Қаржы министрлігі мен Қазақстан Республикасы ұлттық банкінің құрылымы

Жоспар:

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАРЖЫ НАРЫҒЫ МЕН ҚАРЖЫЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫ РЕТТЕУ ЖӘНЕ ҚАДАҒАЛАУ ЖӨНІНДЕГІ АГЕНТТІГІНІҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ МЕН ФУНКЦИЯЛАРЫ

2. ҚАРЖЫ МИНИСТРЛІГІ МЕН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ БАНКІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУШІ ОРГАНДАР
1. Қазақстан Республикасы Президентінің қаулысына сәйкес қаржы нарығындағы қызметті реттеу және қадағалауды жүзеге асыратын өкілетті орган 2004 жылы құрылған – Қазақстан Республикасының қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау жөніндегі Агенттік болып табылады.
Оның міндеттері:
• қаржылық қызметті тұтынушылардың заңдық және құқықтық мүдделерін бұзуға жол бермеу шараларын жүргізу;
• қаржы ұйымдарының түрлеріне сәйкес қызмет жүргізудің бірдей талаптарын құру;
• қаржы ұйымдарының қызметтерін реттеудің және бақылаудың әдістері мен стандарттарының деңгейін көтеру және оларға берілген міндеттемелердің толық және уақтылы орындалуын қамтамасыз ету.
Агенттіктің негізгі функциялары:
• қаржы ұйымдарының ашылуына рұқсат берілуі мен қайтарып алынуын, олардың өз еркімен қайта ұйымдастырылуы және жойылуын, қаржы ұйымдарының бөлімшелерін ашуға келісімін, сонымен қатар көрсетілген рұқсаттарды беру тәртібін анықтау;
• белгіленген тәртіпте қаржы ұйымдарының басқарушы қызметкерлерін бекітуге келісу немесе бас тарту;
• қаржы нарығында кәсіби қызметті жүргізуге лицензияны қайтарып алу, тоқтату және беру тәртібін, Қазақстан Республикасының заңнамасында көрсетілген жағдайларға сәйкес қаржы ұйымдарының аудитін реттеу;
• қаржы ұйымдары, қаржылық қызметті тұтынушылардың шарттарының орындалуына, Қазақстан Республикасының аумағында басқа да заңды және жеке тұлғалар үшін міндетті нормативті заңды актілерді шығару;
• қаржы ұйымдары үшін пруденциалдық нормативтерді және басқа да міндетті нормалар мен лимиттерді бекіту;
• Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен бірігіп, халықаралық стандарттарға сәйкес қаржылық және басқа да есеп берудің формаларын, сонымен қатар қаржы ұйымдары мен олардың аффилиирленген (үлестес) тұлғаларымен берілу тізімін және мерзімін анықтау;
• қаржылық ұйымдардың Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру, бухгалтерлік есеп стандарттары туралы заңдарының орындалуына бақылау жасау;
• Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жағдайларда және шегінде қаржылық ұйымдары мен олардың аффилиирленген (үлестес) тұлғаларының қызметін бақылау;
• Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған санкциялар және шектеу шараларының әсерін қолдану тәртібін анықтау;
• Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған жағдайларда, Қазақстан Республикасының Үкіметімен ақылдасу бойынша қаржылық ұйымдардың акцияларын мәжбүрлі түрде сатып алу туралы шешім қабылдау;
• Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған жағдайларда қаржылық ұйымдардың тарату комиссиялары қызметін бақылау;
• қаржылық ұйымдар туралы мәліметтерді басып шығару.

2. Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі қаржы нарығында бір жағынан мемлекеттік бағалы қағаздардың эмиссиясын жүзеге асырушы орган, ал екінші жағынан, мемлекеттік реттеуші орган ретінде қызмет етеді.
Осыған байланысты қаржы нарығын реттеу процесіне қатысатын негізгі ішкі министрліктің бөлімшелері мыналар:
1. Қаржылық-валюталық бақылау комитеті
2. Қазынашылық
3. Бас салықтық инспекция
4. Қаржы Министрлігінің активтерін және мемлекеттің мүлкін басқару Департаменті
5. Жекешелендіру туралы Департамент
6. Кедендік бақылау бойынша Комитет.
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Қаржы нарығын реттеу облысындағы маңызды функциясы — Қаржылық-валюталық бақылау комитеті тарапынан қаржылық бақылауды жүргізу болып табылады. Ол өз бетімен ревизиялар мен тексерістерді ұйымдастырып жүргізеді, бюджеттік және бюджеттен тыс қорлардың орындалуын, ақша айналымының ұйымдастырылуын, валюталық және несиелік ресурстардың қолданылуын, мемлекеттің ішкі және сыртқы қарыздарының, мемлекеттік резервтердің жағдайын және тағы сол сияқтыларды бақылайды.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің мемлекеттік қаражаттарды мақсатты және үнемді қолданылуын жүзеге асыратын басқа да бір бөлімшесі Қазынашылық және оның аумақтық органдары болып табылады. Қаржылық тәртіпті жақсарту мақсатында оған мынадай құқықтар берілген:
• министрліктерде, ведомстваларда, кәсіпорындар-да, мекемелерде және ұйымдарда ақша құжаттарын, бухгалтерлік есеп тіркеулерін, есеп берулердің, жобалардың, сметалардың және Қазақстан Республикасының республикалық бюджетінің қаражаттарын пайдалану және есептеумен байланысты басқа да құжаттардың тексеруін жүргізу;
• Қазақстан Республикасының республикалық бюджетінің қаражаттарын пайдаланатын кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың шоттары бойынша операцияларды тоқтату;
• кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдардың бюджеттік және бюджеттік емес қаражаттарды мақсатты емес бағытта пайдалануы жағдайындағы айыппұлдың салынуы мен төленуі;

1. Ысқақов У.М., Боқаев Д.Т., Рузиева Э.А.
Қаржы нарығы және делдалдары: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 298 бет.