Сұлтанмахмұт Торайғыров жайлы

Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы қазан айының 28-ші жұлдызында бұрынғы Омбы уезі, Шарғай болысына қарасты Қарауыл Шабар ауылында (қазіргі Ақмола облысы, Қызылту ауданында) дүниеге келген. Болашақ ақынның әкесі Шоқпыт (шын есімі Әбубәкір) кедей, момын шаруа адамы болған. Шоқпыт кедейліктің тақсыретін көп тартып, Қарауыл еліндегі бай жездесін паналап, малын баққан. Сонда үйленіп, Байқоңыр және Сұлтанмахмұт деген балалары болған. Сұлтанмахмұттың екі жасында шешесі қайтыс болып, жетімдікті көріп өседі. Сұлтанмахмұттың балалық шағы Баянауылда өтеді. Алғашқыда әкесінен арабша хат таныған Сұлтанмахмұт Әлі, Тортай, Мұқан деген ауыл молдаларынан тәлім алады. Мұқан молда Сұлтанмахмұттың ақындық талантын байқап, қолдап қуаттайды. 1908 жылы Сұлтанмахмұт Баянауылдағы Әбдірахман деген молданың медресесіне түсіп, одан 2-3 жыл сабақ алады. Молданың ұрып-соғуына шыдай алмай, ол оқуды тастап кетеді. Содан соң 1911 жылы бір қыс бойы Нұрғали Бекбауов деген мұғалімнен оқиды. Нұрғали жаңаша оқыған, көзі ашық, сауатты болған. Нұрғалидың көмегімен Сұлтанмахмұт қазақ, татар тілдерінде шыққан әдеби кітаптарды, газет-журналдарды оқуға дағдыланады. Өзінің білімінің саяздығын сезген Сұлтанмахмұт 1912 жылы Троицк қаласына барып, Ахун Рахманқұли деген татардың медресесіне оқуға түседі. Бірақ тұрмысының ауырлығына байланысты мұнда ұзақ оқи алмайды. Қаржының тапшылығынан көп қиыншылық көріп, ауруға шалдығады. Жаз шыға салысымен Троицк маңындағы бір ауылға бала оқытуға кетеді. Ондағы ойы бала оқыта жүріп, денсаулығын түзеп, қаржы жинап, қайта оқуға келу болады. Ол бала оқытудан бос уақытында, өз бетімен оқумен шұғылданады, өлеңдер жазады. 1913 жылы Сұлтанмахмұт Троицк қаласына келіп, «Айқап» журналы редакциясына қызмет етеді. Ол газеттерде өзінің көптеген мақалаларын жариялайды. Сұлтанмахмұт Торайғыров аз өмірінің ішінде (небәрі 27 жасжасаған) қазақ еліне әлденеше лирикалық өлең, ондаған мақала, екі роман, 5-6 поэманы байлық ретінде беріп кеткен.
ХХ ғасырдың басындағы әдебиетімізде ерекше орны бар, аса көрнекті ақын. Ол өзі жасаған дәуірдің шындығын көрсететін көптеген шығармалар жазды. «Қараңғы қазақ көгінде» жарық жұлдыздай жарқ еткен Сұлтанмахмұт Абайдың демократиялық дәстүрін жаңа жағдайда ілгері дамытқан көрнекті қайраткер. Ол сонымен бірге қазақтың алғаш журнал шығарушыларының бірі, баспасөзді дамытушы ретінде де танылды.
Шығармаларында қазақ аулындағы жағымсыз көріністерді сынады, халықты мәдениетке шақырды, надандықпен күресті. Сөйтіп, ол шығармалары арқылы қазақ халқының ұлттық сана-сезімін оятуға, қараңғылық бұғауынан босануға қызмет етті.