Социалистік реализм



Социалистік реализм. Маркстік-лениндік эстетиканың ең өзекті мәселесі — социалистік реализмнің сыры мен сипаты.

Тіпті советтік эстетиканың өзін социалистік реализм эстетикасы десе де болғандай. Себебі, советтік эстетиканың айрықша зерттейтін нәрселері—1) өнердің өмірге қарым-қатысы десек, мұның бүгінгі биік типі — социалистік реализм; 2) ілгерішіл әдебиет пен өнердің дүние жүзілік дамуы десек, мұның бүгінгі жаңа кезеңі — социа-листік реализм; 3) біздің суреткерлердің өз өнерлеріне жетілу жолдары десек, бұлардың бірден-бір творчестволық әдісі — социалистік реализм..

Реализм — әдіс; ал әдіс — көп құбыла бермейтін тұрлаулы нәрсе дегенбіз. Бірақ бұл тұжырым оның даму тарихындағы жетілу, кемелдену кезеңдерін жоққа шығармаса керек. Дәл осы ретте, социалистік реализмді ұлы революциялар кезеңіндегі реализм, яки капитализмді құлату, социализмді орнату және нығайту кезеңіндегі реализм деуге болар еді.

Қашаннан келе жатқан қанатты сөз бар: әр ұрпақ өмір көкжиегін өзінен бұрынғы ұрпақтан гөрі кеңірек көреді, өйткені інілер әрқашан ағалардың иығында тұрады. Сол сияқты социалистік реализмнің күллі қасиеті өзінен бұрынғы реализм атаулының ең жақсы түрлері мен дәстүрлерінің заңды жалғасы болуында, оның үстіне жаңа дәуірге сай, жаңа қоғамға лайық жаңа сапа табуында жатыр. Бұл тарихи заңды процесс болатын. “Реализм — дейді М. Қаратаев,— бұдан былай да адамзат өнерінің рогресіне өзек болу үшін бұрынғы күйінде қалмай, жазаман дәрежесіне көтеріліп, жаңа сапаға ие болуы ?қажет еді. Ал бұл дәрежеге, бұл сапаға реализм жаңа заманның озат ғылымы, терең философиясы — марксизм геориясы негізінде ғана жетуі мүмкін еді. Онсыз реализм (.айшылығы асқынған импераилизм мен қаһарман пролетариат революциясы дәуірінің күрделі өмір шындығын және оның даму зандылықтарын дүрыс та жете ұғынбаған болар еді. Сондықтан XIX—XX расырлардың шекарасында осы жаңа заман жағдайына лайық ұлы философиялық ғылыммен қаруланған жаңа реализм туды. Бұл бұрынғы классикалық дәуір жасаған сыншылдық реализмнің барлық жақсы прогрессивтік дәстүрлерін эста-фета ретінде қабылдап, буржуазиялық модернизмге мүлдем қарама-қарсы принциптерді жүзеге асыра отырып, көркемөнер мен әдебиеттің бұдан былай кен, алқапта шалқып өсуіне даңғыл жол ашқан шын мағынасында жаңашыл, нағыз революцияшыл реализм боп табылды”’1′.

Әдеби әдіс — қатып қалған қасаң (догмалық) қағидалар қосындысы емес, уақыттың көркемдік концепциясы. Демек, социалистік реализм де — қолдан құрастырыла салған әлдебір ережелер жинағы емес, өмірдің объективтік даму заңына сай, біздің жаңа дәуірдің өзі туғызған құбылыс.

