Сотта азаматтық істі қозғау
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3.бет
І.бөлім.Сотта азаматтық істі қозғау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5.бет
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7.бет
1.2. Істі өкілдер арқылы жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16.бет
ІІ.бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын
тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.бет
2. 1 Өкілдің өкілеттіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28.бет
2.2. Өкілдің өкілдіктерін ресімдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36.бет 2.3 . Заңды өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.бет
ІІІ.бөлім. Өкілдіктің негіздері және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47.бет
3.1. Соттағы өкілдің өкілеттіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50.бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55.бет
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57.бет
І.бөлім.Сотта азаматтық істі қозғау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5.бет
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7.бет
1.2. Істі өкілдер арқылы жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16.бет
ІІ.бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын
тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.бет
2. 1 Өкілдің өкілеттіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28.бет
2.2. Өкілдің өкілдіктерін ресімдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36.бет 2.3 . Заңды өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.бет
ІІІ.бөлім. Өкілдіктің негіздері және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47.бет
3.1. Соттағы өкілдің өкілеттіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 50.бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55.бет
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57.бет
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола алмайды.
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сондай-ақ фотокестелер, тәсімдер, графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын басқа да материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады.
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған мәселелер өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында сот мамандартар-туға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сондай-ақ фотокестелер, тәсімдер, графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын басқа да материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады.
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған мәселелер өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында сот мамандартар-туға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды
1. Гражданский процесс. Под ред.Треушникова М.К. - М.: Спарк, 1998 г. !. 2.Гражданский процесс. М. 1993 г., под ред. Шакарян М.С.
3.Тараненко В.Ф. Принципы диспозитивности и состязательности в советском гражданском процессе. М., 1990 г.
4. Семенов В.М. Конституционные принципы судопроизводства. М., 1982 г.
5. Шакарян М.С. Субъекты советского гражданского процессуального права. М., 1970г.
6 Ошбалин Ю.А. Средства и способы обеспечения индивидуальной свободы личности в гражданском материальном и процессуальном праве. Тверь, 1991
7 Аргунов В.М. Участие прокурора в гражданском процессе. Изд.МГУ, 1991
8. Шеглов В.М. Субъекты судебного гражданского процесса. Томск, ТГУ, 1979 г.
9. Треушников М.К. Доказательства и доказывание в советском гражданском процессе. М., МГУ, 1982 г.
10.Ю.Добровольский А.А., Иванова С.А. Основные проблемы исковой формы защиты права. М., МГУ, 1979 г.
11 .Трубников П.Я. Защита гражданских прав в суде. Практическое пособие. М., 1990г.
12.Осокина Г.Л. Право на защиту в исковом производстве. Под ред.
проф.Щеглова В.Н.. Томск, 1990 г.
ІЗ.Гурвич М.А. Судебное решение. Теоретические проблемы. М., 1976 г. 14.Боннер А.Т. Законность и справедливость в правоприменительной
деятельности.М., 1992 г.
І5.Чечина Н.А., Чечот Д.М. Актуальные проблемы теории и практики
гражданского процесса. - Л.: ЛГУ, 1979 г.
16.Чечот Д.М. Неисковые производства. М., 1973 г.
17.Шишкин В.Н. Конституционное право на обжалование в суд действий
должностных лиц. Киев, 1990 г.
18.Исполнительное производство. М., 1990 г. 19.Алексеева Л.Б., Жуйков В.М., Лукашук И.И.
19 Международные нормы о правах человека и применения их судами. М., 1996 г.
20.Аргунов В.Н. Участие третьих лиц в гражданском процессе. М., 1991 г. 21.Осокина Г.Л. Проблемы иска и право на иск. Томск, 1989 г.
22.Щеглов В.Н. Иск о судебной защите гражданского права, Томск, 1987 г. 23.Особенности рассмотрения отдельных категорий гражданских дел. Учебное пособие. Под ред. М.К. Треушникова. М., 1995 г.
24.Жуйков В.М. О новеллах в гражданском процессуальном праве. М., 1996 г 25.Гражданское процессуальное законодательство. Комментарий, М.,
Юридическая литература, 1991 г
26.Борисова Е.А. Институт апелляции в гражданском процессе. — М., 1996 г. 27.Решетняк В.И., Черных И.И. Заочное производство и судебный приказ в
гражданском процессе
28. Абдуллаев Н.А., Рахмонок С. Р. К вопросу о подсудности дел об уста-новлении юридических фактов. В сб.: Теория и практика борьбы с правонарушениями. - Душанбе, 1980. С. 55-59.
29. Абдуляина З.К. Определения суда первой инстанции в советском гражданском процессе: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - М., 1964.
30. Абдүллина З.К. Производство гражданских дел в суде первой инстанции. - Алматы: Қазақ университеті (КазГНУ им. Аль-Фараби), 1998.
31. Абдуллина З.К. Подготовка гражданских дел к судебному разбира-тельству. - Алматы: АТиСО, 1998.
32. Абдуляина З.К. Гражданские процессуальные правоотношения и их субъекты // Вестник КазГНУ, серия юридическая. 1999. № 3(12). С. 79-90.
33. Абова Т.Е. Соучастие в советском гражданском процессе: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. -М., 1952.
34.Абрамов С. Н. Советский гражданский процесс. - М.: Юрид. изд-во Министерства юстиции СССР, 1948.
35. Абрамов С. Н. Советский гражданский процесс. - М: Госюриздат, 1952.
36. Абрамов С. Н. О новых материалах прк рассмотрении гражданских дел в кассационном порядке // Правоведение. 1967. № 3. С. 103-109;
37. Авдеенко Н.И. Иск и его виды в советском гражданском процессуаль-ном праве: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. -Л., 1951.
38. Авдеенко Н.И. Механизм и пределы рсгулирующего воздействия гра-жданско-процессуального права. - Л.: ЛГУ, 1969.
39. Авдюков М.Г. Судебное решение. - М.: ГосюрІІздат, 1959.
40.Авдюков М.Г. Принцип законности в гражданском судопроизводстве. -М.-1990.г
3.Тараненко В.Ф. Принципы диспозитивности и состязательности в советском гражданском процессе. М., 1990 г.
4. Семенов В.М. Конституционные принципы судопроизводства. М., 1982 г.
5. Шакарян М.С. Субъекты советского гражданского процессуального права. М., 1970г.
6 Ошбалин Ю.А. Средства и способы обеспечения индивидуальной свободы личности в гражданском материальном и процессуальном праве. Тверь, 1991
7 Аргунов В.М. Участие прокурора в гражданском процессе. Изд.МГУ, 1991
8. Шеглов В.М. Субъекты судебного гражданского процесса. Томск, ТГУ, 1979 г.
9. Треушников М.К. Доказательства и доказывание в советском гражданском процессе. М., МГУ, 1982 г.
10.Ю.Добровольский А.А., Иванова С.А. Основные проблемы исковой формы защиты права. М., МГУ, 1979 г.
11 .Трубников П.Я. Защита гражданских прав в суде. Практическое пособие. М., 1990г.
12.Осокина Г.Л. Право на защиту в исковом производстве. Под ред.
проф.Щеглова В.Н.. Томск, 1990 г.
ІЗ.Гурвич М.А. Судебное решение. Теоретические проблемы. М., 1976 г. 14.Боннер А.Т. Законность и справедливость в правоприменительной
деятельности.М., 1992 г.
І5.Чечина Н.А., Чечот Д.М. Актуальные проблемы теории и практики
гражданского процесса. - Л.: ЛГУ, 1979 г.
16.Чечот Д.М. Неисковые производства. М., 1973 г.
17.Шишкин В.Н. Конституционное право на обжалование в суд действий
должностных лиц. Киев, 1990 г.
18.Исполнительное производство. М., 1990 г. 19.Алексеева Л.Б., Жуйков В.М., Лукашук И.И.
19 Международные нормы о правах человека и применения их судами. М., 1996 г.
20.Аргунов В.Н. Участие третьих лиц в гражданском процессе. М., 1991 г. 21.Осокина Г.Л. Проблемы иска и право на иск. Томск, 1989 г.
22.Щеглов В.Н. Иск о судебной защите гражданского права, Томск, 1987 г. 23.Особенности рассмотрения отдельных категорий гражданских дел. Учебное пособие. Под ред. М.К. Треушникова. М., 1995 г.
24.Жуйков В.М. О новеллах в гражданском процессуальном праве. М., 1996 г 25.Гражданское процессуальное законодательство. Комментарий, М.,
Юридическая литература, 1991 г
26.Борисова Е.А. Институт апелляции в гражданском процессе. — М., 1996 г. 27.Решетняк В.И., Черных И.И. Заочное производство и судебный приказ в
гражданском процессе
28. Абдуллаев Н.А., Рахмонок С. Р. К вопросу о подсудности дел об уста-новлении юридических фактов. В сб.: Теория и практика борьбы с правонарушениями. - Душанбе, 1980. С. 55-59.
29. Абдуляина З.К. Определения суда первой инстанции в советском гражданском процессе: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - М., 1964.
30. Абдүллина З.К. Производство гражданских дел в суде первой инстанции. - Алматы: Қазақ университеті (КазГНУ им. Аль-Фараби), 1998.
31. Абдуллина З.К. Подготовка гражданских дел к судебному разбира-тельству. - Алматы: АТиСО, 1998.
32. Абдуляина З.К. Гражданские процессуальные правоотношения и их субъекты // Вестник КазГНУ, серия юридическая. 1999. № 3(12). С. 79-90.
33. Абова Т.Е. Соучастие в советском гражданском процессе: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. -М., 1952.
34.Абрамов С. Н. Советский гражданский процесс. - М.: Юрид. изд-во Министерства юстиции СССР, 1948.
35. Абрамов С. Н. Советский гражданский процесс. - М: Госюриздат, 1952.
36. Абрамов С. Н. О новых материалах прк рассмотрении гражданских дел в кассационном порядке // Правоведение. 1967. № 3. С. 103-109;
37. Авдеенко Н.И. Иск и его виды в советском гражданском процессуаль-ном праве: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. -Л., 1951.
38. Авдеенко Н.И. Механизм и пределы рсгулирующего воздействия гра-жданско-процессуального права. - Л.: ЛГУ, 1969.
39. Авдюков М.Г. Судебное решение. - М.: ГосюрІІздат, 1959.
40.Авдюков М.Г. Принцип законности в гражданском судопроизводстве. -М.-1990.г
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .3-бет
І-бөлім.Сотта азаматтық істі қозғау.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
-бет
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7-бет
1.2. Істі өкілдер арқылы
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16-бет
ІІ-бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын
тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..22-бет
2. 1 Өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .28 -бет
2.2. Өкілдің өкілдіктерін
ресімдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36-бет 2.3 . Заңды
өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1-бет
ІІІ-бөлім. Өкілдіктің негіздері және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47-бет
3.1. Соттағы өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..50-бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55-бет
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...57-бет
Кіріспе
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды.
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң
көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы
келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын
көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә
немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы
лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда
қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін
болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін
қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сондай-ақ фотокестелер, тәсімдер,
графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын басқа да
материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол
қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін
ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады.
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның
корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған мәселелер
өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған
материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және
олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында
сот мамандартар-туға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне
көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама
жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті
түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға
қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама
жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде
негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс
жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және
дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама
тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің
дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар
комиссиясына тапсырылады. Алдыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар
қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер
бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға
қатыспайды
І-бөлім. Сотта өкілдік етудің және соттағы өкілдің түсінігі.
Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін жасалған барлық әрекеттер
құқық мирасқоры үшін бұл әрекеттер құқық мирасқоры ауыстырған тұлғаға
қаншалықты міндетті болса, сондай шамада міндетті.
Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәлме-дәл және бір үлгіде
қолданылуына жоғары қадағалау жүргізу ісін мемлекет атынан Қазақстан
Республикасының Бас прокуроры тікелей өзі және өзіне бағынатын прокурорлар
арқылы жүзеге асырады. .[5,б]
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы мұның өзі заңмен
көздеген немесе осы іске прокурордың қатысу қажеттілігін сот таныған
жағдайларда міндетті. Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру
мақсатында іс бойынша қорытынды беру үшін және азаматтардың құқықтарын,
бостандықтарын және заңды мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін өз бастамасы
немесе соттың бастамасы бойынша процеске қатысуға құқылы. Егер талап қоюшы
прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер үшінші тұлғалардың құқықтары,
бостандықгары және заңды мүдделері қозғалмаса, онда сот талап қоюды
(арызды) қараусыз қалдырады. Талап қойған прокурор,
бітімгершілік келісім жасау құқығынан басқа, талап қоюшының барлық іс
жұргізу құқықтарын пайдаланады, сондай-ақ барлық іс жүргізу міндеттерін
мойнына алады. Прокурордың басқа тұлғаның мүдделерін қорғау үшін талап
қоюдан бас тартуы ол тулғаны істің мәнісі бойынша қарауды талап ету
құқығынан айырмайды.
Заңмен көзделген жагдайларда мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-
өзі басқару органдары, ұйымдар немесе жекелеген азаматтар олардың өтінуімен
басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын
мүдделерін, сол сияқты қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін
талап қойып сотқа жүгіне алады. Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүддесін
қорғау ұшін мүдделі адамның өтінішіне қарамастан талап қойылуы мүмкін.
Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойган адамдар, бітімгершілік келісім
жасау қуқығынан басқа, талап қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын
пайдаланады және барлық іс жүргізу міндеттерін мойнына алады. Аталған
органдар мен адамдардың талап қоюдан бас тартуы мұдделеріне сай іс
қозғалған адамды істі мәні бойынша қарауды талап ету қу.қығынан айырмайды.
Егер мүдделеріне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса,
үшінші түлғалардың құқықтарына қысым жасалма-са, сотталап қоюды (арызды)
қараусыз қалдырады.
Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-
өзі басқару органдары өздеріне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру және
азаматтардың қуқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау мақсатында іс бойынша қорытынды
беру үшін бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін өз бастамашылығы
бойынша, іске қатысушы тұлғалардыңбастамашылығы бойынша, сондай-ақ соттың
бастамашылығы бойынша процеске қатыса алады.
Осы бапта көрсетілген органдар өз өкілдері арқылы осы Кодекстің 47-
бабында көзделген іске қатысушы адамдардың барлық құқықтарын пайдаланады.
Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге
қүқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу
құқығынан айырмайдъі. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік
құқықгық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің
шепімінде іс-әрекет жасаитын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер
берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа
олардың қызметтік жағдайын немесе өкілетттіктерін куәландыратын құжаттар
береді. Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен
бірге іске қатыса алады.
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік ету.
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне
негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар
әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.Мына адамдар:
- адвокаттар;
-заңды тұлғалардың қызметкерлері осы заңцы тұлғалардың істері бойынша;
- кәсіптік одақтардың уәкілетгі адамдары - құқықтары мен мүдделерін қорғау-
ды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің,
сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
- заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің қуқықтары мен
мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
- заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен
мүдде-лерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары,
- басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың
біреуі;
- іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар
тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады.
Азаматтық істер бойынша сот төрелігін азаматтық іс жүргізу заңдарында
белгіленгөн ережелер бойынша тек қана сот жүзеге асырады. Соттың биліктік
өкілеттілігін кімнің де болса иеленуі заңда кезделген жауаптылыққа әкеліп
соғады.
2. Төтенше, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттар шешімінің заң күші
болмайды және орындалуға тиісті емес.
3. Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге
асырған, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе осы Кодөксте көзделген
азаматтық сот ісін жүргізу принциптерін езгешё тұрде елеулі бузған соттың
шешімдері заңсыз болады және олардың күші жойылуға тиіс.
4. Азаматтық іс бойынша сот шешімдерін осы Кодексте көзделген тәртіппен
тек тиісті соттар ғана тексеріп, қайта қарай алады
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды. Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып,
заң көмепн көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола
алмайды. Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның
мүдделеріне қаишы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе
немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы
ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауга қатысушы лауазымды адаммен
туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Сотта іс жүргізуге арналган өкілеттік өкілге, талап арызға қол
қоюды, Істі аралық сотқа беруді, талап қою талаптары мен талап қоюды
танудан толық немесе ішінара бас тартуды, талап қоюды тануды, талап қоюдың
нысанасын немесе негіздемесін өзгертуді, бітімгершілік келісім жасауды,
екілеттіістерді басқа адамға беруді (сенімді басқа біреугеаудару),
соттыңқаулысына шағымберуді, соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап
етуді, берілген мүлісті немесе ақшаны алуды қоспағанда, өкілдік берушінің
атынан барлық іс жүргізу әрекеттерін жасауға құқық береді. Өкілдің
осы баптың бірінші бөлігінде аталған іс-әрекеттердің әрқайсысын жасауға
өкілеттігі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуі тиіс.
Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхат
көрсетілуге тиіс.
Кәсіптік одақтар мен басқа ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары сотқа
осы іс бойынша өкілдікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын
құжаттарды беруі тиіс (осы Кодекстің 59-бабының 3), 4) және 5)
тармақшалары).
Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттігі заң консультациясы
немесе адвокаттық кеңсе бөрген ордермен, ал ол өэ қыэметін дербес жургізген
жағдайда - адвокат клиентпен жасасқан шартпен куәландырылады.
Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлганың басшысы
немесе өзге уәкілетті адамы береді.
Осы Кодекстің 59-бабының 6) және 7) тармақшаларында аталған өкілдің
өкілеттігі сенімхатта немесе сот отырысының хаттәмасына кіргіэілген сенім
Шідірушінің сотта берген ауызша түрдегі өтінішінде көрініс табуы мұмкін.
Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, әрекет қабілетіне толық ие емес
немесе әрекетке қабілеті шөктеулі деп танылған адамдардың құқықгарын,
бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін сотта өздерінің
өкілеттіктерін куәландыратын құжаттарды сотқа көрсететін ата-аналары,
асырап алушылары, қамқоршылары немесе қорғаншылары қорғайды. Хабар-
ошарсыз кеткен деп белгіленген төртіплен танылған азамат қатысуға тиісті іс
бойынша, оның өкілі ретінде хабар-ошарсыз кеткен адамның мүлкіне
қамқорлықты жүзеге асыратын адам қатысады, Қайтыс болған немесе қайтыс
болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған адамның мұрагері қатысуға
тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса, мұрагердің өкілі
ретінде мұралық мүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған сақтаушы
немесе қамқоршы қатысады.
Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің
атынан жасау қүқығы өкілдік берушіге тиесілі барлық іс жүргізу әрекеттерін
жасайды. Заңды өкілдер істі сотта жүргізуді басқа өкілге тапсыра алады.
Заңмен кезделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен қарсыпыктарын
негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін өзге де
маңызы бар мән-жайларды солардың негізінде анықтайтын заңды түрде алынған
нақты деректер іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. Бұл нақты деректер
тараптардың және үшінші тұлғалардың түсініктемелерімен, куәлардың
айғақтарымен, заттай дәлелдемелермен, сарапшылардың қорытыңдыларымен, іс
жүргізу әрекеттерінің хаттамаларымен және өзге де құжаттармен анықталады.
осы азаматтық іс бойынша іс жургізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның іс
жүргізу іс-әрекетін жүргізуіне байланысты;
- қарсылық білдіруге жататын адамның іс жургізу іс-әрекетіне қатысуына
байланысты;
- іс жүргізу іс-әрекетінің тәртібін айтарлықгай бұза отырып;
- белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көэден;
дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін өдістерді қолдана
отырып алынған болса, олар нақты деректердің растығына әсер етсе нөмесе
әсер етуі мүмкін болса, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға жол
беруге болмайды деп тануға тиіс.
Іс бойынша іс жүргізу кезінде нақты деректерді дәлелдемелер ретінде
пайдалануға жол беруге болмайтындығын, сондай-ақ оларды шектеп пайдаланудың
мүмкіндігін өз бастамашылығы бойынша немесе іске қатысушы адамдардың
өтінімі бойынша сот белгілейді.
Заңды бұза отырып алынған дәлелдемелер заңдық күші жоқ деп танылады
және сот шешімінің негізіне жатқызыла алмайды, сондай-ақ іс үшін маңызы бар
кез келген мән-жайды дәлелдеу кезінде пайдаланыла алмайды. Осы баптың
бірінші бөлігінде аталған тәртіп бұзушылықтармен алынған нақты деректер
тиісті тәртіп бұзушылықтардың және оларға жол берген адамдардың
кінәлілігінің дәлелдемесі ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Тексеру нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні анықталса,
дәлелдеме рас деп есептеледі. Сот жалпыға белгілі деп таныған мән-жайлар
дәлелдеуді қажет етпейді. Соттың бүрын қаралған азаматтық іс бойынша заңцы
күшіне енген шешімімен белгіленген мән-жайлар сот үшін міндетті және сол
адамдар қатысатын басқа азаматтық істерді талқылау кезінде қайтадан
дәлелденбейді. Соттың қылмыстық іс бойынша күшіне енген талап қоюды
қанағаттандыру құқығы танылатын үкімі оған қатысты соттың үкімі болған
тұлға әрекеттерінің азаматтық құқықгық салдары туралы істі қарайтын сот
үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот үкімі мүндай азаматтықісті қараған
сот үшін, осы іс-әрекеттер орын алды ма және оларды осы адам жасады ма
деген мәселелер бойынша, сондай-ақ үкіммен белгіленген мән-жайларға және
олардың құқықтық бағасына қатысты да міндетті болып табылады.
Заңға сәйкес анықталды деп ұйғарылған фактілер азаматтық істі талқылау
кезінде дәлелденбейді. Мұндай ұйғарым жалпы тәртіппен теріске шығарылуы
мұмкін.
Егер тиісті құқықтық ресімдер шеңберінде керісінше дәлелденбесе,
мына мән-жайлар:
1) осы заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсіпшіліктежалпы қабылданған
зерттеу әдістерінің дұрыстығы;
2) адамның заңды білуі;
3) адамның өзінің қызметтік және кәсіби міндеттерін білуі;
4) олардың бар екендігін растайын қүжатты ұсынбаған және арнаулы даярлық
немесе білім алған оқу орнын месе басқа да мекемені көрсетпеген адамда
арнаулы даярлықтың неадесе білімнің болмауы дәлелдемелерсіз анықталған мән-
жайлар болып есептеледі. Істі қараушы сот іске қатысушы адамның басқа
қалада немесе ауданда дәлелдемелер жинау қажеттігі туралы өтінімін
қанағаттандырған жағдайда тиісті сотқа белгілі бір іс жүргізу әрекетін
жасауға тапсырма береді.
Істі қараушы сот іске қатысушы адамдардың Қазақстан
Республикасының құқықтық көмек көрсету жөнінде келісімі бар басқа
мемлекетте дәлелдемелер жинау туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда осы
келісімнің ережелеріне сәйкес сот тапсырмасын жібереді.
Соттың тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар ту-
ралы мәліметтер қысқаша баяндалады, анықтауға жататын мән-жайлар,
тапсырманы орындаушы сот жинауға тиіс дәлелдемелер көрсетіледі. Бұл ұйғарым
ол жолданған сот үшін міндетті және ол алынған сәттен он күнге дейінгі
мерзімде орындалуға тиіс.
Соттың тапсырмасын орындау осы Кодексте белгіленген ережелер
бойынша сот отырысында жүргізіледі. Іске қатысатын тұлғалар отырыстың
өтетін уақыты мен орны туралы құлақгандырылады, алайда оған келмеу
тапсырманы орындауға кедөргі болып табылмайды. Хаттамалар мен тапсырманы
орындау кезінде жиналған барлық материалдар дереу істі қарап жатқан сотқа
жіберіледі.
Егер іске қатысатын адамдар немесе тапсырманы орындаушы сотқа
түсініктеме немесе айғақ беруші куәлер істі қарайтын сотқа келсе, олар
жалпы тәртіпте түсініктеме мен айғақ береді. Өздері үшін қажетті
дәлелдемелерді ұсыну соңынан мүмкін болмайды немесе қиындық келтіреді деп
қауіптенуге негізі бар іске қатысушы адамдар соттан осы дәлелдемелерді
қамтамасыз ету туралы сұрай алады. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
куәлардан жауап алу, сараптама жүргізу, оқиға болған жерді қарап шығу және
басқа да әдістер арқылы жүргізіледі. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы
өтінішті қарау нәтижесі бойынша сот ұйғарым шығарады. Мұндай өтінішті
қабылдаудан бас тарту туралы судьяның ұйғарымына жекеше шағым берілуі
мүмкін.
Дәлелдемелрді қамтамасыз етуді осы Кодексте белгіленген ережелер бой-
ынша судья жүргізеді.
Істің сотта туындауға дейін дәлелдемөлерді қамтамасыз етуді заңдармен
көзделген тәртіппен сотта нотариустар немесе консулдық мекемелердің лауа-
зымды адамдары жүргізеді.
Өтініш беруші және іске қатысушы басқа тұлғалар дәлелдемелерді
қамтамасыз ету уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі
дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтінішті қарауға кедергі болып
табылмайды. Хаттамалар және дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібімен
жиналған нәрсенің бәрі іске қатысушы тұлғаларға хабарлана отырып, істі
қараушы сотқа беріледі. Әрбір дәлелдеме - қатыстылығы, жол берілуі,
растығы, ал барлық жиналғ-ан дәлелдемелер жиынтығы азаматтық істі шешу үшін
жеткіліктігі турғысынан бағалануға тиіс. Осы Кодекстің 16-бабына сәйкес
судья дәлелдемелерді өзінің ішкі сенімі бой-ынша бағалайды.
Дәлелдемелердің жиынтығы, егер іске қатысты дәлелдеуге жататын
немесе тарап жоққа шығармаған барлық және әрбір мән-жайлар туралы ақиқатты
даусыз айқындауға жол беретін және сенімді дәлелдемелер жиналса, азаматтық
істі шешу үшін жеткілікті болып табылады.
Тараптардың және үшінші тұлғалардың іс үшін маңызы бар, өздеріне
белгілі мән-жайлар туралы түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да
дәлелдемелер мен қатар тексеруге және бағалауға жатады. Көрсетілген
тұлғалардың түсініктемелері ауызша және жазбаша болуы мүмкін.
