міндеттілік қағидасы бойынша: міндетті және міндетті емес. Енді бұл сараптама түрлеріне жеке - жеке тоқталып өтейік.

Жеке сараптама. Әдетте бұндай сараптаманың түрі қарапайым, жеңіл обьектілер бойынша жүргізіледі. Жеке сараптаманы сарапшы бір өзі жүргізеді. Сарапшы бұл сараптаманы жүргізу барысында сараптамалық зерттеуде өзінің арнайы ғылыми біліміне сүйенеді. Сараптамалық зерттеуді жүргізу барысында, егер оған жіберілген материалдар жеткіліксіз болса, онда ол қасымша материалдарды талап етеді немесе сараптамалық зерттеу жүргізуден бас тартуы мүмкін. Сараптамалық зерттеудің нәтижесін қорытындымен бекітіп, оған өзі қол қояды және қорытындының толықтығы мен дұрыстығына жауапты болады.

Сондай - ақ сараптаманың қорытындысымен сарапшы өз атынан жазып, соңына мөрін қояды. Егер сараптамалық зерттеу барысында сарапшы қылмыстық іс үшін маңызы бар, олар туралы сұрақ қойылмаған мән - жайларды анықтаса, ол бұларды өз қорытындысында көрсетуге құқылы. Сарапшы қорытындыға зерттеуден кейін қалған обьектілер, оның ішінде үлгілер, сондай - ақ фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын куәландыратын басқа да материалдарды қоса тіркейді. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол қояды да, сараптама тағайындаған органға жібереді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.