Социалистік реализмнің көркемдік әдіс ретіңде туып-қалыптасуы А. М. Горький творчествосымен тығыз байланысты. Бұл ретте, Достоевскийдің сыншыл реалистер жайлы “бәріміз Гогольдің “Шинелінен” шықтық” де-генін аздап өзгертіп, социалистік реалистер жайлы “бәріміз Горькийдің, “Анасынан” тудық” деуге әбден болады. Өйткені Горькийдің атақты “Ана” романында ешқандай ережесіз-ақ жаңа көркемдік әдістің творчестволық принциптері іс жүзінде қалыптастырылды. Дәлірек айт-қанда, Горький романында, бәрінен бүрын, нағыз ш ы н д ы қ жинақ-талды; содан соң, шындық тарихи жағынан н а к т ы суреттелді; ақыр аяғында, шындық революциялық д а м у үстінде көрсетілді. Осы үш принцип еңбекші қауымды идея жағынан -қайта тәрбиелеу міндеті-мен ұштастырыла келе социалистік реализм әдісінід өзіне дейінгі реализм атаулыдан айта қалғандаи сапалық-ерекшеліктері боп қалыптасқаны мәлім.

Пән: Философия
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Социалистік реализм

Социалистік реализм. Маркстік-лениндік эстетиканың ең өзекті мәселесі —
социалистік реализмнің сыры мен сипаты.

Тіпті советтік эстетиканың өзін социалистік реализм эстетикасы десе де
болғандай. Себебі, советтік эстетиканың айрықша зерттейтін нәрселері—1)
өнердің өмірге қарым-қатысы десек, мұның бүгінгі биік типі — социалистік
реализм; 2) ілгерішіл әдебиет пен өнердің дүние жүзілік дамуы десек, мұның
бүгінгі жаңа кезеңі — социа-листік реализм; 3) біздің суреткерлердің өз
өнерлеріне жетілу жолдары десек, бұлардың бірден-бір творчестволық әдісі —
социалистік реализм..

Реализм — әдіс; ал әдіс — көп құбыла бермейтін тұрлаулы нәрсе дегенбіз.
Бірақ бұл тұжырым оның даму тарихындағы жетілу, кемелдену кезеңдерін жоққа
шығармаса керек. Дәл осы ретте, социалистік реализмді ұлы революциялар
кезеңіндегі реализм, яки капитализмді құлату, социализмді орнату және
нығайту кезеңіндегі реализм деуге болар еді.

Қашаннан келе жатқан қанатты сөз бар: әр ұрпақ өмір көкжиегін өзінен
бұрынғы ұрпақтан гөрі кеңірек көреді, өйткені інілер әрқашан ағалардың
иығында тұрады. Сол сияқты социалистік реализмнің күллі қасиеті өзінен
бұрынғы реализм атаулының ең жақсы түрлері мен дәстүрлерінің заңды жалғасы
болуында, оның үстіне жаңа дәуірге сай, жаңа қоғамға лайық жаңа сапа
табуында жатыр. Бұл тарихи заңды процесс болатын. “Реализм — дейді М.
Қаратаев,— бұдан былай да адамзат өнерінің рогресіне өзек болу үшін бұрынғы
күйінде қалмай, жазаман дәрежесіне көтеріліп, жаңа сапаға ие болуы ?қажет
еді. Ал бұл дәрежеге, бұл сапаға реализм жаңа заманның озат ғылымы, терең
философиясы — марксизм геориясы негізінде ғана жетуі мүмкін еді. Онсыз
реализм (.айшылығы асқынған импераилизм мен қаһарман пролетариат
революциясы дәуірінің күрделі өмір шындығын және оның даму зандылықтарын
дүрыс та жете ұғынбаған болар еді. Сондықтан XIX—XX расырлардың шекарасында
осы жаңа заман жағдайына лайық ұлы философиялық ғылыммен қаруланған жаңа
реализм туды. Бұл бұрынғы классикалық дәуір жасаған сыншылдық реализмнің
барлық жақсы прогрессивтік дәстүрлерін эста-фета ретінде қабылдап,
буржуазиялық модернизмге мүлдем қарама-қарсы принциптерді жүзеге асыра
отырып, көркемөнер мен әдебиеттің бұдан былай кен, алқапта шалқып өсуіне
даңғыл жол ашқан шын мағынасында жаңашыл, нағыз революцияшыл реализм боп
табылды”’1′.