Тараптың талабын немесе қарсылығын негіздейтін фактілерді екінші тараптың
мойындауы ол тарапты осы фактілерді одан әрі дәлелдеу қажеттігінен
босатады. Тарап мойындаған факті сот отырысыныңхаттамасына енгізіледі және
оған фактіні мойындаған тәрап қол қояды. Егер факгіні тану жазбаша етініште
баяндалған болса, ол іске қосып тігіледі,
Егер факгілерді тану шындығында болған мән-жайды жасыру мақсатымен не
алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылудың әсерінен
жасалғандығына соттың күдігі болса, ол тануды қабылдамай, ол туралы ұйғарым
шығарады. Мүндай жағдайда ооы фактілер жалпы негізде дәлелденуге тиіс.
Куәні шақыру туралы өтінім жасаған адам оның тегін, атын,
әкесінің атын және тұратын жерін немесе жұмыс орнын хабарлауға, бұл куәдан
жауап алу қажеттілігін негіздеуге міндетті. Куә ретінде шақырылған адам
сотқа тағайындалған уақытта келуге және шынайы айғақ беруге міндетті.
Науқастығының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді
себептерінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот
куәдан езі барған жерінде жауап алуы мүмкі Көрінеу жалған айғақ бергені
және заңда кезделмеген негіздер бойынша айғақ беруден бас тартқаны немесе
жалтарғаны үшін куә Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 352, 353-
баптарында көзделген жауаптылықта болады.
Куәнің сотқа шақырылуына байланысты шығындарды өтеттіруге және уақытын
жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға қүқығы бар. Шығындар мен
өтемақылардың мөлшері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді.
Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер,
құжаттар, іскерлік немесе жеке сипаттағы хаттар жазбаша дәлелдемелер болып
табылады.Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысушы басқа да
тұлғалар тапсыруы, сондай-ақолардыңөтініші бойынша сотталап етуі мүмкін.
Егер қүжаттарда ұйымдар, лауазымды адамдар баяндаған немесе
куәландырған мәліметтер азаматтық іс үшін маңызы болса, дәлелдемелер болып
танылады. Қүжаттарға, соның ішінде осы Кодекстің 66-бабында көзделген
тәртіппен алынған, талап етілген немесе табыс етілген компьютерлік
хабарламаны қамтитын материалдар, фото және кино түсірілімдер, дыбыс және
бейне жазбалар да жатады. Соттың алдында іске қатысатын немесе
қатыспайтын тұлғалардан жазбаша дәлелдемелер талап ету туралы етінім
жасайтын тулға осы дәлелдемені көрсетуге, оларды өз бетінше алуға кедергі
болатын себептерді, өзі дәлелдемелерді сол тұлға-ларда деп санайтын
негіздерін көрсетуге тиіс.
Соттың азаматтардан немесе заңды тұлғалардан талап ететін
жазбаша дәлелдемелері тікелей сотқа жіберіледі.
Сот жазбаша дәлелдеме талап ету туралы өтінім берген түлғаға
соңынан сотқа табыс ету үшін алу құқығын беретін сұрату бере алады
Талап етілген жазбаша дәлелдемелерді табыс ету немесе оны сот
белгілеген мерзімде табыс ету мүмкіндігі жоқ тұлғалар бұл туралы себептерін
керсете отырып, сотқа хабарлауға міндетті. Сот хабардар етілмеген
жағдайда, сондай-ақ сотгың жазбаша дәлелдемелерін табыс ету талабы сот
дәлелсіз деп таныған себептер бойынша орындалмаса, іске қатысушы тұлғалар -
он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде, ал соттың қайталама және одан
кейінгі талаптарын орындамаған жағдайда, жиырма айлық есептік көрсеткіш
мөлшерінде айыппұл төлейді. Айыппұл салу өзінде жазбаша дәлелдемені ұстап
отырған түлғаны сот талап өткен затты беру міндетінен босатпайды. Жазбаша
дәлелдемелер, әдетте, тұпнұсқа күйінде беріледі. Егер құжаттың көшірмесі
берілсе, сот қажет болған жағдайда түпнұсқаның берілуін талап етуге құқылы.
Жазбаша дәлелдемелерді сотқа беру қиын болған ретте сот тиісінше
куәландырылған көшірмөлерді жөне үзінділерді беруді талап ете алады немесе
жазбаша дәлелдемелерді олар сақталып қойылған жерде қарай алады және
зерттей алады. [1,б,56]
Түпнұсқа жазбаша дәлелдемелер, сондай-ақ істегі жеке хаттар оларды
табыс еткен тұлғалардың өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен
кейін оларға қайтарылуы мүмкін. Бұл орайда істе жазбаша дәлелдемелөрдің
судья куәландырған көшірмесі қалады. Жазбаша дәлелдемелер соттың шешімі
заңды кұшіне енгенге дейін, егер сот мүмкін деп тапса, оларды табыс еткен
тулғаларға қайтарылуы мүмкін.
1.2. Істі өкілдер арқылы жүргізу.
Азаматтар өз істерін сотта өздеріт немесе өкілдері арқылы жүргізуге
құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу
құқығынан айырмайды.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен өзге нормативтік құқықтық
актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-
әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың
өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік
жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Егер заттар өзінің сыртқы түрімен, қасиеттерімен немесе өзге де
белгілерімен іс үшін маңызы бар мән-жайды анықтау қуралы бола алады деп
ұйғаруға негіз болса, олар заттай дәлелдемелер деп танылады. Заттай
дәлелдемелер істе сақталады немесе айрықща тізілім бойынша соттың заттай
дәлелдемелер сақтау камерасына өткізіледі. Сот заттай дәлелдемелерді
өзгеріссіз қалпында сақтауға шара қабылдайды.
Сотқа әкелу мүмкін емес заттар тұрған жерінде сақгалады. Оларды сот
қарап, хаттамада егжей-тегжейлі сипаттауға, ал қажет болған жағдайда
суретке түсіруге және мөрмен бекітілуге тиіс. Заттай дәлелдемелерді қарау
хаттамасы іске қосып тігіледі .[2,б,56]
Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді сот дереу қарап шығадыжәне
зерттейді, одан кейін оларды қарап шығуға әкелген адамға қайтарады.
Мұндай заттай дәлелдемелерді қарап, зөрттеу орны мен уақыты туралы іске
қатысушы адамдар, егер олар заттай дәлелдемелерді түрған жерінде қарау
кезінде келе алса, хабарланады. Хабарланған іске қатысушы адамдардың
келмеуі заттай дәлелдемелерді қарап, зерттеуге кедергі келтірмейді. Қарап
шығу және зерттеу деректері хаттамаға енгізіледі. Тез бүлінетін заттай
дәлелдемелерді қарап шығу, оның нәтижелерін жазу осы Кодекстің 87-бабының
екінші және үінші бөліктерінде көзделген тәртіппен жүргізіледі. Заттай
дәлелдемелер соттың шешімі заңды кұшіне енгеннен кейін олар алын-ған
адамдарға қайтарылады немесе сот бу.л заттарға құқығын таныған адамдарға
беріледі немесе сот белгілеген тәртіппен өткізіледі.
Заң бойынша азаматтардың иелігінде бола алмайтын заттар тиісті ұйымдарға
беріледі.
Заттай дәлелдемелер оларды сот қарап шығып зерттегеннен кейін, егер
олар алынған тұлғалар өтінім жасаса және мұндай өтінімді қанағаттандыру
істі дұрыс шешу үшін кедергі келтірмесе, ісжүргізу аяқгалғанға дейін оларға
қайтарылуы мүмкін.
Заттай дәлелдемелергө билік ету мәселелері бойынша сот ұйғарым
шығара ды. Іске қатысушы адамдар - дәлелдемелерді жинау мақсатында,
сондай-ақ сот оларды зерттеу және бағалау мақсатында ғылыми-техникалық
құралдарды пайдалануға құқылы.
Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану кезінде жәрдем көрсету үшін
сот маман шақыруы мүмкін.
Ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға, егер олар:
1) заңда тікелей көзделсе немесе оның нормалары мен принциптеріне қайшы
келмесе; .
2) ғылымилығы жарамды болса;
3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;
4) қауіпсіз болса, жол беруге болады деп танылады.
Ғылыми-техникалық құралдарды жасырын қолданудың нәтижесі, мұндай
қолдануға заңмен жол берілетін жағдайларды қоспағанда, дәлелдеме ретінде
пайдаланылмайды. [3,б,56]
Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану тарап ұсынған анықтамамен
белгіленеді немесе ғылыми-техникалық құралдардың деректері, оларды
пайдаланудың шарттары мен тәртібі, бұл құралдар қолданылған объектілержәне
оларды пайдаланудың нәтижелері көрсетіле отырып, сот жүргізген тиісті іс
жүргізу іс-өрекеттерінің хаттамаларында көрсетіледі.. Ғылыми-
техникалық құралдардың көмегімен алынған құжаттар мен басқа да
материалдарды зерттеу, сақтау және оларға билік ету осы Кодекстің 87 және
89-баптарында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады. Сараптама сарапшы
арнайы ғылыми білімдер негізінде жүргізетін іс материалдарын зерттеу
нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар анықталуы мүмкін жағдайда
тағайыңдалады. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушы өзге адамдардың мұндай
білімінің болуы сотты тиісті жағдайларда сараптама тағайындау қажеттігінен
босатпайды.[4,б,56]
Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар
қорытындыларының, сондай-ак, мамандардың жазбаша консультацияларының болуы
сарапшының қорытындысын ауыстырмайды және сол мәселелер бойынша сот
сараптама-сын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармай. Сот сараптаманы
тараптың етінімі бойынша және өз бастамасы бойынша тағайындайды. Сарапшы
ретінде арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам шақырылуы мүмкін.
Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамдарга;
3) заң талаптарына сәйкес бір жолгы тәртіппен өзге де адамдарга тапсырылуы
мүмкін.
Іске қатысушы тұлғалар соттан сараптама ісін жүргізуді арнайы қажетті
ғылы-ми білімі бар нақты адамға тапсыру туралы сұрай алады.
6. Сараптама жүргізу сот сараптпмасы органдарының
қызметкерлеріне не осы баптың төртінші бөлігінде аталган талаптарга сай
келетін өзге адамдараа тапсырылуы мүмкін. - (Жойылды). Сараптама жүргізу
іске қатысушылар ұсынған тұлғалардың біріне тапсырылуы мүмкін. Соттың
сараптама жүргізу тапсырылған адамды шақырту талабы аталған адам жұмыс
істейтін ұйымның басшысы үшін міндетті.
Сараптамалық зерттеудің объектілері, егер олардың көлемі және
қасиеттері кіндік берсе, сарапшыға буылып-түйілген және мөрлеп бекітілген
түрде беріледі. [5,б,56]
Болған жағдайларда сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектісі
тұрған орынға жеткізуді, оларға кедергісіз бара алуын және зерттеу жүргізу
үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс. Іске қатысушы
адамдар сараптама жүргізу кезінде, соттан тыс сараптама жүргізу кезінде
сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін жағдайларды қоспағанда,
қатысуға құ.қылы. Іске қатысушыадамдарды сараптама жүргізуге қатыстыру
туралы өтініштерді сот қанағаттандырган жағдайда аталған адамдарға
сараптама жұргізілетін орын мен уақыт хабарланады. Хабарландырылған
адамдардың келмеуі сараптама жүргізуге кедергі келтірілмейді.
Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысушы адамдар болған жағдайда,
сот приставының міндетті түрде қатысуын сот белгілейді. Сараптаманы
жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде сот сараптама тағайындау
туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері
жүргізеді. Егер сараптама тағайындау ұйғарымында нақты сарапшы
көрсетілмесе, сарапшыны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге
асырады, бұлтуралы сараптама тағайындаған сотқа хабарлайды. Сот
сараптамасы органының басшысы сараптама жургізуді ұйымдастырады,
оныжүргізумерзімдерінбелгілейді.сар аптамалық зерттеудің сапалы жүргізілуіне
және сараптама объектілерінің сақталуын қамтамасыз етуге бақылауды жүзеге
асырады. Сот сараптамасы органының басшысы сарапшыға зерттеу
нәтижесін және қорытындының мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге
қүқылы емес. Сараптама жүргізуге байланысты шығындарды өтеу, сондай-ақ
сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 108-бабының ережелері бойынша
жүргізіледі.
Сараптама жүргізуді сарапшыжеке не сарапшылар комиссиясыжүзеге
асырады. Комиссиялық сараптама күрделі сараптамалық зерттеулер жүргізу
қажет юлған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы бірнеше
сарапшы жүргізеді.[6,б,56]
Кешенді сараптама іс ушін маңызы бар мән-жайларды анықгау үшін
әртурлі білім саласының негізінде зерттеулер жүргізу қажет болған
жағдайларда тағайыңдалады және оны мамаңдығы әртүрлі сарапшылар өздерінің
құзыреті шеңберіңце жүргізеді.Кешенді сараптаманың қорытындысында әрбір
сарапшының кандай зөртгеуді, оны қандай көлемде жүргізгені және оның қандай
қорытындыға келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сарапшы қорытындыныңосы
зерттеулер мазмұңцалған бөлігіне қол қояды.
Әрбір сарапшы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар
анықтау үшін сараптама тағайындалған мән-жайлар туралы ортақ қорытынды
(қорытындылар) тұжырымдайды. Ортақ қорытындыны (қорытындыларды) алынған
нәтижелерді бағалауға құзыреті бар сарапшылар ғана тұжырымдайды және оған
қол қояды. Егер комиссияның түпкілікті қорытындысына немесе оның бір
бөлігінде сарапшылардың бірі (жекелеген сарапшылар) анықтаған фактілер
негіз болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге тиіс. [7,б,56]
Сарапшылар арасында келіспеушіліктер болған жағдайда зерттеулердің
нәтижелері осы Кодекстің 94-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ресімделеді.
Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптама
жүргізуді ұйымдастыру оның басшысына жүктеледі. Сот сараптамасы органының
басшысы сон-дай-ақтабыс етілген материалдар бойынша кешенді сараптама
жұргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға
құқылы.
Сарапшының қорытындысы – бұл сарапшының алдына сот немесе тараптар
қойған мәселелер бойынша іс материалдарын зерттеуге, оның ішінде арнайы
ғылы-ми білімдерді пайдалана отырып жүргізілген заттай дәлелдемелер мөн
үлгілерге негізделген осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған
қорытындылар, .[8,б,56]
Қажетті зерттеулер жүргізілгеннен кейін оның нәтижелерін ескере отырып
сарапшы (сарапшылар) өз атынан қорытынды жасап, оны өз (олардың) қолын қоюы
және жеке мөрі арқылы растап, сараптама тағайындаған сотқа жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргізген жағдайда сарапшының
(сарапшылардың) қолы атапған органның мөрімен куәландырылады.
Сарапшының қорытындысында: қашан, қай жерде, кім (тегі, аты, әкесініңаты,
білімі, мамандағы, мамандағы бойынша жумыс стажы, ғылыми дәрежесі және
ғылыми атағы, атқаратын қызметі) қандай негізде сараптама жүргізілгені,
көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылығы туралы өзіне
ескертілгені туралы сарапшының қол қоюы арқылы куәландырылған белгі;
сарапшының алдына қойылған сұрақтар; сараптама жүргізу кезіндө кімнің
қатысқаны және қандай түсінікте-мелер берілгені; сарапшы істің қандай
материалдарын пайдаланғаны; қандай объек-тілердің зерттелгені; қандай
зерттеулер жүргізілгені, қандай әдістер қолданылғаны және олардың қандай
дәрежеде сенімді екені; қойылған сүрақтарға негізді жауаптар көрсетілуге
тиіс. Егер сараптама жүргізу кезінде сарапшы іс үшін маңызы бар, олар
туралы сұрақ қойылмаған мән-жайларды анықтаса, ол бұларды ез қорытындысында
көрсетуге құқылы.
ІІ-бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды.
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң
көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы
келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын
көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә
немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы
лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда
қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін
болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін
қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сон-дай-ақ фотокестелер, тәсімдер,
графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын баЪқа да
материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол
қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін
ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады. .[9,б,56]
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның
корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған
мәселелер өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған
материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және
олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
практикасының жай-күйі қойылған сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік алу және
ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында сот
мамандар тартуға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне
көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама
жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті
түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға
қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама
жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
[10,б,56]
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде
негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс
жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және
дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама
тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің
дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар
комиссиясына тапсырылады. Ал-дыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар
қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер
бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға
қатыспайды.
Қосымша және қайталама сараптама жүргізу тапсьірылған кезде сарапшыға
алдыңғысараптамалардыңқорытындылары табыс етілугетиіс.
Маманды ісжүргізу әрекеттеріне қатыстыруға тарту
Іс жүргізу әрекеттеріне қатыстыру үшін консультациялар арасьінан
тартылуы мүмкін..[11,б,56]
Маманды тағайындау сот ұйғарымымен ресімделеді. Маман ретінде
шақырылған адамның: өзінің шақырылуы мақсатын білуге; егер арналуы білімі
мен дағдысы болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға; соттың
рұқсатымен іс жүргізу әрекетіне қатысушыларға сурақтар беруге; іс жүргізу
әрекетіне қатысушылардың назарын заттарды немесе құжаттарды табу, бекіту
және алу кезінде, ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, сараптама
тағайындау үшін материалдарды дайындау кезінде өзінің іс-әрекетіне
байланысты мән-жайларға аударуға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің
хаттамасымен, сот отырысы хатта-масының тиісті бөлігімен танысуға және
өзінің қатысуымен жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелері
көрсетілуінің толымдығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізілуге тиісті
мәлімдемелер мен ескертпелер жасауға; соттың іс-әрекетіне шағым жасауға;
өзінің іс жүргізу әрекеттеріне қатысуға байланысты езіне келтірілген
шығындарға өтем және іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның қызметтік
міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға
құқығы бар.
Маман болып тагайындалған адам: соттың шақыруы бойынша келуге; арнау-
лы білімді, дағдылар мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, іс
жургізу әрекеттерін жургізуге жөне сот ісін қарауға қатысуға;
консультациялар беруге, өзі орындаган әрекеттер бойынша түсініктемелер
беруге міндетті. .[12,б,56]
Талап қою бағасы:
1) ақша қаражатын өндіріп алу туралы талап қоюларда - өндірілетін
сомамен; мулікті талап ету туралы талап қоюларда - талап ету кезінде
муліктің турған жерінде нарық бағасы бойынша анықталатын, табылған муліктің
құнымен; алименттер өндіріп алу туралы талап қоюларда - бір жыл ішіндегі
төлемдердің жиынтығымен; мерзімді төлемдер мен оларды беру туралы талап
қоюларда - барлық төлемдер мен берулердің жиынтығымен, бірақ уш жылдан
аспайтын жиынтығымен; мерзімсіз және емір бойы төлемдер мен берулер
туралы талап қоюларда - үш жыл ішіндегі төлемдер мен берулердің
жиынтығымен; төлемдерді немесе берулерді азайту немесе көбейту туралы
талап қоюларда - өтінуші азайтуға немесё көбейтуге үміт артатын жалпы
сомамен, бірақ бір жылдан аспайтын сомамен;
төлемдер мен берулерді тоқтату туралы талап қоюларда - қалған төлемдер мен
берулердің жиынтығымен, бірақ бір жылдан аспайтын жиынтығымен;
муліктік жалдау (жалға алу) шартын мерзімінен бұрын бұзу туралы
талап қоюларда - шарттың (келісім-шарттың) қолданылуының қалған мерзімінде
мүлікті пайдаланғаны ушін төленетін төлемдердің жиынтығымен, бірақ уш
жылдан аспайтын жиынтығымен; азаматтар мен заңды тұлғаларға тиесілі
қурылыстарға меншік құқығы туралы талап қоюларда - талап қою жасалған күнгі
құрылыс тұрған жердегі нарық бағасы бойынша белгіленген қурылыс құнымен
айқындалады, бірақ ол түгендеу бағасынан кем болмауға, немесе ол болмаған
кезде - сақтандыру шарты бойынша бағалаудан төмен болмауға, ал ұйымдарға
тиесілі қүрылыстар ушін құрылыстың баланстық ба-ғасынан темен болмауға тиіс
бағасымен; .[13,б,56]
Талап қоюдың бағасын талап қоюшы керсетеді. Көрсетілген бағаның табылған
мүліктің шын мәніндегі бағасына анық сәйкес келмеген жағдайда талап қою
бағасын талап арызын қабылдау кезінде судья айқындайды. [12,б,56]
Талап қою кезінде оның бағасын анықтау қиын болған жағдайда мемлекеттік
баж мөлшерін сот істі шешу кезінде анықтаған талап қою бағасына сәйкес
келетін бажды кейіннен қосымша өндіріп алу арқылы судья алдын ала
белгілейді. Істі қарау кезінде талап қою мөлшері ұлғайған жағдайда,
баждың жетіспейтін сомасын талап қоюшы талаптың көбейген бағасына сәйкес
қосымша төлейді. Мемлекеттік баж төлеуден босату Қазақстан Республикасының
Салық кодексінде көзделген негіздер бойынша жүзеге асырылады. Сот
тараптардың мүліктік жағдайын негізге ала отырып, бір немесе екі тарапты да
мемлекеттің кірісіне өндіріп алынатын мемлекеттік бажды телеуден босатуға
құқылы. Осы Кодекстің 55, 56-баптарында аталған адамдар өздері қойған
талаптан бас тартқан жағдайда мүддесінде осы талап қойылған талапкер, егер
ол талапты қарау-ды талап етсе және мемлекеттік бажды телеуден босатылмаса,
жалпы тәртіппен мемлекеттік бажды төлеуге міндетті. .[13,б,56]
Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға төленуге тиісті
сомалар куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сотка келуге
байланысты оларға келтірілген жол ақысы, бөлме жалдау жөніндегі шығындар
етеледі және іссапарға жіберілген адамдар ушін белгіленген мөлшерде тәулік
ақы төленеді. Сарапшы мен маманға сондай-ақ оларға тиесілі химиялық
реактивтер мен тапсырылған жұмысты орындау кезінде олар жүмсаған басқа да
шығын материалдарының құны, сонымен бірге олардыңжұмысты орындау үшін құрал-
жабдықгарды, коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны және машиналық уақытты
тұтынғаны үшін төлеген ақысы өтеледі. Куә ретінде сотқа шақырылған
жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге байланысты олардың болмаған уақыты
ушін жұмыс істейтін жері бойынша орташа жалақысы сақталады. Еңбек
қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген істерінен
алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріліп және заңда
белгіленген бір айлық жалақының ең төменгі мөлшері негізге алына отырып,
өтемақы алады.
Сарапшылар мен мамандар, егер бұл жұмыс олардың қызметтік міндет-
терінің шеңберіне кірмейтін болса, соттың тапсырмасы бойынша өздері
орындаған жұмыс үшін сыйақы алады. .[14,б,56]
Сыйақының мөлшерін тараптармен келісім бойынша сот анықтайды. Сот
сараптамасы органдары жүргізген сараптаманың ақысын төлеу Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Куәларға, сарапшыларға,
мамандарға сомаларды, сондай-ақ сот сараптама-сы органы жүргізген
сараптамаға ақыны тиісті етініш берген тарап төлейді. Егер аталған өтінішті
екі тарап берсе немесе куәні шақырту, сараптаманы тағайындау, маманды тарту
соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, талап етіліп отырған соманы тараптар
тең бөліп төлейді. Егер бұл жұмыс сарапшылар мен мамандардың қызметтік
міндеттерінің шең-беріне кірмесе, соттың тапсырмасы бойынша істеген
жұмыстары үшін оларға төле-нуге тиесілі сомаларды тиісті өтініш жасаған
тарап сот депозитіне алдын ала төлеп қояды. Сыйақының мелшерін тараптармен
келісім бойынша сот белгілейді: Сот сараптамасы органы сараптама жүргізгені
не сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын адамның маман
ретінде қатысқаны үшін төленуге тиесілі сомаларды тиісті өтініш жасаған
тарап сот сараптамасы органының шотына алдын ала төлеп қояды. [15,б,56]
Бір немесе екі тарап шығындарды төлеуден босатылған жағдайда
сарапшылар мөн мамандарға тиесілі сомаларды төлеу республикалық бюджеттің
есебінен жүргізіледі. Аудармашыларға тиесілі сомаларды төлеу республикалық
бюджеттің есебінен жүргізіледі. Сыйақының мөлшерін тиісті еңбекке ақы
төлеудің қолданылып жүрген нормаларын негізге аяа отырып сот белгілейді.
Пайдасына шешім шығарылғантарапқа сотпроцеске қатысушыөкілдің көме-
гіне ақы төлеу жөніндегі өзіне екінші тарап келтірген шығындарды іс жүзінде
өзі шеккен шығындар мөлшерінде басқа тараптан алып береді. Ақшалай талап
бойын-ша бұл шығындар қойылған талаптың қанағаттандырылған бөлігінің он
процентінен аспауға тиіс. Егер адвокат заң көмегін тарапқа тегін
көрсетсе, сот осы бапта аталған шығындарды адвокат бөлген заң
консультациясының, кеңсесінің пайдасына неме-се келісім-шарт бойынша жұмыс
істеуші адвокаттыңпайдасына өндіреді.[16,б,56]
қатысушы тұлғаларға іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді табыс етуді
ұсыну;
7) адресаттың болмауына байланысты шақыру қағазын немесе езге
де хабар-ламаны, шақыруды алған адамның оны алғашқы мүмкіндік болған кезде
адресатқа тапсыруға міндеттілігін көрсету;
8) хабарланатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу
салдарын және оның келмеу себебін сотқа хабарлауға міндетті екенін көрсету;
9) шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды
жіберуші адамның қолы. Хабарлау немесе шақыру туралы телефонограмма
жіберген адам және қай уақытта бергендігін көрсете отырып өзінің қол
қоюымен куәландыруы тиіс.
2. 1 Өкілдің өкілеттіктері.
Сотта іс жүргізуге арналған өкілеттік өкілге, талап арызға қол қоюды,
істі аралық сотқа беруді, талап қою талаптары мен талап қоюды танудан толық
немесе ішінара бас тартуды, талап қоюдың нысанасын немесе негіздемесін
өзгертуді, бітімгершілік келісім жасауды, өкілеттіктерді басқа адамға
беруді (сенімді басқа біреуге аудару), соттың қаулысына шағым беруді ,
соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етуді, берілген мүлікті немесе
ақшаны алуды қоспағанда, өкілдік берушінің атынан барлық іс жүргізу
әрекеттерін жасауға құқық береді.