Әдеби әдіс — қатып қалған қасаң (догмалық) қағидалар қосындысы емес,
уақыттың көркемдік концепциясы. Демек, социалистік реализм де — қолдан
құрастырыла салған әлдебір ережелер жинағы емес, өмірдің объективтік даму
заңына сай, біздің жаңа дәуірдің өзі туғызған құбылыс.

Социалистік реализмнің көркемдік әдіс ретіңде туып-қалыптасуы А. М. Горький
творчествосымен тығыз байланысты. Бұл ретте, Достоевскийдің сыншыл
реалистер жайлы “бәріміз Гогольдің “Шинелінен” шықтық” де-генін аздап
өзгертіп, социалистік реалистер жайлы “бәріміз Горькийдің, “Анасынан”
тудық” деуге әбден болады. Өйткені Горькийдің атақты “Ана” романында
ешқандай ережесіз-ақ жаңа көркемдік әдістің творчестволық принциптері іс
жүзінде қалыптастырылды. Дәлірек айт-қанда, Горький романында, бәрінен
бүрын, нағыз ш ы н д ы қ жинақ-талды; содан соң, шындық тарихи жағынан н а
к т ы суреттелді; ақыр аяғында, шындық революциялық д а м у үстінде
көрсетілді. Осы үш принцип еңбекші қауымды идея жағынан -қайта тәрбиелеу
міндеті-мен ұштастырыла келе социалистік реализм әдісінід өзіне дейінгі
реализм атаулыдан айта қалғандаи сапалық-ерекшеліктері боп қалыптасқаны
мәлім.

Социалистік реализмнің сапалық ерекшеліктері мұны’ мен де бітпейді.

Мынаған назар аударып көрейік. Социалистік реализмге дейінгі ең прогресшіл
әдіс— сыншыл р е а л и з м. Социалистік реализм — сыншыл реализмнің
мұрагері. Алайда осы екеуін салыстырып қарасақ, арала-рынан шынайылық
бірлігімен қатар, аса үлкен алшақтық табар едік.

Ең негізгі алшақтық — мақсат алшақтығы: сыншыл реализм өз кезін-дегі ащы
шындықтарды ашып көрсете тұра, капиталистік құрылыстың негізін шайқалтуға
қызмет етсе, социалистік реализм өз кезінің қандай шындығын суреттемесін,
бәрібір, социалистік қоғамды мейлінше нығайту мақсатын көздейді. Бұл — бір.

Екінші алшақтық — мұрат алшақтығы: сыншыл реализм қаншама прогресшіл
болғанмен, оның эстетикалық идеалы анқын еместі. Бір кезде Флобер
“өздерінің оркестрі көп дауысты, палитрасы көп бояулы” бол-ғанына
қарамастан, сыншыл реалистерде “ішкі принцип жетпейтінін” ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Өлең сөздің теориясы
Социалистік реализмге қазіргі көзқарас
Әдебиет сабағындағы романтизм және реализм әдістері
Әдебиеттегі дәстүр мен жаңашылдық
Ғ.Мүсіреповтің «талпақ танау», «күсен» әңгімелерінің тақырыптық-идеялық сипаты
Кеңестік дәуірде социалистік реализм әдісі талаптарына сәйкес жазылған қазақ романдарын оқытуда алда тұрған міндеттерді айқындау, шешім іздестіру
ХХ ғасыр басындағы әдеби үдеріс
Т.Жомартбаевтың публицистикалық шығармалары. Уәйіс Шондыбайұлы шығармашылығының зерттелуі. Қайым Мұхамедханұлының Абайтануға қосқан үлесі
Қоғамдық санадағы бетбұрыс
Отызыншы жылдардағы әдеби сынның негізгі бағыттары
Пәндер