Өкілдің осы баптың бірінші бөлігінде аталған іс-әрекеттердің
әрқайсысын жасауға өкілеттегі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы
көзделуі тиіс.
Азаматтық іс жүргізуде талап арыздың элеметтері туралы мәселе
маңызды орын алады. Талап арыздың мазмүны оньщ екі құрылымдық бөлімдерімен
талап арыздың тақырыбымен жөне негізімен анықталады. Талап арызының
тақырыбы мен негізі бойынша талаптардың ұқсастығы да, даралығы да
анықталады. Дауды сот мәжілісінде қараған кезде талап арызының элементтері
іс жағдайларын зерттеудің көлемі бағдарын алдын ала анықтауға әсер етеді.
Талап арызын, оның тақырыбы мен негізін өзгерту туралы мәселесін шешкен
кезде де талап арыз элементгерін ажырата білу керек.
Бұған екі себеп бар.
Біріншіден, АІЖК-нің 24-бабына сәйкес талап арыздың тақырыбын немесе
негізін тек қана талапкер өзгертуге қүқылы. Соттың ондай құқы жоқ.
Сондықтан, егер талапкердің мүлікті затгай бөлу туралы мәлімдеген талабының
орнына оған жалпы мүліктегі оның үлесі ақшалай төленсе, түрғын үйді заттай
білудің орнына түрғын бөлмелерді пайдалану тәртібі анықталса, онда
соттардың ондай шешімдері занды бола алмайды.
Екіншіден, алғашқы талап арыздың тақырыбы мен негізін өзгерту туралы
талапкердің арызы жазбаша түрде рәсімделуі керек, өйткені талап арызының
тақырыбы мен негізі оның қүрылымдық бөлімдері болып табылады, ал АІЖК-нің
126-бабына сөйкес талап арыз сотқа жазбаша түрде берілуі керек.
Даулы қүқықтық қатынастардан туындайтын және ол туралы сотгың шешімі қажет
талапкердің жауапкерге деген нақты материалдық-құқықтық талабы талап
арыздың тақырыбы болып табылады. Талап арыз тақырыбын даудың материалды
объектінен ажырата білу керек. Соңғысына материалды дүниенің кез келген
объектісі (зат, ақша сомасы жөне т.б.)жатады.
Талап арыздың негізін, біріншіден, нақты заң фактілері құрайды. Олар арқылы
талапкер езінің жауапкерге материалдық-құқықтық талабын дәлелдейді. Заң
талабы талапкер сол заң фактілерін, олардың болуы немесе болмауына
байланысты құқықтық қатынастардың туындауын, өзгеруін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .3-бет
І-бөлім.Сотта азаматтық істі қозғау.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
-бет
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік
ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7-бет
1.2. Істі өкілдер арқылы
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16-бет
ІІ-бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын
тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..22-бет
2. 1 Өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .28 -бет
2.2. Өкілдің өкілдіктерін
ресімдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36-бет 2.3 . Заңды
өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1-бет
ІІІ-бөлім. Өкілдіктің негіздері және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47-бет
3.1. Соттағы өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..50-бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55-бет
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...57-бет
Кіріспе
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды.
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң
көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы
келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын
көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә
немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы
лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда
қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін
болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін
қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сондай-ақ фотокестелер, тәсімдер,
графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын басқа да
материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол
қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін
ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады.
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның
корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған мәселелер
өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған
материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және
олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
және ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында
сот мамандартар-туға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне
көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама
жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті
түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға
қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама
жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде
негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс
жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және
дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама
тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің
дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар
комиссиясына тапсырылады. Алдыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар
қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер
бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға
қатыспайды
І-бөлім. Сотта өкілдік етудің және соттағы өкілдің түсінігі.
Құқық мирасқоры процеске кіргенге дейін жасалған барлық әрекеттер
құқық мирасқоры үшін бұл әрекеттер құқық мирасқоры ауыстырған тұлғаға
қаншалықты міндетті болса, сондай шамада міндетті.
Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәлме-дәл және бір үлгіде
қолданылуына жоғары қадағалау жүргізу ісін мемлекет атынан Қазақстан
Республикасының Бас прокуроры тікелей өзі және өзіне бағынатын прокурорлар
арқылы жүзеге асырады. .[5,б]
Прокурордың азаматтық сот ісін жүргізуге қатысуы мұның өзі заңмен
көздеген немесе осы іске прокурордың қатысу қажеттілігін сот таныған
жағдайларда міндетті. Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру
мақсатында іс бойынша қорытынды беру үшін және азаматтардың құқықтарын,
бостандықтарын және заңды мүдделерін, ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін өз бастамасы
немесе соттың бастамасы бойынша процеске қатысуға құқылы. Егер талап қоюшы
прокурор мәлімдеген талапты қолдамаса, егер үшінші тұлғалардың құқықтары,
бостандықгары және заңды мүдделері қозғалмаса, онда сот талап қоюды
(арызды) қараусыз қалдырады. Талап қойған прокурор,
бітімгершілік келісім жасау құқығынан басқа, талап қоюшының барлық іс
жұргізу құқықтарын пайдаланады, сондай-ақ барлық іс жүргізу міндеттерін
мойнына алады. Прокурордың басқа тұлғаның мүдделерін қорғау үшін талап
қоюдан бас тартуы ол тулғаны істің мәнісі бойынша қарауды талап ету
құқығынан айырмайды.
Заңмен көзделген жагдайларда мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-
өзі басқару органдары, ұйымдар немесе жекелеген азаматтар олардың өтінуімен
басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын
мүдделерін, сол сияқты қоғамдық немесе мемлекеттік мүдделерді қорғау үшін
талап қойып сотқа жүгіне алады. Әрекетке қабілетсіз азаматтың мүддесін
қорғау ұшін мүдделі адамның өтінішіне қарамастан талап қойылуы мүмкін.
Бөгде мүдделерді қорғау үшін талап қойган адамдар, бітімгершілік келісім
жасау қуқығынан басқа, талап қоюшының барлық іс жүргізу құқықтарын
пайдаланады және барлық іс жүргізу міндеттерін мойнына алады. Аталған
органдар мен адамдардың талап қоюдан бас тартуы мұдделеріне сай іс
қозғалған адамды істі мәні бойынша қарауды талап ету қу.қығынан айырмайды.
Егер мүдделеріне сай іс қозғалған адам мәлімделген талапты қолдамаса,
үшінші түлғалардың құқықтарына қысым жасалма-са, сотталап қоюды (арызды)
қараусыз қалдырады.
Заңмен көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-
өзі басқару органдары өздеріне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру және
азаматтардың қуқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін,
қоғамдық және мемлекеттік мүдделерді қорғау мақсатында іс бойынша қорытынды
беру үшін бірінші сатыдағы сот шешім шығарғанға дейін өз бастамашылығы
бойынша, іске қатысушы тұлғалардыңбастамашылығы бойынша, сондай-ақ соттың
бастамашылығы бойынша процеске қатыса алады.
Осы бапта көрсетілген органдар өз өкілдері арқылы осы Кодекстің 47-
бабында көзделген іске қатысушы адамдардың барлық құқықтарын пайдаланады.
Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге
қүқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу
құқығынан айырмайдъі. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік
құқықгық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің
шепімінде іс-әрекет жасаитын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер
берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа
олардың қызметтік жағдайын немесе өкілетттіктерін куәландыратын құжаттар
береді. Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен
бірге іске қатыса алады.
1.1. Тапсырма бойынша өкілдік ету.
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне
негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар
әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.Мына адамдар:
- адвокаттар;
-заңды тұлғалардың қызметкерлері осы заңцы тұлғалардың істері бойынша;
- кәсіптік одақтардың уәкілетгі адамдары - құқықтары мен мүдделерін қорғау-
ды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің,
сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
- заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің қуқықтары мен
мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
- заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен
мүдде-лерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары,
- басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың
біреуі;
- іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар
тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады.
Азаматтық істер бойынша сот төрелігін азаматтық іс жүргізу заңдарында
белгіленгөн ережелер бойынша тек қана сот жүзеге асырады. Соттың биліктік
өкілеттілігін кімнің де болса иеленуі заңда кезделген жауаптылыққа әкеліп
соғады.
2. Төтенше, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттар шешімінің заң күші
болмайды және орындалуға тиісті емес.
3. Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге
асырған, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе осы Кодөксте көзделген
азаматтық сот ісін жүргізу принциптерін езгешё тұрде елеулі бузған соттың
шешімдері заңсыз болады және олардың күші жойылуға тиіс.
4. Азаматтық іс бойынша сот шешімдерін осы Кодексте көзделген тәртіппен
тек тиісті соттар ғана тексеріп, қайта қарай алады
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды. Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып,
заң көмепн көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола
алмайды. Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның
мүдделеріне қаишы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе
немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы
ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауга қатысушы лауазымды адаммен
туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Сотта іс жүргізуге арналган өкілеттік өкілге, талап арызға қол
қоюды, Істі аралық сотқа беруді, талап қою талаптары мен талап қоюды
танудан толық немесе ішінара бас тартуды, талап қоюды тануды, талап қоюдың
нысанасын немесе негіздемесін өзгертуді, бітімгершілік келісім жасауды,
екілеттіістерді басқа адамға беруді (сенімді басқа біреугеаудару),
соттыңқаулысына шағымберуді, соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап
етуді, берілген мүлісті немесе ақшаны алуды қоспағанда, өкілдік берушінің
атынан барлық іс жүргізу әрекеттерін жасауға құқық береді. Өкілдің
осы баптың бірінші бөлігінде аталған іс-әрекеттердің әрқайсысын жасауға
өкілеттігі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуі тиіс.
Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхат
көрсетілуге тиіс.
Кәсіптік одақтар мен басқа ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары сотқа
осы іс бойынша өкілдікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын
құжаттарды беруі тиіс (осы Кодекстің 59-бабының 3), 4) және 5)
тармақшалары).
Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттігі заң консультациясы
немесе адвокаттық кеңсе бөрген ордермен, ал ол өэ қыэметін дербес жургізген
жағдайда - адвокат клиентпен жасасқан шартпен куәландырылады.
Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлганың басшысы
немесе өзге уәкілетті адамы береді.
Осы Кодекстің 59-бабының 6) және 7) тармақшаларында аталған өкілдің
өкілеттігі сенімхатта немесе сот отырысының хаттәмасына кіргіэілген сенім
Шідірушінің сотта берген ауызша түрдегі өтінішінде көрініс табуы мұмкін.
Әрекетке қабілетсіз азаматтардың, әрекет қабілетіне толық ие емес
немесе әрекетке қабілеті шөктеулі деп танылған адамдардың құқықгарын,
бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін сотта өздерінің
өкілеттіктерін куәландыратын құжаттарды сотқа көрсететін ата-аналары,
асырап алушылары, қамқоршылары немесе қорғаншылары қорғайды. Хабар-
ошарсыз кеткен деп белгіленген төртіплен танылған азамат қатысуға тиісті іс
бойынша, оның өкілі ретінде хабар-ошарсыз кеткен адамның мүлкіне
қамқорлықты жүзеге асыратын адам қатысады, Қайтыс болған немесе қайтыс
болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған адамның мұрагері қатысуға
тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса, мұрагердің өкілі
ретінде мұралық мүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған сақтаушы
немесе қамқоршы қатысады.
Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің
атынан жасау қүқығы өкілдік берушіге тиесілі барлық іс жүргізу әрекеттерін
жасайды. Заңды өкілдер істі сотта жүргізуді басқа өкілге тапсыра алады.
Заңмен кезделген тәртіпте сот тараптардың талаптары мен қарсыпыктарын
негіздейтін мән-жайлардың бар-жоғын, сондай-ақ істі дұрыс шешу үшін өзге де
маңызы бар мән-жайларды солардың негізінде анықтайтын заңды түрде алынған
нақты деректер іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. Бұл нақты деректер
тараптардың және үшінші тұлғалардың түсініктемелерімен, куәлардың
айғақтарымен, заттай дәлелдемелермен, сарапшылардың қорытыңдыларымен, іс
жүргізу әрекеттерінің хаттамаларымен және өзге де құжаттармен анықталады.
осы азаматтық іс бойынша іс жургізуді жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның іс
жүргізу іс-әрекетін жүргізуіне байланысты;
- қарсылық білдіруге жататын адамның іс жургізу іс-әрекетіне қатысуына
байланысты;
- іс жүргізу іс-әрекетінің тәртібін айтарлықгай бұза отырып;
- белгісіз көзден немесе сот отырысында анықтала алмайтын көэден;
дәлелдеу барысында қазіргі ғылыми білімге қайшы келетін өдістерді қолдана
отырып алынған болса, олар нақты деректердің растығына әсер етсе нөмесе
әсер етуі мүмкін болса, оларды сот дәлелдемелер ретінде пайдалануға жол
беруге болмайды деп тануға тиіс.
Іс бойынша іс жүргізу кезінде нақты деректерді дәлелдемелер ретінде
пайдалануға жол беруге болмайтындығын, сондай-ақ оларды шектеп пайдаланудың
мүмкіндігін өз бастамашылығы бойынша немесе іске қатысушы адамдардың
өтінімі бойынша сот белгілейді.
Заңды бұза отырып алынған дәлелдемелер заңдық күші жоқ деп танылады
және сот шешімінің негізіне жатқызыла алмайды, сондай-ақ іс үшін маңызы бар
кез келген мән-жайды дәлелдеу кезінде пайдаланыла алмайды. Осы баптың
бірінші бөлігінде аталған тәртіп бұзушылықтармен алынған нақты деректер
тиісті тәртіп бұзушылықтардың және оларға жол берген адамдардың
кінәлілігінің дәлелдемесі ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Тексеру нәтижесінде дәлелдеменің шындыққа сәйкес келетіні анықталса,
дәлелдеме рас деп есептеледі. Сот жалпыға белгілі деп таныған мән-жайлар
дәлелдеуді қажет етпейді. Соттың бүрын қаралған азаматтық іс бойынша заңцы
күшіне енген шешімімен белгіленген мән-жайлар сот үшін міндетті және сол
адамдар қатысатын басқа азаматтық істерді талқылау кезінде қайтадан
дәлелденбейді. Соттың қылмыстық іс бойынша күшіне енген талап қоюды
қанағаттандыру құқығы танылатын үкімі оған қатысты соттың үкімі болған
тұлға әрекеттерінің азаматтық құқықгық салдары туралы істі қарайтын сот
үшін міндетті. Заңды күшіне енген сот үкімі мүндай азаматтықісті қараған
сот үшін, осы іс-әрекеттер орын алды ма және оларды осы адам жасады ма
деген мәселелер бойынша, сондай-ақ үкіммен белгіленген мән-жайларға және
олардың құқықтық бағасына қатысты да міндетті болып табылады.
Заңға сәйкес анықталды деп ұйғарылған фактілер азаматтық істі талқылау
кезінде дәлелденбейді. Мұндай ұйғарым жалпы тәртіппен теріске шығарылуы
мұмкін.
Егер тиісті құқықтық ресімдер шеңберінде керісінше дәлелденбесе,
мына мән-жайлар:
1) осы заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсіпшіліктежалпы қабылданған
зерттеу әдістерінің дұрыстығы;
2) адамның заңды білуі;
3) адамның өзінің қызметтік және кәсіби міндеттерін білуі;
4) олардың бар екендігін растайын қүжатты ұсынбаған және арнаулы даярлық
немесе білім алған оқу орнын месе басқа да мекемені көрсетпеген адамда
арнаулы даярлықтың неадесе білімнің болмауы дәлелдемелерсіз анықталған мән-
жайлар болып есептеледі. Істі қараушы сот іске қатысушы адамның басқа
қалада немесе ауданда дәлелдемелер жинау қажеттігі туралы өтінімін
қанағаттандырған жағдайда тиісті сотқа белгілі бір іс жүргізу әрекетін
жасауға тапсырма береді.
Істі қараушы сот іске қатысушы адамдардың Қазақстан
Республикасының құқықтық көмек көрсету жөнінде келісімі бар басқа
мемлекетте дәлелдемелер жинау туралы өтінішін қанағаттандырған жағдайда осы
келісімнің ережелеріне сәйкес сот тапсырмасын жібереді.
Соттың тапсырмасы туралы ұйғарымда қаралатын істің мәні, тараптар ту-
ралы мәліметтер қысқаша баяндалады, анықтауға жататын мән-жайлар,
тапсырманы орындаушы сот жинауға тиіс дәлелдемелер көрсетіледі. Бұл ұйғарым
ол жолданған сот үшін міндетті және ол алынған сәттен он күнге дейінгі
мерзімде орындалуға тиіс.
Соттың тапсырмасын орындау осы Кодексте белгіленген ережелер
бойынша сот отырысында жүргізіледі. Іске қатысатын тұлғалар отырыстың
өтетін уақыты мен орны туралы құлақгандырылады, алайда оған келмеу
тапсырманы орындауға кедөргі болып табылмайды. Хаттамалар мен тапсырманы
орындау кезінде жиналған барлық материалдар дереу істі қарап жатқан сотқа
жіберіледі.
Егер іске қатысатын адамдар немесе тапсырманы орындаушы сотқа
түсініктеме немесе айғақ беруші куәлер істі қарайтын сотқа келсе, олар
жалпы тәртіпте түсініктеме мен айғақ береді. Өздері үшін қажетті
дәлелдемелерді ұсыну соңынан мүмкін болмайды немесе қиындық келтіреді деп
қауіптенуге негізі бар іске қатысушы адамдар соттан осы дәлелдемелерді
қамтамасыз ету туралы сұрай алады. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету
куәлардан жауап алу, сараптама жүргізу, оқиға болған жерді қарап шығу және
басқа да әдістер арқылы жүргізіледі. Дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы
өтінішті қарау нәтижесі бойынша сот ұйғарым шығарады. Мұндай өтінішті
қабылдаудан бас тарту туралы судьяның ұйғарымына жекеше шағым берілуі
мүмкін.
Дәлелдемелрді қамтамасыз етуді осы Кодексте белгіленген ережелер бой-
ынша судья жүргізеді.
Істің сотта туындауға дейін дәлелдемөлерді қамтамасыз етуді заңдармен
көзделген тәртіппен сотта нотариустар немесе консулдық мекемелердің лауа-
зымды адамдары жүргізеді.
Өтініш беруші және іске қатысушы басқа тұлғалар дәлелдемелерді
қамтамасыз ету уақыты мен орны туралы хабарланады, алайда олардың келмеуі
дәлелдемелерді қамтамасыз ету туралы өтінішті қарауға кедергі болып
табылмайды. Хаттамалар және дәлелдемелерді қамтамасыз ету тәртібімен
жиналған нәрсенің бәрі іске қатысушы тұлғаларға хабарлана отырып, істі
қараушы сотқа беріледі. Әрбір дәлелдеме - қатыстылығы, жол берілуі,
растығы, ал барлық жиналғ-ан дәлелдемелер жиынтығы азаматтық істі шешу үшін
жеткіліктігі турғысынан бағалануға тиіс. Осы Кодекстің 16-бабына сәйкес
судья дәлелдемелерді өзінің ішкі сенімі бой-ынша бағалайды.
Дәлелдемелердің жиынтығы, егер іске қатысты дәлелдеуге жататын
немесе тарап жоққа шығармаған барлық және әрбір мән-жайлар туралы ақиқатты
даусыз айқындауға жол беретін және сенімді дәлелдемелер жиналса, азаматтық
істі шешу үшін жеткілікті болып табылады.
Тараптардың және үшінші тұлғалардың іс үшін маңызы бар, өздеріне
белгілі мән-жайлар туралы түсініктемелері іс бойынша жиналған басқа да
дәлелдемелер мен қатар тексеруге және бағалауға жатады. Көрсетілген
тұлғалардың түсініктемелері ауызша және жазбаша болуы мүмкін.
Тараптың талабын немесе қарсылығын негіздейтін фактілерді екінші тараптың
мойындауы ол тарапты осы фактілерді одан әрі дәлелдеу қажеттігінен
босатады. Тарап мойындаған факті сот отырысыныңхаттамасына енгізіледі және
оған фактіні мойындаған тәрап қол қояды. Егер факгіні тану жазбаша етініште
баяндалған болса, ол іске қосып тігіледі,
Егер факгілерді тану шындығында болған мән-жайды жасыру мақсатымен не
алдаудың, күш қолданудың, қорқытудың немесе жаңылудың әсерінен
жасалғандығына соттың күдігі болса, ол тануды қабылдамай, ол туралы ұйғарым
шығарады. Мүндай жағдайда ооы фактілер жалпы негізде дәлелденуге тиіс.
Куәні шақыру туралы өтінім жасаған адам оның тегін, атын,
әкесінің атын және тұратын жерін немесе жұмыс орнын хабарлауға, бұл куәдан
жауап алу қажеттілігін негіздеуге міндетті. Куә ретінде шақырылған адам
сотқа тағайындалған уақытта келуге және шынайы айғақ беруге міндетті.
Науқастығының, қарттығының, мүгедектігінің немесе басқа да дәлелді
себептерінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот
куәдан езі барған жерінде жауап алуы мүмкі Көрінеу жалған айғақ бергені
және заңда кезделмеген негіздер бойынша айғақ беруден бас тартқаны немесе
жалтарғаны үшін куә Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 352, 353-
баптарында көзделген жауаптылықта болады.
Куәнің сотқа шақырылуына байланысты шығындарды өтеттіруге және уақытын
жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға қүқығы бар. Шығындар мен
өтемақылардың мөлшері Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленеді.
Іс үшін маңызы бар мән-жайлар туралы мәліметтерді қамтитын актілер,
құжаттар, іскерлік немесе жеке сипаттағы хаттар жазбаша дәлелдемелер болып
табылады.Жазбаша дәлелдемелерді тараптар және іске қатысушы басқа да
тұлғалар тапсыруы, сондай-ақолардыңөтініші бойынша сотталап етуі мүмкін.
Егер қүжаттарда ұйымдар, лауазымды адамдар баяндаған немесе
куәландырған мәліметтер азаматтық іс үшін маңызы болса, дәлелдемелер болып
танылады. Қүжаттарға, соның ішінде осы Кодекстің 66-бабында көзделген
тәртіппен алынған, талап етілген немесе табыс етілген компьютерлік
хабарламаны қамтитын материалдар, фото және кино түсірілімдер, дыбыс және
бейне жазбалар да жатады. Соттың алдында іске қатысатын немесе
қатыспайтын тұлғалардан жазбаша дәлелдемелер талап ету туралы етінім
жасайтын тулға осы дәлелдемені көрсетуге, оларды өз бетінше алуға кедергі
болатын себептерді, өзі дәлелдемелерді сол тұлға-ларда деп санайтын
негіздерін көрсетуге тиіс.
Соттың азаматтардан немесе заңды тұлғалардан талап ететін
жазбаша дәлелдемелері тікелей сотқа жіберіледі.
Сот жазбаша дәлелдеме талап ету туралы өтінім берген түлғаға
соңынан сотқа табыс ету үшін алу құқығын беретін сұрату бере алады
Талап етілген жазбаша дәлелдемелерді табыс ету немесе оны сот
белгілеген мерзімде табыс ету мүмкіндігі жоқ тұлғалар бұл туралы себептерін
керсете отырып, сотқа хабарлауға міндетті. Сот хабардар етілмеген
жағдайда, сондай-ақ сотгың жазбаша дәлелдемелерін табыс ету талабы сот
дәлелсіз деп таныған себептер бойынша орындалмаса, іске қатысушы тұлғалар -
он айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде, ал соттың қайталама және одан
кейінгі талаптарын орындамаған жағдайда, жиырма айлық есептік көрсеткіш
мөлшерінде айыппұл төлейді. Айыппұл салу өзінде жазбаша дәлелдемені ұстап
отырған түлғаны сот талап өткен затты беру міндетінен босатпайды. Жазбаша
дәлелдемелер, әдетте, тұпнұсқа күйінде беріледі. Егер құжаттың көшірмесі
берілсе, сот қажет болған жағдайда түпнұсқаның берілуін талап етуге құқылы.
Жазбаша дәлелдемелерді сотқа беру қиын болған ретте сот тиісінше
куәландырылған көшірмөлерді жөне үзінділерді беруді талап ете алады немесе
жазбаша дәлелдемелерді олар сақталып қойылған жерде қарай алады және
зерттей алады. [1,б,56]
Түпнұсқа жазбаша дәлелдемелер, сондай-ақ істегі жеке хаттар оларды
табыс еткен тұлғалардың өтініші бойынша сот шешімі заңды күшіне енгеннен
кейін оларға қайтарылуы мүмкін. Бұл орайда істе жазбаша дәлелдемелөрдің
судья куәландырған көшірмесі қалады. Жазбаша дәлелдемелер соттың шешімі
заңды кұшіне енгенге дейін, егер сот мүмкін деп тапса, оларды табыс еткен
тулғаларға қайтарылуы мүмкін.
1.2. Істі өкілдер арқылы жүргізу.
Азаматтар өз істерін сотта өздеріт немесе өкілдері арқылы жүргізуге
құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу
құқығынан айырмайды.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен өзге нормативтік құқықтық
актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-
әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың
өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік
жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Егер заттар өзінің сыртқы түрімен, қасиеттерімен немесе өзге де
белгілерімен іс үшін маңызы бар мән-жайды анықтау қуралы бола алады деп
ұйғаруға негіз болса, олар заттай дәлелдемелер деп танылады. Заттай
дәлелдемелер істе сақталады немесе айрықща тізілім бойынша соттың заттай
дәлелдемелер сақтау камерасына өткізіледі. Сот заттай дәлелдемелерді
өзгеріссіз қалпында сақтауға шара қабылдайды.
Сотқа әкелу мүмкін емес заттар тұрған жерінде сақгалады. Оларды сот
қарап, хаттамада егжей-тегжейлі сипаттауға, ал қажет болған жағдайда
суретке түсіруге және мөрмен бекітілуге тиіс. Заттай дәлелдемелерді қарау
хаттамасы іске қосып тігіледі .[2,б,56]
Тез бүлінетін заттай дәлелдемелерді сот дереу қарап шығадыжәне
зерттейді, одан кейін оларды қарап шығуға әкелген адамға қайтарады.
Мұндай заттай дәлелдемелерді қарап, зөрттеу орны мен уақыты туралы іске
қатысушы адамдар, егер олар заттай дәлелдемелерді түрған жерінде қарау
кезінде келе алса, хабарланады. Хабарланған іске қатысушы адамдардың
келмеуі заттай дәлелдемелерді қарап, зерттеуге кедергі келтірмейді. Қарап
шығу және зерттеу деректері хаттамаға енгізіледі. Тез бүлінетін заттай
дәлелдемелерді қарап шығу, оның нәтижелерін жазу осы Кодекстің 87-бабының
екінші және үінші бөліктерінде көзделген тәртіппен жүргізіледі. Заттай
дәлелдемелер соттың шешімі заңды кұшіне енгеннен кейін олар алын-ған
адамдарға қайтарылады немесе сот бу.л заттарға құқығын таныған адамдарға
беріледі немесе сот белгілеген тәртіппен өткізіледі.
Заң бойынша азаматтардың иелігінде бола алмайтын заттар тиісті ұйымдарға
беріледі.
Заттай дәлелдемелер оларды сот қарап шығып зерттегеннен кейін, егер
олар алынған тұлғалар өтінім жасаса және мұндай өтінімді қанағаттандыру
істі дұрыс шешу үшін кедергі келтірмесе, ісжүргізу аяқгалғанға дейін оларға
қайтарылуы мүмкін.
Заттай дәлелдемелергө билік ету мәселелері бойынша сот ұйғарым
шығара ды. Іске қатысушы адамдар - дәлелдемелерді жинау мақсатында,
сондай-ақ сот оларды зерттеу және бағалау мақсатында ғылыми-техникалық
құралдарды пайдалануға құқылы.
Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану кезінде жәрдем көрсету үшін
сот маман шақыруы мүмкін.
Ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға, егер олар:
1) заңда тікелей көзделсе немесе оның нормалары мен принциптеріне қайшы
келмесе; .
2) ғылымилығы жарамды болса;
3) іс бойынша іс жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ететін болса;
4) қауіпсіз болса, жол беруге болады деп танылады.
Ғылыми-техникалық құралдарды жасырын қолданудың нәтижесі, мұндай
қолдануға заңмен жол берілетін жағдайларды қоспағанда, дәлелдеме ретінде
пайдаланылмайды. [3,б,56]
Ғылыми-техникалық құралдарды пайдалану тарап ұсынған анықтамамен
белгіленеді немесе ғылыми-техникалық құралдардың деректері, оларды
пайдаланудың шарттары мен тәртібі, бұл құралдар қолданылған объектілержәне
оларды пайдаланудың нәтижелері көрсетіле отырып, сот жүргізген тиісті іс
жүргізу іс-өрекеттерінің хаттамаларында көрсетіледі.. Ғылыми-
техникалық құралдардың көмегімен алынған құжаттар мен басқа да
материалдарды зерттеу, сақтау және оларға билік ету осы Кодекстің 87 және
89-баптарында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады. Сараптама сарапшы
арнайы ғылыми білімдер негізінде жүргізетін іс материалдарын зерттеу
нәтижесінде іс үшін маңызы бар мән-жайлар анықталуы мүмкін жағдайда
тағайыңдалады. Азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушы өзге адамдардың мұндай
білімінің болуы сотты тиісті жағдайларда сараптама тағайындау қажеттігінен
босатпайды.[4,б,56]
Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар
қорытындыларының, сондай-ак, мамандардың жазбаша консультацияларының болуы
сарапшының қорытындысын ауыстырмайды және сол мәселелер бойынша сот
сараптама-сын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармай. Сот сараптаманы
тараптың етінімі бойынша және өз бастамасы бойынша тағайындайды. Сарапшы
ретінде арнайы ғылыми білімі бар іске мүдделі емес адам шақырылуы мүмкін.
Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын адамдарга;
3) заң талаптарына сәйкес бір жолгы тәртіппен өзге де адамдарга тапсырылуы
мүмкін.
Іске қатысушы тұлғалар соттан сараптама ісін жүргізуді арнайы қажетті
ғылы-ми білімі бар нақты адамға тапсыру туралы сұрай алады.
6. Сараптама жүргізу сот сараптпмасы органдарының
қызметкерлеріне не осы баптың төртінші бөлігінде аталган талаптарга сай
келетін өзге адамдараа тапсырылуы мүмкін. - (Жойылды). Сараптама жүргізу
іске қатысушылар ұсынған тұлғалардың біріне тапсырылуы мүмкін. Соттың
сараптама жүргізу тапсырылған адамды шақырту талабы аталған адам жұмыс
істейтін ұйымның басшысы үшін міндетті.
Сараптамалық зерттеудің объектілері, егер олардың көлемі және
қасиеттері кіндік берсе, сарапшыға буылып-түйілген және мөрлеп бекітілген
түрде беріледі. [5,б,56]
Болған жағдайларда сараптаманы тағайындаған сот сарапшыны зерттеу объектісі
тұрған орынға жеткізуді, оларға кедергісіз бара алуын және зерттеу жүргізу
үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге тиіс. Іске қатысушы
адамдар сараптама жүргізу кезінде, соттан тыс сараптама жүргізу кезінде
сарапшылардың қалыпты жұмысына кедергі келтіретін жағдайларды қоспағанда,
қатысуға құ.қылы. Іске қатысушыадамдарды сараптама жүргізуге қатыстыру
туралы өтініштерді сот қанағаттандырган жағдайда аталған адамдарға
сараптама жұргізілетін орын мен уақыт хабарланады. Хабарландырылған
адамдардың келмеуі сараптама жүргізуге кедергі келтірілмейді.
Соттан тыс сараптама жүргізу кезінде іске қатысушы адамдар болған жағдайда,
сот приставының міндетті түрде қатысуын сот белгілейді. Сараптаманы
жүргізу сот сараптамасы органына тапсырылған кезде сот сараптама тағайындау
туралы ұйғарымды және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органының ұйғарымда көрсетілген қызметкері
жүргізеді. Егер сараптама тағайындау ұйғарымында нақты сарапшы
көрсетілмесе, сарапшыны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге
асырады, бұлтуралы сараптама тағайындаған сотқа хабарлайды. Сот
сараптамасы органының басшысы сараптама жургізуді ұйымдастырады,
оныжүргізумерзімдерінбелгілейді.сар аптамалық зерттеудің сапалы жүргізілуіне
және сараптама объектілерінің сақталуын қамтамасыз етуге бақылауды жүзеге
асырады. Сот сараптамасы органының басшысы сарапшыға зерттеу
нәтижесін және қорытындының мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге
қүқылы емес. Сараптама жүргізуге байланысты шығындарды өтеу, сондай-ақ
сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 108-бабының ережелері бойынша
жүргізіледі.
Сараптама жүргізуді сарапшыжеке не сарапшылар комиссиясыжүзеге
асырады. Комиссиялық сараптама күрделі сараптамалық зерттеулер жүргізу
қажет юлған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы бірнеше
сарапшы жүргізеді.[6,б,56]
Кешенді сараптама іс ушін маңызы бар мән-жайларды анықгау үшін
әртурлі білім саласының негізінде зерттеулер жүргізу қажет болған
жағдайларда тағайыңдалады және оны мамаңдығы әртүрлі сарапшылар өздерінің
құзыреті шеңберіңце жүргізеді.Кешенді сараптаманың қорытындысында әрбір
сарапшының кандай зөртгеуді, оны қандай көлемде жүргізгені және оның қандай
қорытындыға келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сарапшы қорытындыныңосы
зерттеулер мазмұңцалған бөлігіне қол қояды.
Әрбір сарапшы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар
анықтау үшін сараптама тағайындалған мән-жайлар туралы ортақ қорытынды
(қорытындылар) тұжырымдайды. Ортақ қорытындыны (қорытындыларды) алынған
нәтижелерді бағалауға құзыреті бар сарапшылар ғана тұжырымдайды және оған
қол қояды. Егер комиссияның түпкілікті қорытындысына немесе оның бір
бөлігінде сарапшылардың бірі (жекелеген сарапшылар) анықтаған фактілер
негіз болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге тиіс. [7,б,56]
Сарапшылар арасында келіспеушіліктер болған жағдайда зерттеулердің
нәтижелері осы Кодекстің 94-бабының үшінші бөлігіне сәйкес ресімделеді.
Сот сараптамасы органына тапсырылған кешенді сараптама
жүргізуді ұйымдастыру оның басшысына жүктеледі. Сот сараптамасы органының
басшысы сон-дай-ақтабыс етілген материалдар бойынша кешенді сараптама
жұргізу туралы өз бетінше шешім қабылдауға және оны жүргізуді ұйымдастыруға
құқылы.
Сарапшының қорытындысы – бұл сарапшының алдына сот немесе тараптар
қойған мәселелер бойынша іс материалдарын зерттеуге, оның ішінде арнайы
ғылы-ми білімдерді пайдалана отырып жүргізілген заттай дәлелдемелер мөн
үлгілерге негізделген осы Кодексте көзделген жазбаша нысанда ұсынылған
қорытындылар, .[8,б,56]
Қажетті зерттеулер жүргізілгеннен кейін оның нәтижелерін ескере отырып
сарапшы (сарапшылар) өз атынан қорытынды жасап, оны өз (олардың) қолын қоюы
және жеке мөрі арқылы растап, сараптама тағайындаған сотқа жібереді.
Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргізген жағдайда сарапшының
(сарапшылардың) қолы атапған органның мөрімен куәландырылады.
Сарапшының қорытындысында: қашан, қай жерде, кім (тегі, аты, әкесініңаты,
білімі, мамандағы, мамандағы бойынша жумыс стажы, ғылыми дәрежесі және
ғылыми атағы, атқаратын қызметі) қандай негізде сараптама жүргізілгені,
көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылығы туралы өзіне
ескертілгені туралы сарапшының қол қоюы арқылы куәландырылған белгі;
сарапшының алдына қойылған сұрақтар; сараптама жүргізу кезіндө кімнің
қатысқаны және қандай түсінікте-мелер берілгені; сарапшы істің қандай
материалдарын пайдаланғаны; қандай объек-тілердің зерттелгені; қандай
зерттеулер жүргізілгені, қандай әдістер қолданылғаны және олардың қандай
дәрежеде сенімді екені; қойылған сүрақтарға негізді жауаптар көрсетілуге
тиіс. Егер сараптама жүргізу кезінде сарапшы іс үшін маңызы бар, олар
туралы сұрақ қойылмаған мән-жайларды анықтаса, ол бұларды ез қорытындысында
көрсетуге құқылы.
ІІ-бөлім. Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар
Судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары,
олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе
заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола
алмайды.
Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң
көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
Адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы
келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын
көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә
немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы
лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса, өкіл бола алмайды.
Егер зерттеу барысында аталған мән-жайлар анықталса, қорытыңдыда
қойылған сұрақтардың бәріне немесе олардың кейбіреуіне жауап берудің мүмкін
болмауының негіздемесі қамтылуға тиіс. Қорытындыға зерттеуден кейін
қалған объектілер, оның ішінде үлгілер, сон-дай-ақ фотокестелер, тәсімдер,
графиктер, кестелер және сарапшының қорытындысын растайтын баЪқа да
материалдар қоса тіркелуге тиіс. Қорытындының қосымшасына сарапшы қол
қояды.Сарапшының ауызша түсініктемесі ол бұрын берган қорытындының бөлігін
ғана түсіндірудің дәлелдемелері болып табылады. .[9,б,56]
Сарапшының қорытындысы сот үшін міндетті больщ табылмайды, бірақ оның
корытындымен келіспеуі дәлелді болуға тиіс.
Егер сарапшының зерттеу жүргізгенге дейін оның алдьіна қойылған
мәселелер өзінің арнайы білімдерінің шегінен тыс екеніне не оған усынылған
материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және
олардың толықтырылуы мүмкін емес екеніне, не ғылым мен сараптама
практикасының жай-күйі қойылған сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік алу және
ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға жәрдем көрсету мақсатында сот
мамандар тартуға құқылы. Маман тараптар ұсынған адамдардың бермейтініне
көзі жетсе, ол қорытынды берудің мүмкін еместегі туралы дәлелді хабарлама
жазып, оны согқа жібереді. Қосымша сараптама қорытынды жеткілікті
түрде айқын немесе толық болмаған, сондай-ак, бұрын зерттелген мән-жайларға
қатысты жаңа мәселелер туындаған кезде тағайындалады. Қосымша сараптама
жүргізу сол сарапшының өзіне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкін.
[10,б,56]
Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорыгындысы жеткілікті түрде
негізделмеген не оның дұрыстыгы күмән тудырған, не сараптама жүргізудің іс
жүргізу нормалары елеулі бұзылған кезде дәл сол объектілерді зерттеу және
дәл сол мәселелерді шешу үшін тағайындалады. Қайталама сараптама
тағайындау туралы ұйғарымда алдыңғы сараптаманың нәтижелеріне келіспеудің
дәлелдері келтірілуге тиіс Қайталама сараптама жүргізу сарапшылар
комиссиясына тапсырылады. Ал-дыңгы сараптаманы жүргізген сарапшылар
қайталама сараптама жүргізілген кезде қатысып, комиссияға түсініктемелер
бере алады, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға
қатыспайды.
Қосымша және қайталама сараптама жүргізу тапсьірылған кезде сарапшыға
алдыңғысараптамалардыңқорытындылары табыс етілугетиіс.
Маманды ісжүргізу әрекеттеріне қатыстыруға тарту
Іс жүргізу әрекеттеріне қатыстыру үшін консультациялар арасьінан
тартылуы мүмкін..[11,б,56]
Маманды тағайындау сот ұйғарымымен ресімделеді. Маман ретінде
шақырылған адамның: өзінің шақырылуы мақсатын білуге; егер арналуы білімі
мен дағдысы болмаса, іс бойынша іс жүргізуге қатысудан бас тартуға; соттың
рұқсатымен іс жүргізу әрекетіне қатысушыларға сурақтар беруге; іс жүргізу
әрекетіне қатысушылардың назарын заттарды немесе құжаттарды табу, бекіту
және алу кезінде, ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, сараптама
тағайындау үшін материалдарды дайындау кезінде өзінің іс-әрекетіне
байланысты мән-жайларға аударуға; өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің
хаттамасымен, сот отырысы хатта-масының тиісті бөлігімен танысуға және
өзінің қатысуымен жүргізілген әрекеттердің барысы мен нәтижелері
көрсетілуінің толымдығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізілуге тиісті
мәлімдемелер мен ескертпелер жасауға; соттың іс-әрекетіне шағым жасауға;
өзінің іс жүргізу әрекеттеріне қатысуға байланысты езіне келтірілген
шығындарға өтем және іс бойынша іс жүргізуге қатысу оның қызметтік
міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға
құқығы бар.
Маман болып тагайындалған адам: соттың шақыруы бойынша келуге; арнау-
лы білімді, дағдылар мен ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып, іс
жургізу әрекеттерін жургізуге жөне сот ісін қарауға қатысуға;
консультациялар беруге, өзі орындаган әрекеттер бойынша түсініктемелер
беруге міндетті. .[12,б,56]
Талап қою бағасы:
1) ақша қаражатын өндіріп алу туралы талап қоюларда - өндірілетін
сомамен; мулікті талап ету туралы талап қоюларда - талап ету кезінде
муліктің турған жерінде нарық бағасы бойынша анықталатын, табылған муліктің
құнымен; алименттер өндіріп алу туралы талап қоюларда - бір жыл ішіндегі
төлемдердің жиынтығымен; мерзімді төлемдер мен оларды беру туралы талап
қоюларда - барлық төлемдер мен берулердің жиынтығымен, бірақ уш жылдан
аспайтын жиынтығымен; мерзімсіз және емір бойы төлемдер мен берулер
туралы талап қоюларда - үш жыл ішіндегі төлемдер мен берулердің
жиынтығымен; төлемдерді немесе берулерді азайту немесе көбейту туралы
талап қоюларда - өтінуші азайтуға немесё көбейтуге үміт артатын жалпы
сомамен, бірақ бір жылдан аспайтын сомамен;
төлемдер мен берулерді тоқтату туралы талап қоюларда - қалған төлемдер мен
берулердің жиынтығымен, бірақ бір жылдан аспайтын жиынтығымен;
муліктік жалдау (жалға алу) шартын мерзімінен бұрын бұзу туралы
талап қоюларда - шарттың (келісім-шарттың) қолданылуының қалған мерзімінде
мүлікті пайдаланғаны ушін төленетін төлемдердің жиынтығымен, бірақ уш
жылдан аспайтын жиынтығымен; азаматтар мен заңды тұлғаларға тиесілі
қурылыстарға меншік құқығы туралы талап қоюларда - талап қою жасалған күнгі
құрылыс тұрған жердегі нарық бағасы бойынша белгіленген қурылыс құнымен
айқындалады, бірақ ол түгендеу бағасынан кем болмауға, немесе ол болмаған
кезде - сақтандыру шарты бойынша бағалаудан төмен болмауға, ал ұйымдарға
тиесілі қүрылыстар ушін құрылыстың баланстық ба-ғасынан темен болмауға тиіс
бағасымен; .[13,б,56]
Талап қоюдың бағасын талап қоюшы керсетеді. Көрсетілген бағаның табылған
мүліктің шын мәніндегі бағасына анық сәйкес келмеген жағдайда талап қою
бағасын талап арызын қабылдау кезінде судья айқындайды. [12,б,56]
Талап қою кезінде оның бағасын анықтау қиын болған жағдайда мемлекеттік
баж мөлшерін сот істі шешу кезінде анықтаған талап қою бағасына сәйкес
келетін бажды кейіннен қосымша өндіріп алу арқылы судья алдын ала
белгілейді. Істі қарау кезінде талап қою мөлшері ұлғайған жағдайда,
баждың жетіспейтін сомасын талап қоюшы талаптың көбейген бағасына сәйкес
қосымша төлейді. Мемлекеттік баж төлеуден босату Қазақстан Республикасының
Салық кодексінде көзделген негіздер бойынша жүзеге асырылады. Сот
тараптардың мүліктік жағдайын негізге ала отырып, бір немесе екі тарапты да
мемлекеттің кірісіне өндіріп алынатын мемлекеттік бажды телеуден босатуға
құқылы. Осы Кодекстің 55, 56-баптарында аталған адамдар өздері қойған
талаптан бас тартқан жағдайда мүддесінде осы талап қойылған талапкер, егер
ол талапты қарау-ды талап етсе және мемлекеттік бажды телеуден босатылмаса,
жалпы тәртіппен мемлекеттік бажды төлеуге міндетті. .[13,б,56]
Куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға төленуге тиісті
сомалар куәларға, сарапшыларға, мамандарға және аудармашыларға сотка келуге
байланысты оларға келтірілген жол ақысы, бөлме жалдау жөніндегі шығындар
етеледі және іссапарға жіберілген адамдар ушін белгіленген мөлшерде тәулік
ақы төленеді. Сарапшы мен маманға сондай-ақ оларға тиесілі химиялық
реактивтер мен тапсырылған жұмысты орындау кезінде олар жүмсаған басқа да
шығын материалдарының құны, сонымен бірге олардыңжұмысты орындау үшін құрал-
жабдықгарды, коммуналдық қызметтерді пайдаланғаны және машиналық уақытты
тұтынғаны үшін төлеген ақысы өтеледі. Куә ретінде сотқа шақырылған
жұмыс істейтін адамдарға сотқа келуге байланысты олардың болмаған уақыты
ушін жұмыс істейтін жері бойынша орташа жалақысы сақталады. Еңбек
қатынастарында тұрмаған куәлар өздерін әдеттегі айналысып жүрген істерінен
алаңдатқаны үшін іс жүзіндегі уақыт шығындары ескеріліп және заңда
белгіленген бір айлық жалақының ең төменгі мөлшері негізге алына отырып,
өтемақы алады.
Сарапшылар мен мамандар, егер бұл жұмыс олардың қызметтік міндет-
терінің шеңберіне кірмейтін болса, соттың тапсырмасы бойынша өздері
орындаған жұмыс үшін сыйақы алады. .[14,б,56]
Сыйақының мөлшерін тараптармен келісім бойынша сот анықтайды. Сот
сараптамасы органдары жүргізген сараптаманың ақысын төлеу Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Куәларға, сарапшыларға,
мамандарға сомаларды, сондай-ақ сот сараптама-сы органы жүргізген
сараптамаға ақыны тиісті етініш берген тарап төлейді. Егер аталған өтінішті
екі тарап берсе немесе куәні шақырту, сараптаманы тағайындау, маманды тарту
соттың бастамасы бойынша жүргізілсе, талап етіліп отырған соманы тараптар
тең бөліп төлейді. Егер бұл жұмыс сарапшылар мен мамандардың қызметтік
міндеттерінің шең-беріне кірмесе, соттың тапсырмасы бойынша істеген
жұмыстары үшін оларға төле-нуге тиесілі сомаларды тиісті өтініш жасаған
тарап сот депозитіне алдын ала төлеп қояды. Сыйақының мелшерін тараптармен
келісім бойынша сот белгілейді: Сот сараптамасы органы сараптама жүргізгені
не сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын адамның маман
ретінде қатысқаны үшін төленуге тиесілі сомаларды тиісті өтініш жасаған
тарап сот сараптамасы органының шотына алдын ала төлеп қояды. [15,б,56]
Бір немесе екі тарап шығындарды төлеуден босатылған жағдайда
сарапшылар мөн мамандарға тиесілі сомаларды төлеу республикалық бюджеттің
есебінен жүргізіледі. Аудармашыларға тиесілі сомаларды төлеу республикалық
бюджеттің есебінен жүргізіледі. Сыйақының мөлшерін тиісті еңбекке ақы
төлеудің қолданылып жүрген нормаларын негізге аяа отырып сот белгілейді.
Пайдасына шешім шығарылғантарапқа сотпроцеске қатысушыөкілдің көме-
гіне ақы төлеу жөніндегі өзіне екінші тарап келтірген шығындарды іс жүзінде
өзі шеккен шығындар мөлшерінде басқа тараптан алып береді. Ақшалай талап
бойын-ша бұл шығындар қойылған талаптың қанағаттандырылған бөлігінің он
процентінен аспауға тиіс. Егер адвокат заң көмегін тарапқа тегін
көрсетсе, сот осы бапта аталған шығындарды адвокат бөлген заң
консультациясының, кеңсесінің пайдасына неме-се келісім-шарт бойынша жұмыс
істеуші адвокаттыңпайдасына өндіреді.[16,б,56]
қатысушы тұлғаларға іс бойынша оларда бар барлық дәлелдемелерді табыс етуді
ұсыну;
7) адресаттың болмауына байланысты шақыру қағазын немесе езге
де хабар-ламаны, шақыруды алған адамның оны алғашқы мүмкіндік болған кезде
адресатқа тапсыруға міндеттілігін көрсету;
8) хабарланатын немесе шақырылатын адамның сотқа келмей қалу
салдарын және оның келмеу себебін сотқа хабарлауға міндетті екенін көрсету;
9) шақыру қағазын немесе өзге де хабарлауды, шақыруды
жіберуші адамның қолы. Хабарлау немесе шақыру туралы телефонограмма
жіберген адам және қай уақытта бергендігін көрсете отырып өзінің қол
қоюымен куәландыруы тиіс.
2. 1 Өкілдің өкілеттіктері.
Сотта іс жүргізуге арналған өкілеттік өкілге, талап арызға қол қоюды,
істі аралық сотқа беруді, талап қою талаптары мен талап қоюды танудан толық
немесе ішінара бас тартуды, талап қоюдың нысанасын немесе негіздемесін
өзгертуді, бітімгершілік келісім жасауды, өкілеттіктерді басқа адамға
беруді (сенімді басқа біреуге аудару), соттың қаулысына шағым беруді ,
соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етуді, берілген мүлікті немесе
ақшаны алуды қоспағанда, өкілдік берушінің атынан барлық іс жүргізу
әрекеттерін жасауға құқық береді.
Өкілдің осы баптың бірінші бөлігінде аталған іс-әрекеттердің
әрқайсысын жасауға өкілеттегі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы
көзделуі тиіс.
Азаматтық іс жүргізуде талап арыздың элеметтері туралы мәселе
маңызды орын алады. Талап арыздың мазмүны оньщ екі құрылымдық бөлімдерімен
талап арыздың тақырыбымен жөне негізімен анықталады. Талап арызының
тақырыбы мен негізі бойынша талаптардың ұқсастығы да, даралығы да
анықталады. Дауды сот мәжілісінде қараған кезде талап арызының элементтері
іс жағдайларын зерттеудің көлемі бағдарын алдын ала анықтауға әсер етеді.
Талап арызын, оның тақырыбы мен негізін өзгерту туралы мәселесін шешкен
кезде де талап арыз элементгерін ажырата білу керек.
Бұған екі себеп бар.
Біріншіден, АІЖК-нің 24-бабына сәйкес талап арыздың тақырыбын немесе
негізін тек қана талапкер өзгертуге қүқылы. Соттың ондай құқы жоқ.
Сондықтан, егер талапкердің мүлікті затгай бөлу туралы мәлімдеген талабының
орнына оған жалпы мүліктегі оның үлесі ақшалай төленсе, түрғын үйді заттай
білудің орнына түрғын бөлмелерді пайдалану тәртібі анықталса, онда
соттардың ондай шешімдері занды бола алмайды.
Екіншіден, алғашқы талап арыздың тақырыбы мен негізін өзгерту туралы
талапкердің арызы жазбаша түрде рәсімделуі керек, өйткені талап арызының
тақырыбы мен негізі оның қүрылымдық бөлімдері болып табылады, ал АІЖК-нің
126-бабына сөйкес талап арыз сотқа жазбаша түрде берілуі керек.
Даулы қүқықтық қатынастардан туындайтын және ол туралы сотгың шешімі қажет
талапкердің жауапкерге деген нақты материалдық-құқықтық талабы талап
арыздың тақырыбы болып табылады. Талап арыз тақырыбын даудың материалды
объектінен ажырата білу керек. Соңғысына материалды дүниенің кез келген
объектісі (зат, ақша сомасы жөне т.б.)жатады.
Талап арыздың негізін, біріншіден, нақты заң фактілері құрайды. Олар арқылы
талапкер езінің жауапкерге материалдық-құқықтық талабын дәлелдейді. Заң
талабы талапкер сол заң фактілерін, олардың болуы немесе болмауына
байланысты құқықтық қатынастардың туындауын, өзгеруін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz